CC VN KIN V NHN QUYN

ca Quc t v Vit Nam

Khi 8406 T do Dn ch cho Vit Nam

07-2009

MC LC

1- Lut Quc t Nhn quyn - Li ni u (Ls Nguyn Hu Thng). trang 06

2- Lch s bn Tuyn ngn Quc t Nhn quyn v nhng vn kin bo v ngi

u tranh cho nhn quyn. (Gs V Vn i) 08

3- Tuyn ngn quc t Nhn quyn (10-12-1948) 12

4- Thng ip Ha bnh trn Th gii (Gio hi Cng gio 11-04-1963) 17

5- Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr (16-12-1966) 21

6- Cng c Quc t v cc Quyn Kinh t, X hi v Vn ha (16-12-1966) 30

7- Din gii cc Tuyn ngn v Cng c Nhn quyn (Ls Nguyn Hu Thng) 37

8- Hin chng 77 - Tuyn ngn (Phong tro dn ch Tip Khc, 01-01-1977) 51

9- Tuyn ngn Quc t bo v nhng ngi u tranh cho nhn quyn (09-12-

1998) 59

10- Hin chng 2000 - Tuyn ngn (Phong tro dn ch Vit Nam hi ngoi, 26-

11-2000) 67

11- Li Ku gi cho Dn ch Vit Nam (Gio hi Pht gio Vit Nam Thng

nht, 21-02-2001) 72

12- L trnh 9 im Dn ch ha Vit Nam (Cao tro Nhn bn, 25-03-2005) 77

13- Tuyn ngn T do Dn ch cho Vit Nam 2006 (Phong tro Dn ch Vit

Nam quc ni - hi 8406, 08-04-2006) 79

14- Hin chng 08 (Linh bt Hin chng)(Phong tro dn ch Trung Quc, 10-

12-08) 87

LI GII THIU

Knh tha Qu v, Cc Bn tr thn mn,

C th ni cuc Cch mng Php nm 1789 -vi 3 tiu ch T do, Bnh ng, Huynh ,

vi Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn m cu m u l "s khinh mit, ph nhn

hay lng qun nhn quyn l nguyn nhn duy nht em li bt hnh cho dn chng v

sa a cho chnh quyn"- qu gy thc cho ton th nhn loi v quyn con ngi

trong x hi v quyn cng dn trong quc gia.

Th nhng hai trn Th chin kinh hong vn lm tn hi bit bao sinh mng vo cc

nm 1914-1918 v 1939-1945, ri trong cng thi gian l s xut hin cc ch c ti

vn git cht hng chc, thm ch hng trm triu con ngi, tt c chng t t

thc i n hnh ng cho nhn quyn l mt qung ng di thm thm. Do nhn

loi bt buc phi ngi li vi nhau trong t chc mang tn Lin Hip Quc t

a ra nhng nguyn tc, nhng quy lut cho vic tn trng nhn v v nhn phm. y

l l do hnh thnh Tuyn ngn Quc t Nhn quyn ngy 10-12-1948 v hai Cng c

Quc t ngy 16-12-1966, mt v cc Quyn Dn s v Chnh tr, mt v cc Quyn Kinh

t, X hi v Vn ha. Cc tn gio ln, chng hn Gio hi Cng gio, cng khng

qun gp ting ni vo vn trng i ny.

Ring trong ch CS, k v ch v ch p nhn quyn v dn quyn, nhiu phong

tro u tranh hnh thnh v ct ting, nhiu tuyn ngn dn ch vang ng v tc

ng c hon v, chng hn Hin chng 77 ti Tip Khc nm 1977, Hin chng 08

ti Trung Quc nm 2008... Dn tc Vit Nam bt khut kiu hng cng mnh dn ng

ln i hi quyn con ngi, quyn cng dn, quyn dn tc, c bit t u th k XXI,

khi cuc u tranh chuyn t giai on c nhn l t sang giai on tp th v li ko

mi gii trong x hi. C th k Tuyn ngn ca Hin chng 2000, mt phong tro dn

ch Vit Nam hi ngoi cui nm 2000, Li Ku gi cho Dn ch Vit Nam ca Gio hi

Pht gio Vit Nam Thng nht u nm 2001, L trnh 9 im Dn ch ha Vit Nam

ca Cao tro Nhn bn thng 03-2005, Tuyn ngn T do Dn ch cho Vit Nam ca

Khi 8406, mt phong tro Dn ch Vit Nam quc ni thng 04-2006...

Gi n Qu v v Qu bn cc Vn kin v Nhn quyn ca Quc t v Vit Nam nh

va gii thiu, chng ti khng mong g hn l gp phn vo vic gy thc, khai dn

tr, gip cho ng bo, c bit ti quc ni, bit c nhng quyn mnh ang c song

b ch CS gian t tc ot, can m ng ln i li cho ti cng.

Khi T do Dn ch cho Vit Nam 8406

LUT QUC T NHN QUYN

Li ni u

Cch y 50 nm, nm 1948 ti Paris, Lin Hip Quc cng b Tuyn ngn Quc t Nhn quyn. S d Lin Hip Quc chn Paris l v, cng ti ni ny nm 1789, Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn Php c ph bin. y l bng tuyn dng nhng quyn con ngi xut pht t gi tr ni ti ca con ngi v nhng quyn cng dn c tha nhn do t cch cng dn.

Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn nhc li li cnh gic ca cc nh Cch mng Dn quyn Php theo "s khinh mit, ph nhn hay lng qun nhn quyn l nguyn nhn duy nht em li i bt hnh cho dn chng v sa a cho chnh quyn." Vy m con ngi lc v s thng hay v tm. Phi i n khi hai cuc Th chin bng n gieo au thng tang tc cho hng chc triu con ngi, lc y nhn loi mi tnh ng v nh li li cnh gic xa. Ngoi ra, gia hai cuc Th chin v ngay c trong thi chin tranh, nhn loi cn chng kin nhng cuc tn st d man, vi 20 triu nn nhn ti Lin bang X Vit v 6 triu nn nhn ti c Quc x. Nhng nn nhn ny khng phi l k th ca dn tc trong cuc chin, m ch l nhng lng dn v ti. D lun quc t v cng xc ng v phn n v nhng hnh ng dit chng ny. Vy m nhn loi vn minh khng ln ting t co hay phn khng. H s mang ting vi phm ch quyn quc gia, vi phm quyn dn tc t quyt bng cch can thip vo ni b ca cc quc gia khc. Sau khi chin tranh kt thc, nhn loi mi thc rng quyn dn tc t quyt b lm dng. Trn nguyn tc, dn tc t quyt khng phi l quyn ca quc gia, m l quyn ca ngi dn. Chiu dn tc t quyt, ngi dn c t do la chn ch chnh tr hay kinh t v t do la chn chnh quyn thc thi ch . Chiu nguyn tc Qun bnh gia Quyn li v Nghi v, quc gia v cng dn cng c nghi v h tng. Ngi dn c nghi v phi bo v, nui dng quc gia, phi ng thu, phi thi hnh nghi v qun s gi gn b ci quc gia. p li nhng hy sinh v ti sn v sinh mng ca ngi dn, quc gia cng c nghi v phi bo v v tn trng quyn ca ngi dn, nh quyn c sng, c t do v mu cu hnh phc. Sau hai trn Th chin, nhn loi thc rng vic tha nhn nhn quyn ca con ngi l iu kin thit yu duy tr ho bnh th gii, trnh mt trn Th chin th ba (chin tranh nguyn t) ton din v ton dit. Ma xun nm 1945, 50 quc gia hp Hi ngh San Francisco thnh lp Lin Hip Quc. Nhm mc ch duy tr ho bnh cho cc quc gia v thc thi nhn quyn cho con ngi, Lin Hip Quc ra 3 phng chm hnh ng: 1- Khng phn bit k thng ngi bi, Lin Hip Quc ch trng ho gii v hu ngh gia cc dn tc. 2- Khng i hi tr th v bi thng chin tranh, Lin Hip Quc khuyn khch s hp tc bnh ng gia cc quc gia. 3- Khng phn bit chng tc, nam n, ngn ng, hay tn gio, Lin Hip Quc yu cu cc quc gia hi vin phi tn trng v thc thi nhn quyn cho tt c mi ngi. Cc i biu ca 50 quc gia hi vin sng lp Lin Hip Quc thc rng mi con ngi l mt cng dn ca quc gia mnh, ng thi l cng dn ca th gii; rng ch c th ho bnh th gii nu quyn ca con ngi c tn trng; rng nhn quyn cng ch c th c thc thi nu khng cn chin tranh v bng dng de do ca chin tranh.

Do h ng tnh k tn vo Hin chng Lin Hip Quc nh mt hip c quc t, v long trng cam kt s phi hp vi Lin Hip Quc thc thi hai mc tiu cn bn sau y: 1- Hp tc quc t gii quyt mi mu thun v tranh chp trong vng ho bnh. 2- xng v tn trng nhn quyn v nhng quyn t do cn bn ca con ngi. Khi k tn vo Hin chng, cng nh khi gia nhp Lin Hip Quc, cc quc gia hi vin minh th xc nhn rng nhn quyn t nay khng cn n thun l vic ni b ca cc quc gia m l mt vn quc t. y l ln u tin trong lch s loi ngi, cc quc gia c nghi v i vi ngi dn, phi tn trng, bo v v thc thi nhn quyn v nhng quyn t do cn bn ca con ngi. Nhng quyn ny c lit k v din gii bi Tuyn ngn Quc t Nhn quyn ban hnh nm 1948, v hai Cng c Quc t Nhn quyn k kt nm 1966. T nhn loi vn minh c lut Quc t Nhn quyn. Chng ta k vng rng trong th k ti y, chin tranh th gii s c thay th bi Lut php Th gii. Theo bc s Linus Pauling, ngi ot hai gii Nobel v Ho hc v Ho bnh, "chng ta ang c c may sng trong mt k nguyn k diu, ranh gii ca hai thin nin k, thin k trc vi chinh chin au thng v thin k ti ca ho bnh, an lc, cng l v o l."

Lut s Nguyn Hu Thng Ma Xun 1998 K nim 50 nm ban hnh Tuyn ngn Quc t Nhn quyn

LCH S BN TUYN NGN

QUC T NHN QUYN

V NHNG VN KIN BO V

NGI U TRANH CHO NHN QUYN

Tng bc mt, nhn loi tin hnh cuc u tranh cho quyn con ngi qua nhng giai

on khc nhau. Tuy vn hng n mc tiu duy nht, l con ngi c t do sng

trn hnh tinh tri t vi tt c quyn bm sinh c hng ca mnh, m khng mt

chnh th no c quyn xm phm. y l iu c th gii quy nh qua bn Tuyn

ngn Quc t Nhn quyn, do Lin Hip Quc cng b vo ngy 10 thng 12 nm 1948.

Th l trn 50 nm qua, th gii ly ngy 10 thng 12 mi nm lm Ngy Quc t

Nhn Quyn. K nim ngy ny, cc t chc nhn quyn, cc t chc phi chnh ph v

nhn dn cc nc, c bit ti cc quc gia c ti, qun phit, tm mi cch ni ln

nhng vi phm nhn quyn trong quc gia mnh ku gi th gii lu tm.

Lu nay, nhiu ngi c ngh rng cha ca vn kin Tuyn ngn Quc t Nhn quyn

l ng Ren Cassin, mt nhn s ngi Php. Nhng chnh quyn cng sn, qun phit,

pht xt th li t co Tuyn ngn Quc t Nhn quyn biu trng cho nhng nim

thun tu Ty phng, m li l Ty phng ca T bn bc lt, Ty phng thc dn.

Nguyn nhn cc ng nhn hay chng i ny n t s thiu hiu bit hoc v thnh

kin c chp. Trong thc t, vn kin Tuyn ngn l mt qu trnh c kt di lu, qua

mt tp th ngi thuc nhiu nn vn ha khc nhau ca nhn loi.

Qu thc, ng Ren Cassin c cng d tho bn Tuyn ngn m ng quy chiu v gi

hng t cc bn Tuyn ngn c trc : hai bn ca Cch mng Php (1789 v 1793) c

bit di tn Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn ; Habeas corpus ca Anh quc nm

1679 ; v Tuyn ngn c lp ca Hoa K nm 1776.

Nhng ngi ta qun cng lao v s khi xng ban u ca 40 t chc Phi chnh ph ti

Hoa K. Nhm ny gi hng t cc iu ghi trong Hin chng LHQ cng b nm 1945

ti San Francisco hnh thnh mt vn bn tuyn ngn s b. Trong Hin chng y

hm cha 6 iu quan trng cao Quyn Con Ngi lm nn tng cho Tuyn ngn sau

ny. V da theo vn bn ca 40 t chc Phi chnh ph, ng Ren Cassin thi vo lung

gi nhn bn ca nhng tuyn ngn thuc hai th k 17 v 18. Sau y, LHQ cho thit

lp mt tp th son tho Tuyn ngn. Khi u l U hi Nhn quyn ra i thng ging

1946 vi cuc hp u tin gm 9 thnh vin, t ngy 29-4 n 20-5-46, do phu nhn cu

Tng thng Hoa K, Eleanor Roosevelt, ch tr cng vi cc chuyn gia nh ng Ren

Cassin (Php), Charles Malik (Liban), Peng-Chun Chang (hc gi v i s Trung hoa

Dn quc) v mt nhn s Chu M La tinh. Cuc hp th hai vi 18 thnh vin, t ngy

27-1 n 17-2-1947, bt tay vo vic son tho Tuyn ngn. Sau cn c 4 cuc hp

na mi i n vn kin chnh thc c chun y ngy 10-12-1948.

Nh cng trnh ca nhng nhn vt tha thit yu thng cng l v con ngi, bn Tuyn

ngn mi c cho i. y l s c kt ca nhiu b c cc k linh mn, quyt

khng nhn loi b nghin nt di gt st c ti hay pht xt nh va xy ra qua Th

chin II. Bn tuyn ngn cng l s kt hp tnh nhn o thuc nhiu nn vn minh

trong th gii, ch khng l tng ring bit ca Ty phng, nh cc nh c ti cng

sn, gii qun phit hay cc nh c on chu thng ru rao. V d s ng gp ca

ng Peng - Chun Chang mang li tnh thm thu ng phng. Chnh ng bnh

vc v a vo bn Tuyn ngn nim v danh t Nhn phm (Dignity) vn khng c

trc .

Ngy 10-12-1948, i hi ng Lin Hip Quc hp ti in Chaillot Paris chun y v

chnh thc cho ra cho i bn Tuyn ngn Quc t Nhn quyn. Trong nm mi quc

gia thnh vin Lin Hip Quc thi y, 40 quc gia b phiu thun, 8 quc gia b phiu

trng, 2 nc vng mt l Honduras v Yemen. 8 nc b phiu trng gm c 6 nc

Cng sn, Arabie saoudite v Nam Phi. Tm phiu trng ni ln s khng ng tnh vi

Tuyn ngn Quc t Nhn quyn. Vy 8 quc gia y khng ng tnh nhng im no?

Su nc cng sn gm c Lin X v 5 nc ch hu Ba Lan, Belarus, checoslovaquie,

Ukraine v Yougoslavie thp tng m ht con khen, ch Tuyn ngn li thi, lc

hu, Tuyn ngn c qu nhiu t do m thc h cng sn ch l th t do hnh

thc, tch tch x tiu t sn. Arabie Saoudite khng chp nhn con ngi c quyn

thay i tn gio, khng chp nhn kiu sng mt v mt chng v khng chp nhn cho

php trit tiu ch n l. Nam Phi cho l qu ng vic cm on cc phn bit i x.

Hai nc b phiu thun nhng khng mun cho Tuyn ngn c ph bin l Anh v

Php. V thi y, hai quc ny cn lo bo v thuc a ca h. Th ngh dn thuc a,

cc dn tc b p bc, m c trong tay bn Tuyn ngn Quc t Nhn quyn, th vn kin

y tc khc tr thnh mt v kh chin u hp php v li hi bit bao ! Ngy nay, vn

cn nhiu quc gia cha cng nhn nhn quyn, hoc cng nhn trn giy t nhng

khng chu thc thi trong thc t x hi, nht l ti cc nc c th ch c on, qun

phit hay c ti ton tr. Ti cc nc ny, nhng vn kin quc t lin quan n quyn

con ngi khng c ph bin. Cm trong tay cc vn bn y h ho i thc thi, tt

chuc ly vo thn, nu khng b bt b t v ti tn phn ti liu phn cch mng hoc

vi phm an ninh quc gia. Do , C s Qu M v y ban Bo v Quyn lm Ngi

Vit Nam, thy cn thit phi dch v in cc vn kin quan trng ph bin trong v

ngoi nc. Khi cha bit r cc quyn con ngi, cc t do cn bn c Lin Hip

Quc cng nhn v bo v, nhng ngi u tranh cho nhn quyn ti cc nc c ti s

nh mt v kh chin u, qua mt lun s tr th ton cu.

y c mt s bn dch, c bit l bn Tuyn ngn Quc t Nhn quyn cng vi

vn kin khc. Nhng chng ti cha hon ton tha mn vi cc bn dch y, v mt s

sai lm trong khi din dch, v mt s cu ko kh hiu hoc khng thun tai vi ngi

Vit. V vy chng ti ra cng dch li hoc nhun sc cc bn cha hon ho. Ly v d

bn Vit ng "Tuyn ngn ton th gii v Nhn quyn ca Lin Hp Quc" m chng

ti gi l Tuyn ngn Quc t Nhn quyn trn Trang nh (Web site) ca Cao y Nhn

quyn Lin Hip Quc ti Genve. Chng ti ng do H Ni cung cp. Theo l, phi l

bn chnh thc em ra s dng khi cn n o. Song than i, khi c k, chng ti

khng ng rng ngi dch vn kin y v cng khinh sut, cu th trong ni dung cng

nh ngn ng Vit. Gp trng hp nh th, chng c cch no khc hn l ngi dch li.

(Chng ti xin php b mt on. Khi 8406)

Ngoi bn Tuyn ngn Quc t Nhn quyn ra i cch nay trn 50 nm m bc ngot

mi trong vic tn trng v bo v con ngi m chng ti trnh by lch trnh hnh

thnh trn, cn c mt s kin quan trng khc xy ra vo thng tun thng 12 nm

1998 ti i Hi ng Lin Hip Quc New York nhn k nim 50 nm Tuyn ngn

Quc t Nhn quyn. l s ra i ca "Tuyn ngn v Quyn v Trch v ca cc

c nhn, on th v cc c quan trong x hi nhm thng tin v bo v cc Quyn

con ngi cng nhng T do cn bn c cng nhn trn ton th gii", chng ti

gi tt l "Tuyn ngn Quc t Bo v nhng Ngi u tranh cho Nhn quyn".

Nu khng c s u tranh ct lc v kin tr hng chc nm trng ca nhng t chc

phi chnh ph ni danh, nh Lin on Quc t Nhn quyn, n x Quc t, Human

Rights Watch, v.v... ti cc kha hp thng nin ca y hi Nhn quyn Lin Hip

Quc ti Genve, th nhng quc gia c on, qun phit, c ti thnh cng dm

cht vn kin quan trng ny, khng cho vn bn thng qua v hin hu. Trc cc quc

gia c ti trong th gii, nhng t chc nhn quyn phi chnh ph thu t thng li hy

hu. Bi v k t khi Tuyn ngn Quc t Bo v nhng Ngi u tranh cho Nhn

quyn ra i, th nhng ngi u tranh trong th gii mi c bo v trn mt php l

quc t, v Lin Hip Quc l ch da vng chc cho nhng u s nhn quyn. Ngay

trong Li ni u ca Tuyn ngn xc nh : Quc gia c trch nhim u tin v c

bn phn lm thng tin cng nh bo v cc quyn con ngi v cc t do cn bn,

mt khc, Cc c nhn, nhm v hi on c quyn v trch nhim lm thng tin s

tn trng cc quyn con ngi v cc t do cn bn, cng nh tuyn dng cc quyn y

trn bnh din quc gia v quc t. Nh vy th cc u s nhn quyn ti cc nc c

ti c th khai tht ti a vn kin ny bo v sinh mnh u tranh cho chnh mnh v

t chc ca mnh.

Hn nhin ngoi hai vn kin va k, cn c Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v

Chnh tr v Cng c Quc t v cc Quyn Kinh t, X hi v Vn ha cng

khng km phn quan trng trong vic bo v v thng tin quyn con ngi trong th

gii ni chung, v Quyn lm Ngi Vit Nam ni ring ti nc ta.

Gio s V Vn i

http://www.queme.net/vie/doc/2001_QueMe_LHQ.pdf

TUYN NGN QUC T NHN QUYN

http://www.queme.net/vie/doc/2001_QueMe_LHQ.pdf

c i hi ng Lin Hip Quc thng qua v cng b theo Ngh quyt s 217 (III),

ngy 10-12-1948

LI M U

Xt rng vic tha nhn phm gi bm sinh v nhng quyn bnh ng bt kh chuyn

nhng ca tt c cc phn t trong i gia nh nhn loi l nn tng ca t do, cng l

v ho bnh th gii,

Xt rng vic coi thng v khinh mit nhn quyn a ti nhng hnh ng d man

lm phn n lng tm nhn loi, v vic t ti mt th gii trong mi ngi c t

do ngn lun v t do tn ngng, c gii thot khi s s hi v khn cng, c

tuyn xng l nguyn vng cao c nht ca con ngi,

Xt rng iu ct yu l nhn quyn phi c mt ch php tr bo v con ngi

khi b dn vo th cng, phi ni dy chng p bc v bo quyn,

Xt rng iu ct yu l phi pht trin nhng tng quan hu ngh gia cc quc gia,

Xt rng, trong Hin chng Lin Hip Quc, cc dn tc ti xc nhn nim tin vo

nhng nhn quyn cn bn, vo phm cch v gi tr ca con ngi, vo quyn bnh ng

nam n, cng quyt tm thc y tin b x hi v nng cao mc sng trong mt mi

trng t do hn,

Xt rng cc quc gia hi vin cam kt hp tc vi Lin Hip Quc pht huy s tn

trng v thc thi trn ton cu nhng nhn quyn v nhng quyn t do cn bn,

Xt rng mt quan nim chung v t do v nhn quyn l iu ti quan trng thc hin

trn vn cam kt y.

V vy,

I HI NG LIN HIP QUC

Cng b bn Tuyn ngn Quc t Nhn quyn ny nh mt tiu chun thc hin chung

cho tt c cc dn tc v quc gia, sao cho mi c nhn v on th x hi lun nh ti

bn Tuyn ngn ny, n lc pht huy s tn trng cc quyn t do ny bng hc vn v

gio dc, v bng nhng bin php ly tin trn bnh din quc gia v quc t, bo m

s tha nhn v thc thi trn ton cu cc quyn t do ny cho cc dn tc thuc cc

quc gia hi vin hay thuc cc lnh th b gim h.

iu 1: Mi ngi sinh ra t do v bnh ng v phm cch v quyn li, c l tr v

lng tri, v phi i x vi nhau trong tnh bc i.

iu 2: Ai cng c hng nhng quyn t do ghi trong bn Tuyn ngn ny khng

phn bit i x v bt c l do no, nh chng tc, mu da, nam n, ngn ng, tn gio,

chnh kin hay quan nim, ngun gc dn tc hay x hi, ti sn, dng di hay bt c

thn trng no khc.

Ngoi ra khng c phn bit v quy ch chnh tr, php l hay quc t ca quc gia hay

lnh th m ngi trc thuc, d l nc c lp, b gim h, mt ch quyn hay b

hn ch ch quyn.

iu 3: Ai cng c quyn c sng, t do, v an ton thn th.

iu 4: Khng ai c th b bt lm n l hay n dch; ch n l v s mua bn n l

di mi hnh thc u b cm ch

iu 5: Khng ai c th b tra tn hay b nhng hnh pht hoc nhng i x tn c, v

nhn o, lm h thp nhn phm.

iu 6: Ai cng c quyn c cng nhn l con ngi trc php lut bt c ti u.

iu 7: Mi ngi u bnh ng trc php lut v c php lut bo v bnh ng

khng k th. Mi ngi u c bo v chng li mi k th hay xi gic k th tri vi

Tuyn ngn ny.

iu 8: Ai cng c quyn yu cu ta n quc gia c thm quyn can thip chng li

nhng hnh ng vi phm nhng quyn cn bn c Hin php v lut php tha nhn.

iu 9: Khng ai c th b bt gi, giam cm hay lu y mt cch c on.

iu 10: Ai cng c quyn, trn cn bn hon ton bnh ng, c mt to n c lp

v v t xt x mt cch cng khai v cng bng phn x v nhng quyn li v

nghi v ca mnh, hay v nhng ti trng hnh s m mnh b co buc.

iu 11: 1) B co v mt ti hnh s c suy on l v ti cho n khi c bng

chng phm php trong mt phin x cng khai vi y bo m cn thit cho quyn

bin h. 2) Khng ai c th b kt n v mt ti hnh s do nhng iu mnh lm hay

khng lm, nu nhng iu y khng cu thnh ti hnh s chiu theo lut php quc gia

hay lut php quc t hin hnh; m cng khng b tuyn pht mt hnh pht nng hn

hnh pht c p dng trong thi gian phm php.

iu 12: Khng ai c th b xm phm mt cch c on vo i t, gia nh, nh ,

th tn, hay b xc phm n danh d hay thanh danh. Ai cng c quyn c lut php

bo v chng li nhng xm phm y.

iu 13: 1) Ai cng c quyn t do i li v c tr trong qun ht quc gia. 2) Ai cng

c quyn ri khi bt c quc gia no, k c quc gia ca mnh, v c quyn hi hng.

iu 14: 1) Khi b n p, ai cng c quyn tm ni t nn v c hng quyn t nn ti

cc quc gia khc. 2) Quyn ny khng c vin dn trong trng hp s truy t thc

s ch cn c vo nhng ti trng khng c tnh cch chnh tr hay vo nhng hnh ng

tri vi mc ch v tn ch ca Lin Hip Quc.

iu 15: 1) Ai cng c quyn c quc tch. 2) Khng ai c th b tc quc tch hay tc

quyn thay i quc tch mt cch c on.

iu 16: 1) n tui thnh hn, thanh nin nam n c quyn kt hn v lp gia nh m

khng b ngn cm v l do chng tc, quc tch hay tn gio. H c quyn bnh ng khi

kt hn, trong thi gian hn th cng nh khi ly hn. 2) Hn th ch c gi tr nu c s

thun tnh hon ton t do ca nhng ngi kt hn. 3) Gia nh l n v t nhin v cn

bn ca x hi, v phi c x hi v quc gia bo v.

iu 17: 1) Ai cng c quyn s hu, hoc ring t hoc hn hip vi ngi khc. 2)

Khng ai c th b tc ot ti sn mt cch c on.

iu 18: Ai cng c quyn t do t tng, t do lng tm v t do tn gio; quyn ny

bao gm c quyn t do thay i tn gio hay tn ngng v quyn t do biu th tn gio

hay tn ngng qua s ging dy, hnh o, th phng v nghi l, hoc ring mnh hoc

vi ngi khc, ti ni cng cng hay ti nh ring.

iu 19: Ai cng c quyn t do quan nim v t do pht biu quan im; quyn ny bao

gm quyn khng b ai can thip v nhng quan nim ca mnh, v quyn tm kim, tip

nhn cng ph bin tin tc v kin bng mi phng tin truyn thng khng k bin

gii quc gia.

iu 20: 1) Ai cng c quyn t do hi hp v lp hi c tnh cch ho bnh. 2) Khng ai

b bt buc phi gia nhp mt hi on.

iu 21: 1) Ai cng c quyn tham gia chnh quyn ca quc gia mnh, hoc trc tip

hoc qua cc i biu do mnh t do la chn. 2) Ai cng c quyn bnh ng tham gia

cng v trong nc. 3) nguyn ca quc dn phi c coi l cn bn ca mi quyn

lc quc gia; nguyn ny phi c biu l qua nhng cuc tuyn c c nh k v

trung thc, theo phng thc ph thng u phiu kn, hay theo cc th tc tuyn c t

do tng t.

iu 22: Vi t cch l mt thnh vin ca x hi, ai cng c quyn c hng an sinh

x hi, cng nh c quyn i c hng nhng quyn kinh t, x hi v vn ho cn

thit cho nhn phm v s t do pht huy c tnh ca mnh, nh nhng n lc quc gia,

s hp tc quc t, v theo cch t chc cng ti nguyn ca quc gia.

iu 23: 1) Ai cng c quyn c lm vic, c t do la chn vic lm, c hng

nhng iu kin lm vic cng bng v thun li v c bo v chng tht nghip. 2)

Cng lm vic ngang nhau, mi ngi c tr lng ngang nhau, khng phn bit i

x. 3) Ngi lm vic c tr lng tng xng v cng bng, bo m cho bn

thn v gia nh mt i sng xng ng vi nhn phm, v nu cn, s c b sung

bng nhng bin php bo tr x hi khc. 4) Ai cng c quyn thnh lp nghip on

hay gia nhp nghip on bo v quyn li ca mnh.

iu 24: Ai cng c quyn ngh ngi v gii tr, c hng s hn nh hp l s gi

lm vic v nhng ngy ngh nh k c tr lng.

iu 25: 1) Ai cng c quyn c hng mt mc sng kh quan v phng din sc

khe v an lc cho bn thn v gia nh k c thc n, qun o, nh , y t v nhng dch

v cn thit; ai cng c quyn c hng an sinh x hi trong trng hp tht nghip,

au m, tt nguyn, ga ba, gi yu, hay thiu phng k sinh nhai do nhng hon cnh

ngoi mun. 2) Sn ph v tr em c c bit sn sc v gip . Tt c cc con, du

l chnh thc hay ngoi hn, u c hng bo tr x hi nh nhau.

iu 26: 1) Ai cng c quyn c hng gio dc. Gio dc phi c min ph t nht

cp s ng v cn bn. Gio dc s ng c tnh cch cng bch. Gio dc k thut

v chuyn nghip phi c ph cp. Gio dc cao ng phi c ph cp cho mi sinh

vin trn cn bn bnh ng, ly thnh tch lm tiu chun. 2) Gio dc phi nhm pht

huy y nhn cch, tng cng s tn trng nhn quyn v nhng quyn t do cn

bn; phi cao s thng cm, bao dung v hu ngh gia cc quc gia, cc cng ng

sc tc hay tn gio, ng thi ym tr nhng hot ng ca Lin Hip Quc trong vic

duy tr ho bnh. 3) Cha m c quyn u tin la chn gio dc cho cc con.

iu 27: 1) Ai cng c quyn t do tham gia vo i sng vn ho ca cng ng,

thng ngon ngh thut, c hng cc tin b khoa hc v li ch ca nhng tin b

y. 2) Ai cng c bo v bi nhng quyn li tinh thn v vt cht pht sinh t nhng

sn phm khoa hc, vn hc hay ngh thut ca mnh.

iu 28: Ai cng c quyn c hng mt trt t x hi v trt t quc t trong

nhng quyn t do ghi trong bn Tuyn ngn ny c th c thc hin y .

iu 29: 1) Ai cng c ngha v i vi cng ng trong nhn cch ca mnh c th

c pht trin mt cch t do v y . 2) Trong khi hnh x nhng quyn t do ca

mnh, ai cng phi chu nhng gii hn do lut php t ra ng hu nhng quyn t do

ca ngi khc cng c tha nhn v tn trng, nhng i hi chnh ng v o l,

trt t cng cng v an lc chung trong mt x hi dn ch cng c tha mn. 3) Trong

mi trng hp, nhng quyn t do ny khng th hnh x tri vi nhng mc tiu v

tn ch ca Lin Hip Quc.

iu 30: Khng mt iu khon no trong Tuyn ngn ny c th gii thch cho php

mt quc gia, mt on th, hay mt c nhn no c quyn hot ng hay lm nhng

hnh vi nhm tiu hy nhng quyn t do lit k trong Tuyn ngn ny.

PH NH

CC IU KHON NHN QUYN TRONG

HIN CHNG LIN HIP QUC (1945)

iu 1

Nhng mc tiu ca Lin Hip Quc l: 1. Duy tr ha bnh v an ninh th gii. 2. Pht

trin tng quan hu ngh gia cc quc gia t cn bn trn s tn trng nguyn tc

bnh ng quyn li v quyn dn tc t quyt, cng thi hnh mi bin php thch nghi

cng c ha bnh th gii. 3. t ti s hp tc quc t nhm gii quyt nhng vn

kinh t, x hi, vn ho, hay nhn o, v pht huy, khuyn khch s tn trng nhn

quyn v nhng quyn t do cn bn cho tt c mi ngi khng phn bit chng tc,

nam n, ngn ng hay tn gio.

iu 55

Nhm mc ch t c nhng iu kin v n nh v phc li cn thit cho vic thit

lp nhng tng quan ha bnh v hu ngh gia cc quc gia t cn bn trn s bnh

ng quyn li v quyn dn tc t quyt, Lin Hip Quc xng thc thi: a. Mt mc

sng cao hn, s ton dng nhn cng v to nhng iu kin tin b v pht trin v

kinh t x hi b. Tm kim nhng gii php cho nhng vn kinh t x hi v vn ha,

thc thi s hp tc quc t v vn ha v gio dc, v c. Tn trng v thc thi trn ton

cu nhng nhn quyn v nhng quyn t do cn bn cho tt c mi ngi khng phn

bit chng tc, nam n, ngn ng hay tn gio.

iu 56

Cc Quc Gia Hi Vin cam kt, bng nhng hnh ng ring r hay phi hp, s cng

tc vi Lin Hip Quc trong vic thc hin nhng mc tiu ghi trong iu 55 ni trn.

Bn dch ca Trung tm Vit Nam v Nhn quyn,

vi s tu chnh ca y ban Lut gia Bo v Nhn quyn

THNG IP HA BNH TRN TH GII

Gio hi Cng gio, 11-04-1963 Li gii thiu: Trong Gio l ca Gio hi Cng gio, c mt mng quan trng mang tn Hc thuyt x hi, tc l ting ni ca c tin Cng gio v nhng cu hi lin quan n cuc sng con ngi trong x hi, trong c vn nhn quyn. Hc thuyt ny khng c ng trong mt vn kin no, nhng tin trin dn v c trnh by ch yu trong cc thng ip ca cc v Gio hong, khi u l c L XIII vi thng ip Nhng vn mi (Rerum novarum) ngy 15-05-1891, tip n l c Gioan XXIII vi thng ip Ha bnh trn th gii (Pacem in Terris) ngy 11-04-1963, c Phaol VI vi Thng ip Pht trin cc Dn tc (Populorum progressio) ngy 26-03-1967, c Gioan-Phaol II vi thng ip Mi quan tm v cc vn x hi (Sollicitudo Rei Socialis) ngy 30-12-1987 ri thng ip Bch chu nin (Centesimus Annus) ngy 01-05-1991 Ngoi ra, hc thuyt x hi Cng gio v vn nhn quyn cn c trnh by trong cc vn kin ca Cng ng Vatican II (1962-1965), ch yu trong Hin ch Mc v, Tuyn ngn Gio dc v Tuyn ngn T do tn gio. y, v khun kh v ni dung tp sch, chng ti ch trch li mt on tiu biu trong thng ip Ha bnh trn Th gii ca c Gio hong Gioan XXIII, nh mt ti liu tham kho..

TRT T GIA LOI NGI

Mi con ngi l mt ngi v, ch th c quyn li v ngha v

8- Trc ht phi cp n trt t vn phi ng tr gia loi ngi.

9- Nn tng ca mi x hi c trt t v phong ph, l nguyn tc cho rng mi con

ngi l mt ngi v, ngha l mt bn tnh c ph bm tr tu v ch t do. Chnh v

th, con ngi l ch th ca nhiu quyn li v ngha v vn pht sinh trc tip v cng

nhau t bn tnh con ngi : do c hai u ph qut, bt kh xm phm v bt kh di

nhng (7).

10- Nu nhn nhn phm di nh sng cc chn l do Thin Cha mc khi, chng ta

cng phi cao n hn na. Loi ngi c mu c Ki-t cu chuc, nh n

sng tr thnh con ci ln bn hu Thin Cha, v c cho tha hng vinh quang vnh

cu.

NHNG QUYN LI

Quyn c sng v c mt mc sng xng hp

11- Mi con ngi u c quyn sng, quyn ton vn thn th, quyn hng nhng

phng tin cn v cho mt i sng xng hp, c bit trong nhng g lin h n

ca n, o mc, nh , s ngh ngi, sn sc y t, dch v x hi. Bi th, con ngi c

quyn c an ninh trong trng hp au yu, tn tt, ga ba, gi lo, tht nghip v

mi khi, v nhng hon cnh ngoi mun ca mnh, b mt i nhng phng tin sinh

sng (8).

Quyn hng nhng gi tr lun l v vn ha

12- Mi con ngi u c quyn c tn trng bn thn, thanh danh, quyn t do tm

kim chn l, pht biu v truyn b t tng, sng to ngh thut, min l duy tr nhng

i hi ca trt t lun l v ca cng ch ; con ngi cng c quyn c thng tin cch

khch quan.

13- Bn tnh cng i cho con ngi quyn hng nhng thin ch ca vn ha, v do

c th c mt nn hc vn cn bn cng nh mt s hun luyn chuyn nghip tng

ng vi mc pht trin ca cng ng chnh tr m mnh thuc v. Phi lm sao kh

nng ca mi ngi cho php h t ti nhng cp cao v hc vn cng tin ti nhng

chc v v trch nhim thch hp nht vi ti ba v nng lc ca mnh trong x hi (9).

Quyn tn th Thin Cha theo i hi chnh ng ca lng tm ngay thng

14- Mi ngi u c quyn tn th Thin Cha theo quy lut chnh ng ca lng tm

v c tuyn xng tn gio ca mnh trong i sng ring t ln cng cng. Lactanxi

tuyn b iu ny cch r rng : Chng ta nhn lnh s sng dng ln Thin Cha,

ng ban tng n cho ta, lng tn sng chnh ng m Ngi ng c, ch bit

mt mnh Ngi v ch theo mt mnh Ngi. Ngha v tho hiu ny rng buc v lin

kt chng ta vi Thin Cha, do n mang tn gi l tn gio (10).

V vn ny, v tin nhim cn lu danh mun thu ca ti l c L XIII khng

nh : Chnh t do ch thc y, tht s xng ng vi con ci Thin Cha, bo ton

ng cch v cao qu ca nhn v, vt thng mi bo lc v mi toan tnh bt cng ;

Gio Hi lun i hi n [t do tn gio], khng bao gi yu qu ci g hn na.

T do ny, cc thnh Tng khng ngng i hi, cc nh H gio khng ngng

bin h cho trong sch v, cc v T o tng on l khng ngng ly mu cng

nhn (11).

Quyn t do chn la mt li sng

15- Mi ngi u c quyn t do chn li sng cho mnh. Bi th, h c quyn lp mt

gia nh, ni y v v chng u bnh ng trong quyn li v ngha v ; hoc c quyn

theo n gi lm linh mc hay lm tu s (12).

16- c thit lp trn hn nhn t do kt c, duy nht v bt kh phn ly, gia nh l

v phi c xem l t bo u tin v t nhin ca x hi. Bi th, cn phi c nhng

bin php thuc lnh vc kinh t, x hi, vn ha, lun l nhm cng c s n nh ca

gia nh v gip gia nh hon tt vai tr ring ca n.

17- Cha m l nhng ngi u tin c quyn c bo m vic nui nng v gio dc

con ci ca h (13).

Quyn lin quan n th gii kinh t

18- Mi ngi u c quyn c lm vic v sng kin trong lnh vc kinh t (14).

19- Lin kt bt kh phn ly vi cc quyn ny l quyn c c nhng iu kin lm

vic khng gy nguy hi cho sc khe ln tinh thn o c, khng cn tr s pht trin

bnh thng ca tui tr ; v nu l n gii, th l quyn c c nhng iu kin lm

vic hi ha vi nhng i hi ca phi tnh cng nh vi ngha v lm v v lm m ca

h (15).

20- Nhn phm cng thit lp quyn m rng hot ng kinh t trong nhng iu kin

thng thng ca trch nhim c nhn (16).

Do - v cn nhn mnh - cng nhn c quyn hng mt ng lng c xc nh

theo nhng quy tc cng bnh ; ty theo kh nng ca ngi thu mn, tin cng ny

phi bo m cho ngi th v gia nh h mt mc sng xng hp vi nhn phm. V

tin nhim ca ti, c Pi XII, ni ln iu : Tng ng vi lut v vic lm,

vn ghi khc trong bn tnh, c ci quyn cng t nhin i vi con ngi l rt c t

lao nhc ca mnh ci g sng v nui sng con ci mnh : vic thng tr thin nhin

nhm bo tn con ngi cch su xa nh vy (17).

21- T bn tnh con ngi cng pht xut quyn t hu, trong y gm c quyn c nhng

phng tin sn xut. Nh Chng ti tuyn dy ni khc, quyn ny l mt bo m

hu hiu cho phm gi con ngi v l mt tr lc cho con ngi t do thc thi cc trch

nhim khc nhau ca mnh ; n gp phn vo s n nh v m m ca gia nh, ngoi ra

cng c li cho ha bnh v thnh vng chung (18).

22- ng khc, tng cng nn nhc li rng t bn tnh, quyn t hu bao hm mt

trch v x hi (19).

Quyn hi hp v lp hi

23- Vic con ngi c nh hng sng trong x hi lm pht sinh quyn hi hp

v lp hi, tc l quyn to cho cc nhm nhng c cu kh d phc v tt nht cho cc

mc ch ca mnh, quyn t do m nhn trong mt s trch nhim hu t ti nhng

mc ch va k (20).

24- Thng ip M v Thy ni mt cch chnh ng rng vic thnh lp mt s

hip hi hay on th trung gian, c kh nng theo ui nhng mc tiu m cc c nhn

ch c th t ti nh lin kt, vic y t ra l mt phng tin tuyt i cn thit thc

thi t do v trch nhim ca mt nhn v (21).

Quyn di c v nhp c

25- Mi ngi u c quyn t do di chuyn v c ng bn trong cng ng chnh tr m

mnh ang l cng dn ; khi c nhng l do chp nhn c, k y cng c quyn ra

ngoi quc v nh c (22). Vic thuc v mt cng ng chnh tr no khng

bao gi c ngn cn bt c ai tr nn thnh vin ca gia nh nhn loi, cng dn ca

cng ng ph qut trong mi con ngi c quy t nh nhng mi dy lin kt

chung.

Quyn cng dn

26- Gn lin vi nhn phm l quyn c tham gia mt cch tch cc vo i sng cng

cng v gp phn c nhn vo thin ch chung. Thay v l i tng hay mt yu t th

ng ca i sng x hi, con ngi -xt nh con ngi- l v phi l ch th, nn tng

v cu cnh ca i sng x hi (23).

27- Mt quyn cn bn khc ca ngi v l c php lut bo v nhng quyn li ring

ca mnh, mt s bo v hu hiu, bnh ng cho tt c v ph hp vi nhng quy tc

cng bnh khch quan. T trt t php l m Thin Cha mun c, xut pht cho mi

ngi quyn bt kh di nhng l c nhn c bo m an ninh php lut v c mt khu

vc quyn li c th khi mi xm ln c on (24)

PVL dch t bn ting Php

Ch thch

(7) X. Pi XII, S ip truyn thanh Ging sinh 1942, v Gioan XXIII, Bi ging ngy 4-1-1963.

(8) X. Pi XI, Thng ip Divini Redemptoris, v Pi XII, S ip Hin xung 1941. (9) X. Pi

XII, S ip truyn thanh Ging sinh 1942. (10) Divinae Institutiones, quyn IV, chng 28, 2.

(11) Thng ip Libertas praestantissimum. (12) X. Pi XII, S ip truyn thanh Ging sinh

1942. (13) X. Pi XI, Thng ip Casti Connubii, v Pi XII, S ip truyn thanh Ging sinh

1942. (14) Pi XII, S ip truyn thanh Hin xung 941. (15) X. L XIII, Thng ip Rerum

Novarum. (16) X. Gioan XXIII, Thng ip Mater et Magistra. (17) X. Pi, S ip truyn thanh

Hin xung 1941. (18) Thng ip Mater et Magistra. (19) X. Nh trn. (20) X. L XIII, Thng

ip Rerum Novarum ; Pi XI, Thng ip Quadragesimo Anno v Pi XII, Thng ip Sertum

laetitiae. (21) X. A.A.S LIII, 1961, tr.430. (22) X. Pi XII, S ip truyn thanh Ging sinh 1952.

(23) X. Pi XII, S ip truyn thanh Ging sinh 1944. (24) X. Pi XII, S ip truyn thanh

Ging sinh 1952.

CNG C QUC T V CC

QUYN DN S V CHNH TR

Biu quyt ngy 16-12-1966.

Vit Nam xin tham gia ngy 24-9-1982.

Li m u

Cc Quc Gia Hi Vin k kt Cng c ny:

Xt rng, chiu theo nhng nguyn tc cng b trong Hin chng Lin Hip Quc, vic

tha nhn phm gi bm sinh v nhng quyn bnh ng v bt kh chuyn nhng ca

tt c cc phn t trong i gia nh nhn loi l nn mng ca t do, cng l v ho bnh

th gii.

Nhn nhn rng nhng quyn ny xut pht t phm gi bm sinh ca con ngi.

Nhn nhn rng, chiu theo Tuyn ngn Quc t Nhn quyn, l tng v mt con ngi

t do c hnh x nhng quyn dn s v chnh tr cng nh c gii phng khi s

s hi v khn cng, ch c th t c nu hi nhng iu kin thun tin con

ngi c hng nhng quyn dn s v chnh tr cng nh nhng quyn kinh t, x

hi v vn ho.

Xt rng nghi v ca cc quc gia hi vin theo Hin chng Lin Hip Quc l pht

huy s tn trng v thc thi trn ton cu nhng nhn quyn v nhng quyn t do ca

con ngi.

Nhn nh rng con ngi c nghi v i vi nhng ngi khc cng nh i vi cng

ng, nn c trch nhim phi pht huy v tn trng nhng quyn c nhn nhn trong

Cng c ny.

ng chp thun nhng iu khon sau y:

PHN I

iu 1:

1- Cc dn tc u c quyn t quyt. Chiu theo quyn ny, h c t do quyt nh v

ch chnh tr v t do theo ui ng hng pht trin kinh t, x hi v vn ho.

2- t c mc tiu ny, cc dn tc c quyn t do s dng cc ngun li thin

nhin ca mnh, min l khng vi phm nhng nghi v pht sinh t s hp tc quc t

v kinh t, t cn bn trn quyn li h tng v lut php quc t. Trong mi trng

hp cc phng tin sinh sng ca nghip on khng th b tc ot.

3- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny, k c nhng quc gia c trch nhim bo

h hay gim h cc lnh th khc, phi tn trng v xc tin vic thc thi quyn dn tc

t quyt chiu theo cc iu khon ca Hin chng Lin Hip Quc.

PHN II

iu 2:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt tn trng v bo m thc thi

nhng quyn c nhn nhn trong Cng c cho tt c mi ngi sng trong lnh th

v thuc thm quyn quc gia, khng phn bit chng tc, mu da, nam n, ngn ng,

tn gio, chnh kin hay quan nim, ngun gc quc gia hay x hi, ti sn, dng di hay

bt c thn trng no khc.

2- Trong trng hp nhng quyn c nhn nhn trong Cng c ny cha c quy

nh thnh vn trong lut php quc gia, cc quc gia hi vin k kt Cng c cam kt

s ban hnh cc o lut theo th tc lut php quc gia v theo cc iu khon ca Cng

c cc quyn ny c hiu lc.

3- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt:

a. Bo m cho cc nn nhn quyn c n b hay i bi thng tha ng khi

nhng quyn t do ca h b vi phm, du rng ngi vi phm l mt vin chc chnh

quyn.

b. Bo m cho cc nn nhn quyn c khiu ni ti cc c quan t php, hnh chnh

hay lp php quc gia, hay ti cc c quan c thm quyn v pht trin quyn khiu t

trc to n. c. Bo m cc c quan thm quyn phi thi hnh nghim chnh nhng s

n b hay bi thng tuyn

iu 3:

Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt bo m quyn bnh ng nam n

trong vic hnh x nhng quyn dn s v chnh tr ghi trong Cng c.

iu 4:

1- Trong khi tuyn b tnh trng khn trng cng cng v l do quc gia b e do, Cc

quc gia hi vin k kt Cng c ny c th ban hnh mt s bin php nh ch thi

hnh cc nghi v ca quc gia n nh trong Cng c ny. Tuy nhin nhng bin php

ny phi c tnh cch tht cn thit v nhu cu ca tnh th, v khng vi phm cc nghi

v ca quc gia pht sinh t lut php quc t, v cng khng c dng k th chng

tc, mu da, nam n, ngn ng, tn gio hay ngun gc x hi.

2- Trong mi trng hp nhng quyn dn s v chnh tr ghi trong cc iu 6, 7, 8

(khon 1 v 2), v trong cc iu 11, 15, 16, 18 ca Cng c khng th b nh ch thi

hnh.

3- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny phi lp tc thng bo qua v Tng Th

K Lin Hip Quc cho cc quc gia hi vin kt c khc hay bit nhng iu khon

no trong Cng c b nh ch thi hnh, v v l do g. Ngay sau khi chm dt tnh

trng khn trng cng cng, h cng phi thng bo theo th tc ni trn.

iu 5:

1- Khng mt quc gia, mt phe nhm hay mt c nhn no c quyn gii thch cc iu

khon trong Cng c ny cho php h hot ng hay lm nhng hnh vi nhm tiu

dit nhng quyn t do c Cng c tha nhn, hoc gii hn nhng quyn t

do ny qu mc n nh trong Cng c.

2- Cc quc gia hi vin kt c no tha nhn mt s nhn quyn cn bn trong lut

php quc gia, cng c, quy ch hay tc l, s khng c quyn gii hn hay nh ch

thi hnh cc nhn quyn cn bn , vin c rng Cng c ny khng tha nhn nhng

nhn quyn , hay ch tha nhn trong mt phm vi hn hp hn.

PHN III

iu 6:

1- Mi ngi u c quyn sng. y l mt quyn bm sinh c lut php bo v.

Khng ai c th b tc ot quyn sng mt cch c on.

2- Trong cc quc gia cha bi b hnh pht t hnh, to n ch c tuyn n t hnh i

vi nhng ti hnh s nghim trong nht chiu theo lut php p dng trong thi gian

phm php v khng tri vi nhng iu khon ca Cng c ny v ca Cng c

Ngn Nga v Trng Pht Ti Dit Chng. Hnh pht t hnh ch c th c thi hnh

chiu theo mt bn n chung thm ca mt ta n c thm quyn.

3- iu lut ny khng cho php cc quc gia hi vin k kt Cng c ny c gii

tr cc nghi v ghi trong Cng c Ngn Nga v Trng Pht Ti Dit Chng trong

trng hp s hnh quyt hay st nhn cu thnh ti dit chng.

4- Cc b co b tuyn n t hnh c quyn xin n x hay n gim hnh pht. Lnh i x,

n x hay n gim hnh pht c th c ban hnh trong mi trng hp.

5- n t hnh khng c tuyn i vi cc b co cha 18 tui khi phm php, v

cng khng c thi hnh i vi cc ph n mang thai.

6- iu lut ny khng th c vin dn tr hon hay ngn cn vic bi b hnh pht

t hnh ti cc quc gia hi vin k kt Cng c ny.

iu 7:

Khng ai c th b tra tn, hoc phi chu nhng hnh pht hay i x tn c, v nhn

o, lm h thp phm gi con ngi. c bit l, nu khng c s ng thun t do ca

ng s, khng ai c th b dng vo nhng cuc th nghim y hc hay khoa hc.

iu 8:

1- Khng ai c th b bt lm n l; ch n l v mi hnh thc bun bn n l u b

cm ch.

2- Khng ai c th b bt lm n dch. a. Khng ai c th b cng bch lao ng. b.

Khon 3 (a) ni trn khng c p dng ti cc quc gia trong lut php cho php to

n c thm quyn tuyn n t kh sai. c. Trong phm vi khon ny, khng c coi l

"lao ng cng bch": i. Ngoi trng hp nu khon (b) trn y, nhng cng tc

hay dch v m cc t nhn phi lm trong thi gian b giam gi chiu theo mt bn n

hp php ca to n, hay phi lm trong thi gian c phng thch c iu kin. ii.

Nghi v qun s, hay nghi v quc gia p dng cho nhng ngi c lut php cho

min thi hnh nghi v qun s v l do lng tm. iii. Nghi v cng ng trong trng

hp khn trng hay thin tai e do i sng hay s an lc ca cng ng. iv. Nhng

nghi v dn s thng thng.

iu 9:

1- Ai cng c quyn t do thn th v an ninh thn th. Khng ai c th b bt gi hay

giam cm c on. Khng ai c th b tc ot t do thn th ngoi tr nhng trng

hp v theo nhng th tc lut nh.

2- Khi b bt gi, b co phi c tc th thng bo v l do bt gi, v phi c thng

bo khng chm tr v ti trng b co buc.

3- B co b bt gi hay giam cm v mt ti hnh s phi c dn gii khng chm tr

ti mt v thm phn (hay mt vin chc c thm quyn t php theo lut), c xt

x trong mt thi hn hp l hay c phng thch. Theo thng l, khng nht thit phi

cu lu b co trc ngy to x. Tuy nhin bo m s hin din ca b co trong

phin x hay trong cc giai on thm vn, v thi hnh bn n, nu cn, s phng

thch tm b co i hi phi c bo m.

4- Nhng ngi b bt gi hay giam cm u c quyn yu cu to n th l khng chm

tr v tnh hp php ca s giam gi, v phi c phng thch nu s giam gi c xt

l bt hp php.

5- Cc nn nhn trong nhng v bt gi hay giam cm bt hp php c quyn khiu t

i bi thng thit hi.

iu 10:

Nhng ngi mt t do vn phi c i x nhn o v tn trng nhn phm. a. Ngoi

tr nhng trng hp c bit, cc b co cha c xt x phi c giam gi cch bit

vi nhng ngi can n, v phi c i x theo quy ch ca nhng ngi khng can

n. b. Cc b co thiu nhi phi c giam gi cch bit vi ngi ln v phi c xt

x trong thi hn sm nht. c. Ch lao t phi t trng tm vo vic ci hun t nhn,

to cho h c hi ci ho v hi nhp vo i sng x hi. Cc thiu nhi phm php phi

c giam gi cch bit vi ngi ln, v phi c i x tu theo tui tc v tnh trng

php l ca chng.

iu 11:

Khng ai c th b giam gi ch v khng c kh nng thi hnh mt nghi v kh c.

iu 12:

1- Nhng ngi c tr hp php trong lnh th mt quc gia u c quyn t do i li v

t do la chn ni c tr trong lnh th.

2- Mi ngi u c quyn t do ri khi mt quc gia, k c quc gia ca mnh.

3- Nhng quyn t do ghi trn khng th b gii hn, ngoi tr nhng trng hp lut

nh v nhu cu bo v an ninh quc gia, trt t cng cng, sc kho cng cng, o l,

hay nhng quyn t do ca ngi khc, v nu khng tri vi nhng quyn t do khc

c tha nhn trong Cng c ny.

4- Khng ai c th b tc ot quyn hi hng mt cch c on.

iu 13:

Ngoi kiu c tr hp php trong lnh th cc quc gia hi vin k kt Cng c ny ch

c th b trc xut do mt quyt nh hp php. Tr trng hp c l do cng thc v

an ninh quc gia, ngi b trc xut c quyn trnh by l do chng li quyt nh trc

xut, v c quyn nh ngi bin h np n xin ti xt h s trc xut ti cc c quan

hay ngi i din c quan c thm quyn.

iu 14:

1- Mi ngi u bnh ng trc to n. Mi ngi u c quyn c xt x cng

bng v cng khai bi mt to n c lp, v t v c thm quyn theo lut, phn x

v nhng ti trng hnh s m mnh b co buc hay v nhng quyn li v nghi v ca

mnh trong cc v tranh tng khc. Bo ch v cng chng c th khng c tham d

mt phn hay ton th phin x, v nhu cu o l, trt t cng cng hay an ninh quc gia

trong mt x hi dn ch, hay bo v i sng ring t ca cc ng s tranh tng,

hay, trong nhng trng hp tht cn thit, khi to n quyt nh rng xt x cng khai s

lm thit hi quyn li ca cng l. Tuy nhin cc bn n hnh s v cc bn n khc phi

c tuyn c cng khai trc to, ngoi tr trng hp bo v quyn li ca thiu

nhi hay ca gia nh trong nhng v tranh tng v hn nhn hay v vic gim h cc con.

2- B co v cc ti hnh s c quyn c suy on l v ti cho n khi b chng minh

l c ti theo lut.

3- Trong cc v hnh s, tt c cc b co u c hng ng u nhng bo m ti

thiu sau y: a. c tc th thng bo ti trng vi y chi tit bng ngn ng m

h thng hiu. b. Quyn c thi gian v phng tin chun b s bin h v c

quyn lin lc vi lut s do mnh la chn. c. c xt x mau chng, khng din tr

qu ng. d. c hin din trong phin x t bin h hay nh lut s bin h do

mnh la chn; c thng bo v quyn ny trong trng hp t bin h; v c quyn

c lut s bin h min ph v nhu cu cng l nu b co khng c phng tin mn

lut s. e. c i cht vi cc nhn chng buc ti v c quyn i nhn chng v

cht vn cc nhn chng g ti cho mnh, theo cng mt th tc. f. c quyn c thng

dch vin min ph, nu b co khng ni hay khng hiu ngn ng ca to. g. c

quyn khng khai, khi phi t buc ti mnh, hay khi phi th nhn ti trng.

4- Trong cc v n thiu nhi, th tc xt x phi cn c vo tui tc ca b co v hng

v mc tiu ci hun can phm.

5- Cc b co b tuyn pht c quyn khng co ln to trn theo th tc lut nh.

6- Trong trng hp b co b tuyn hnh pht chung thm v sau ny bn n b tiu hu

hay ng s c n x v c s kin mi pht gic cho bit b co b pht oan ung,

ngi b kt n c quyn i bi thng thit hi theo lut, tr phi c bng chng cho

bit, s d s kin mi ny khng c pht gic trong thi gian x n, mt phn hay

hon ton ti v b co.

7- Khng ai c th b ti thm hay b tuyn pht mt ln na v mt ti trng c to

n phn x chung thm bng cch tuyn pht hay tha bng, chiu theo lut php v th

tc hnh s hin hnh.

iu 15:

1- Khng ai c th b kt n v mt ti hnh s do nhng iu mnh lm hay khng

lm, nu nhng iu y khng cu thnh ti hnh s chiu theo lut php quc gia hay

lut php quc t p dng hi ; m cng khng b tuyn mt hnh pht nng hn hnh

pht c p dng trong thi gian phm php. Tuy nhin b co c quyn hng hnh

pht khoan hng hn chiu theo lut mi ban hnh sau ngy phm php.

2- iu lut ny khng c tc dng ngn cn vic xt x hay tuyn pht mt b co v

lm hay khng lm nhng hnh vi cu thnh ti hnh s chiu theo nhng nguyn tc lut

php tng qut c tha nhn bi cng ng cc quc gia trong thi gian ng s

phm php.

iu 16:

Ai cng c quyn c cng nhn l con ngi trc php lut bt c ti u.

iu 17:

1- Khng ai c th b xm phm tri php hay c on vo i t, gia nh, nh , th

tn, hoc b xc phm tri php n danh d v thanh danh.

2- Ai cng c quyn c lut php bo v chng li nhng xm phm y.

iu 18:

1- Ai cng c quyn t do t tng, t do lng tm v t do tn gio. Quyn ny bao

gm quyn t do theo mt tn gio hay tn ngng v quyn t do biu th tn gio hay

tn ngng qua s th phng, hnh o, nghi l hay ging dy, hoc ring t hoc vi

ngi khc, ti ni cng cng hay ti nh ring.

2- Khng ai b cng bch tc ot quyn t do la chn tn gio hay tn ngng.

3- Quyn t do biu th tn gio hay tn ngng ch c th b gii hn theo lut, v nhu

cu bo v an ton cng cng, trt t cng cng, sc khe cng cng, o l hay nhng

quyn t do cn bn ca ngi khc.

4- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt tn trng quyn ca cha m hay

ngi gim h trong vic gio dc cc con v tn gio hay o l theo tn ngng ca h.

iu 19:

1- Mi ngi u c quyn gi vng quan nim m khng b ai can thip.

2- Mi ngi u c quyn t do pht biu quan im; quyn ny bao gm quyn t do

tm kim, tip nhn, v ph bin mi tin tc v kin bng truyn khu, bt t hay n

phm, di hnh thc ngh thut, hay bng mi phng tin truyn thng khc, khng k

bin gii quc gia.

3- Vic hnh s quyn t do pht biu quan im (ghi khon 2 ni trn) i hi ng

s phi c nhng bn phn v trch nhim c bit. Quyn ny ch c th b gii hn bi

php lut v nhu cu: a. Tn trng nhng quyn t do v thanh danh ca ngi khc. b.

Bo v an ninh quc gia, trt t cng cng, sc khe cng cng hay o l.

iu 20:

1- Mi hnh thc tuyn truyn, c v chin tranh phi b lut php cm ch.

2- Mi hnh thc gieo rc cm hn, xi gic k th, him khch, kch thch bo ng gia

cc quc gia, cc chng tc hay cc tn gio phi b lut php cm ch.

iu 21:

Quyn hi hp c tnh cch ho bnh phi c tha nhn. Vic hnh x quyn ny ch

c th b gii hn bi lut php, v cc nhu cu cn thit trong mt x hi dn ch bo

v an ninh quc gia, an ton cng cng, trt t cng cng, sc khe cng cng, o l,

hay nhng quyn t do ca ngi khc.

iu 22:

1- Ai cng c quyn t do lp hi, k c quyn thnh lp v gia nhp cc nghip on

bo v quyn li ca mnh.

2- Vic hnh x quyn ny ch c th b gii hn bi lut php, v cc nhu cu cn thit

trong mt x hi dn ch bo v an ninh quc gia, an ton cng cng, trt t cng

cng, sc khe cng cng, o l, hay nhng quyn t do ca ngi khc. iu lut ny

khng c tc dng ngn cm vic ban hnh cc gii hn lut nh lin quan n s hnh

x quyn t do lp hi ca cc gii qun nhn v cnh st.

3- iu lut ny khng c hiu lc cho php cc quc gia hi vin k kt Cng c Lao

ng Quc T nm 1948 v Quyn T Do Lp Hi v Bo V Quyn Lp Hi, c ban

hnh hay p dng nhng o lut c tc dng vi phm nhng bo m v nhng quyn t

do ghi trong Cng c Lao ng Quc T.

iu 23:

1- Gia nh l n v t nhin v cn bn trong x hi v phi c x hi v quc gia

bo v.

2- Thanh nin nam n n tui thnh hn c quyn kt hn v lp gia nh.

3- Hn th ch c thnh lp nu c s ng thun hon ton t do ca nhng ngi kt

hn.

4- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny phi ban hnh nhng bin php bo

m s bnh ng v quyn li v trch nhim ca v chng khi kt hn, trong thi gian

hn th, cng nh khi ly hn. Trong trng hp ly hn phi quy nh nhng bin php

bo v quyn li ca cc con.

iu 24:

1- Khng phn bit chng tc, mu da, nam n, ngn ng, tn gio, ngun gc quc gia

hay x hi, ti sn hay dng di, cc tr em, vi t cch v thnh nin, phi c gia nh,

x hi v quc gia bo v.

2- Tr em phi c khai sinh ngay sau khi sinh, v c t tn h.

3- Tr em c quyn th c quc tch.

iu 25:

Khng b k th (nh quy nh iu 2) v khng b gii hn bt hp l, mi cng dn

u c quyn v c c hi: a. c tham gia vo vic iu hnh chnh quyn, hoc trc

tip hoc qua nhng i biu do mnh t do tuyn chn. b. c bu c v ng c trong

nhng cuc tuyn c t do v cng bng theo nh k, bng ph thng u phiu kn, bo

m trung thc nguyn ca c tri. c. c quyn bnh ng tham gia cng v trong

nc.

iu 26:

Mi ngi u bnh ng trc php lut, v c php lut bo v bnh ng khng k

th. Trn phng din ny, lut php cm mi k th v bo m cho tt c mi ngi

quyn c bo v mt cch bnh ng v hu hiu chng mi k th v chng tc, mu

da, nam n, ngn ng, tn gio, chnh kin hay quan nim, ngun gc quc gia hay x

hi, ti sn, dng di hay bt c thn trng no.

iu 27:

i vi cc cng ng thiu s v chng tc, tn gio, hay ngn ng ti cc quc gia hi

vin, Cng c ny bo m cho cc thnh phn thiu s cng vi nhng ngi khc

trong cng ng ca h c quyn hng vn ho ring, c truyn gio v hnh o

ring, v c s dng ngn ng ring ca h.

Bn dch ca Trung tm Vit Nam v Nhn quyn,

vi s tu chnh ca y ban Lut gia Bo v Nhn quyn.

(iu 28 n iu 53 ni v vn hnh chnh ca y ban Nhn quyn, chng ti xin

min ng).

CNG C QUC T V CC

QUYN KINH T, X HI V VN HA

Biu quyt ngy 16-12-1966.

Vit Nam xin tham gia ngy 24-9-1982

Li m u

Cc Quc Gia Hi Vin k kt Cng c ny:

Xt rng, chiu theo nhng nguyn tc cng b trong Hin chng Lin Hip Quc, vic

tha nhn phm gi bm sinh v nhng quyn bnh ng v bt kh chuyn nhng ca

tt c cc phn t trong i gia nh nhn loi l nn mng ca t do, cng l v ho bnh

th gii.

Nhn nhn rng nhng quyn ny xut pht t phm gi bm sinh ca con ngi.

Nhn nhn rng, chiu theo Tuyn ngn Quc t Nhn quyn, l tng v mt con ngi

t do c gii phng khi s s hi v khn cng, ch c th t c nu hi nhng

iu kin thun tin con ngi c hng nhng quyn kinh t, x hi v vn ho,

cng nh nhng quyn dn s v chnh tr.

Xt rng nghi v ca cc quc gia hi vin theo Hin chng Lin Hip Quc l pht

huy s tn trng v thc thi trn ton cu nhng nhn quyn v nhng quyn t do ca

con ngi.

Nhn nh rng con ngi c nghi v i vi nhng ngi khc cng nh i vi cng

ng, nn c trch nhim phi pht huy v tn trng nhng quyn c nhn nhn trong

Cng c ny.

ng chp thun nhng iu khon sau y:

PHN I

iu 1:

1- Cc dn tc u c quyn t quyt. Chiu theo quyn ny, h c t do quyt nh v

ch chnh tr v t do theo ui ng hng pht trin kinh t, x hi v vn ho.

2- t c mc tiu ny, cc dn tc c quyn t do s dng cc ngun li thin

nhin ca mnh, min l khng vi phm nhng nghi v pht sinh t s hp tc quc t

v kinh t, t cn bn trn quyn li h tng v lut php quc t. Trong mi trng

hp cc phng tin sinh sng ca nghip on khng th b tc ot.

3- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny, k c nhng quc gia c trch nhim bo

h hay gim h cc lnh th khc, phi tn trng v xc tin vic thc thi quyn dn tc

t quyt chiu theo cc iu khon ca Hin chng Lin Hip Quc.

PHN II

iu 2:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt, s t mnh v do s tng tr v

hp tc quc t, c bit v kinh t v k thut, ban hnh nhng bin php tn dng

nhng ngun li quc gia vo mc ch thc thi ly tin v y nhng quyn c

nhn nhn trong Cng c ny bng nhng phng php thch nghi, c bit l bng vic

ban hnh cc o lut.

2- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt bo m thc thi cc quyn lit

k trong Cng c ny khng phn bit chng tc, mu da, nam n, ngn ng, tn gio,

chnh kin hay quan nim, ngun gc quc gia hay x hi, ti sn, dng di hay bt c

thn trng no khc.

3- Trong chiu hng tn trng nhn quyn v cn c vo kh nng kinh t trong nc,

cc quc gia ang pht trin c th n nh nhng quyn kinh t no trong Cng c ny

s c bo m p dng cho nhng ngi khng c t cch cng dn.

iu 3:

Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt bo m quyn bnh ng nam n

trong vic hnh x nhng quyn kinh t, x hi v vn ho lit k trong Cng c ny.

iu 4:

Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny nhn nhn rng, v vic hnh x nhng

quyn ghi trong Cng c, h ch c th n nh cc gii hn lut nh ph hp vi bn

cht ca nhng quyn ny v ch nhm mc ch pht huy s an lc chung trong mt x

hi dn ch.

iu 5:

1- Khng mt quc gia, mt phe nhm hay mt c nhn no c quyn gii thch cc iu

khon trong Cng c ny cho php h hot ng hay lm nhng hnh vi nhm tiu

dit nhng quyn t do c Cng c tha nhn, hoc gii hn nhng quyn t

do ny qu mc n nh trong Cng c.

2- Cc quc gia no tha nhn mt s nhn quyn cn bn trong lut php quc gia,

cng c, quy ch hay tc l, s khng c quyn gii hn hay nh ch thi hnh cc

nhn quyn cn bn , vin c rng Cng c ny khng tha nhn nhng nhn quyn

, hay ch tha nhn trong mt phm vi hn hp hn.

PHN III

iu 6:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn cho mi ngi quyn lm vic

v cam kt s ban hnh nhng bin php bo m quyn ny. Quyn lm vic bao

gm quyn co c hi sinh sng nh cng vic, quyn t do nhn vic hay la chn vic

lm.

2- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny s ban hnh nhng bin php thc thi

y quyn lm vic, nh nhng chng trnh hun luyn, hng dn k thut v

hng nghip, nhng chnh sch v k thut pht trin u n v kinh t, x hi v

vn ho, cng s ton dng nhn cng vo vic sn xut trong iu kin nhng quyn t

do chnh tr v kinh t cn bn ca con ngi c bo m.

iu 7: Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny nhn nhn cho mi ngi quyn c hng

nhng iu kin lm vic cng bng v thun li, c bit vi nhng bo m sau y:

1- V vic tr lng cho cc cng nhn, ti thiu phi c: a. Tin lng tng xng v

cng bng cho cc cng vic c gi tr ngang nhau khng phn bit i x. c bit ph

n c bo m c nhng iu kin lm vic tng xng nh nam gii, lm vic ngang

nhau c tr lng ngang nhau. b. Mt mc sng xng ng cho bn thn v gia nh

ph hp vi nhng iu khon ca Cng c ny.

2- C iu kin lm vic an ton v khng hi n sc kho.

3- C c hi thng tin ng u cho mi ngi v ch cn c vo thm nin v kh

nng.

4- C quyn ngh ngi v gii tr; c n nh hp l s gi lm vic, k c nhng ngy

ngh nh k c tr lng v nhng ngy ngh l c tr lng.

iu 8:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt bo m: a. Quyn t do thnh

lp nghip on v tham gia nghip on (theo ni quy v iu l), bo v v gia tng

quyn li kinh t v x hi ca mnh. S hnh x quyn ny ch c th b gii hn theo

lut, v nhu cu sinh hot trong mt x hi dn ch bo v an ninh quc gia, trt t

cng cng, hay s hnh x quyn t do ca ngi khc. b. Quyn ca cc nghip on

c kt hp thnh cc tng lin on quc gia, v t thnh lp hay gia nhp cc t

chc tng lin on quc t. c. Cc nghip on c quyn t do hot ng v ch c

th b gii hn theo lut, vi nhu cu sinh hot trong mt x hi dn ch bo v an ninh

quc gia, trt t cng cng, hay s hnh x quyn t do ca nhng ngi khc. d. Quyn

nh cng c hnh x theo lut quc gia.

2- iu lut ny khng c tc dng ngn cm vic ban hnh cc gii hn lut nh lin

quan n s hnh x nhng quyn ny ca cc gii qun nhn, cnh st v cng chc

quc gia.

3- iu lut ny khng c hiu lc cho php cc quc gia hi vin k kt Cng c Lao

ng Quc T nm 1948 v Quyn T do Lp Hi v Bo V Quyn Lp Hi c ban

hnh nhng o lut c tc dng vi phm nhng bo m ghi trong Cng c Lao ng

Quc T.

iu 9:

Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn quyn ca mi ngi c hng

an sinh x hi v bo him x hi.

iu 10:

Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny nhn nhn rng:

1- V gia nh l n v t nhin v cn bn trong x hi nn phi c bo v v h tr

mnh m nht, c bit trong giai on thnh lp v trong khi thi hnh nghi v chm sc

v gio dc cc tr em. Hn th c thnh lp do s ng thun t do ca nhng ngi

kt hn.

2- X hi phi c bit gip cc sn ph trong mt thi gian hp l trc v sau khi

sinh n. Trong thi gian ny, cc b m i lm c ngh php c tr lng hay c

hng tr cp an sinh x hi cn thit.

3- Quc gia phi ban hnh nhng bin php c bit bo v v h tr cc tr em v

thiu nin khng phn bit tnh trng ph h hay bt c thn trng no khc. Tr em v

thiu nin phi c bo v chng mi hnh thc bc lt v kinh t v x hi. Cc thiu

nin khng c tuyn dng vo cc cng vic nguy him n i sng hay phng hi

n o l, sc khe hay n s pht trin bnh thng ca tui tr. Vi phm iu ny

phi b truy t theo lut. Quc gia cng phi n nh s tui ti thiu cho cc thiu nin

lm vic lao ng c tr lng. Tuyn dng cc thiu nin di tui lut nh phi b cm

ch v truy t theo lut.

iu 11:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn cho mi ngi quyn c

hng mt mc sng kh quan cho bn thn v gia nh, cm n, o mc v nh .

Mc sng ny phi c nng cao lin tc. Cc quc gia hi vin kt c s ban hnh

nhng bin php thch nghi quyn ny c thc hin, thc rng s hp tc quc t

trn cn bn t nguyn gi vai tr thit yu trong vic ny.

2- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn cho mi ngi quyn cn bn

c gii thot khi s i kh, v cam kt s ban hnh nhng bin php do quc gia v

do s hp tc quc t, thc hin nhng chng trnh c bit cn thit nh: a. Ci tin

nhng phng php sn xut, tn tr v phn phi thc phm bng cch tn dng cc

kin thc khoa hc k thut, ph bin cc kin thc v dinh dng, pht trin hay canh

tn nng nghip t c nng sut ti a v pht trin v s dng ti nguyn thin

nhin. b. Trn phm vi ton cu, phi tin ti s phn phi cng bng v hp l cc thc

phm trn th gii ty theo kh nng ca cc quc gia xut cng thc phm v nhu cu

ca cc quc gia nhp cng thc phm.

iu 12:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn cho mi ngi quyn c

hng tiu chun cao nht v sc khe th cht v tm thn.

2- quyn ny c thc thi y , cc quc gia hi vin k kt Cng c ny s ban

hnh nhng bin php cn thit sau y: a. Gim bt t l t vong ca thai nhi v hi nhi,

bo v sc khe v s pht trin ca tr em. b. Ci thin nhng iu kin v sinh trong

mi trng sinh thi v mi trng k ngh. c. Ngn nga, iu tr v kim sot cc bnh

dch, cc bnh c bit ti mt a phng hay ti mt loi ngh nghip, cng nh cc

bnh khc. d. To iu kin bo m vic cung cp cc dch v y t v chm sc bnh

nhn khi au yu.

iu 13:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn cho mi ngi quyn c

hng gio dc. Gio dc phi nhm pht huy y nhn cch v nhn phm, tng

cng s tn trng nhn quyn v nhng quyn t do cn bn; cho mi ngi c thc

s tham gia sinh hot trong mt x hi t do, cao s thng cm, bao dung v hu ngh

gia cc quc gia, cc cng ng sc tc, chng tc hay tn gio, v ym tr cc hot

ng ca L. Hip Quc trong vic duy tr ho bnh.

2- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny nhn nhn rng, ng hng sau y s

gip vo vic thc hin y quyn gio dc: a. Gio dc tiu hc phi c tnh cch

cng bch v min ph cho tt c mi ngi. b. Gio dc trung hc k c cc ngnh ph

thng, k thut v hng nghip phi c ph cp cho tt c mi ngi bng nhng

phng php thch nghi v c bit phi tin dn n min ph. c. Gio dc i hc phi

c ph cp bnh ng cho mi sinh vin bng nhng phng php thch nghi, cn c

vo kh nng, v c bit phi tin dn n min ph. d. Gio dc cn bn trng nin

c khuyn khch v tng cng ti a cho nhng ngi cha tt nghip tiu hc. e. H

thng gio dc cc cp phi c tch cc pht trin, h thng hc bng tu nghip phi

c thit lp v iu kin vt cht ca cc nhn vin ging hun phi c ci thin lin

tc.

3- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt tn trng quyn t do ca ph

huynh hc sinh hay ngi gim h, c la chn trng cho con em ngoi h thng

gio dc cng lp, nu trng ny hi nhng tiu chun gio dc ti thiu do quc gia

n nh. Cc ph huynh hay ngi gim h cng c quyn ph trch v gio dc tn

gio v o l cho con em theo tn ngng ca h.

4- iu lut ny khng c tc dung can thip vo quyn t do ca cc c nhn hay t

chc trong vic thit lp v iu hnh cc nh ch gio dc t thc vi iu kin cng

theo ui nhng mc tiu gio dc nu khon 1 iu ny, v nu hi tiu chun gio

dc ti thiu do quc gia n nh.

iu 14:

Trong thi gian k kt hay gia nhp Cng c ny, nu cc quc gia hi vin no cha

t chc c h thng tiu hc cng bch v min ph trong qun ht quc gia (hay

trong cc lnh th m h bo h hay gim h), h cam kt s thit lp trong vng 2 nm

mt chng trnh hnh ng vi y chi tit tun t ban hnh trong mt thi gian

hp l c ghi r trong chng trnh, mt h thng gio dc cng bch v min ph cho

tt c cc hc sinh tiu hc

iu 15:

1- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny tha nhn quyn ca mi ngi: a. c

tham gia vo i sng vn ho; b. c hng cc li ch ca nhng tin b v sng ch

khoa hc. c. c bo v nhng quyn li tinh thn v vt cht pht sinh t nhng sn

phm khoa hc, vn hc hay ngh thut ca mnh.

2- thc thi y quyn ny, cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt s

ban hnh nhng bin php cn thit trong vic bo tn, pht trin v ph bin khoa hc

v vn ho.

3- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny cam kt tn trng quyn t do cn thit

cho vic nghin cu khoa hc v sng to vn hc ngh thut.

4- Cc quc gia hi vin k kt Cng c ny ghi nhn nhng li ch trong vic khuyn

khch v pht trin nhng lin lc v hp tc quc t trn lnh vc khoa hc v vn ho.

Bn dch ca Trung tm Vit Nam v Nhn quyn,

vi s tu chnh ca y ban Lut gia Bo v Nhn quyn

(T iu 16 n iu 31 ni v Hi ng Kinh t-X hi ca LHQ, mang tnh cht

hnh chnh, chng ti xin min ng).

PH NH 1

CC IU KHON NHN QUYN TRONG HIN

CHNG LIN HIP QUC (1945)

iu 1

Nhng mc tiu ca Lin Hip Quc l:

1- Duy tr ha bnh v an ninh th gii.

2- Pht trin tng quan hu ngh gia cc quc gia t cn bn trn s tn trng nguyn

tc bnh ng quyn li v quyn dn tc t quyt, cng thi hnh mi bin php thch

nghi cng c ha bnh th gii.

3- t ti s hp tc quc t nhm gii quyt nhng vn kinh t, x hi, vn ho, hay

nhn o, v pht huy, khuyn khch s tn trng nhn quyn v nhng quyn t do

cn bn cho tt c mi ngi khng phn bit chng tc, nam n, ngn ng hay tn

gio.

iu 55

Nhm mc ch t c nhng iu kin v n nh v phc li cn thit cho vic thit

lp nhng tng quan ha bnh v hu ngh gia cc quc gia t cn bn trn s bnh

ng quyn li v quyn dn tc t quyt, Lin Hip Quc xng thc thi:

a- Mt mc sng cao hn, s ton dng nhn cng v to nhng iu kin tin b v pht

trin v kinh t x hi

b- Tm kim nhng gii php cho nhng vn kinh t x hi v vn ha, thc thi s hp

tc quc t v vn ha v gio dc, v

c- Tn trng v thc thi trn ton cu nhng nhn quyn v nhng quyn t do cn

bn cho tt c mi ngi khng phn bit chng tc, nam n, ngn ng hay tn gio.

iu 56

Cc Quc Gia Hi Vin cam kt, bng nhng hnh ng ring r hay phi hp, s cng

tc vi Lin Hip Quc trong vic thc hin nhng mc tiu ghi trong iu 55 ni trn

DIN GII CC TUYN NGN V

CNG C NHN QUYN

Tuyn ngn Quc t Nhn quyn (1948) (TNQTNQ) cng nhn cho con ngi 26 nhn quyn cn bn. Cng c Quc t v nhng Quyn Dn s v Chnh tr (CUDSCT) v Cng c Quc t v nhng Quyn Kinh t, X hi v Vn ha (1966) (CUKTXHVH) cng nhn thm quyn dn tc t quyt. Nm 1960 Lin Hip Quc ban hnh Quyt ngh yu cu cc quc (Anh Php) trao tr c lp cho cc quc gia b tr ( Phi). Ti din n Lin Hip Quc, tng thng Php de Gaulle cam kt tn trng quyn t quyt ca dn tc Algeria, v hai nm sau t chc trng cu dn tr c lp cho Algeria. iu 1 ca hai Cng c Quc t Nhn quyn nh nghi dn tc t quyt l "quyn ca cc dn tc c t do quyt nh v ch chnh tr v t do theo ui ng hng pht trin kinh t, x hi v vn ho." Tuyn ngn QT Nhn quyn chia cc nhn quyn thnh 4 loi: 1) Nhng quyn dn s v bn thn con ngi hay quyn T do Thn th. 2) Nhng quyn dn s ca con ngi trong i sng x hi hay quyn An c. 3) Nhng quyn kinh t, x hi v vn ho gio dc hay quyn Lc nghip. 4) Nhng quyn t do tinh thn v t do chnh tr hay quyn T do Dn ch. Khi qut m xt, chng ta c th xp nhn quyn thnh 3 bc: 1) Nhn quyn bc 1 mnh danh l Quyn T do Thn th, gm nhng quyn lin quan n thn th con ngi, nh quyn sng, quyn t do thn th khng b n l hay n dch, quyn an ton thn th khng b bt giam tri php, khng b tra tn hnh h, c xt x cng bng nu b truy t, c to n v lut php bo v v c cng nhn l "Con Ngi" c bnh ng trc php lut. 2) Nhn quyn bc 2 gm c nhng quyn dn s, kinh t, x hi v vn ho gio dc mnh danh l Quyn An c Lc nghip. a) Quyn An c (quyn dn s) gm c quyn t do c tr v i li, t do xut ngoi v hi hng, quyn ring t cho bn thn, gia nh, nh ca, th tn, quyn t nn, quyn c quc tch, quyn kt hn v lp gia nh v quyn s hu. b) Quyn Lc nghip (quyn kinh t, x hi v vn ho gio dc) gm c quyn lm vic, quyn thnh lp nghip on v nh cng, quyn an sinh x hi, quyn bo v gia nh, quyn c i sng kh quan cho bn thn v gia nh, quyn y t, c hng gio dc, c tham gia vo i sng vn ho. 3) Nhn quyn bc 3 gm c nhng quyn t do tinh thn v t do chnh tr mnh danh l Quyn T do Dn ch, nh t do lng tm v t do tn gio, t do t tng v t do pht biu quan im (t do ra bo), t do hi hp v lp hi (cm c ng), v quyn bnh ng tham gia chnh quyn (cm c quyn lnh o).

NHN QUYN BC 1: QUYN T DO THN TH

Mt s quyn t do thn th c coi l bt kh xm phm, khng th b tc ot hay nh ch thi hnh du c chin tranh hay khn trng cng cng, nh quyn sng, quyn t do khng b n l hay n dch, khng b tra tn hnh h, khng b giam gi v thiu n, quyn bnh ng trc php lut, quyn khng b kt n do nhng hnh ng khng cu thnh ti hnh s chiu theo lut php quc gia hay lut php quc t (trong c Lut Quc t Nhn quyn). Cng c Dn s Chnh tr chi tit ha nhng quyn t do thn th ghi trong Tuyn ngn Quc t Nhn quyn: 1) Quyn Sng (Right to Life) (iu 3 TNQTNQ v iu 6 CUDSCT). L quyn thit yu nht ca con ngi c lut php bo v chng li mi hnh ng st nhn c on. Con ngi c bo v quyn sng t khi mi th thai. Ch n t hnh c bi b hay hn ch ti a; chng nn dit chng tp th; khng c tuyn n t hnh i vi cc thiu nhi di 18 tui v cc ph n mang thai. Cc b co b tuyn n t hnh c quyn xin n x, n gim hay hon ci hnh pht. Cc quc gia bi b n t hnh khng c ti lp ch ny. 2) Quyn khng b Tra tn (Freedom from Torture) (iu 5 TNQTNQ v iu 7 CUDSCT). Quyn ny p dng cho mi ngi, khng b tra tn v thn th, khng b hnh h v tinh thn v tm tr khi b bt gi. Khng b nhng hnh pht tn c, v nhn o lm tn thng nhn phm khi b kt n v giam gi. Hnh pht ch c p dng cho k phm ti, khng lin ly n gia nh. Cc b co ch ta x phi c i x nh nhng ngi cha can n. Hnh pht tc ot t do (pht t) phi nhm mc ch ci ha t nhn c th tr v cuc sng bnh thng sau khi c tr t do. 3) Quyn khng b lm N l (Freedom from Slavery) (iu 4 TNQTNQ, iu 8 CUDSCT) Khng ai c th b bt lm n l hay n dch. Cm t chc bun bn ph n v gi v thnh nin. Khng ai b lm cng vic kh sai nu khng c n ta hp l. Trong mi trng hp, cng vic kh sai khng c lm tn thng n phm gi v phng hi n kh nng th cht hay tinh thn ca t nhn. Cc t nhn chnh tr hay t nhn lng tm phi c i x nhn o, chm sc sc khe, khng b kt n t kh sai. Cc hi bo v nhn quyn quc t nh Hi n x Quc t, Hi Quan st chu, UB Lut gia Quc t, Hi Nhn quyn Quc t v.v... l nhng t chc phi chnh ph ng ra u tranh i phng thch cc t nhn lng tm b giam gi ch v h c lp trng hay t tng chng li chnh sch ca nh cm quyn. 4) Quyn T do Nhn thn (Right to Personal Liberty) (iu 9 TNQTNQ v iu 11, 14 khon 6 CUDSCT) Ai cng c quyn t do nhn thn v an ton thn th. Khng ai c th b bt gi v giam cm c on. Khi b bt gi iu tra, b co c quyn thng bo l do hay ti trng b trch c. B co phi c dn gii khng chm tr ti to n xt x theo lut trong mt thi gian hp l, hay c to n phng thch v iu kin, hay c ti ngoi c th chn. Nhng ai b giam gi u c quyn yu cu to n c thm quyn xt x, yu cu to tr t do nu s bt gi c xt l bt hp php. Cc nn nhn trong nhng v bt gi v giam cm tri php co quyn c chnh ph bi thng thit hi. (iu 14 khon 6 CUDSCT). Khng ai c th b cu thc thn th v thiu n (iu 11 CUDSCT) 5) Quyn c xt x cng bng (Right to a Fair Trial) (iu 10, 11 TNQTNQ v iu 14 CUDSCT)

Mi ngi u c bnh ng trc to n, c quyn c mt to n c lp, v t c thm quyn xt x mt cch cng bng v cng khai phn nh v nhng quyn li v nghi v ca mnh, hoc v nhng ti trng m mnh b trch c v mt hnh s. B co v cc ti hnh s c quyn c suy on l v ti cho n khi b chng minh l c ti theo lut. (iu 11 TNQTNQ, iu 14 khon 2 CUDSCT) Trong v tranh tng, mi ngi u c hng nhng bo m sau y v quyn bin h: a) c quyn c thng dch vin min ph do to n cung cp nu b co khng hiu ting v danh t ca to n. b) Quyn c thng bo ti trng vi y chi tit trc khi to m cuc iu tra v thm vn. c) Quyn c thi gian v phng tin chun b s bin h trc to. d) Quyn t bin h hay nh lut s do mnh la chn bin h cho mnh v c quyn t do tip xc vi lut s. e) Quyn c c lut s bin h l mt quyn bt kh chuyn nhng, lut s c ch nh min ph trong trng hp b can khng t bin h v khng c kh nng mn lut s. f) Quyn i cht vi nhn chng trc to, c i nhn chng ra hu to k c cc chuyn vin lm sng t cc s kin h s. g) Quyn gi im lng khng phi khai khi t buc ti mnh, quyn khng b cng bch nhn ti. S nhn ti ch c gi tr nu khng b cng bch hay hm do. h) Quyn c chng n ln to trn nu b xc nhn ti trng; khi c to tuyn phn l v ti phi c phng thch ngay v khng th b truy t ln th hai cng v ti ny. i) Cuc thm vn v tranh lun trc to phi din ra cng khai vi s tham d ca bo ch v cng chng. 6) Quyn c To n bo v (Right to Judicial Protection) (iu 8 TNQTNQ v iu 2 khon 3 CUDSCT) chng li cc hnh vi c on tri php ca cc nhn vin cng quyn lm thit hi quyn li hay vi phm nhn quyn, mi ngi u c quyn khiu t trc to n i nhng bin php n b hu hiu (effective remedy), nh hy b mt quyt nh hnh chnh, tuyn b mt o lut vi hin, truyn phng thch b co v b giam gi tri php, hay buc chnh ph bi thng thit hi cho nn nhn v.v... Cc quc gia kt c cam kt s t chc h thng t php hu hiu c th cung cp cho mi ngi quyn khiu t trc to n c thm quyn hu bnh vc cc quyn t do ca con ngi c lut php Quc t Nhn quyn bo v. Nhng bin php bi thng thit hi do to tuyn n phi c thc s thi hnh. 7) Quyn c Lut php bo v (Right to Legal Protection) (iu 11 khon 2 TNQTNQ v iu 15 CUDSCT) Khng ai c th b kt n v mt ti hnh s do nhng hnh ng khng cu thnh ti hnh s chiu theo lut php quc gia hay lut php quc t, lut php quc t c hiu l nhng nguyn tc tng qut ca hnh lut c cng nhn bi cng ng cc quc gia (vn minh) Khng ai phi chu hnh pht nng hn hnh pht d liu bi lut p dng trong thi gian phm php. Tuy nhin b co c th c hng hnh pht nh hn chiu theo cc iu khon ca lut mi ban hnh. 8) Quyn c coi l Con ngi c T cch Php nhn trc Php lut v c bnh ng trc Php lut (Right to Juridical Personality and Right to Equal Protection) (iu 6, 7 TNQTNQ, iu 16, 26 CUDSCT) Nhn quyn quan trng hn ht l quyn c cng nhn ti bt c u, l mt con ngi c t cch php nhn trc php lut v c php lut i x bnh ng (du l cng dn hay khng cng dn, du c chnh kin khc bit vi chnh sch ca nh cm quyn v.v...)

NHN QUYN BC 2: QUYN AN C V LC NGHIP

Quyn an c v lc nghip bao gm hai loi nhn quyn: Quyn An c : Gm nhng quyn dn s cho php con ngi c sinh sng yn n trong x hi. Quyn lc nghip : Gm nhng quyn kinh t x hi v vn ho gio dc cho php con ngi sinh hot v pht trin mu cu hnh phc cho bn thn v gia nh. Nhng quyn dn s gm c quyn c c i sng ring t, quyn t do i li v c tr, quyn t nn, quyn c quc tch v thay i quc tch, quyn kt hn lp gia nh, v quyn s hu. Nhng quyn kinh t x hi gm c quyn lm vic, quyn t do nghip on v quyn nh cng, quyn an sinh x hi, quyn bo v gia nh, quyn c mc sng kh quan, quyn y t v thn th v tinh thn v.v... Nhng quyn vn ho gio dc gm c quyn c hng gio dc, quyn c sinh hot vn ho, quyn c bo v tc quyn v.v... i vi cc cng ng thiu s v chng tc, tn gio hay ngn ng, Lut Quc t Nhn quyn bo m cho h quyn c hng vn ho c truyn, c truyn gio v hnh o v c s dng ting ni ring ca h (iu 27 CUDSCT) I - QUYN AN C: 9) Quyn Ring t (Right to Privacy) (iu 12 TNQTNQ v iu 17 CUDSCT) Khng ai c th b xm phm tri php vo i t, gia nh, nh hay th tn, hoc b xc phm n danh d v phm gi. Lut php bo v con ngi chng li nhng xm phm ni trn. T th k 13, khi i Hin chng Magna Carta c ban hnh, ngi Anh thng ni: "Cn nh ca chng ti c th dt nt, ma gi c th lt vo, nhng vua cha v cng an cnh st th khng c vo!" Ti Vit Nam ngy nay, nhng bin php qun ch hnh chnh (administrative internment) cho php cng an xm phm n danh d, phm gi, i t, nh , th tn ca cng dn hin nhin vi phm nhn quyn, v nn nhn khng phm ti g, khng b truy t ra to v vn c suy on l v ti. 10) Quyn T do i li v C tr (Freedom of Movement and Residence) (iu 13 TNQTNQ v iu 12 CUDSCT) Ngoi quyn t do i li v t do la chn ni c tr trong nc, ngi dn cn c quyn xut ngoi v hi hng. Thng 8-1997, Lin Hip Quc cng b bn phc trnh ln n Bc Hn vi phm quyn T do i li v T do C tr v cm ngi dn ra khi nc v cng khng cho php ngi dn t ngoi quc tr v Bc Hn. Phn ch, Bc Hn rt ra khi Cng c Dn s v Chnh tr Lin Hip Quc (v mc nhin rt khi cng ng cc quc gia vn minh) Cng nh cc nhn quyn khc, quyn t do i li v c tr ch c th b hn ch theo lut, mc ch bo v an ninh quc gia, trt t cng cng, sc khe cng cng, o l hay quyn t do ca ngi khc (iu 29 khon 2 TNQTNQ v iu 12 khon 3 CUDSCT). Trn thc t, ti cc quc gia khng theo ch tam quyn phn lp, cc c quan t php v lp php thng l thuc vo chnh ph; nhng hn ch nhn quyn ch l nhng vi phm nhn quyn kho che y v c din ra thng hng ti cc quc gia chuyn ch v u tr. 11) Quyn T nn (Right to Asylum) (iu 14 TNQTNQ) Trong trng hp b chnh quyn ngc i, n p hay b e do truy t v nhng hnh vi chnh tr, ngi dn c quyn tm kim v hng quyn t nn ti cc nc khc. Nhng ai b n p v l do chng tc hay tn gio cng c th c hng quyn ny. Cc Cng c Nhn quyn Lin Hip Quc khng cp n quyn t nn (do p lc v tha hip vi cc nc CS u Chu). Tuy nhin nhiu quc gia k kt nhng Cng c Quc t khc trong quyn t nn vn c tha nhn. V li nu c Cao y T nn Lin Hip Quc th cng phi c quyn t nn. Ti u Chu, cc chnh ph c quyn hn ch cc hot ng chnh tr ca dn t nn. Trong mi trng hp, cc thng tr

nhn hp php khng th b trc xut v nguyn qun ni m mng sng v t do ca h b e do v l do chnh kin, sc tc, tn gio hay thnh phn x hi (iu 13 CUDSCT). Mi quyt nh trc xut tp th mt s ngoi kiu u b cm on. 12) Quyn c Quc tch (Right to Nationality) (iu 15 TNQ TNQ) Chiu cng php quc t, ai cng c quyn c quc tch ti ni sinh qun ca mnh. Ngoi ra nu cha m c quc tch ngoi quc, cc con cng c quyn mang quc tch ca cha m. Khng ai c th b tc quc tch nguyn thy ti ni sinh qun. Nu sinh sng ti ngoi quc v hi iu kin, cc thng tr nhn c quyn thay i quc tch (quc tch l mt khi nim hnh chnh, khng c nghi nh t quc). Cc Cng c Quc t Nhn quyn Lin Hip Quc khng cp n quyn c quc tch ca con ngi (do p lc ca cc nc Cng sn u chu). y l mt "nghch l" (juridical anomaly) xut pht t nhng tha hip chnh tr nht thi (thm mt th d v nghch l: chim khng bit bay!). n lc nhn loi vn minh tu chnh li nghch l ny trong cc cng c nhn quyn. 13) Quyn Kt hn v Lp Gia nh (Right of the Family) (iu 16 TNQTNQ v iu 23, 24 CUDSCT) Cc thanh nin nam n n tui thnh hn u c quyn kt hn v lp gia nh do s thun tnh ca i bn. Nam n c bnh ng v hn nhn khi kt hn cng nh khi ly hn. Gia nh c cng nhn l n v t nhin v cn bn ca x hi v phi c x hi v quc gia bo v. iu 24 CUDSCT quy nh quyn bnh ng ca cc con (khng phn bit chnh thc hay ngoi hn), c quyn c quc tch v mang tn h ca cha/m. 14) Quyn S hu (Right to Property) (iu 17 TNQTNQ) Cng nh quyn t nn, quyn c quc tch v s hu khng c ghi trong cc Cng c Quc t Nhn quyn Lin Hip Quc. y cng l mt "nghch l" cn phi tu chnh. Quyn s hu c l l quyn t nhin mnh nht ca con ngi (tr em cm chi trong tay, nu ai git i, n s phn khng bng nhng v kh mnh nht ca n: la ht v nc mt). C s hu mi c ng c c gng lm vic to nn tin b v pht trin. V mt l thuyt, quyn s hu l s phn chiu ca quyn t do t bnh din tinh thn xung bnh din kinh t x hi. Quyn s hu khng phi l s nh cp nh Mc c tnh hiu lm. S trut hu tp sn ho mi chnh l s nh cp! N lm cho mt na nhn loi lm vo cnh iu linh i kh trong sut na th k va qua. Quyn s hu c tnh cch vt cht (kinh t) nh nh ca, xe c, c, qun o, tin bc (tiu th) hay tin vn (u t bun bn). N cng c tnh cch tinh thn (k thut hay vn ho) nh ngh chuyn mn, cng trnh pht minh khoa hc, sng tc vn hc ngh thut, vn tr thc (vit vn, dy hc) v.v... (intellectual, literary and artistic property). Tuyn ngn Quc t Nhn quyn vit: "Ai cng c quyn s hu, hoc ring r hoc chung nhau (hn vn lp hi). Khng ai c th b tc ot ti sn mt cch c on." T 1789 cc nh Cch mng Dn quyn Php nhn nh trong Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn nh sau: "Quyn c ti sn l mt quyn thing ling, bt kh xm phm. N khng th b nh cm quyn trut hu d c l do li ch cng cng, nu khng c s bi thng tha ng t trc khi trut hu." Cc Cng c M chu, u chu v Phi chu cng quy nh quyn c hng dng ti sn (sau khi ng thu cho quc gia). S cho vay li nng v ch "ngi bc lt ngi" phi b cm ch theo lut. Quc gia phi to c hi cho mi ngi dn c mt cn nh c ng, c s rung hay ngh chuyn mn sinh sng hay c mt s vn bun bn hay u t. Quyn s hu nh vy c c tc dng an c v lc nghip.

II - QUYN LC NGHIP: Tip theo nhng Quyn An c (quyn dn s) l nhng Quyn Lc nghip (quyn kinh t x hi v vn ho gio dc). Nhng quyn ny c ghi chp trong TNQTNQ v c pht trin bi Cng c Lin Hip Quc v nhng quyn Kinh t X hi v Vn ho (CUKTXHVH). 15) Quyn Lm vic (Right to Work) (iu 23, 24 TNQTNQ v iu 6, 7 CUKTXHVH). Ai cng c quyn lm vic, c t do la chn vic lm bo m kinh t cho mnh v gia nh mnh. Cc quc gia hi vin s tng bc hoch nh cc chng trnh cng tc, k thut, hng nghip v hun ngh t ti s ton dng nhn cng chng nn tht nghip, trong iu kin nhng quyn t do chnh tr v kinh t cn bn ca c nhn c tn trng. Cc quc gia hi vin, do s san nh lut php, s to nhng iu kin lao ng thun li lm vic nh sau: a) Tr lng tng xng v cng bng khng phn bit i x (nam n) bo m cho ng s v gia nh mt i sng xng ng vi nhn phm, v nu khng , s b sung bng nhng bin php bo tr x hi khc. b) To nhng iu kin lm vic an ton bo v sc khe v trnh tai nn lao ng. c) To c hi thng tin ng u cn c vo thm nin (kinh nghim) v kh nng chuyn mn. d) Quy nh quyn ngh ngi v gii tr, n nh hp l s gi lm vic trong tun (cn c vo nng sut v sc khe), k c thi gian ngh nh k thng nin c tr lng v cc ngy ngh l c tr lng. 16) Quyn T do Nghip on v quyn nh cng (Right to Trade Union and Right to Strike) (iu 23 khon 4 TNQTNQ v iu 8 CUKTXHVH). Ai cng c quyn thnh lp nghip on hay gia nhp nghip on bo v v gia tng quyn li ngh nghip ca mnh (Hip c Lao ng Quc t nm 1948). Quyn nh cng c cng nhn theo lut. S hnh x cc quyn ni trn c th b nh ch i vi cc gii qun nhn, cng chc v cnh st. 17) Quyn An sinh X hi (Right to Social Security) (iu 22 TNQTNQ v iu 9 CUKTXHVH) L mt thnh vin ca x hi, ai cng c quyn hng an sinh x hi v bo him x hi. Ch ny bo m i sng ca ngi dn khi b tht nghip, au m, tt nguyn, hu sn, gi yu, hay thiu phng k sinh nhai do nhng hon cnh ngoi mun (tai nn, thin tai v.v...). Ch an sinh x hi c thit lp tng bc ty theo kh nng kinh t ti chnh ca quc gia, thng qua nhng c gng quc gia v hp tc quc t ph hp vi s t chc v ti nguyn ca mi nc. 18) Quyn Bo v Gia nh (Protection of the Family) (iu 25 khon 2 TNQTNQ v iu 10 CUKTXHVH) Nh trnh by trn, gia nh l mt n v t nhin v cn bn trong x hi nn phi c x hi v quc gia bo v. Gia nh gp phn quyt nh vo vic gio dc v nui dng tr em. Quc gia c bit nng cc sn ph v thiu nhi. Ph n i lm c php ngh c tr lng mt thi gian trc v sau khi sanh. Cc thiu nhi khng c lm cc cng vic nguy him hay phng hi n sc khe, o l, hay s pht trin bnh thng ca tui tr. Vi phm cc iu ny s b truy t v ti hnh s. Quc gia phi n nh tui ti thiu cho cc thiu nhi tham gia lao ng (nh trong cc ngnh ha xa, qun lc v.v...). 19) Quyn c Mc sng kh quan (Right to an Adequate Standard of Living) (iu 25 TNQTNQ v iu 11 CUKTXHVH). Ai cng c quyn c hng mt mc sng kh quan cho bn thn v gia nh, nht l v thc n, qun o, nh . Mc sng ny s c nng cao lin tc thng qua cc c gng quc gia v hp tc quc t cng nh cc tin b v pht minh v khoa hc k thut trong vic sn xut, tn tr v phn phi thc phm, s ph bin cc kin thc v dinh dng, pht trin v canh tn nng nghip v.v... Trn phm vi v m, th gii phi tin ti

s phn phi cng bng v hp l cc thc phm gia cc quc gia sn xut nng phm v cc quc gia nhp cng (T chc Lng nng Quc t c thnh lp). Nm 1974 i Hi ng Lin Hip Quc khuyn co cc quc gia hi vin tin ti vic thnh lp mt "trt t kinh t th gii mi" (new international economic order) lm gim bt nhng bt cng v bt bnh ng gia cc quc gia tin tin (u M) v cc quc gia ang pht trin ( Phi). Nm 1977 i Hi ng li khng nh rng: "Mt trt t kinh t th gii mi l yu t thit yu tuyn dng hu hiu nhn quyn v cc quyn t do cn bn ca con ngi". 20) Quyn Y t (Right to Health) (iu 25 TNQTNQ v iu 12 CUKTXHVH). Sc khe phi c hiu l sc khe thn th v sc khe tm thn. Nhiu quc gia u M tin ti ch y t min ph. T chc Y t Quc t c thnh lp thc y s thc thi quyn y t. Trong phm vi ny, cc quc gia phi tng bc hoch nh nhng chng trnh chm sc sn ph v hi nhi, gim bt t l t vong ca tr s sinh v bo v sc khe cho hi nhi, phi ci thin mi trng sinh sng nht l trong cc khu vc k ngh v ng dn c, phi ngn nga v bi tr cc bnh dch t, truyn nhim, phi cung cp thuc men v chm sc cc bnh nhn v.v... Nh b Eleanor Roosevelt, ch tch y ban Nhn quyn Lin Hip Quc u tin nhn nh: "Trn thc cht, nhng quyn t do trn ton cu ch c nghi nu nhng quyn thit yu ca con ngi c tn trng ti nhng ni nh b ngay gn nh, trong khu ph hay thn xm ni h c ng, trong trng hc, xng th, ng rung hay vn phng. Ti nhng ni ny, n ng, n b v tr em ng ln i Bnh ng, Cng l v Phm gi ngang nhau, khng phn bit k th. Nu nhng quyn ny khng c gi tr thc s ti nhng ni ny, th chng cng chng c gi tr g bt c ni no khc. Nu cc cng dn khng i cc quyn ny c tn trng ngay gn nh h, th khng th c tin b nhn quyn trn th gii". 21) Quyn Gio dc (Right to Education) (iu 26 TNQTNQ v iu 13, 14 CUKTXHVH). Ai cng c quyn c hng gio dc. Gio dc phi nhm pht huy nhn cch v nhn phm, tng cng s tn trng nhn quyn v nhng quyn t do cn bn, cho php con ngi tham gia sinh hot trong mt x hi t do, cao tnh thng cm, bao dung v hu ngh gia cc quc gia, cc cng ng sc tc hay tn gio, ng thi ym tr cc n lc ca Lin Hip Quc trong vic duy tr ho bnh th gii. Gio dc s ng c tnh cch cng bch v min ph. Cc quc gia phi lp cc chng trnh hnh ng trong vng 2 nm k t ngy Cng c c hiu lc , trong mt thi gian hp l, kin ton chng trnh gio dc s ng cng bch v min ph. Gio dc trung ng k c cc ngnh ph thng, k thut v hun ngh phi c ph cp v tin dn n min ph. Gio dc cao ng c ph cp bnh ng cho mi sinh vin, ch cn c vo kh nng lm tiu chun nhp hc, v cng phi tin dn n min ph. Gio dc trng nin c khuyn khch v ph cp cho nhng ngi cha tt nghip tiu hc. H thng gio dc cc cp phi c tch cc pht trin, ng thi ci thin cc iu kin ging hun v i ng cc nhn vin ging hun. Cha m c quyn t do la chn gio dc cho cc con k c v o l v tn ngng. 22) Quyn Vn ho (Right to Culture) (iu 27 TNQTNQ v iu 15 CUKTXHVH). Cc quc gia hi vin v kt c cng nhn cho mi ngi: a) Quyn c tham gia vo i sng vn ho. b) Quyn c hng nhng li ch ca nhng tin b khoa hc k thut. c) Cc tc gi c bo v nhng quyn li tinh thn v vt cht pht sinh t nhng cng trnh pht minh hay sng to v khoa hc hay vn hc ngh thut ca h. Cc quc gia phi nh ch ho s bo v tc quyn v phi gp phn vo vic bo tn, pht trin v ph bin cc cng trnh vn ho v cc tin b khoa hc. Cc quc gia cam kt tn trng quyn t do nghin cu khoa hc v sng to vn hc ngh thut.

S kt c v hp tc quc t trong phm vi khoa hc v vn ho s em li li ch chung cho mi quc gia dn tc.

NHN QUYN BC 3: QUYN T DO DN CH

(Nhng quyn T do Tinh thn v T do Chnh tr) Nm 1948 Tuyn ngn Quc t Nhn quyn c 48 quc gia chp thun. Nm 1966 hai Cng c Quc t Nhn quyn c hn 100 quc gia k kt 10 nm sau co hiu lc chp hnh. Cng c Kinh t, X hi Vn ha dnh 10 iu cho cc quyn kinh t x hi v vn ho gio dc. Cng c Dn s Chnh tr ch dnh 5 iu cho cc quyn t do tinh thn v t do chnh tr, nh t do tn gio, t do t tng, t do pht biu quan im, t do hi hp v lp hi v quyn tham gia chnh quyn. Tuy nhin y l nhng quyn ti quan trng nh t do t tng, t do lng tm, t do tn gio l nhng quyn khng th b thu hi hay nh ch du trong trng hp quc gia ban hnh tnh trng chin tranh hay khn trng. Cc t nhn chnh tr v t nhn lng tm l nhng nn nhn ca cc chnh quyn c on vi phm nhng quyn t do chnh tr v t do tinh thn ghi trong Cng c Quc t cng nh trong Hin php v lut php quc gia. Nhng du vi phm, h vn chi ci. H cn khng tha nhn c t nhn chnh tr. H gii thch rng cc t nhn ny c to n thng tng xt x nn tr thnh t thng phm. Ch trng nh vy, h ph nhn t cch t nhn chnh tr ca cc nh tin bi ca h b bt giam v cc ti phn nghch hay ph ri tr an. H lm ln th tc vi ti danh. 23) T do Lng tm v T do Tn gio (Freedom of Cons-cience and Religion) (iu 18 TNQTNQ v iu 18 CUDSCT). Quyn t do tn gio bao gm quyn th phng, quyn truyn gio, v hnh o cng nh quyn thay i tn gio. Th phng v truyn b tn ngng c th din ra ti cc ni cng cng hay ti nh ring, c tnh cch tp th hay ring t. Cng nh cc quyn t do khc nh t do pht biu quan im, t do hi hp v lp hi, t do i li, t do xut ngoi v.v... vic hnh x quyn t do tn gio ch c th b gii hn theo lut bo v cc quyn v t do ca ngi khc, p ng nhu cu chnh ng v o l, trt t cng cng, an ninh quc gia, sc khe cng cng v phc li chung trong mt x hi dn ch. (iu 29 TNQTNQ v iu 12, 18, 19, 21, v 22 CUDSCT). Nh quy nh iu 13 CUKTXHVH v quyn t do gio dc, cha m v phu huynh c la chn trng hc c la chn trng hc cho con em, k c vic gio dc v tn gio v o l theo tn ngng ca gia nh. 24) T do T tng v Pht biu Quan im (Freedom of Thought and Expression) (iu 18, 19 TNQTNQ v 19 CUDSCT). Ai cng c quyn t do t tng v pht biu kin ca mnh, c quyn t do gi vng quan im m khng b ngi khc can thip. Ai cng c quyn tm kim, tip nhn v ph bin tin tc v kin v mi vn , bng mi phng tin truyn thng khng phn bit bin gii quc gia. Tuy nhin quyn t do ph bin tin tc v pht biu quan im cng b hn ch theo lut nh quyn truyn b tn gio v hnh o. Nh Tuyn ngn Nhn quyn v Dn quyn Php quy nh t cui th k 18, "quyn t do pht biu quan im l mt quyn cao qu nht ca con ngi. Cng dn c quyn ni, vit v in n t do v ch chu trch nhim khi c s lm dng t do trong nhng trng hp lut nh." Nghi l ai cng c quyn pht biu tin tc, kin, lp trng bng ti liu m khng phi kim duyt trc (prior censorship). Nghi l cng dn c quyn t do ra bo, in sch, pht truyn n m khng cn phi xin php xut bn. Trong trng hp vic hnh x quyn ny vi phm lut php nh: a) Xm phm quyn li hay danh d ngi khc,

b) Xm phm an ninh quc gia, trt t cng cng, sc khe cng cng, thun phong m tc v.v... cc c quan t php hay nn nhn c quyn truy t ng s ra to n v mt hnh s hay dn s tr li v trch nhim ca h. (subsequent liability) Cc o lut bo ch cn d liu cho nn nhn Quyn Tr li (Right of Reply), bt buc cc c quan ngn lun vi phm quyn li v xc phm danh d ca nn nhn phi ng ti bi tr li theo nhng iu kin tng xng vi bi bo ph bin. Du sao quyn tr li khng c hiu lc min tr cho ngi phm lut nhng hnh pht hay nhng khon bi thng thit hi do to n quyt nh. Lin Hip Quc nhn nh rng vi trt t x hi v trt t quc t mi, i gia nh nhn loi ch c th c hng T do, Ha bnh v Cng l nu cc quc gia v c nhn bit i x vi nhau trong tnh huynh , hu ngh, bnh ng, n ha, v hp tc. Do cc Cng c Quc t Nhn quyn cm lm dng quyn t do pht biu quan im tuyn truyn c v chin tranh, kch thch bo ng, gieo rc th hn v k th gia cc quc gia, cc chng tc, v cc tn gio. (iu 20 CUDS CT) 25) T do Hi hp v Lp hi (Right of Assembly and Free-dom of Association) (iu 20 TNQTNQ v iu 21, 22 CUDSCT). Ai cng c quyn hi hp mt cch ho bnh. Quyn tp hp n ha khng bo ng v khng v trang c cc quc gia tha nhn, nh tham d cc cuc biu tnh, tun hnh by t quan im v nguyn vng, hay phn khng nhng vi phm v quyn con ngi v quyn cng dn. Quyn tp hp v l do chnh tr, vn ho kinh t, x hi cng c tn trng nh quyn tp hp th phng, truyn gio v hnh o. Nhng gii hn ghi trn ca quyn t do tn gio cng p dng cho vic hnh x quyn t do chnh tr. Ai cng c quyn t do lp hi cng theo ui nhng mc tiu v thc h, tn gio, chnh tr (thnh lp chnh ng), kinh t, lao ng, (thnh lp nghip on), x hi, vn ho, th thao v.v... Quyn lp hi c th b hn ch theo lut i vi cc thnh phn qun nhn v cnh st. Cng c Quc t Nhn quyn Lin Hip Quc (1966) v Cng c Nhn quyn u chu (1950) cn m rng s hn ch ny n vi gii cng chc quc gia. Cng c Nhn quyn M Chu (1969) khng cm cng chc tham gia ng phi. Quyn t do lp hi ln n ch c ng. N khng cho php mt chnh ng no c c quyn sinh hot trong i sng chnh tr quc gia. 26) Quyn Tham gia Chnh quyn (Right to Participate in Government) (iu 21 TNQTNQ v iu 25 CUDSCT). Cc cng dn c hng quyn v c hi bnh ng tham d vo chnh quyn quc gia, hoc trc tip (bng cch ng c) hay gin tip qua trung gian cc i biu do h t do la chn (bng bu c). Nhng cuc tuyn c phi c t chc theo tng nh k bng phng thc ph thng u phiu, trc tip v kn quyn t do la chn ca c tri c tn trng. nguyn ca quc dn phi c coi l cn bn ca mi quyn lc quc gia. nguyn ny phi c biu l trung thc qua cc cuc tuyn c t do v cng bng. Nhng iu kin ng c vo cc chc v cng c c quy nh trong cc o lut tuyn c cn c vo tui, quc tch, c tr, t php l lch v.v... Quyn bnh ng c c hi tham gia cng v khng cho php mt chnh ng no c c quyn lnh o quc gia. iu 4 Hin php Vit Nam phi c bi b. Trong cc ch c ti ng tr, nhng quyn t do tinh thn v t do chnh tr thng b vi phm th bo l nhng quyn t do tn gio, t do t tng, t do pht biu quan im, t do hi hp, t do lp hi v quyn bnh ng c hi tham gia chnh quyn. Cc nn nhn b giam gi do vic hnh x cc quyn t do tinh thn, t do chnh tr c Hi n X Quc T vinh danh l t nhn lng tm.

Lut s Nguyn Hu Thng

HIN CHNG 77 TUYN NGN

01-01-1977

Hin chng 77 -cc tc gi n danh gi ti liu ny v phong tro thc y s ra i ca n nh th- l mt kin ngh ku gi nh cm quyn Cng sn Tip Khc tn trng cc Nhn quyn c ghi nhn trong Hin php 1960 v trong cc Cng c Quc t m h k kt. N c d tho trong b mt cui nm 1976 v ban u c 243 ngi, a phn l i khng, ti th Prague (Praha) k tn vo. Sau n c cng b cho cc phng vin ngoi quc u nm 1977 (01-01). Ch trong my n