caùc roái loaïn maõn kinh

Caùc roái loaïn Maõn Caùc roái loaïn Maõn KinhKinh

TS Voõ Minh TuaánTS Voõ Minh Tuaán

BM Saûn- ÑHYD HCMBM Saûn- ÑHYD HCM

NOÄI DUNGNOÄI DUNG

Ñònh nghóa Ñònh nghóa

Sinh beänh hoïc Sinh beänh hoïc

Laâm saøngLaâm saøng

Ñieàu tròÑieàu trò

Keát luaänKeát luaän

ÑÒNH NGHÓAÑÒNH NGHÓA


Thôøi kyø tröôùc maõn kinh:Thôøi kyø tröôùc maõn kinh: gaàn gaàn troïn cuoäc ñôøi PN töø kyø KN ñaàu troïn cuoäc ñôøi PN töø kyø KN ñaàu tieân tieân → kyø KN → kyø KN ñeàu ñaën cuoái ñeàu ñaën cuoái cuøng cuøng

Thôøi kyø quanh maõn kinh:Thôøi kyø quanh maõn kinh: gñ gñ chuyeån tieáp 2-5 naêm (2-10naêm) chuyeån tieáp 2-5 naêm (2-10naêm) tröôùc khi KN ngöøng haún, gaëp 35-tröôùc khi KN ngöøng haún, gaëp 35-50 tuoåi, ñaëc tröng coù RLKN do 50 tuoåi, ñaëc tröng coù RLKN do giaûmgiaûm progesterone progesterone


Thôøi kyø maõn kinhThôøi kyø maõn kinh– Keát thuùc gñ chuyeån tieáp töï nhieân Keát thuùc gñ chuyeån tieáp töï nhieân

cuûa cuoäc soáng sinh saûn PNcuûa cuoäc soáng sinh saûn PN– Heát kinh vónh vieãn sau khi BT ngöng Heát kinh vónh vieãn sau khi BT ngöng

tieát estrogentieát estrogen– Tuoåi MKTuoåi MK: tuoåi chaám döùt vónh : tuoåi chaám döùt vónh

vieãn kinh nguyeät ( thôøi kyø MK)- vieãn kinh nguyeät ( thôøi kyø MK)- khaùi nieäm hoài cöùu khaùi nieäm hoài cöùu

– Tuoåi MK TB # 48 - 52 tuoåiTuoåi MK TB # 48 - 52 tuoåi


– MK<40 tuoåi laø MK sôùm & >55 tuoåi laø MK<40 tuoåi laø MK sôùm & >55 tuoåi laø MK muoänMK muoän

Thôøi kyø haäu maõn kinhThôøi kyø haäu maõn kinh– Thöôøng töø 12 thaùng sau kyø KN cuoái Thöôøng töø 12 thaùng sau kyø KN cuoái

cuøngcuøng– Ñaëc tröng do thieáu huït estrogen. Ñaëc tröng do thieáu huït estrogen.

Estrogen vaãn coøn/ cô theå ôû möùc raát Estrogen vaãn coøn/ cô theå ôû möùc raát thaáp, khoâng ñuû ñeå ñaùp öùng nhu caàu thaáp, khoâng ñuû ñeå ñaùp öùng nhu caàu cô theå, baûo veä PN vôùi caùc beänh lyù & cô theå, baûo veä PN vôùi caùc beänh lyù & chöùc naêng sinh saûnchöùc naêng sinh saûn

SINH BEÄNH HOÏCSINH BEÄNH HOÏC

Neàn taûng cô sôû cuûa söï giaûm daàn Neàn taûng cô sôû cuûa söï giaûm daàn & hoaøn toaøn hoaït ñoäng coù chu kyø & hoaøn toaøn hoaït ñoäng coù chu kyø cuûa cô quan sinh saûn PN vaøo thôøi cuûa cô quan sinh saûn PN vaøo thôøi kyø maõn kinh kyø maõn kinh dodo chính baûn thaân BTchính baûn thaân BT

Söï maát ñi caùc noaõn baøo & caùc Söï maát ñi caùc noaõn baøo & caùc nang BT daãn ñeán haøng loaït caùc nang BT daãn ñeán haøng loaït caùc xaùo troän cuûa truïc haï ñoài - tuyeán xaùo troän cuûa truïc haï ñoài - tuyeán yeân & giaûm daàn estrogen, caùc chaát yeân & giaûm daàn estrogen, caùc chaát öùc cheáöùc cheá

SINH BEÄNH HOÏCSINH BEÄNH HOÏCQuanh maõn kinhQuanh maõn kinh– Chaát öùc cheá coù choïn loïc phoùng thích Chaát öùc cheá coù choïn loïc phoùng thích

FSH/tuyeán yeân FSH/tuyeán yeân ↑ → ↑ → FSHFSH↑: t/c↑: t/c CLS ñaàu CLS ñaàu tieântieân

– Chaát öùc cheá ñöôïc toång hôïp töø TB Chaát öùc cheá ñöôïc toång hôïp töø TB haït BT tieát ra trong dòch nang. Giaûm haït BT tieát ra trong dòch nang. Giaûm tieát chaát öùc cheá/ BT baét ñaàu sôùm # tieát chaát öùc cheá/ BT baét ñaàu sôùm # 35 tuoåi & taêng leân sau 40 tuoåi35 tuoåi & taêng leân sau 40 tuoåi

– FSHFSH↑↑ →→ nang noaõn pt nhanh nang noaõn pt nhanh →→ chu kyø KN chu kyø KN ngaén & khoâng coù pha hoaøng theå: t/c ngaén & khoâng coù pha hoaøng theå: t/c LS ñaàu tieân LS ñaàu tieân

SINH BEÄNH HOÏCSINH BEÄNH HOÏCMaõn kinhMaõn kinh– Löôïng nang noaõnLöôïng nang noaõn → SX → SX estrogen estrogen↓↓↓↓ khoâng khoâng

ñuû gaây LH ñuû gaây LH ↑↑ → R→ Ruïng tröùng bò ngöøng, uïng tröùng bò ngöøng, khoâng ñeàu ñaënkhoâng ñeàu ñaën→ LS: → LS: KN khoâng ñeàu &ø KN khoâng ñeàu &ø pha hoaøng theå ngaén, khoâng ruïng tröùngpha hoaøng theå ngaén, khoâng ruïng tröùng

– BT suy kieät, giaûm SX steroid BT suy kieät, giaûm SX steroid →RL cô cheá →RL cô cheá feedback yeân - haï ñoài feedback yeân - haï ñoài → → ↑↑ gonadotropin gonadotropin tuyeán yeân nhöng GnRH haï ñoài khoâng tuyeán yeân nhöng GnRH haï ñoài khoâng ñoåiñoåi

– ↓↓ chaát öùc cheá +chaát öùc cheá +↓↓estradiol estradiol → → ↑↑ FSH sôùmFSH sôùm

SINH BEÄNH HOÏCSINH BEÄNH HOÏCThay ñoåi cuûa BTThay ñoåi cuûa BT– Thai nhi nöõ baét ñaàu trong TC coù # 6 Thai nhi nöõ baét ñaàu trong TC coù # 6

trieäu noaõn nguyeân phaùt trieäu noaõn nguyeân phaùt →→600.000 luùc 600.000 luùc sinh sinh →→ 300.000/1er KN 300.000/1er KN→ ≤→ ≤10.000 / gaàn MK10.000 / gaàn MK

– > 35 tuoåi, BT baét ñaàu > 35 tuoåi, BT baét ñaàu ↑↑ kích thöôùc, kích thöôùc, troïng löôïng & soá löôïng nang noaõn.troïng löôïng & soá löôïng nang noaõn.

– BT sau MK tieát raát ít estradiol -progesterone BT sau MK tieát raát ít estradiol -progesterone – Moâ ñeäm BT (TB voû) tieáp tuïc bò kích thích Moâ ñeäm BT (TB voû) tieáp tuïc bò kích thích

bôûi LH bôûi LH → → SX androstenedione & testosteroneSX androstenedione & testosterone


– Estrone chieám ña soá / löôïng Estrone chieám ña soá / löôïng estrogen do androstenedione estrogen do androstenedione ↪ ↪ estrone ôû da (môõ)estrone ôû da (môõ)

– Noàng ñoä estradiol & estrone Noàng ñoä estradiol & estrone lieân quan vôùi BMIlieân quan vôùi BMI

– Estrogen thaáp khoâng ñuû Estrogen thaáp khoâng ñuû cho sinh saûn, vaãn coù ôû cho sinh saûn, vaãn coù ôû caùc moâ (BT,TTT, môõ, cô, caùc moâ (BT,TTT, môõ, cô, gan)gan)→ bieåu loä thieáu → bieåu loä thieáu estrogen estrogen ≠≠ ôû caùc PN ôû caùc PN


Maõn kinh coù theå ñöïôc xem nhö Maõn kinh coù theå ñöïôc xem nhö moât hieän töôïng sinh lyù töï moât hieän töôïng sinh lyù töï nhieân mang tính baûo veä: khoûi nhieân mang tính baûo veä: khoûi söï sinh saûn khoâng mong muoán & söï sinh saûn khoâng mong muoán & söï taêng sinh, ñöôïc khôûi ñoäng söï taêng sinh, ñöôïc khôûi ñoäng do thieáu huït estrogen laø haäu do thieáu huït estrogen laø haäu quaû cuûa söï kieät noaõn BT theo quaû cuûa söï kieät noaõn BT theo tuoåituoåi

LAÂM SAØNG LAÂM SAØNG - - Thôøi kyø quanh maõn kinhThôøi kyø quanh maõn kinh

Vuù ñau caêng do Vuù ñau caêng do ↑↑ tính thaám thaønh maïch tính thaám thaønh maïch ↑↑ phaân baøo ôû moâ vuù & NMTCphaân baøo ôû moâ vuù & NMTC→→ dò dò döôõng, taêng sinh döôõng, taêng sinh →→ RLKN, ung thö RLKN, ung thöChaát nhôøn CTC trong & loûng suoát chu kyø Chaát nhôøn CTC trong & loûng suoát chu kyø (# tröôùc ruïng tröùng)(# tröôùc ruïng tröùng)RLKN: CK ngaén, thöa, rong kinh, rong huyeát, RLKN: CK ngaén, thöa, rong kinh, rong huyeát, cöôøng kinhcöôøng kinhHoäi chöùng tieàn kinh xuaát hieän/naëng Hoäi chöùng tieàn kinh xuaát hieän/naëng theâm: taêng caân, chöôùng buïng, traèên theâm: taêng caân, chöôùng buïng, traèên buïng döôùi, ñau vuù, roái loaïn taâm tính nhö buïng döôùi, ñau vuù, roái loaïn taâm tính nhö lo aâu, caêng thaúng, baát an…lo aâu, caêng thaúng, baát an…


Phuï nöõ quanh MK than phieàn nhieàu t/cPhuï nöõ quanh MK than phieàn nhieàu t/c

côn boác hoûa, ñoå moà hoâi ñeâm, AÑ, côn boác hoûa, ñoå moà hoâi ñeâm, AÑ, soùn tieåu, khoù nguû, RL chöùc naêng tình soùn tieåu, khoù nguû, RL chöùc naêng tình duïc, taâm tính, maát trí nhôù, meät moûi…duïc, taâm tính, maát trí nhôù, meät moûi…

Nhöõng ngh/c doïc thaáy chæ coù nhöõng Nhöõng ngh/c doïc thaáy chæ coù nhöõng t/c veà t/c veà vaän maïch, aâm ñaïo vaø khoù vaän maïch, aâm ñaïo vaø khoù nguûnguû laø chaéc chaén coù lq quanh MK. laø chaéc chaén coù lq quanh MK. Caùc t/c (maát trí nhôù, meät moûi) coù Caùc t/c (maát trí nhôù, meät moûi) coù theå do côn boác hoûa thöôøng xuyeân hay theå do côn boác hoûa thöôøng xuyeân hay khoù nguûkhoù nguû


Côn boác hoûaCôn boác hoûa – Laø caûm giaùc noùng ñoät ngoät, nhaát Laø caûm giaùc noùng ñoät ngoät, nhaát

laø ôû maët, coå & ngöïclaø ôû maët, coå & ngöïc– Thôøi gian moãi côn thñoåi, TB # 4 phuùtThôøi gian moãi côn thñoåi, TB # 4 phuùt– Thöôøng keøm ñoå nhieàu moà hoâi &ø Thöôøng keøm ñoå nhieàu moà hoâi &ø

ôùn laïnhôùn laïnh– Tyû leä xuaát hieän nhieàu nhaát vaøo Tyû leä xuaát hieän nhieàu nhaát vaøo

cuoái TK quanh MK, 65%PNcuoái TK quanh MK, 65%PN– ÔÛ Myõ, thöôøng gaëp PN da ñen, goác ÔÛ Myõ, thöôøng gaëp PN da ñen, goác

Myõ Latin & ít gaëp PN Hoa, Nhaät so Myõ Latin & ít gaëp PN Hoa, Nhaät so vôùi PN da traéngvôùi PN da traéng


– Huùt thuoác laù gia taêng khaû naêng Huùt thuoác laù gia taêng khaû naêng boác hoûaboác hoûa

– Nhöõng yeáu toá khaùc (PT,hñoäng Nhöõng yeáu toá khaùc (PT,hñoäng theå löïc, BMI, nghieän röôïu, KTXH) theå löïc, BMI, nghieän röôïu, KTXH) khoâng chaéc chaén coù lieân quankhoâng chaéc chaén coù lieân quan

– Ña soá PN boác hoûa chæ thoaùng Ña soá PN boác hoûa chæ thoaùng qua,qua,↘ sau ↘ sau vaøi thaùng (30-50%) & vaøi thaùng (30-50%) & chaám döùt sau 4-5 naêm (85-90%) chaám döùt sau 4-5 naêm (85-90%) nhöng10-15% PN coù boác hoûa nhieàu nhöng10-15% PN coù boác hoûa nhieàu naêm sau MKnaêm sau MK


– N/c veà söùc khoeû PN ôû ña TT N/c veà söùc khoeû PN ôû ña TT toaøn nöôùc Myõ: toaøn nöôùc Myõ: noàng ñoä cao noàng ñoä cao FSHFSH coù lieân quan moät caùch coù lieân quan moät caùch ñoäc laäp vôùi côn boác hoûañoäc laäp vôùi côn boác hoûa

– Androgen ñöôïc gôïi yù ñeán khi Androgen ñöôïc gôïi yù ñeán khi quan saùt thaáy raèng boác hoûa quan saùt thaáy raèng boác hoûa phoå bieán ôû nam giôùi bò K phoå bieán ôû nam giôùi bò K tuyeán tieàn lieät / duøng lieäu tuyeán tieàn lieät / duøng lieäu phaùp loaïi tröø androgenphaùp loaïi tröø androgen


Trieäu chöùng ôû AÑTrieäu chöùng ôû AÑ– AÑ khoâ, khoù chòu, ngöùa, giao hôïp ñau, AÑ khoâ, khoù chòu, ngöùa, giao hôïp ñau,

30% PN/ suoát gñoaïn cuoái quanh MK 30% PN/ suoát gñoaïn cuoái quanh MK →→ 47% PN gñ muoän hôn47% PN gñ muoän hôn

– Khoâng # boác hoûa, t/c AÑ thöôøng dai Khoâng # boác hoûa, t/c AÑ thöôøng dai daúng, xaáu ñi theo tuoåi taùc daúng, xaáu ñi theo tuoåi taùc

– T/c AÑ coù lq T/c AÑ coù lq noàng ñoä thaáp cuûa noàng ñoä thaáp cuûa androgen, androgen, khoâng phaûi cuûa estrogen khoâng phaûi cuûa estrogen

– T/c tieát nieäu (tieåu gaáp, tieåu nhieàu laàn, T/c tieát nieäu (tieåu gaáp, tieåu nhieàu laàn, bí tieåu,tieåu khoâng töï chuû) khoâng lq roõ bí tieåu,tieåu khoâng töï chuû) khoâng lq roõ gñ tieàn MK gñ tieàn MK

LAÂM SAØNG LAÂM SAØNG - - Thôøi kyø maõn kinhThôøi kyø maõn kinh

Taét kinh vónh vieãn Taét kinh vónh vieãn - daáu hieäu chính- daáu hieäu chính– Thöôøng sau taét kinh lieân tieáp 12 Thöôøng sau taét kinh lieân tieáp 12

thaùngthaùng– PN ñang ÑT progestogen (RLKN QMK) PN ñang ÑT progestogen (RLKN QMK)

sau khi ngöng thuoác maø khoâng gaây sau khi ngöng thuoác maø khoâng gaây ñöôïc xuaát huyeát TCñöôïc xuaát huyeát TC→→ MK (test MK (test progestogen)progestogen)

– MK xaûy ra eâm ñeàm / xaùo troän tuøy MK xaûy ra eâm ñeàm / xaùo troän tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá ( GD, VH thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá ( GD, VH XH, möùc ñoä androgen chuyeån XH, möùc ñoä androgen chuyeån thaønh estrogen)thaønh estrogen)


Xaùo troänXaùo troän – T/c vaän maïch: côn boác hoûa & ñoå moà hoâi T/c vaän maïch: côn boác hoûa & ñoå moà hoâi

ñeâmñeâm– T/c AÑ: khoâ, khoù chòu ,ngöùa ,giao hôïp ñauT/c AÑ: khoâ, khoù chòu ,ngöùa ,giao hôïp ñau– Khoù nguûKhoù nguû– Choùng maët, nhöùc ñaàu, teâ caùc ñaàu chiChoùng maët, nhöùc ñaàu, teâ caùc ñaàu chi– Roái loaïn taâm lyù, meät moûi, giaûm suùt trí Roái loaïn taâm lyù, meät moûi, giaûm suùt trí

nhôù nhôù – Duø MK dieãn ra eâm ñeàm/ coù xaùo troän thì Duø MK dieãn ra eâm ñeàm/ coù xaùo troän thì

haäu quaû cuûa söï thieáu huït estrogen/MK ñeàu haäu quaû cuûa söï thieáu huït estrogen/MK ñeàu khoâng theå traùnh ñöôïc ôû taát caû phuï nöõ khoâng theå traùnh ñöôïc ôû taát caû phuï nöõ


Haäu quaû treân hình thaùiHaäu quaû treân hình thaùi– Voùc ngöôøi nhoû daàn, löng coøng, öù ñoïng môõ Voùc ngöôøi nhoû daàn, löng coøng, öù ñoïng môõ

ôû nhieàu nôi, thay ñoåi heä thoáng loâng, da ôû nhieàu nôi, thay ñoåi heä thoáng loâng, da maët nhaên &ø maát tính ñaøn hoàimaët nhaên &ø maát tính ñaøn hoài

– Vuù nhoû, cô quan sinh duïc teo nhoûVuù nhoû, cô quan sinh duïc teo nhoû– TC, BT teo nhoû daànTC, BT teo nhoû daàn– Loaïn döôõng ôû AH, AÑ deã chaûy maùuLoaïn döôõng ôû AH, AÑ deã chaûy maùu– Ñoä acid AÑ giaûm do maát tröïc truøng DoderleinÑoä acid AÑ giaûm do maát tröïc truøng Doderlein– RL tieát nieäu: vieâm BQ khoâng do nhieãm RL tieát nieäu: vieâm BQ khoâng do nhieãm

truøng, gaây tieåu gaét, tieåu nhieàu laàn, tieåu truøng, gaây tieåu gaét, tieåu nhieàu laàn, tieåu khoâng töï chuûkhoâng töï chuû


Haäu quaû treân bieán döôõngHaäu quaû treân bieán döôõng– Cholesterol &ø triglyceride Cholesterol &ø triglyceride ↑, ↑, LDL-C LDL-C ↑↑– HDL-C HDL-C ↑ ít ↑ ít → tyû → tyû leä HDL / LDL leä HDL / LDL ↓ →↓ → nguy cô nguy cô

TBMMN & tai bieán maïch vaønhTBMMN & tai bieán maïch vaønh↗↗– Deã bò tieåu ñöôøng, nhaát laø coù CHA hoaëc Deã bò tieåu ñöôøng, nhaát laø coù CHA hoaëc

maäp phìmaäp phì

Haäu quaû treân heä xöôngHaäu quaû treân heä xöông– Do estrogen coù taùc duïng laøm chaäm söï tieâu Do estrogen coù taùc duïng laøm chaäm söï tieâu

xöông & taêng tieát calcitonine xöông & taêng tieát calcitonine →PN sau→PN sau maõn maõn kinh ñeã bò gaõy xöông coå tay vaø xöông ñuøi do kinh ñeã bò gaõy xöông coå tay vaø xöông ñuøi do tình traïng loaõng xöôngtình traïng loaõng xöông


Haäu quaû heä tim maïchHaäu quaû heä tim maïch– Estrogen baûo veä PN ñv B.maïch vaønh, maïch Estrogen baûo veä PN ñv B.maïch vaønh, maïch

naõonaõo→ PN/ tuoåi HÑSD→ PN/ tuoåi HÑSD ít bò B.tim maïch hôn so ít bò B.tim maïch hôn so nam giôùinam giôùi

– Sau MK, Sau MK, ↓↓ estrogen estrogen→→ ↑ ↑ B.B.maïch vaønh, m.naõo maïch vaønh, m.naõo =nam giôùi =nam giôùi

Haäu quaû treân yeáu toá ñoâng maùuHaäu quaû treân yeáu toá ñoâng maùu– Nguy cô bò thuyeân taéùc maïch maùu Nguy cô bò thuyeân taéùc maïch maùu ↑,↑, nhaát nhaát

laø ytoá nguy cô (nghieän thuoác laù, beùo phì, laø ytoá nguy cô (nghieän thuoác laù, beùo phì, CHA)CHA)

– Estrogen töï nhieân khoâng Estrogen töï nhieân khoâng ↑↑ nguy cô thuyeân nguy cô thuyeân taéc, nhöng estrogen toång hôïp taéc, nhöng estrogen toång hôïp ↑↑ nguy cô qua nguy cô qua taùc duïng taùc duïng ↑ t↑ thrombine, hrombine, ↑↑ fibrinogen. fibrinogen.

ÑIEÀU TRÒÑIEÀU TRÒ- - Thôøi kyø quanh maõn kinhThôøi kyø quanh maõn kinh

Thuoác ngöøa thaiThuoác ngöøa thai– Loaïi theá heä môùi: 20 Loaïi theá heä môùi: 20 g ethinyl estradiol -g ethinyl estradiol -

1mg desogestrel 1mg desogestrel → PN→ PN thieáu estrogen töông thieáu estrogen töông ñoáiñoái

– Coù theå duøng ñeán MK/ PN khoâng nguy cô Coù theå duøng ñeán MK/ PN khoâng nguy cô tim maïch: huùt thuoác laù, CHA, beänh maïch tim maïch: huùt thuoác laù, CHA, beänh maïch vaønh, cholesterol maùu caovaønh, cholesterol maùu cao

– Haøm löôïng estrogen/ vieân ngöøa thai cao = Haøm löôïng estrogen/ vieân ngöøa thai cao = 4 laàn/ vieân thuoác HRT4 laàn/ vieân thuoác HRT→ → muoän laém laø muoän laém laø ñeán 50 tuoåi phaûi ñoåi sang noäi tieát thay ñeán 50 tuoåi phaûi ñoåi sang noäi tieát thay theátheá

ÑIEÀU TRÒÑIEÀU TRÒ- - Thôøi kyø quanh maõn kinhThôøi kyø quanh maõn kinh

ProgestinsProgestins– Ñöôïc duøng trong 10 ngaøy/ thaùng Ñöôïc duøng trong 10 ngaøy/ thaùng

ñeå gaây ra hieän töôïng haønh kinh ñeå gaây ra hieän töôïng haønh kinh – Progesterone uoáng coù taùc duïng Progesterone uoáng coù taùc duïng

raát gioáng progesterone töï nhieân raát gioáng progesterone töï nhieân nhöng taùc duïng yeáu vaø thôøi nhöng taùc duïng yeáu vaø thôøi gian baùn huyû ngaén neân hieän gian baùn huyû ngaén neân hieän nay ngöôøi ta thöôøng duøng caùc nay ngöôøi ta thöôøng duøng caùc progestins progestins

ÑIEÀU TRÒÑIEÀU TRÒ- - Thôøi kyø maõn kinhThôøi kyø maõn kinh


PN 50 tuoåi vôùi tuoåi thoï # 80 seõ PN 50 tuoåi vôùi tuoåi thoï # 80 seõ traõi qua 1/3 cuoäc ñôøi trong thôøi traõi qua 1/3 cuoäc ñôøi trong thôøi kyø MK kyø MK →Nhieäm vuï quan troïng →Nhieäm vuï quan troïng cuûa BS phuï khoa laø theo doõi & cuûa BS phuï khoa laø theo doõi & coù bp ñaûm baûo chaát löôïng coù bp ñaûm baûo chaát löôïng cuoäc soáng cho hoïcuoäc soáng cho hoï

Lieäu phaùp noäi tieát thay theá coù Lieäu phaùp noäi tieát thay theá coù vai troø quan troïng / ñieàu trò xaùo vai troø quan troïng / ñieàu trò xaùo troän MKtroän MK


Muïc ñích chính cuûa HRTMuïc ñích chính cuûa HRT– ÑT caùc tr/c than phieàn chuû quan do MKÑT caùc tr/c than phieàn chuû quan do MK– Ngaên ngöøa caùc xaùo troän do thieáu huït Ngaên ngöøa caùc xaùo troän do thieáu huït

estrogenestrogenLöïa choïn estrogenLöïa choïn estrogen– Choïn estrogen töï nhieân, gaàn töï nhieân: Choïn estrogen töï nhieân, gaàn töï nhieân:

conjugated equine estrogen 0.625 mg, conjugated equine estrogen 0.625 mg, micronized estradiol 1mg, piperazine estrone micronized estradiol 1mg, piperazine estrone sulfate1.25mg, valerate estrogen 1mgsulfate1.25mg, valerate estrogen 1mg

– Chuù yù 2 cô quan raát nhaïy caûm vôùi Chuù yù 2 cô quan raát nhaïy caûm vôùi estrogen laø vuù & NMTC estrogen laø vuù & NMTC → → duøng progestins duøng progestins ñoàng thôøi vôùi estrogen ñeå baûo veäñoàng thôøi vôùi estrogen ñeå baûo veä


Taùc duïng phuï cuûa estrogen thay Taùc duïng phuï cuûa estrogen thay theátheá– Xuaát huyeát aâm ñaïoXuaát huyeát aâm ñaïo– Taêng caân, giöõ nöôùc, buoàn noân, ñau Taêng caân, giöõ nöôùc, buoàn noân, ñau

vuù, thay ñoåi tính khívuù, thay ñoåi tính khí– TTaêng sinh NMTC, K.NMTC, xuaát huyeát aêng sinh NMTC, K.NMTC, xuaát huyeát

AÑ baát thöôøngAÑ baát thöôøng– K.vuù: estrogen trò lieäu laøm boäc loä K K.vuù: estrogen trò lieäu laøm boäc loä K

vuù chöa bieåu hieänvuù chöa bieåu hieän→ → ↗ xuaát ñoä K.↗ xuaát ñoä K.vuùvuù


Choáng chæ ñònh HRTChoáng chæ ñònh HRTCCÑ tuyeät ñoáiCCÑ tuyeät ñoái– K.sinh duïc phuï thuoäc estrogen: vuù, NMTCK.sinh duïc phuï thuoäc estrogen: vuù, NMTC– Thuyeân taéc maïch ñang dieãn tieánThuyeân taéc maïch ñang dieãn tieán– Beänh lyù gan, nhaát laø gan maät ñang dieãn tieánBeänh lyù gan, nhaát laø gan maät ñang dieãn tieán

CCÑ töông ñoáiCCÑ töông ñoái– RL maõn tính chöùc naêng ganRL maõn tính chöùc naêng gan– CHA khoâng kieåm soaùt CHA khoâng kieåm soaùt – Tieàn caên thuyeân taéc maïchTieàn caên thuyeân taéc maïch– U xô TC, laïc NMTC ñang hoaït ñoängU xô TC, laïc NMTC ñang hoaït ñoäng– Tieåu porphyrine caáp töøng hoàiTieåu porphyrine caáp töøng hoài– Tieåu ñöôøng khoâng kieåm soaùt ñöôïc Tieåu ñöôøng khoâng kieåm soaùt ñöôïc


HRT- Hieäu quaû chaéc chaén & vaán ñeà coøn baøn caõiHRT- Hieäu quaû chaéc chaén & vaán ñeà coøn baøn caõi– RL vaän maïchRL vaän maïch– Dinh döôõng cq SD, ham muoán tình duïc, tính khí, giaác nguûDinh döôõng cq SD, ham muoán tình duïc, tính khí, giaác nguû– Khoái xöông, döï phoøng loaõng xöôngKhoái xöông, döï phoøng loaõng xöông– Baûo veä tim maïchBaûo veä tim maïch– Ung thö vuùUng thö vuù– Hieäu quaû theo tuoåiHieäu quaû theo tuoåi

HRT- Nhöõng hieäu quaû chaéc chaénHRT- Nhöõng hieäu quaû chaéc chaén– Hieäu quaû nhaát treân Hieäu quaû nhaát treân RL vaän maïchRL vaän maïch– Duy trì tình traïng dinh döôõng cq.SDDuy trì tình traïng dinh döôõng cq.SD– Giöõ vöõng tình traïng ham muoán tình duïc bình thöôøngGiöõ vöõng tình traïng ham muoán tình duïc bình thöôøng– Vaán ñeà quan troïng ñaët ra laø lieàu ban ñaàu thaáp nhaát Vaán ñeà quan troïng ñaët ra laø lieàu ban ñaàu thaáp nhaát

vaø coù hieäu quaû nhaátvaø coù hieäu quaû nhaát


Caùc lyù do choáng laïi vieäc duøng HRTCaùc lyù do choáng laïi vieäc duøng HRT [Christoph Keck – Module 16][Christoph Keck – Module 16]– Noãi baên khoaên cho raèng noäi tieát toá Noãi baên khoaên cho raèng noäi tieát toá

gaây ung thögaây ung thö– Nhieàu phuï nöõ sôï taêng caân nhieàu vaø Nhieàu phuï nöõ sôï taêng caân nhieàu vaø

hoaëc taùi khôûi phaùt chu kyø haønh kinhhoaëc taùi khôûi phaùt chu kyø haønh kinh– Caùc CCÑ treân caùc tôø rôi keøm theo Caùc CCÑ treân caùc tôø rôi keøm theo

ñôn thuoác khoâng coøn phuø hôïp vôùi ñôn thuoác khoâng coøn phuø hôïp vôùi caùc thoâng tin môùi nhaát & thöïc chaát caùc thoâng tin môùi nhaát & thöïc chaát caøng laøm cho ngöôøi ta sôïcaøng laøm cho ngöôøi ta sôï


Ñieàu trò maõn kinh lyù töôûng Ñieàu trò maõn kinh lyù töôûng nhaát ???nhaát ???


Höôùng daãn söû duïng HRTHöôùng daãn söû duïng HRT

Theo GS.Jean BelaischTheo GS.Jean Belaisch– Khoâng neân duøng sau 60 tuoåiKhoâng neân duøng sau 60 tuoåi– Khoâng neân duøng khi coù nguy cô veà maïch Khoâng neân duøng khi coù nguy cô veà maïch

maùu ( CHA, beùo phì, maùu ( CHA, beùo phì, ↗môõ maùu )↗môõ maùu )– Neân baét ñaàu ÑT sôùmNeân baét ñaàu ÑT sôùm– Neân söû duïng qua ñda & duøng progesterone töï Neân söû duïng qua ñda & duøng progesterone töï

nhieânnhieân– Söû duïng lieàu thaáp nhaát coù hieäu quaûSöû duïng lieàu thaáp nhaát coù hieäu quaû– Thôøi gian?-Choïn löïa ? “giöõa thaày thuoác & BN”Thôøi gian?-Choïn löïa ? “giöõa thaày thuoác & BN”


FDA &ø Hoäi Phuï saûn MyõFDA &ø Hoäi Phuï saûn Myõ– HRT neân duøng ôû lieàu thaáp nhaát & thôøi gian ngaén HRT neân duøng ôû lieàu thaáp nhaát & thôøi gian ngaén

nhaát coù theå trong ÑT tr/c MKnhaát coù theå trong ÑT tr/c MKHoäi Maõn kinh Baéc MyõHoäi Maõn kinh Baéc Myõ – Tr/c vaän maïch nheï Tr/c vaän maïch nheï → → thay ñoåi loái soáng, hoaëc + pp ÑT thay ñoåi loái soáng, hoaëc + pp ÑT

khoâng keâ toakhoâng keâ toa– Côn boác hoûa TB - naëng Côn boác hoûa TB - naëng →HRT laø→HRT laø lieäu phaùp chuaån lieäu phaùp chuaån ÑT vôùi progestin, SSRI hoaëc gabapentin ÑT vôùi progestin, SSRI hoaëc gabapentin → → thay theá thay theá

traùnh duøng estrogentraùnh duøng estrogenFDA, Hoäi Maõn kinh Baéc Myõ & Hoäi Phuï saûn Canada FDA, Hoäi Maõn kinh Baéc Myõ & Hoäi Phuï saûn Canada – Söû duïng cheá phaåm estrogen aâm ñaïo khi caùc tr/c MK Söû duïng cheá phaåm estrogen aâm ñaïo khi caùc tr/c MK

chæ giôùi haïn ôû aâm ñaïochæ giôùi haïn ôû aâm ñaïo


Lieäu phaùp haønh vi & lieäu phaùp khoâng noäi tieát - coøn Lieäu phaùp haønh vi & lieäu phaùp khoâng noäi tieát - coøn baøn caõi baøn caõi – Taäp theå duïc, yoga, thö giaõn côTaäp theå duïc, yoga, thö giaõn cô– Taäp hít thôû chaäm (vöøa ñi vöøa hít thôû) Taäp hít thôû chaäm (vöøa ñi vöøa hít thôû) – Chaâm cöùuChaâm cöùu– Thaûo döôïc Trung Hoa, daàu caây daï anh thaûo, nhaân Thaûo döôïc Trung Hoa, daàu caây daï anh thaûo, nhaân

saâm, caây kava, coû caây ba laù ñoû saâm, caây kava, coû caây ba laù ñoû – Vitamin E, thuoác choáng oxy hoùa, laõo hoùaVitamin E, thuoác choáng oxy hoùa, laõo hoùa– Khaåu phaàn aên coù ñaäu naønh & cheá phaåm estrogen Khaåu phaàn aên coù ñaäu naønh & cheá phaåm estrogen

thöïc vaät thöïc vaät – Khaåu phaàn aên caù ít thòt, nhieàu rau quaû töôiKhaåu phaàn aên caù ít thòt, nhieàu rau quaû töôi

HRTHRT- - Löïa choïn noäi tieát Löïa choïn noäi tieát toátoá [ Christoph Keck- M16][ Christoph Keck- M16]

Choïn thaønh phaàn EstrogenChoïn thaønh phaàn Estrogen– Neân choïn loaïi töï nhieân(estradiol, estron, Neân choïn loaïi töï nhieân(estradiol, estron,

estron sulphate, estriol) >>estrogen toång hôïp estron sulphate, estriol) >>estrogen toång hôïp (ethinylestradiol, mestranol)(ethinylestradiol, mestranol)

– Baát lôïi /estrogen töï nhieân: bò chuyeån hoùa Baát lôïi /estrogen töï nhieân: bò chuyeån hoùa nhanh /ñ.uoángnhanh /ñ.uoáng→ lieàu cao môùi hieäu quaû→ lieàu cao môùi hieäu quaû

– Lôïi ñieåm estrogen toång hôïp laø coù goác Lôïi ñieåm estrogen toång hôïp laø coù goác ethinyl laøm chaäm thoaùi giaùng→ Baát lôïi: taùc ethinyl laøm chaäm thoaùi giaùng→ Baát lôïi: taùc duïng maïnh chuyeån hoùa ôû gan, duïng maïnh chuyeån hoùa ôû gan, TDPnhieàu( ñoâng maùu) TDPnhieàu( ñoâng maùu)

→ → khoâng duøng trong HRT khoâng duøng trong HRT

HRTHRT- - Löïa choïn noäi tieát Löïa choïn noäi tieát toátoá

Choïn thaønh phaàn estrogenChoïn thaønh phaàn estrogen– Estrogen lieân hôïp thöôøng duøng nhaát laø loaïi coù Estrogen lieân hôïp thöôøng duøng nhaát laø loaïi coù

hoãn hôïp 9 muoái estrogen töø nöôùc tieåu ngöïa hoãn hôïp 9 muoái estrogen töø nöôùc tieåu ngöïa caùi (estradiol valerat, estradiol vi haït)caùi (estradiol valerat, estradiol vi haït)

– Estradiol coù TD taêng sinh maïnh (NMTC) >>Estron Estradiol coù TD taêng sinh maïnh (NMTC) >>Estron >> Estriol khoâng TD>> Estriol khoâng TD

– Daïng thöôøng duøng Estron sulphate Daïng thöôøng duøng Estron sulphate ↪ Estradiol↪ Estradiol– Do TD taêng sinh/Estradiol → nguy cô K.NMTC →chæ Do TD taêng sinh/Estradiol → nguy cô K.NMTC →chæ

duøng Estradiol ñôn ñoäc ôû PN caét TC toaøn phaànduøng Estradiol ñôn ñoäc ôû PN caét TC toaøn phaàn

→ → Estrogen keát hôïp ProgestinEstrogen keát hôïp Progestin

HRTHRT--Löïa choïn noäi tieát toáLöïa choïn noäi tieát toá

Choïn thaønh phaàn ProgestinChoïn thaønh phaàn Progestin– Progestin laø daãn chaát progesteron xphaùt töø Progestin laø daãn chaát progesteron xphaùt töø

nhaân pregnan & daãn chaát nortestosteron nhaân pregnan & daãn chaát nortestosteron xphaùt töø nhaân estran(#estrogen)xphaùt töø nhaân estran(#estrogen)

– Progesteron laø ñoái vaän estrogen töï nhieân, Progesteron laø ñoái vaän estrogen töï nhieân, öùc cheá TSNMTC & chuyeån thaønh daïng cheá öùc cheá TSNMTC & chuyeån thaønh daïng cheá tieát. Coøn öùc cheá toång hôïp caùc thuï theå tieát. Coøn öùc cheá toång hôïp caùc thuï theå estrogen & kích thích estradiol estrogen & kích thích estradiol ↪ estron↪ estron

– Estrogen + progestin →↘TD coù lôïi estrogen Estrogen + progestin →↘TD coù lôïi estrogen (B.tim maïch )(B.tim maïch )

HRTHRT- - Löïa choïn noäi tieát Löïa choïn noäi tieát toátoá

Choïn thaønh phaàn progestinChoïn thaønh phaàn progestin– Progestin coù TD raát thay ñoåi tuøy daãn Progestin coù TD raát thay ñoåi tuøy daãn

chaát progesteron ( khoâng TD ch.hoùa chaát progesteron ( khoâng TD ch.hoùa gan),gan),

19-nortestosteron (TD ch.hoùa lipid)19-nortestosteron (TD ch.hoùa lipid)– Progestin coøn coù TD androgen hay Progestin coøn coù TD androgen hay

antiandrogen töøng phaànantiandrogen töøng phaàn– Neân boå sung progestin ≥10ngaøy/ Neân boå sung progestin ≥10ngaøy/

thaùng thaùng (neáu < bò TS & KNMTC)(neáu < bò TS & KNMTC)

HRT HRT - Löïa choïn noäi tieát - Löïa choïn noäi tieát toátoá

Caùc loaïi HRT treân thò tröôøng VNCaùc loaïi HRT treân thò tröôøng VN– CLIMEN:CLIMEN: 21v 21v 2 mg estradiol valerate 2 mg estradiol valerate

1 mg cyproteron acetate1 mg cyproteron acetate– CYCLO- PROGYNOVACYCLO- PROGYNOVA:21v 2 mg estradiol valerate :21v 2 mg estradiol valerate

0.5mg norgestrel 0.5mg norgestrel– LIVIAL :LIVIAL : 28v 2.5mg Tibolone 28v 2.5mg Tibolone– PAUSOGEST: 28vPAUSOGEST: 28v 2 mg estradiol hemihydrate 2 mg estradiol hemihydrate

1 mg norethisteron 1 mg norethisteron acetateacetate

– PROGYLUTONPROGYLUTON: 11v : 11v 2mg estradiol valerate 2mg estradiol valerate 10v 2mg estradiol valerate 10v 2mg estradiol valerate

0.5mg norgestrel0.5mg norgestrel– PROGYNOVA 28vPROGYNOVA 28v 2mg estradiol valerate 2mg estradiol valerate


LIVIAL- TIBOLONELIVIAL- TIBOLONE– Daãn xuaát NorethisteroneDaãn xuaát Norethisterone

Gonadomimetique: progestatif > estrogen > Gonadomimetique: progestatif > estrogen > androgenandrogen– Hieäu quaû: RL vaän maïch, thieåu döôõng cqSD, Hieäu quaû: RL vaän maïch, thieåu döôõng cqSD,

xöông, (tim maïch?)xöông, (tim maïch?)– Öu ñieåm: kieåm soaùt NMTC, maät ñoä vuùÖu ñieåm: kieåm soaùt NMTC, maät ñoä vuù– CCÑ: gioáng estrogenCCÑ: gioáng estrogen– Khoâng coù taùc duïng baûo veä choáng ung thö Khoâng coù taùc duïng baûo veä choáng ung thö

vuùvuù


Ñieàu trò khaùc xen keõ HRTÑieàu trò khaùc xen keõ HRT– Khoâng coù gìKhoâng coù gì– Veä sinh cuoäc soáng: thöùc aên, thuoác laù, Veä sinh cuoäc soáng: thöùc aên, thuoác laù,

taäp theå duïctaäp theå duïc– ÑT tr/c: ÑT tr/c:

Clonidine –veraliprideClonidine –veralipride Estogene boâi taïi choãEstogene boâi taïi choã Calci+ Vit D- biphosphonateCalci+ Vit D- biphosphonate

– Lieäu phaùp thöïc vaätLieäu phaùp thöïc vaät– SERMs ( selective estrogen receptor modulator)SERMs ( selective estrogen receptor modulator)

KEÁT LUAÄNKEÁT LUAÄN

Ñaëc ñieåm sinh hoïc quanh MK laø tình Ñaëc ñieåm sinh hoïc quanh MK laø tình traïng cöôøng estrogen töông ñoái, traïng cöôøng estrogen töông ñoái, khoâng do estrogen taêng maø laø khoâng do estrogen taêng maø laø thieáu, khoâng coù progesterone ñeå thieáu, khoâng coù progesterone ñeå giaûm bôùt taùc duïng cuûa estrogengiaûm bôùt taùc duïng cuûa estrogenMaõn kinh laø giai ñoaïn sinh lyù ôû PNMaõn kinh laø giai ñoaïn sinh lyù ôû PN

Thieáu huït estrogen laø ngnhaân chính Thieáu huït estrogen laø ngnhaân chính gaây neân moïi bieåu hieän cuûa tuoåi gaây neân moïi bieåu hieän cuûa tuoåi giaø, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc giaø, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc sinh hoaït (loaõng xöông & B.maïch sinh hoaït (loaõng xöông & B.maïch vaønh)vaønh)

KEÁT LUAÄNKEÁT LUAÄN

Söï thieáu huït estrogen trong MK coù Söï thieáu huït estrogen trong MK coù theå buø ñaép baèng HRTtheå buø ñaép baèng HRT

Söû duïng HRT ñoøi hoûi phaûi coù söï Söû duïng HRT ñoøi hoûi phaûi coù söï hieåu bieát & thaän troïng cuûa hieåu bieát & thaän troïng cuûa ngöôøi thaày thuoác nhaèm giuùp PN ngöôøi thaày thuoác nhaèm giuùp PN caûm thaáy thoaûi maùi ñeå coù theå caûm thaáy thoaûi maùi ñeå coù theå tieáp tuïc hoaït ñoäng XH cho ñeán tieáp tuïc hoaït ñoäng XH cho ñeán nhöõng naêm cuoái cuøng cuûa nhöõng naêm cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøicuoäc ñôøi

caùc roái loaïn maõn kinh

Documents