carien engelhard, interview en portfolio

Carien EngelhardAutonoom beeldend kunstenaar

Idee, interview en vormgeving: Hilde Salverda, september 2012

© KUNST & MARKETING | KUNSTENAARS in de MARKT, AMSTERDAM

© Kunst & Marketing | Hilde Salverda, Amsterdam.2012

Idee, interview, beeldbewerking en vormgeving: Hilde Salverda

Fotografie: Tekeningen ‘Surinaams blad’: Saar Engelhard; Papiersnedes en collage ‘De grond onder mijn voeten’ en ‘Moving II’: Eric Buis

Een uitgave van Kunst & Marketing | Kunstenaars in de Marktwww.kunstenmarketing.nl | www.kunstenaarsindemarkt.nl

[email protected]: kunstenmarketingFacebook:H i l d e S a l v e r d aTwitter: @ K u n s t M r k t n g

3

INHOUDSOPGAVE

Personalia 5

Geïllustreerd interview 6

Kunst & Marketing|Kunstenaars in de Markt 34

Bijlage Curriculum Vitae

Bijlagen portfolio

5

Carien Engelhard (1949)Autonoom beeldend kunstenaar

Opleiding: Rietveld Academie, avondopleiding beeldhouwen

Universiteit van AmsterdamDoctoraal Sociale Wetenschappen

Website:www.carienengelhard.nl

E-mail: [email protected]

Hoe ben je professioneel kunstenaar geworden?Als student studeerde ik overdag aan de universiteit en ’s avonds zat ikop de avondopleiding van de Rietveldacademie. Later combineerde ik deuitoefening van deze twee beroepen met een huwelijk en drie kinderen. Ikben 25 jaar werkzaam geweest als psychotherapeute, echtgenote, moeder enpart-time beeldend kunstenaar.Pas in 2002 werd het mogelijk om - dankzij de morele en financiëleondersteuning van mijn echtgenoot - fulltime bezig te zijn met het makenvan kunst. Ik ervaar het als een grote kans dat ik nu fulltime beeldend kun-stenaar kan zijn.

Welke studierichting heb je gevolgd? Heb je daarnaast ook nog cursussengevolgd? Zo ja, welke? Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd?Ik heb een diploma van de Rietveld Academie, studierichting Beeldhou-wen. Ik heb ook veel lessen tekenen, etsen en lithografie gevolgd. Daarnaast ben ik vele jaren een soort leerling-gezel geweest bij een ouderkunstenaarsechtpaar aan huis. Ik heb van hem leren inlijsten, verf- en ets-gronden maken en schilderen met gouache en olieverf. In ruil daarvoorstond ik regelmatig model en kookte ik af en toe voor ze.Enkele opmerkingen van leraren zijn hun eigen leven gaan leiden. Zoalsbijvoorbeeld het antwoord van een leraar op mijn vraag ‘is het nu goed?’.Zijn tegenvraag was: ‘Klopt het met wat je voor ogen had?’ Wat ik daar-van geleerd heb, is dat de beoordelaar in mijzelf zit en niet in de ander. De houding van een leraar om samen met mij open te kijken en stil te staanbij wat ik gemaakt had en daar op een niet veroordelende wijze commen-taar op te leveren, is heel belangrijk voor mij geweest. Ook een opmerkingals: ’als de tekening mislukt is, kun je er net zo goed op doorgaan’. heeftvoor mij veel vrijheid gecreëerd. Opmerkingen zoals ‘elke vorm is verbon-den met zijn schaduw en zij worden samen een nieuwe vorm’ of ‘in scha-duw zit ook altijd kleur’, hebben mij geleerd met andere ogen te kijken.

Waarom ben je ooit begonnen beeldende kunst te maken?Op de lagere school had ik veel plezier in handenarbeid en op de MS ineen wekelijkse middag schilderen. Dat noem ik dan geen kunst, maar hetis er wel een voorloper van geweest. Het serieuze beoefenen van kunstkwam pas veel later toen ik de avond-opleiding van de Rietveld Academievolgde. Eén ding is voor mij heel duidelijk; het maken van beeldendekunst komt voor mij voort uit een behoefte en een verlangen, die niet terdiscussie staan. De titel van het tv-programma van Wim Kaiser, ‘Over deSchoonheid en de Troost’ geeft goed weer, hoe ik het maken van beelden-de kunst ervaar.

6

Kun je dit laatste punt verder toe te lichten?Door te werken en te creëren wordt het mij steeds duidelijker hoe ik kijk,wat me boeit en hoe ik in het leven sta. Het maken van kunst is voor mijhet onderzoeken der dingen. Een ontdekkingstocht naar hoe een ding enzijn omgeving ‘echt’ is. Ik schort daarbij mijn oordelen en de geijkte maniervan kijken op. Het zijn simpele zaken - vaak afkomstig uit de natuur -, die mijn fascina-tie oproepen. De schaduw van een gekromd blad, bewegend water, boom-wortels, een klein schedeltje, bewegende schaduwen. Ook sommige kran-tenfoto’s, bijvoorbeeld van microscopische vormen in de natuur of macro-scopische opnamen zoals satellietfoto’s van de maanoppervlakte of vaneen bergketen kunnen een inspiratiebron voor me zijn. In het proces van het creëren speelt vaak een innerlijke laag en gevoelmee, die tijdens mijn zoektocht naar boven komt en woorden krijgt. Somseindigt dat in een pure fascinatie voor vormen en licht - zonder verderebetekenis, soms wordt een onduidelijke emotie mij opeens helder. Het uit-gangspunt is dus vaak iets realistisch, maar het eindigt in abstractie. Dit zoeken zonder het doel ‘Hét’ te vinden en de ontroering en het plezierdat dat oplevert, is mijn drijfveer. Het geeft mij natuurlijk ook veel vol-doening wanneer ik merk dat mijn werk bij kijkers eenzelfde ervaring vanschoonheid beleven, plezier, herkenning of manier van kijken, oproept. In mijn vorige beroep als psychotherapeut kon ik met beeldende midde-len anderen helpen om meer inzicht en vat te krijgen op hun innerlijkebelevingen. Voor mijzelf is mijn beroep maar zelden therapeutisch. Een groot verschil tussen therapie en kunst, vind ik dat kunst gevoelenshooguit als startpunt neemt om van daaruit te werken, te ontwikkelen ente reflecteren, terwijl bij therapie de resultaten van beeldend werk óf heteinddoel en/of een hulpmiddel voor verdere gesprekken zijn.

Wanneer vind je een kunstwerk goed?Kunst is ‘goed’ als het op een bepaalde manier goed gemaakt is. Ook eenwerk dat in elkaar geknutseld is met plakband en zilverpapier kan goed werkzijn, zelfs als het materiaal en de techniek knullig zijn. In die zin is ‘goed’dus een kwalificatie die samenhangt met de bedoeling van het werk en deachtergrond van de kunstenaar. ‘Goed’ wordt anderzijds ook bepaald doorvakmanschap en techniek, en de keuzes die de kunstenaar daarin maakt.Als kind kwam ik wekelijks in het Stedelijk Museum in afwachting van deles van de Nutsschool, die daar in een atelier werd gegeven. Achteraf hebik pas de woorden gevonden die bij die zwerftochten door de museumza-len pasten. Het heeft mij als het ware het geruste gevoel gegeven van‘thuiskomen’ om te zien dat je alles kon schilderen zoals je wilde. Blauwegrond, roze bomen en groene mensen. Grote mensen die hun fantasiewe-reld serieus namen of hun idealen en waarnemingen - bijvoorbeeld overde Spaanse Burgeroorlog -, tot onderwerp maakten.

7

Surinaams blad, schets, Siberisch krijt op papier, 15 x 20 cm, 2004

Surinaams blad, schets, Siberisch krijt op papier, 20 x 25 cm, 2004

8

Surinaams blad, olieverf op doek, 80 x 100 cm, 2006

9

Surinaams blad ITekening, Siberisch krijt en

houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2004

Surinaams blad IITekening, Siberisch krijt en


Surinaams blad IIITekening, Siberisch krijt en


12

Surinaams blad 3Keramiek, vlasklei met pigment 55 x 17 x 10 cm, 2006

Surinaams blad 5Keramiek, vlasklei met pigment65 x 40 x 25 cm, 2006

Surinaams blad 4Keramiek, vlasklei met pigment 37x 35 x 15 cm, 2006

13

14

Of een werk goed is of niet, kan ook bepaald worden door het gevoel vanherkenning of ontroering of een andere emotie, zonder dat daar altijdwoorden voor nodig zijn. Sommige politiek-georiënteerde maatschappij-kritische kunst vind ik goed omdat het een spiegel voorhoudt en ietsbelangrijks uitvergroot en toegankelijk maakt voor een groot publiek.Los van dit alles, kan ik ook kippenvel krijgen van iets dat alleen maarmooi is en mij raakt door de schoonheid ervan. ‘Goed’ wordt iets voor mijpas, als het geen clichématig plaatje of cliché-emotie dicteert.

Kijk je veel naar kunst van anderen en wat vind je daarvan?Ik ga met grote regelmaat naar galeries, exposities en beurzen. Ik ga ookregelmatig naar werk van collega’s kijken. Als professional wil ik op dehoogte blijven van wat er gaande is. Bovendien vormen deze bezoekenvoor mij een inspiratiebron en aanmoediging om door te gaan met mijneigen tocht. Tijdens die bezoeken ben ik soms stiekem een beetje jaloersop jongere kunstenaars, omdat ik regelmatig geconfronteerd wordt methet feit dat ik pas op latere leeftijd de keuze heb gemaakt om fulltime pro-fessioneel beeldend kunstenaar te worden. Veel mensen hebben al op veeljongere leeftijd deze keuze gemaakt. Waarschijnlijk hebben ze meer lefgehad dan ik had op die leeftijd.Deze bezoeken aan exposities helpen mij ook om een realistische blik tekrijgen op kunst in het algemeen en op mijn plek als beeldend kunstenaarin dat geheel.

Lees je over kunst?Ja, ik heb een abonnement op Kunstbeeld. Ik heb ook heel lang een abon-nement op Metropolis gehad. Het heeft een aantal jaren geduurd voordatik me realiseerde dat al die kunsthistorische artikelen en intellectuelebeschouwingen mij weinig deden en niets toevoegden aan mijn wijze vankijken en werken. Ik ervaar vaak een grote kloof tussen abstracte theoreti-sche beschouwingen en mijn dagelijkse praktijk als uitvoerend kunstenaar.

Wie bewonder je in de beeldende kunst? Mijn bewondering verandert in de loop der tijd. Als student op de beeld-houwopleiding ben ik jarenlang groot bewonderaar geweest van en geïn-spireerd door de beelden en tekeningen van Henry Moore, Brancusi en deprachtige modeltekeningen en werkschetsen van Wortruba. Ik voelde mij thuis bij die combinatie van tekenen en ruimtelijk werk. Watnieuw voor mij was, is hoe zij vanuit het proces van waarnemen en hunpersoonlijke interpretatie daarvan, een abstracte vormentaal ontwikkel-den. Tegenwoordig haal ik mijn inspiratie niet meer uit het werk van spe-cifieke kunstenaars.

WERK IN HET ATELIER (2012)

15

16

Van welk kunstwerk gaat je hart sneller kloppen?Een tekening van Leo Schatz. Het is een tekening van een man, een over-levende, leunend tegen een verlaten deurpost. Deze tekening hing bovenhet bureau van mijn moeder. Het verbeeldt voor mij de treurnis en delevenskracht van een ‘getekend’ mens. Daarnaast nog van een prachtig bronzen beeld van Carel Kneulman. Hetverbeeldt het gevecht van Jacob en de engel of de innerlijk strijd tussengoed en kwaad. Als ik dat beeld zie, hoor ik altijd zijn eigen uitleg daar-bij. Het beeld reikt naar alle richtingen in de ruimte. De tussenruimtes zijneven belangrijk als de vormen en de beweging zelf. Wat voor mij dit beeld nog extra bijzonder maakt is dat ik een kopie hebmogen laten gieten van het ontwerp, als dank voor mijn hulp bij het uit-geven van een boek over het werk van Kneulman ter gelegenheid van zijntachtigste verjaardag.

Welke tentoonstelling(en) heb je de laatste paar jaar gezien, die een inspi-ratiebron voor je zijn of zijn geweest? In 2010 heb ik een expositie in Beelden aan Zee gezien van Sandro Setola. Ik vond zijn enorme tekeningen schitterend en de vormgeving in diversematerialen heel inspirerend en van een groot vakmanschap en visie getui-gen. In zijn werk herken ik mijn eigen manier van denken en werken,waarin twee- als driedimensionaal werk gelijkwaardig zijn.In Arnhem heb ik een papierinstallatie van Mia Pearlman gezien, een kun-stenaar die ook met papier en papiersnedes werkt. Haar papiersnedes vul-den de ruimte. Ik vond dit zo inspirerend omdat ze op een andere manierbezig is met hetzelfde. Een opvallend verschil is bijvoorbeeld dat zij lichtals onderdeel van haar werk toepast, terwijl ik tot nu toe vooral met scha-duw speel en dit deel uit laat maken van het totaalbeeld. De expositie Schoonheid in Wetenschap in Boymans - fantastische foto’s enfilmpjes uit de fysica, chemie en biologie - vond ik fascinerend, mede omdathet helemaal aansluit bij mijn eigen werk, waarbij ik heel vaak organischevormen als uitgangspunt neem.In Brussel zag ik onlangs voor de derde keer een grote expositie van PerKirkeby. Opnieuw ben ik stil van de sfeer van de enorme schilderijen. Hetlijkt wel of je kunt voelen dat de talloze lagen onder het zichtbare opper-vlakte meewerken aan de soms lieflijke, maar altijd rauwe en directe uit-straling van de natuur. Ook zijn figuratief-abstracte beelden hebben eenheel aards karakter, dat mij aanspreekt. Ze doen me ook denken aan deindrukwekkende beelden van Hans Josephsohn. Zijn grove menselijkefiguren hebben een schoonheid die ongemak veroorzaakt, maar tegelijker-tijd ontroert.

Als mensen aan je vragen wat voor werk je doet, wat vertel je dan?Ik ben beeldend kunstenaar. Ik heb een uitleg over papiersnedes die gaatover licht en ruimte en schaduwtekeningen op de muur. Ook vertel ik over

HET ATELIER IN 2011

17

tussenruimtes of ‘negatieve’ ruimtes waaraan een vorm of lijn zijn karak-ter ontleent en verder verwijs ik naar mijn website. Maar soms, afhankelijk van de persoon die het vraagt, vertel ik alleen overmijn bronzen beelden en olieverfschilderijen. Vaak is dit wat makkelijkeruit te leggen, omdat het meer aansluit bij het traditionele beeld dat veelmensen hebben van kunst en kunstenaars.

Welk kunstwerk raakte voor het eerst een gevoelige snaar bij je, opendeje de ogen voor beeldende kunst of zorgde voor een Aha Erlebnis?In mijn ouderlijk huis was veel oog voor vormgeving, kleur en esthetiek.Er was veel kunst te zien, maar ook grote aandacht en waardering voorsimpele schoonheid. Ik herinner mij als kind een expositie van Egyptischekunst in het Rijksmuseum, waar mijn moeder mij mee naar toenam. Ik zagdaar een albasten vaas die bijna doorschijnend was aan de bovenkant eneen prachtige lichtinval had. Dat gevoel van schoonheid en geluk heb ikmij altijd herinnerd.

Je komt dus uit een gezin waar kunst belangrijk was?Ja, mijn moeder begon op de Rijksacademie, maar door de oorlog werd deopleiding gesloten. Mijn grootvader schilderde in zijn vrije tijd en mijnovergrootouders waren kunstenaars.

Hoe ziet je werkplek eruit? Ben je omringd door allerlei voorwerpen en mate-rialen of is het juist zo leeg mogelijk?Ik heb een grote ruimte van 70 m2 met ‘haaientand’ ramen op de eersteverdieping van een pand met meerdere creatievelingen, zoals muziekpro-ducenten, televisiemakers, een fotograaf en beeldend kunstenaars.In mijn atelier zijn kasten met materiaal en opslag, een grote tafel om tewerken, een papierkast, een boekenkast, een kast met beeldjes, schelpenetc, een prikbord met foto’s en een slaapbank. Ik heb één lange muur omwerk aan te bevestigen en veel ruimte op de vloer.

Als je geen opdrachten, verplichtingen en deadlines van buitenaf opgelegdkrijgt, creëer je die dan voor jezelf om toch aan het werk te blijven?Ik heb veel innerlijke discipline en een grote motivatie om te werken. Ikbreng structuur in de dag en verder gaat het vanzelf. Toch blijft het welmoeilijk. Het is vooral moeilijk om niet te veel afspraken te maken en omgeduld te hebben.

18

WERK IN HET ATELIER (2010)

19

Haven van SchellingwoudeTekening, houtskool en Siberisch krijt, 80x100 cm, 2003

Haven, No. 2/3Papiersnede, houtskool en Siberisch krijt, 45 x 85 cm, 2007

20

Hoe ziet je gemiddelde werkdag er uit en op welke uren van de dag of nachtwerk je het best?Ik sta meestal rond 7.00 uur op. ‘s Ochtends ben ik fris en energiek en hetis licht, ’s avonds zit ik vaak achter de computer voor de noodzakelijkeadministratie, documentatie, etcetera. Ik vind het prettig om overdag zoweinig mogelijk afspraken te maken, omdat het einde van de werkdag dandoor het werk wordt bepaald. Dat lukt overigens lang niet altijd. Na een verhuizing naar het oosten van het land, zijn mijn atelier en mijnwoning niet meer in dezelfde plaats gevestigd. Ik heb nu een groot atelierin Amsterdam en een klein atelier in het oosten van het land.Ik verdeel mijn werkzaamheden. Nu maak ik lawaai in het kleine atelieren ik teken daar veel buiten. In Amsterdam maak ik grote werken oppapier en heb ik de ruimte om grote tekeningen en papiersnedes aan demuur te hangen.

Heb je bepaalde rituelen voordat je begint te werken of tijdens het werk?Nee. Wel mediteer ik ‘s ochtends voor ik ga werken.

Kun je meer vertellen over hoe je komt tot het vervaardigen van een nieuwkunstwerk? Hoe krijg je bijvoorbeeld een idee?Een idee is niet een actief iets dat opkomt, maar iets dat langzaam ontstaaten groeit. Mijn oog valt op iets en dat wordt belangrijk en krijgt betekenisdoor het te tekenen en plastisch vorm te geven. Dit zet vervolgens een bewe-ging in gang, er komen woorden bij en dan opeens is er het ‘idee’. Het is eenvoortdurend proces en een combinatie van actief en passief bezig zijn. Op laten komen, uitvoeren, kritisch kijken, actief ‘rust houden’, dat wil zeggener op ‘sudderen’, er weer verder op door gaan, etcetera. Overigens kan eenopdracht ook heel goed associaties en ideeën voor onderzoek in werking zetten.

Waar haal je je ideeën en inspiratie vandaan?Dat wisselt door de jaren heen. Het is steeds dichter bij mijn directe omge-ving komen te liggen. Wat hetzelfde is gebleven, is dat ik in iets kleins - bij-voorbeeld de grond tussen mijn voeten of een microscopische opname vaneen cel - iets groots kan zien (een landschap met een vlakverdeling en scha-duw) en dat ook zo gebruik in mijn werk. Bladeren in mijn kunstboeken en een werk goed bestuderen en vrij nate-kenen, stimuleert ook mijn eigen fantasie, creativiteit en gedachten.Ik houd van de schijnbare ongeordendheid van havens, baggerwerken engrote bouwprojecten. Van rauwe materialen, zoals een geroeste scheeps-huid en de met water volgelopen tractorsporen in een aardappelveld.

Houdt je altijd vast aan het idee, of verandert het idee en het werk terwijlje er mee bezig bent?Het idee is bij vrij werk geen leidraad. Bij een opdracht natuurlijk wel,maar een beperking kan ook heel stimulerend werken.

21

Heb je een la vol met ideeën en inspiratiebronnen? Zo ja, in welke situatiesdoe je een beroep op die voorraad?Oud werk dat net niet goed genoeg was of waar ik in de loop van jareneen andere kijk op heb gekregen, is in combinatie met recente belangstel-ling een belangrijke bron voor nieuwe ideeën. Oude schetsboeken zijnvaak ook nuttig om me er aan te herinneren wat ik destijds boeiend vond.

Hoe begin je om vanuit het niets iets te maken en hoe gaat het dan verder?Als ik het echt niet weet, ga ik eerst opruimen. Vervolgens pak ik allerleioud werk om in de stemming te komen en aan te voelen met welk mate-riaal ik wil gaan werken. Ik begin nooit op een spierwit vel, maar altijdop een vel dat ik eerst licht getint heb gemaakt. Losjes bewegen en tege-lijkertijd tekenen kan me vaak ook over de eerste drempel heen helpen. Als ik met een werk bezig ben, ontstaan er regelmatig momenten van‘verveling‘ of ‘vastzitten’. Meestal komt er dan vanzelf ook weer eenmoment waarop ik verder kan gaan met het werk.Bij het documenteren van een gebeurtenis of situatie - zoals bij mijn werkbij baggerprojecten of bouwprojecten in de stad - begin ik met kijken.Vervolgens kies ik een plek uit waar het karakteristieke van het project hetbeste naar voren komt. Daarna ga ik zitten tekenen. Op deze plaatsenmaak ik altijd foto’s, zodat ik die later in het atelier kan gebruiken.

Heb je een eigen stijl?Mijn stijl van tekenen is herkenbaar. Grote gebaren, met oog voor details. Mijn driedimensionale werk heeft vaak iets van een reliëf, het is nogal plat.Het tweedimensionale werk wil de ruimte er juist in betrekken. Reliëf doorde dikte in de verf, snijden in papier, krassen in een tekening of in klei. Papiersnedes zijn ontstaan omdat ik in een aantal tekeningen een bepaaldemate van scherpte en uitgesprokenheid miste, en ook ruimte en gelaagdheid.Door te snijden in een tekening en iets weg te halen, voeg ik nieuwe vormentoe en creëer ik diepte en gelaagdheid. Ruimte ontstaat door de begrenzin-gen van de lijnen, die het weggesneden stuk omsluiten.Snijden lijkt op tekenen, ook snijden gaat niet over van te voren bedach-te, precies afgebakende vormen. De manier van ophangen zorgt ervoor datlicht en schaduw een rol gaan spelen, licht en schaduw worden daarmeeonderdeel van mijn werk.

Ik werk in series rondom één thema. Ik begin met tekenen. Tekeningen lei-den vaak tot schilderijen of 3-dimensionale tekeningen, de zogenaamde‘papiersnedes’ of andere vormen van ruimtelijk werk, zoals sculpturen enzinkobjecten. Vaak leidt dit ruimtelijk werken weer tot tekenen. Zo leidden de in 2004 in Suriname gemaakte schetsjes van een blad meteen zware slagschaduw, in het atelier tot grote zwart-wit tekeningen. Detekeningen inspireerden mij vervolgens tot het maken van grote ruimte-

22

lijke vormen van een blad, gemaakt van vlasklei. Dit leidde vervolgensweer tot de serie olieverfschilderijen ‘Surinaams blad’ op groot en kleinformaat. Bij de serie ‘Rietmensen’ was riet mijn uitgangspunt en basis om vormenvan was te maken. Daarna heb ik tekeningen gemaakt en aan de hand vandie tekeningen heb ik nieuwe beelden in was gemaakt, die later in bronsgegoten zijn.De serie ‘Een gewoon mens’ bestaat uit een grote serie olieverfschilderij-en, een serie oilstick-tekeningen en kleine schetsjes gemaakt in was, dievervolgens werden gegoten in brons.De serie ‘Mapping my roots’ is ontstaan naar aanleiding van een verhui-zing en ontwortelde struiken bij het nieuwe huis. Het is de eerste seriewaarin ik met pigmenten heb gewerkt in plaats van met verf. Ik benbegonnen met het tekenen van losse wortels. In die tekeningen ben ik ver-volgens gaan snijden en op die manier is een grote serie papiersnedes ont-staan. Ik ben daarna nog een stap verder gegaan en heb ruimtelijke teke-ningen gemaakt van papier, draad en pigment.

Soms is een foto uit de krant de inspiratiebron voor het bedenken van eennieuw thema en maken van nieuw werk. De foto van een druppel water uitde diepe oceaan was het begin van ‘Moving I. Driedimensionale tekenin-gen van stevig, zwart geschept karton (Zaans bord), die ik beschilderd hebmet olieverf. Deze drie vormen werden later het uitgangspunt voor hetmaken van driedimensionale wandobjecten in zink.Bij de serie ‘Moving II’ was een foto van snel stollend erts de aanleiding.Dit heeft geleid tot hele grote tekeningen van ± 2 meter, die ik bewerkt hebtot papiersnedes met veel diepte.Een foto van een wand van bloedcel besmet met malaria, was aanleidingom te starten met de serie ‘Teken van Leven’ en de inspiratiebron voor hetmaken van grote tekeningen van circa 2,5 meter met oilstick en Siberischkrijt in de serie ‘Celwand’. die onderdeel is van de serie ‘Teken van Leven’.De tekeningen hebben vervolgens geleid tot het maken van driedimensio-nale papiersnedes.Ik wil dingen niet mooier maken dan ze zijn. Daarom houd ik van zwart-wit met alle nuances daar tussenin. De beperking tot zwart-wit vind ikprettig en de kracht die daar uit spreekt, past goed bij het onderzoekenvan wat mij boeit en wat er wezenlijk toe doet.

Is jouw werk altijd origineel of teken, schilder of maak je ook dingen na?Ik gebruik objecten om na te tekenen. Het eindresultaat hoeft voor mij nietmeer te lijken, maar het kijken naar details en deze tekenen, vind ik ergbelangrijk om ‘fris’ te kunnen blijven. Als ik niet telkens opnieuw goedkijk, heb ik de neiging in eigen vormcliché’s te vervallen. Achter elke totstand gekomen vervorming zat ooit een waarneming.

23

UIT DE SERIE ‘EEN GEWOON MENS (LIGGEND)’

Reliëf in brons

Tekening, oilstick en Siberisch krijt op papier

Olieverfschilderij

24

UIT DE SERIE ‘MOVING’

Moving II, No. 1, 2 en 3. Papiersnedes

Moving II, No. 2/4. Detail papiersnede

Detail ‘Stollend erts’. Foto: NRC Handelsblad

25

UIT DE SERIE ‘MOVING I EN III’

Moving III, No. 5/7. Zinkobject

Moving I, No. 2/4 en 4/4. Papiersnedes

Detail ‘Oceaandruppel’. Foto: NRC Handelsblad

26

UIT DE SERIE ‘TEKEN VAN LEVEN’

Celwand I, No. 2/3Papiersnede uit de serie ‘Teken van Leven’

Teken van leven ITekening, oilstick met Siberisch krijt

‘Wand van een bloedcel besmet met malaria’Foto NRC Handelsblad

27

28

Origineel wordt een werk als ik goed kijk en dit met mijn eigen teken-handschrift teken. In een leerfase is het goed om een model of project rea-listisch na te tekenen of te schilderen. Niet dat het moet lukken en preciesmoet lijken, maar om een bepaalde manier van kijken, mengen en com-positie te ontwikkelen en aan den lijve te ervaren.Mijn huidige werk is mede origineel, omdat er maar weinig mensen opdeze manier met papier en met tekenen omgaan. Het was overigens geenvooropgezet doel om dat te bereiken, het is gegroeid. Maar nu het zo blijktte zijn, ga ik het wel verder ontwikkelen.

Gebruik je fotografie voor je werk en zo ja, hoe? Als inspiratiebron, als ‘schets’,als basis, als researchmateriaal of als eindresultaat?Ik gebruik krantenfoto’s. Ik heb mappen vol met oude zwart-wit foto’s.Vaak gebruik ik ze ‘op z’n kop’ omdat het me meer om de abstracte blad-verdeling gaat dan om het specifieke onderwerp. Ik maak zelf foto’s alsherinnering om in het atelier later te kunnen gebruiken als bijvoorbeeldde buitenplek niet geschikt is om lang te werken.

Speelt muziek een rol in je werk? En zo ja, welke rol?Ik luister vaak naar Radio 4, maar ook naar popmuziek die voor mij isopgenomen. Muziek waar ik bij kan bewegen – muziek uit Suriname ofsommige Afrikaanse muziek, geeft me energie en de losheid om niet teserieus te worden. Maar ook stilte is heel belangrijk voor me.

Hoe belangrijk is sfeer voor je om lekker te kunnen werken? Wat of wie moeter dan zijn, en wat of wie moet er vooral niet zijn om de juiste sfeer te creëren?Ik wil het niet te koud hebben en er moet goed dag- en zonlicht zijn.Noorderlicht is voor mij niet belangrijk. Daarnaast moet het een beetjeopgeruimd en schoon zijn. Ik hou van een paar mooie dingen om mijheen. Verder mag er geen lawaai zijn en ik wil alleen in de ruimte zijn.

Wordt je geïnspireerd door andere kunstvormen? Zo ja, door welke?Ik heb een verzameling beeldjes uit diverse culturen, veel organische vor-men en veel mooie boeken en plaatjes.

Hoe lang doe je er gemiddeld over voordat je iets af hebt, of is dat heel ver-schillend? Ik werk snel en met een hoge productie. Maar het duurt veel langer ommet enige afstand te kunnen beoordelen wat goed genoeg is. Een werk dat‘af’ is, kan na enige tijd toch weer verder bewerkt worden. Een enkele keerzitten daar zelfs jaren tussen. Bronzen beelden kunnen bijna per definitieniet veranderd worden, tenzij je dat heel radicaal aanpakt. Met verf entekeningen is dat makkelijker.

29

Hoe weet je wanneer iets af is en je niets meer moet doen? Vernietig je weleens een werk als je niet tevreden bent? Ik heb zo langzamerhand geleerd dat eerder stoppen vaak beter is voor dezeggingskracht van een werk. Om ruimte in het werk houden, in plaats vanhet dicht te smeren. Een spiegel in mijn atelier helpt me om afstand tenemen en sneller te kunnen beoordelen of een werk klopt en af is, of niet.Ik vernietig nooit werk, maar gebruik afgekeurd werk opnieuw. Al was hetmaar de achterkant of ik gebruik wat er is, als achtergrond voor iets anders.

Wanneer beschouw je je werk als geslaagd? Op een gegeven moment is mijn belangstelling voor een onderwerp op endan blijkt er iets anders te komen. Ik moet met plezier naar mijn eigen werkkunnen kijken. Het helpt natuurlijk wel als er een paar mensen het werk demoeite waard vinden. Meestal duurt het enige tijd om te zien of een werkgoed en af is. Dat kan soms maanden duren en met kleine stapjes gaan.

Ben je je bewust van het publiek, als je aan het werk bent? En hoe belangrijkis het om bekend te zijn? Het publiek is niet aanwezig terwijl ik werk. Ik maak wat ik goed, mooien/of betekenisvol vind. Het bezig zijn met met het hoe, waar en met wieexposeren, neemt heel veel tijd in beslag. Het zou fijn zijn om meergevraagd te worden, bekender te zijn en meer te verkopen. Ik zou graaguit de vicieuze cirkel zijn gebleven van ‘Geen bekendheid, geen opdrach-ten. Geen opdrachten, geen bekendheid’.In 2010 heb ik meegedaan aan Lekart in Culemborg. Toen bleek dat mijnwerk midden in de hoge kerk zou hangen, heb ik heel nadrukkelijk reke-ning gehouden met het publiek. Dat heb ik ervaren als een grote en leukeuitdaging.

Welk werk vind je op dit moment het meest representatief voor jouw stijlen werk?Bij de beelden ‘Rietmensen’ vind ik In wording een erg mooi beeld. Ikhoud van de abstracte mensfiguren. Bij de tekeningen vind ik de serie ‘Surinaams blad’ heel representatief.Hierin is het proces van tekenen-naar-de-werkelijkheid naar abstractie,goed te herkennen. In de abstractie werden de vormen in zekere zin alge-mener. Het zijn organische vormen geworden, die meer zijn dan alleenmaar een weergave van de bladeren. Je ziet dit terugkomen in de keramiek.Bij de papiersnedes vind ik de serie ‘Mapping my Roots’ (2006) belangrijk.Ook omdat ik hier voor de eerste keer begon met het toepassen van pigment.De serie ‘Moving’, twee jaar (2009) later, vind ik belangrijk omdat ik bijdeze serie voor het eerst groter ging werken, en meer vervorming en diep-teverschil in de papiersnede zelf toepaste.

Ben je tevreden met je werkwijze en het werk dat je tot nu toe gemaakt hebt?Ik ben tamelijk vaak van onderwerp of werkwijze veranderd. Dat heeftgoede kanten, namelijk dat er volop ruimte is voor experiment en onder-zoek. Maar het heeft ook zwakke kanten, namelijk dat ik een thema danminder uitdiep. Tegenwoordig ga ik veel langer door op een bepaalde the-matiek, werken zienswijze. De laatste tijd ben ik bijvoorbeeld beziggeweest met een ‘vertaling’ van een serie papiersnedes die bijna driedimensionale, zelfstandige vormen waren geworden, naar een voor mijvolkomen nieuw maar steviger materiaal, zink.

Vind je dat titels een meerwaarde geven aan je werk en ‘verraden’ de titels vanje werk je inspiratiebron?De titels komen meestal na een tijdje werken vanzelf bij mij op. Er zit eenheel verhaal achter en de titels komen meestal voort uit mijn eigen inzich-ten of ervaringen. Ik werk altijd in series en de werken krijgen dan eennummer. Zoals bij de serie ‘Moving’. Het gebruik van Engels heb ik heel lang vervelend gevonden. Tegen-woordig doe ik daar niet meer moeilijk over en maak ik graag gebruik vande dubbele betekenis van woorden, zoals bijvoorbeeld bij het woord moving.Ook het gebruik van andere niet-Nederlandse woorden heb ik heel langvermeden, maar soms heb ik dat woord nodig om mijn idee nauwkeurig

Serie van drie banieren, rijstpapier met inkt Per banier 3 delen van 0,30 x 6 meter

Barbarakerk, Lekart

30

te kunnen verwoorden. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Latijnse woord‘Altus’. De dubbele betekenis van dit Latijnse bijvoeglijk naamwoord‘altus’ fascineert mij al lange tijd. Mijn vader heeft me ooit de betekenishiervan uitgelegd.Altus betekent o.a. zowel ‘hoog’ als ‘diep’. Dat contrast en die dubbelheidgevat in één woord en één begrip sluit goed aan bij de gelaagdheid vanmijn werk. Ik wilde dat ook in de titel tot uitdrukking brengen, zoals inde serie ‘Altus / Zo boven, zo onder’. In de Nederlandse taal kennen wegeen woord dat deze dubbele betekenis heeft.

Titels geven de kijker houvast. Ze geven richting en vormen een ingangvoor het kijken. Dat vind ik belangrijk. Ik houd niet van alleen maar cij-fers of de titel ‘Zonder titel’, omdat die geen enkele relatie hebben met hetwerk en geen betekenis hebben.

Vind je het belangrijk dat een kijker het verhaal kent achter je werk?Het werk moet ook zonder mijn verhaal iets voor de kijker kunnen bete-kenen. Soms blijkt dat mijn verhaal over het proces dat ik doorlopen heb,mijn manier van kijken en mijn fascinatie de beschouwer helpt om metandere ogen te kijken naar mijn werk.

Hecht je belang aan wat anderen van je werk vinden en hoe belangrijk is dat? Ja, dat is belangrijk voor me. Ik nodig soms mensen uit om samen met mijnaar het werk te kijken, om hun commentaar te horen.

Als iemand je werk niks vindt, ervaar je dat dan als een persoonlijke afwijzing?Dat is wel even slikken, maar daar ben ik aan gewend geraakt. Ik vind het veelerger om een afwijzing van een subsidieaanvraag of een galerie te krijgen.

Heb je het gevoel dat je gerespecteerd wordt als kunstenaar?Ja, binnen een kleine kring wel.

Zijn er nog dingen, vaardigheden of technieken die je toe zou willen voegenof leren om je te kunnen blijven ontwikkelen? Door met collega’s te praten, naar hun atelier te gaan en exposities tebezoeken, krijg ik genoeg impulsen voor verbetering en verdieping. Ik zounog wel beter willen leren omgaan met grote Chinese penselen en wilgraag een tocht door Japan of China maken om deze techniek verder tekunnen ontwikkelen. Ook een techniek als lasersnijden zou ik graag wil-len leren. Mijn loodgieter is op dit moment een goede bron van informa-tie voor me over de mogelijkheden van het buigen en solderen van zink.

Welke verwachtingen had je toen je begon als beeldend kunstenaar?Kunst is altijd een niet weg te denken onderdeel van mijn leven geweest,

31

maar ik had toentertijd niet de verwachting dat ik van beeldende kunstzou kunnen leven. Ik verdien niet voldoende met mijn werk om van tekunnen leven, maar in ieder geval wel altijd genoeg om de huur van mijnatelier en alle materialen te kunnen betalen. Het is overigens nog steedsmijn streven om te kunnen leven van mijn werk. In de loop der tijd hebik beter geleerd hoe ik naamsbekendheid kan bevorderen, mijn werk onderde aandacht kan brengen en mijn werk kan verkopen.Om extra inkomsten te verwerven, geef ik les aan groepen en ik heb ont-dekt dat ik dat heel erg leuk vind. In mijn lessen staat ‘bewust kijken’ cen-traal. Ieder mens kijkt vanuit zijn eigen perspectief, achtergrond engewoonten. Deze subjectieve wijze van kijken wordt aan de orde en terdiscussie gesteld. Door middel van aandachts- en kijkoefeningen en hetaanleren van tekenvaardigheden, krijgen mensen plezier in deze anderemanier van kijken en in het vormgeven op papier en in klei.

Je kunt dus niet leven van je kunst?Nee, ik kan niet leven van de verkoop van mijn werk en dat blijft schu-ren. Dit was destijds voor mij de reden om twee studies en twee beroepentegelijkertijd te doen. Hoewel ik nooit spijt heb gehad van dit besluit,werkt dat nu voor een deel tegen me, want daardoor heb ik een mindergrote collectie werk en minder naamsbekendheid kunnen opbouwen. Ikmoet dus nog flink aan de weg moet timmeren, maar dat geldt voor demeeste kunstenaars. Dat mijn werk is opgenomen in de collectie van hetGemeentearchief Amsterdam, meerdere baggerbedrijven en diverse privé-collecties, stemt tot tevredenheid. Doordat ik nu fulltime professioneel beeldend kunstenaar ben, heb ik meertijd om aandacht te besteden aan deze aspecten van het kunstenaarschap.

Ik heb nog twee meer algemene maatschappelijke vragen die ik je wil stel-len, die niets te maken hebben met je eigen werk, maar alles met het huidi-ge maatschappelijke klimaat. De eerste vraag is of je het belangrijk vindt datkunst een rol speelt in de opvoeding en zo ja, waarom?Ja, dat vind ik belangrijk. Kunst en kunstzinnig bezig zijn, leert kinderenom te werken zonder opgelegd voorbeeld en het leert ze om hun eigenwaarneming, gevoel en nieuwsgierigheid serieus te nemen en belangrijk tevinden. Bovendien zullen de meeste kinderen er veel plezier aan beleven.

Voor ieder kind is het belangrijk om haar/zijn eigen manier van uitdrukkente vinden. Voor de een zal dat beweging zijn, voor de ander het ontdekkenvan kunstzinnige materialen en technieken, voor een ander muziek, voorweer een ander rekenen, etcetera. Een breed aanbod is dus belangrijk voorieders ontplooiïng.Interviewer: Hilde SalverdaKunst & Marketing | Kunstenaars in de Markt

32

CONTACTGEGEVENSCarien EngelhardAtelier: Nieuwendammerkade 26 M7

1022 AB AmsterdamMobiel: 06 16 13 60 11Website: www.carienengelhard.nlE-mail: [email protected]

33

Kunst & Marketing | Kunstenaars in de MarktCoach van professionele kunstenaars en semi-professionele kunstenaars met professionele kwaliteit en professionele ambities.

Gespecialiseerd in presentatie, marketing en pr. van kunst, beeldendkunstenaars en fotografen. Ruim 30 jaar ervaring in de kunstenwereld.

www.kunstenmarketing.nl | www.kunstenaarsindemarkt.nl E: [email protected] T: @KunstMrktng F: Hilde Salverda

B I J L A G ECURRICULUM VITAECARIEN ENGELHARD

CARIEN ENGELHARD (1949)

PRIVÉ-ADRESWilhelminalaan 57204 AB ZutphenT: 0575 47 13 96E: [email protected]

ATELIERADRESNieuwendammerkade 26 M71022 AB Amsterdam T: 06 16 16 13 60 11E: [email protected]

INTERNETWebsite: www.carienengelhard.nl LinkedIn: carien-engelhardTwitter: @carienengelhardFacebook: carien.engelhard

EXPOSITIES (selectie)

2012 DiepenheimKunstmoment Diepenheim18 t/m 28 oktober

Loods 6, AmsterdamArt Spot17 t/m 21 oktober

CBK, Amsterdam-Oost100 jaar De Onafhankelijken, jubileumtentoonstelling5 oktober t/m 18 novemberwww. kunstenaarsverenigingdeonafhankelijken.nl

Art Fair International, Groningen21 t/m 23 september

St. Elisabeth Weeshuis, CulemborgEindexpositie Galerie Kobalt21 september t/m 7 oktober

Galerie Groene Poort, MiddenbeemsterZwart-wit, 400 jaar Beemster8 april t/m 1 juli

De Nieuwe Galerie, Amsterdam Onuitputtelijke bronnen 22 t/m 29 januari

2011 Galerie Kobalt, CulemborgLoods 6, Amsterdam, Art AmsterdamGBK i.s.m. gemeente Tiel, 2Close, duo-expositieGBK, Arnhem, Nieuwe ledenexpositie De Onafhankelijken, Ledenexposities

2010 Westergasfabriek, Amsterdam, Affordable Art FairStroomhuis, Neerrijnen, Denkend aan HollandJaarbeurs, Utrecht, Art-AntiqueGalerie Haags, Den Haag, 5 OnafhankelijkenLekArt 2010, Culemborg, Groepsexpositie De Onafhankelijken, Ledenexposities

2009 Beeldentuin De Stegge, Winterswijk, GroepsexpositieGallery Nine, Amsterdam, Duo-expositieGalerie De Groene Poort, MiddenbeemsterSociale Verzekeringsbank, Amstelveen, JubileumexpositieDe Onafhankelijken, Ledenexposities

2008 Galerie en beeldentuin de Pol, Pannerden Machtig oog, Velp, TekeningenfestijnDe Onafhankelijken, Ledenexposities

2007 Gelre Galeriebeurs, Eusebius kerk, ArnhemBeeldentuin Nieuw Beerenburgh, Eck en WielGalerie Beeldentuin de Pol, PannerdenGalerie de Groene Poort, Middenbeemster, De kleur zwartGalerie Windkracht 13, Den Helder

Galerie Art Cage, Amsterdam, Solo-expositieDe Onafhankelijken, Ledenexposities

2006 Galerie`Beelden aan de Vecht´, MaarssenOude Kerk/Stichting Red Light, Identity, AmsterdamDe Onafhankelijken, Ledenexposities

2005 Galerie Acculade, AmsterdamGalerie en beeldentuin Nw Beerenburgh, Eck en WielGalerie Windkracht 13, Den HelderDe Onafhankelijken, Ledenexposities

Vanaf 1989 tot 2005 onder meer geëxposeerd bij: De Onafhankelijken, ledenexposities. Beeldentuin May Hobijn, Maarssen.Nationaal Baggermuseum, De kunst van het baggeren, Sliedrecht. SocialeVerzekeringsbank, Amstelveen. Galerie De Baak, Noordwijk. 2nd WorldFestival of Art on Paper (geselecteerd), Ljubjana, Slovenia. Galerie ArtOptions, Wijk bij Duurstede. Galerie de Groene Poort, Midden Beemster.Open Ateliers Lloyd Hotel, Amsterdam. PIANC Statenhal Congrescentrum,Den Haag. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Den Haag. HoofdkantoorIndustriebond, Amsterdam. De IJsbreker, Amsterdam.

COLLECTIESMijn werk - zowel driedimensionaal, tweedimensionaal alsruimtelijk werk - is opgenomen in meerdere particulierecollecties, diverse bedrijfscollecties en in het Gemeente-archief Amsterdam.

PUBLICATIESCarien Engelhard, autonoom kunstenaarUitgave van Kunst & Marketing|Kunstenaars in de MarktAmsterdam, september 2012

Papiersnedes en gedichten IGedichten van Bas Dekker bij papiersnedes van Carien EngelhardUitgegeven in eigen beheer, 2008

Papiersnedes en gedichten IIGedichten van Bas Dekker bij papiersnedes van Carien EngelhardUitgegeven in eigen beheer, 2009

Grensverkenningen door Marco Kunst, interview

Werk opgenomen in o.a.:Mythen 1992 van de kunstenaarsgroep SpieDe Baak Art Gallery, uitgave 2002Denkend aan Holland, DVD van Jan-Wouter van RijenLustrumuitgave W. H. Vliegenbos, 2012

KUNSTENAARSVERENIGINGENLid van 'De Onafhankelijken', Amsterdam. Bestuursfunctie van 2002 - 2012.

Lid van het GBK (Gemeenschap Beeldende Kunstenaars),Arnhem

KUNSTOPLEIDING EN -CURSUSSEN1970 - 1976 Teken- en etsles bij Michiel Czn. Dhont1972 -1976 Rietveld Academie, studierichting Beeld-

houwen, Amsterdam Les van oa. Carel Kneulman

1973 - 1976 Privé-schilderles van Jos Rovers1993 - 1995 Lithografieles van Aad Hekker, Amsterdam

BIJLAGE GROEVEN

2012

Gegroefd ICollage, gemengde techniek, 70 x 145 x 20 cm, 2012

Gegroefd IICollage, gemengde techniek, 70 x 145 x 5 cm, 2012

Gegroefd IIICollage, gemengde techniek, 70 x 145 x 3 cm, 2012

Inspiratiebron voor onderstaande tekening

Groeven ITekening, Siberisch krijt op papier, 75 x 50 cm, 2012


Groeven IITekening, Siberisch krijt op papier, 75 x 50 cm, 2012


Groeven, No. 6/8Tekening, Siberisch krijt op papier, 17 x 25 cm, 2012

In het atelier. Groeven I. Papiersnede (in ontwikkeling), 145 x 75 x 8 cm, 2012

GegroefdPapiersnede, gemengde techniek, 25 x 35 cm, 2012

GegroefdPapiersnede, gemengde techniek, 40 x 50 cm, 2012

B I J L A G ETEKEN VAN LEVEN

2008 - 2012

Celwand I, No. 2/3Papiersnede, gouache, oilstick en Siberisch krijt. 50 x 75 x 15 cm, 2012

Celwand II, No. 2/4Tekening, oilstick en Siberisch krijt. 160 x 250 cm, 2012

Celwand II, No. 4/4Tekening, oilstick en Siberisch krijt. 160 x 75 cm, 2012

Atelier Serie ‘Celwand’, papiersnedes en tekeningen, 2012

Celwand I, No.1/3Papiersnede, gouache, oilstick en Siberisch krijt. 50 x 80 x 5 cm, 2012

Water, No. 1/5Papiersnede, gouache op papier, 95 x 95 x 4 cm, 2009

Water, No. 4/5Papiersnede, gouache op papier, 95 x 95 x 4 cm, 2009

Water II, No. 3/7 (staand)Ruimtelijke tekening, gouache op papier en ijzerdraad, 50 x 95 x 45 cm, 2009

Water II, No. 3/7 (hangend)Ruimtelijke tekening, gouache op papier en ijzerdraad, 50 x 95 x 45 cm,, 2009

Slachthuis, No. 1/4Tekening, Siberisch krijt op papier, 18 x 25 cm, 2009

Schedels in atelierSchedels een serie met 17 vormen van schedels.Papiersnedes, notenkorrel inkt op papier, 2009

Schedel Eend, No. 1/3Papiersnede, notenkorrel inkt op papier, 65 x 18 x 12 cm, 2011

SchedelPapiersnede, notenkorrel inkt op papier, 75 x 40 x 15 cm, 2009/2010

Schedel geitSchets, notenkorrel inkt op bewerkt papier, 55 x 70 cm, 2010

SchedelPapiersnede, notenkorrel inkt op papier, 60 x 45 x 15 cm, 2010

Schedels in atelierPapiersnedes en schedels van paperclay en bot, 2011

BIJLAGEHUMAN TREE

1997 - heden

Human treeSchetsen, serie van 25 schetsen. Siberisch krijt op karton. 18 x 25 cm, 2001

Human treeSchetsen, serie van 6 geschilderde schetsen. Olieverf op karton. 2002

Human tree IV, No. 3/4Schets, olieverf en Siberisch krijt op papier. 150 x 200 cm, 2003

Human tree, No 1/5Schetsen boom in Zuid-Limburg, inkt op papier. 18 x 25 cm, 2005

Human treeSchets van beeld in was. Siberisch krijt op papier. 75 x 100 cm, 2004

Rode vlierPapiersnede, kunsstof met olieverf. 75 x 45 x 22 cm, 2009

BoomTekening in brons, 25 x 15 cm, 2002

Human tree, No. 1/2Sculptuur, brons op Belgisch hardsteen. 28 x 45 x 20 cm, 2002

Human tree, No. 2/2Sculptuur, brons op Belgisch hardsteen. 70 x 30 x 10 cm, 2002/2003

BIJLAGEALTUS / ZO BOVEN, ZO ONDER

2009 - 2011

Altus / Zo boven, zo onderTekening, Siberisch krijt op papier, 100 x 150 cm, 2007

Altus / Zo boven, zo onder, No. 3/12Schets, Siberisch krijt op papier, 25 x 30 cm, 2007

SporenPapiersnede op als leisteen bewerkte achtergrond, 95 x 100 cm, 2009

SporenDetail papiersnede op als leisteen bewerkte achtergrond, 95 x 100 cm, 2009

LandschapDetail papiersnede, Siberisch krijt op papier op zwart fluweel, 80 x 100 cm, 2009

Altus/Zo boven, zo omderPapiersnede, Siberisch krijt op papier op zwart fluweel, 80 x 100 cm, 2009

Altus/Zo onder, zo boven, No. 1/3Reliëf, paperclay bewerkt met pigment op bewerkte achterplaat, 40 x 42 x 5 cm, 2009

Altus/Zo onder, zo boven, No. 1/3Reliëf, paperclay bewerkt met pigment, 40 x 42 cm, 2009

Altus/Zo onder, zo boven, No. 2/3Reliëf, paperclay bewerkt met pigment, 47 x 50 cm, 2009

BIJLAGEM O V I N G

2007 - 2011

Moving II, No. 3/4Papiersnede, oilstick en Siberisch krijt op papier, 160 x 240 x 4 cm, 2009

Moving II, No. 4/4Papiersnede, olieverf en Siberisch krijt op fotoprintpapier, 150 x 190 x 20 cm, 2009

Moving II, No. 1, 2 en 3Papiersneden in atelier, 2011

Moving I, No. 3/4Papiersnede, Zaans bord en olieverf, 80 x 100 x 15 cm, 2009

Moving II, No. 2/4Detail papiersnede Moving II, No. 2/4. Oilstick en Siberisch krijt op papier, 2009


Moving II, No. 3/4Detail papiersnede Moving II, No. 3/4. Houtskool en Siberisch krijt op papier, 2009


Moving II, No. 4/4Detail papiersnede Moving II, No. 4/4. Oilstick, olieverf en Siberisch krijt

op fotoprintpapier, 2009

Moving II, No. 4/4Detail papiersnede Moving II, No. 4/4. Oilstick, olieverf en Siberisch krijt

op fotoprintpapier, 2009

Moving II, No. 2/4Detail papiersnedeMoving II, No. 2/4., Oilstick en Siberisch krijt op papier, 2009

Moving I, No 1, 2, en 3Papiersneden uit een serie van 4 papiersneden. Zaans bord en olieverf. 2009

Moving III, No. 7/7Zinkobject. Geschuurd en gepolijst zink, met vilststift bewerkt

70 x 75 x 16 cm, 2010

Moving III, No. 3/7. Zinkobject, 85 x 98 x 14 cm, 2011

Moving III, No. 4/7. Zinkobject, 105 x 85 x48 cm, 2011

Moving III, No. 2/7Zinkobject. Zink, bewerkt met olieverf en acrylverf, 80 x 100 x 17 cm, 2010

Moving III, No. 5/7Zinkobject. Zink, bewerkt met olieverf en acrylverf, 80 x 100 x 17 cm, 2010

BIJLAGEGROND VOOR MIJN VOETEN

2007 - 2011

Grond voor mijn voeten ITekening, Siberisch krijt op museumkarton, 19 x 26 cm, 2006

Grond voor mijn voeten IITekening, Siberisch krijt op museumkarton, 25 x 30 cm, 2006

Grond voor mijn voeten ITekening, gouache en Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2006

Grond voor mijn voeten ITekening, Siberisch krijt en grafiet op papier, 19 x 25 cm, 2007

Schaduw van een bewegende tak, No. 2/8Tekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2007

100

Bewegende tak, No. 1/2Papiersnede, gouache, Siberisch krijt en oilstick, 70 x 110 x 20 cm, 2007/2012

101

Bewegende tak, No. 1/2Detail papiersnede, gouache, Siberisch krijt en oilstick, 70 x 110 x 20 cm, 2007/2012

Bewegende tak, No. 1/2Detail papiersnede, gouache, Siberisch krijt en oilstick, 70 x 110 x 20 cm, 2007/2012

Schaduw van een bewegende tak, No. 4/8Tekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2007

Tekening, notenkorrel inkt op handgeschept papier, 20 x 25 cm, 2009

Tekening, notenkorrel inkt op handgeschept papier, 20 x 25 cm, 2009

Tekening, notenkorrel inkt en Siberisch krijt op papier, 20 x 25 cm, 2010


De grond voor mijn voetenPapiersnede collage no. 2/3, 80 x 100 x 20 cm, 2011

Notenkorrel inkt en Siberisch krijt op papier

BIJLAGEM A P P I N GM Y R O O T S

2008-2009

Wortel III , No. 1/10Tekening, Siberisch krijt́ en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2006

Boom I, , No. 3/7Papiersnede uit de serie ‘Human tree’, 65 x 110 cm, 2006

Wortel III, No. 4/10Tekening, Siberisch krijt́ en houtskool op papier, 70 x 100 cm, 2006

Wortel V, No. 6/11Tekening, krijt op papier, 70 x 100 cm, 2006

Wortelstronk en papiersnedes uit de serie Mapping my roots, 2007

Mapping my roots (zwart), No 10/12Papiersnede, Siberisch krijt en houtskool op papier, 75 x 85 cm, 2008

Mapping my roots (oker), No 2/12Papiersnede, Siberisch krijt, pigment met waterglas op papier, 75 x 85 cm, 2007

Wortels, No. 1/4Ruimtelijke tekening. Draad, papier en waterglas, 250 x 200 x 90 cm, 2009

Wortels, No. 2/3Reliëf, paperclay, 35 x 30 x 4 cm, 2009

BIJLAGEB O S R A N D

2007 - 2009

Bosrand, No. 8 /12Schets, Siberisch krijt op papier, 21 x 30 cm, 2005

Bosrand, No. 2/12Schets, Siberisch krijt op papier, 21 x 30 cm, 2005

Bosrand groot, No. 1/4Papiersnede, oilstick en Siberisch krijt, 60 x 100 cm, 2007

Bosrand III, No. 3/4Papiersnede, oilstick, Siberisch krijt en gouache, 75 x 100 cm, 2007/2009

Bosrand klein (zwart), No. 2/8Papiersnede, gemengde techniek, 25 x 35 cm, 2008/2011

Bosrand klein, No. 6/8Papiersnede, gemengde techniek, 25 x 28 cm, 2008

Schets in landschapSiberisch krijt op karton, 16 x 23 cm, 2006

B I J L A G EPAPIERSNEDESDIVERSE SERIES

2006 - 2009

GroeiPapiersnede, 110 x 130 cm, 2008

Jij en ik, Saskia en Carien Ter gelegenheid van de 155ste sterfdag van Saskia van Uylenburgh

Papiersnede, 20 x 25 cm, 2006

Roest, No I/3Papiersnede uit de serie ‘Roest’. Siberisch krijt op papier, 50 x 70 cm, 2005

VerwevenPapiersnede, Siberisch krijt op papier, bewerkt met paverpol. 70 x 100 cm, 2006

BIJLAGEH A V E N S

1997 - 2007

KetelmeerOlieverf op linnen, 100 x 150 cm, 1997

Sleepboten op het KetelmeerOlieverf op linnen, 80 x 100 cm, 1998

Baggeren op het IJOlieverf op linnen, 80 x 100 cm, 2003

Faunus in ijsOlieverf op linnen, 40 x 50 cm, 2002

Schepen op de Waal, No. 2/8Oilstick op papier, 20 x 28 cm, 1996

Harbourscape, No. 3/5Oilstick op karton, 40 x 45 cm, 1999

Abstractie havenOlieverf op linnen, 41 x 55 cm2001

Schepen op de Waal, No. 1/6Olieverf op linnen, 100 x 120 cm, 1996

Sleepboot Tekening, Siberisch krijt op papier. 10 x 15 cm, 2001

Haven IITekening, Siberisch krijt op papier. 15 x 20 cm, 2003

Haven II, No. 3/5Olieverf op linnen. 80 x 100 cm, 2003

Vissersschepen in IJmuidenSchets, Siberisch krijt op papier. 24 x 30 cm, 2001

IJmuiden havenstructuurSchets, Siberisch krijt op papier. 15 x 30 cm, 2003

SleepbotenTekening, Siberisch krijt op papier. 30 x 35 cm, 1999

Haven III Papiersnede, Siberisch krijt en houtskool op papier. 45 x 65 cm, 2007

IJmuiden, No. 6/10Tekening, houtskool en Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2001

PiëtaIn de serie IJmuiden, tekening in brons, 20 x 15 cm, 2002

BIJLAGESCULPTUREN

2000 - 2006

De vier hoekpunten van mijn huisSculptuur, brons, 145 x 60 x 65 cm, 2003/2004

De vier hoekpunten van mijn huisTekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2003/2004

In wordingSculptuur uit de serie Rietmens. Brons, 185 x 120 x 30 cm, 2003

Serie Rietmensen is gegoten door bronsgieterij Maarten Smit, Brummen.

In het atelier Serie Rietmens, sculpturen in was en tekening 2003/2004

MeisjeSculptuur uit de serie Rietmens. Brons, 130 x 55 x 10 cm, 2003/2004


Groet ISculptuur uit de serie Rietmens. Brons, 159 x 25 x 10 cm, 2003/2004


Meisje op reisSculptuur uit de serie Meisje op reis. Brons, 20 x 35 x 5 cm, 2005

Meisje op reisSchetsen, Siberisch krijt op zuurvrij karton, 15 x 20 cm, 2003

Meisje op reisSculptuur uit de serie Meisje op reis,. Brons, 100 x 100 x 20 cm, 2006

Meisje op reisTekening, Siberisch krijt op papier, 70 x 100 cm, 2005

Een gewoon mens (staand)

Sculptuur uit de serie Een gewoon mens. Brons, 25 x 8 x 4 cm, 2001/2002

Een gewoon mens (staand)

Tekening uit de serie Een gewoon mens. Oilstick op museumkarton, 50 x 65 cm, 2001

Paar in de natuur dansendSculptuur uit de serie Dansend paar, brons, 55 x 30 x 5 cm, 2003

Paar in de natuur dansendTekening uit de serie Dansend paar, Siberisch krijt en houtskool op papier

70 x 100 cm, 2002/2003

Dansend paar met boomReliëf uit de serie Dansend paar. Aluminiumcement op paneel

40 x 37 x 7 cm, 2003

Dansend paar met boomTekening uit de serie Dansend paar. Siberisch krijt en houtskool op papier

70 x 100 cm, 2002/2003

BevrijdingSculptuur, brons, 40 x 37 x 7 cm, 2004

B I J L A G EGEWOON MENS

2001

Gewoon mens liggendSculptuur, brons, 23 x 10 x 6 cm, 2001


Gewoon mens liggendTekening, oilstick en Siberisch krijt op karton, 50 x 65 cm, 2001



Gewoon mens liggendReliëf, brons, 23 x 10 x 6 cm, 2001

Gewoon mens staandTekening, oilstick en Siberisch krijt op karton, 50 x 65 cm, 2001

Gewoon mens staand, No 1/3Schilderij, olieverf op doek, 80 x 100 cm, 2001

Gewoon mens liggend, No. 1/6Schilderij, olieverf op doek, 80 x 100 cm, 2001


Gewoon mens staandSculptuur (achterzijde), brons, 20 x 7 x 3 cm, 2001

carien engelhard, interview en portfolio

Education