CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

GENEL ÖZELLİKLER

•Sistematikçilerin belli özellikleri dikkate alarak yeryüzündeki canlıları belli

gruplara ayırması taksonomi (Sınıflandırma) olarak adlandırılır.

•Bilimsel sınıflandırmanın temel ilkeleri ilk defa C.Linnaes(1707-1778) tarafından

ortaya konmuştur.

•Canlıların köken benzerliği ,anatomik özellikleri ,biyokimyasal ve genetik özellikleri

bilimsel sınıflandırmanın en önemli kriterleridir.

•Sistematikte kullanılan en küçük birim Tür(Species) dür.Türler ortak bir atadan türemiş

anatomik benzerlikler gösteren ,birbirleriyle üreyip verimli döller oluşturabilen

bireyler topluluğudur.

•Türlerin bilimsel olarak iki isimle adlandırılır.İlk isim canlının ait olduğu cinsi(Genus)

ikinci ismi ise canlının kendi tür adıdır.Örneğin Felis leo (Aslan) .Felis ismi cins adı

leo ise tür adıdır.

•Felis domesticus ise ev kedisidir.Aslan ile çok ortak özellikleri olduğu için aynı cins

içinde değerlendirilir.

Amerikan

Kara ayısı

Ursus Americanus

(Ursus)

(Ursidae)

(Carnivora)

(Mammalia)

(Chordata)

(Animalia)

(Eukarya)

Tür Cins Aile Takım Sınıf Şube Alem Bölüm

(Species) (Genus) (Family) (Order) (Class) (Phylum) (Kingdom) (Domain)

•Sınıflandırma birimlerin de

tür den aleme doğru

gidildikçe canlı sayısı artar

benzerlikler ise azalır.

•Tür’ün alt birimi ise varyete ya da

ırkdır.Henüz türleşmemiş bireyler

olarakda adlandırılabilir.

•Türler sabit değildir.Yeni türler var olan

türlerin değişmesiyle oluşur.

•Kelebek ile bir kuş aynı sınıfa girmez bu canlıların kanatları embriyonal ve

anatomik olarak birbirlerinden farklıdır.Bu tip görevleri aynı kökenleri farklı

organlara analog organ denir ve bilimsel sistematikde önemleri yoktur.

Kuş kanadı Kelebek kanadı

İnsan Kedi Balina Yarasa

•Bir yarasanın kanadı ile bir

insanın kolu görevleri bakımından

birbirlerine benzemez fakat anatomik

yönden organlar birbirlerine benzer

ve homolog organlar adını alır.

(Görevleri farklı kökenleri aynı)

Bilimsel sınıflandırmada bu veriler

önemlidir.

•Canlılar arasındaki protein

benzerliğide sınıflandırmada

kullanılan bilimsel verilerden

en önemlisidir.

YAŞAM TARİHİ

•Dünya yaklaşık 4.6 milyar yıl evvel oluşmuştur.

•İlk atmosfer ve yeryüzünde bulunan inorganik maddelerden organik maddelerin

oluşabilceği yapılan deneylerle gösterilmiştir.

•Organik moleküller den etrafı yağ molekülleri ile kaplı öncül hücreler meydana

geldiği tahmin edilmektedir.

•RNA ilk oluşan yönetici moleküldür.

•İlk hücreler arasında bir yaşam savaşı başlamıştır.(Doğal seleksiyon)

•İlk prokaryotlar yaklaşık 3.5 milyar yıl evvel oluşmuştur.

•İlkel fotosentezde oksijen üretilmiyordu.Mavi yeşil algler(Siyanobakteriler)

ilk oksijen üreten fotosentezi gerçekleştirmişlerdir.

•İlk ökaryotik hücreler 2.1 milyar yıl evvel oluşmuştur.

•Ökaryotik hücreler arasında symbiotik ilişkiler sonucu mitokondri ve kloroplast

büyük hücrelere katılmıştır.

•Çok hücreli ilk canlılar 1.2 milyar yıl evvel oluşmuştur.(Koloniler)

•Yaklaşık 500 milyon yıl evvel karalar bitki hayvan ve mantarlar tarafından

istila edilmiştir.

ARKEA

•Bakteriler gibi prokaryot olmalarına rağmen genetik açıdan

bakımından onlardan farklıdırlar.

•Aşırı tuzlu ,asitli ve çok sıcak ortamda yaşayabilirler.Bu

yüzden yeryüzünde ilk meydana gelmiş canlı örnekleri

olarak kabule edilirler.

•Çekirdek zarları yoktur ve DNA sitoplazma içinde

dağılmış bir durumdadır.Hücre zarları bileşikleri

yönünden bakterilerden ayrılırlar.

MONERA ALEMİ

(BAKTERİLER)

Kapsül

Pili

Plazma zarı

Ribozom

Nükleoid

Kamçı

•Dünyanın değişik bölgelerinde yaşayabilen prokaryotik tek hücreli canlılardır.

•Ribozom dışında gelişmiş hücre organelleri yoktur , onların görevlerini yapabilen basit

sistemlerine sahiptir.

•Bazı bakterilerde kamçı sil gibi hareketi sağlayan yapılarla birlikte bazı bakterilerde

hücre zarının dışında bir koruyucu kapsüle sahiptir.

•Çubuk (Bacillus), yuvarlak(Coccos),spiral(Spirullum), ve virgül(Vibrio) olmak üzere

şekil yönünden 4 değişik biçime ayrılırlar.

•Gram boyasıyla boyanan bakteriler gram+(Mavi,Mor) ,boyayla pembe renge

boyananlar ise gram- olarak adlandırılır.Fark hücre çeperindeki polimerlerden

kaynaklanır.

•Mezozom adı verilen mitokondri benzeri yapılar enerji sentezlemede kullanılırken

bazı bakterilerde fotosentezden sorumlu pigmentler vardır.

•Bakteriler genelde bölünerek ürerler.

•Zor ortam şartlarına dayanabilmek için

endospor oluştururlar.Bakteri öldükten

sonra ortam şartları normale döndüğünde

spordan yeni bir bakteri oluşur.

•Bakteri genetik yapısı çembersel yapıda

tek bir kromozomdur.Ayrıca bazı bakteriler

plazmid adı verilen ek genetik maddeler

içerir bu yapılar çeşitli antibiyotiklere

karşı direnç genleri olabilir.

•Bakterilerin birbirlerine sitoplazmik bir köprü yardımıyla genetik madde aktarmalarına

konjugasyon denir.Yeni özellikler bu yolla diğer, aynı tür bakterilere yayılır.

ÜREME

BESLENME

•Saprofit bakteriler besinlerini çürümekte olan maddelerden sağlarlar ve madde

döngüsünü gerçekleştirirler.(Azot devrini gerçekleştiren bakteriler)

•Bir kısım bakteri parazit olarak başka canlılar üzerinden beslenir ve çeşitli hastalıkların

kaynağıdırlar.

•Anaerobik yaşayan bakteriler oksijensiz ortamda yaşarlar yan ürün olarak alkol

laktik asit,sirke gibi maddeler oluştururlar.(Fermantasyon yapan bakteriler)

•Besinlerini dışarıdan alan bakterilerin yanısıra kendi besinlerini yapan bakterilerde

vardır.Fotoototrof bakteriler enerji kaynağı olarak güneşi kullanırken , kemoototrof

bakterile enerji kaynağı olarak kimyasal maddelerin oksidasyonu ile açığa çıkan

enerjiyi kullanırlar.

FeCO + O + H O Fe(OH) + CO +Enerji3 2 2 3 2

Demir bakterileri

CYANOBAKTERIA(MAVİ YEŞİL ALGLER)

Hücreler Sporlar

•Fotoototrof olan bu bakteriler fotosentez

sonucu oksijen üretirler.Koloni halinde çoğalarak

durgun su birikintilerinin üstlerini kaplarlar.

Bazı türleri azot bağlayıcı özelliklere sahiptir.

PROTİSTA

•Çoğu tek hücrelidir.

•Zarla çevrili çekirdek ve diğer organelleri vardır.

•Tam bitki ya da hayvan ayırımı yapılamaz.

•Protozoa lar , bir hücreli algler ve cıvık mantarlardan oluşurlar.

PROTOZOA

•Yalancı ayaklarıyla aldıkları besinleri

besin kofullarıyla sindrirler.

•Kötü şartlarda kist oluştururlar.Ortam şartları

düzelince kistler eski hallerine dönerler.

•Entamoeba coli insan bağırsağında yaşar

genelde zararsızdır.

Amoeba protus

Rhizopoda(Kök ayaklılar)

BESLENME VE GELİŞME

Ciliata(Silliler)

•Plazma zarının sertleşöesiyle

oluşan pelikulasından siller

çıkar

•Kontraktıl ve besin ve besin

kofulları vardır.

•Paramecium,Vorticella,stentor

en bilinen örnekleridir.

Sporozoa(Sporlular)

•Parazit tek hücrelilerdir.

•Hareket organelleri

yoktur.

•Plazmodyum Malaria

insanda sıtma hastalığına

neden olur.İnsanda ve

sivrisinekde hayat

evresini tamamlar

Flagellata(Kamçılılar)

•Tatlı su ve denizlerde

yaşarlar , parazit

çeşitleri bulunmaktadır.

•Öglena bitkisel özellikde

bir kamçılıdır.Fotosentez

yapar.

•Parazit kamçılılar

(Trypanosoma) çeşitli

hastalıklara sebep olur.

(Uyku hastalığı)

•Kontraktıl kofullarıyla

fazla suyu dışarı

atarlar.

BASİT ALGLER

Diatomlar

•Sularda yaşarlar ,hücre çeperi ve kloroplasta sahiptirler.

•Eşeyli ya da eşeysiz olarak üreyebilirler.

•Bitkisel fitoplanktonları oluştururlar.

•Çok hücreli formlarıda vardır.

•Bazı algler tek hücreli

mantarlarla simbiyotik ilişki

kurarak likenleri oluşturur.

Kahverengi

algler

BASİT MANTARLAR

Bir balığı çürüten su küfleri •Çürümekte olan besinler üzerinde ya da

parazit yaşayan mantar benzeri canlılardır.

•İpliksi uzantıları çok çekirdekli bir yapı gösterir.

•Salgıladıkları enzimler canlıları parçalar ve

bunlardan beslenirler.

KOLONİLER (Yeşil algler)

Ana koloni Somatik hücreler Üreme hücreleri

Volvox kolonisi

•Yeşil alg grubuna ait bazı tek hücreli

protist canlılar bir araya gelerek koloniler

oluşturur.

•Koloni şeklinde görülen ortak yaşam

çok hücreli canlılara bir geçiş basamağı

oluşturur.

•Kolonide bulunan tek hücreli canlılar

aralarında bir iş bölümü yaparak çevre

şartlarına karşı dayanıklı hale gelirler.

MANTARLAR

•Bütün mantarlar heterotrofdur.

Hücre duvarı ve birden çok

çekirdek içerebilirler.

•Salgıladıkları enzimlerle

parçaladıkları besinleri

absorbe ederek beslenirler.

•Parazit , çürükçül ya da

simbiyoz biçimde yaşarlar.

•Miselyum adı verilen ağsı

bir yapıdan oluşur.İpliksi

hifler temel yapıdır.

•Eşeyli ya da eşeysiz olarak

çoğalırlar.

•Küf mantarları, maya ,pas ve

şapkalı mantar bölümlerine

ayrılırlar.

BİTKİLER

Yeşil algler(Su yosunları)

Damarsız bitkiler(Kara yosunları,Ciğer otları)

Damarlı tohumsuz bitkiler(Eğrelti ,kibrit otları,at kuyrukları)

Açık tohumlular(Kozalaklı bitkiler)

Kapalı tohumlular

Damarsız

Damarlı

(420 myö)

Tohumsuz

Tohumlu

(360 myö)

Tek çenekliler

Çift çenekliler

Kara bitkileri

(475 myö)

•Kara bitkileri yeşil suyosunlarından gelişmiştir.Genetik ve yapısal açıdan onlarla benzer

özelliklere sahiptir.

•Bitkiler ototrof canlılardır.Kloroplast taşırlar ,fotosentezi gerçekleştirirler.Kendilerine

özgü depo maddesi genelde nişasta ve selülozdur.

ALGLER(Su yosunları)

Kırmızı algler. Bossiella orbigniana

Yeşil algler. Ulva lactuca

•Genelde tropik bölgelerde birçok çeşidi bulunan

gerçek kök ,gövde gibi yapılara sahip olmayan

fotosentez yapabilen canlılardır.Yeşil , kırmızı

kahverengi ,esmer agler olarak ayrılırlar.

•Tatlı sularda ve denizlerde yaşarlar tek hücreli

formlarıda bulunur.

•Üremeleri vejetatif, sporla ya da eşeylidir.

•Üremelerinde döl almaşı görülür.Yani hayat

evrelerinde eşeysiz ve eşeyli üreme düzenli

olarak birbirini takip eder.

•Üreme hücreleri birbirlerine eşit büyüklüktedir.

(İzogami)

KARAYOSUNLARI

•Damarsız bitkilerdir.Nemli yerlerde

yaşarlar.Hayat evrelerinde döl

almaşı(Metagenez) görülür.

•Gerçek yaprakları yoktur.Rizoid

leri ile toprağa tutunurlar.

•Fotosentez yaparak beslenirler.

EĞRELTİ OTLARI

•İlk damarlı kara bitkileridir.Döl almaşı ile ürerler.Karayosunlarına göre sporofit evre

daha gelişmiştir.

AÇIK TOHUMLULAR

•Her zaman yeşil kalan çoğu

iğne yapraklı çok yıllık

bitkilerdir.

•Tohum taslakları ovaryum

tarafından örtülmemiştir.

•Erkek ve dişi organ genellikle

farklı çiçeklerde bulunur.

•Endosperm ise döllenme

olmadan gelişir ve haploid

kromozomludur.

KAPALI

TOHUMLULAR

•Tohumları meyva içinde

bulunur ve ovaryum

tarafından örtülmüştür.

•Otsu ve odunsu çeşitleri

vardır.

•Tek ve çift çenekli olmak

üzere iki gruba ayrılırlar.

Tek çenekli bitkilerin otsu

gövdelerinde kambiyum

dokusu bulunmaz.

•Çift çenekli bitkilerin çoğu

odunsu ve çok yıllıkdır.

Odunsu gövde kambiyum

tarafından oluşturulur.

HAYVANLAR

•Çok hücreli heterotrof canlılardır.

•Hücrelerinde çeper bulunmaz , kloroplast ve klorofil taşımazlar.

•Sünger ve mercanlar grubu dışındaki hayvanlar aktif olarak hareket ederler.

•Büyüme ve gelişmeleri sınırlıdır.

•İskelet yapılarına göre omurgasızlar ve omurgalılar olmak üzere iki bölüme

ayrılırlar.

•Yaklaşık 1.3 milyon hayvan türü vardır.

OMURGASIZ HAYVANLAR

SÜNGERLER

•Tatlı sularda ve denizlerde

yaşarlar.

•Gerçek doku ve organları

yoktur.

•Porlardan giren su süzülür

ve osculumdan dışarı

atılır.Besinler kamçılı

hücreler tarafından yakalanır

ve sindirilir.

•Minerallerden oluşan sert

spikül iğneleri süngerlere

sertlik sağlar.

•Hermafrodit canlılardır yumurta ve sperm aynı

canlı tarafından meydana getirilir.

SÖLENTERLER

•Deniz anası ,hidra ve mercanlar bu grubu oluşturur.Ağız ve anüs tek bir açıklıktır.

•Vücut dokusu iki sıra hücre tabakasından oluşur.Yakıcı kapsüllere sahiptir.Eşeyli ve

eşeysiz üreme (metagenez) özelliklerine sahiplerdir.

SOLUCANLAR

Halkalı toprak solucanı

•Sularda ve nemli kara ortamlarında

yaşarlar

•Yassı , yuvarlak ve halkalı olmak

üzere üç sınıfa ayrılırlar.

•Yassı solucanlardan planaria

karaciğer kelebeği ve tenyalar

parazit olarak yaşarlar ,hermafrodit

canlılardır.

•Yuvarlak solucanlar olan bağırsak

solucanı , kancalı kurt parazit

canlılardır.

•Halkalı solucanlar olan toprak

solucanı ve sülük de kapalı

dolaşım sistemi görülür.Sindirim

sistemi gelişmiştir.

YUMUŞAKÇALAR

•Sularda ve karalarda yaşarlar.Salyangoz,midye,mürekkep balığı ve ahtopot bu sınıfa girer.

•Baş , kaslı yapıda bir ayak ve iç organlar kütlesinden oluşmuş bir yapı gösterirler.Dişli bir

radula ile sindirim sistemleri başlar.Dolaşım sistemi açıktır.

•İç organlar kütlesi manto adı verilen bir örtü taşır.Solungaçlar sindirim ve boşaltım kanalı

manto boşluğuna açılır.

EKLEMBACAKLILAR

Anüs Ağ bezleri Yumurta Sperm kanalı

•Vücutları baş , gövde ve karından oluşur.Bacakları eklemlidir.Dolaşım sistemi açıktır.

•Erkek ve dişileri ayrıdır.Trake solunumu gerçekleştirirler.Vücut yüzeyi kitin adı verilen

sert bir kabukla örtülüdür.

•Böcekler,örrümcekler ,kabuklular ve çok ayaklılar olmak üzere dört sınıfa ayrılırlar.

DERİSİDİKENLİLER

•Tümü denizlerde yaşarlar.

•Su boruları sistemi ile

madreporlardan aldıkları suyu

vücutlarında doşaltırırlar ve

hareketi tüp ayaklarla sağlarlar.

•Kalker plaklardan oluşan

dermal iç iskeletleri vardır.

•Ayrı eşeylidirler.

•Solunumları solungaç ve

keselerle sağlanır.

•Deniz yıldızı ,deniz lalesi

Deniz kestanesi, deniz hıyarı

gibi sınıflara ayrılırlar.

İLKEL OMURGALILAR

•Denizlerde serbest veya bağlı olarak

yaşarlar.Tulumlu canlılar da tunica

adı verilen bir manto ile vücutları

çevrilidir.

•Sırt ipliği adı verilen (Notokord) bir

yapı iç iskelet görevi görür, yüksek

omurgalılarda bu yapı kaybolur

yerine omurga gelişir.

•Amphioxus deniz kıyılarında yaşar.

Barsağın ön kısmı solunuma yarar.

Sinir kordonu ile notokorda ergin

bireyde devamlı kalır ve iç iskelet

görevi görür.

•Ayrı eşeyli canlılardır.

Amphioxus

OMURGALILAR

BALIKLAR

•Omurgalı hayvanların gelişmiş iç iskeletleri vardır.Sırtta sinir kordonu bulunur.

•Dolaşımları kapalıdır.Solunum organları yutak ile bağlantılıdır.Ayrı eşeyli canlılardır.

•Balıklar iskeletlerine göre kıkırdaklı balıklar(Köpek balığı,vatos) ve kemikli balıklar

olmak üzere iki gruba ayrılırlar.

•Üyeleri yüzgeç halinde olup , vücutları pullarla örtülüdür.Kalpleri iki odacıklıdır.

Dış döllenme ile çoğalırlar.

KURBAĞALAR

Kuyruklu kurbağalar

(Salamander)

Kuyruksuz kurbağalar

•Hem karada hem suda yaşarlar.Başkalaşım geçirirler.Larva döneminde solungaç ergin

halde ise akciğer ve deri solunumu yaparlar.Kalpleri 3 odacıklı ve soğukkanlı canlılardır.

•Derilerinde salgı bezleri vardır.Kuyruklu ve kuyruksuz kurbağalar olarak iki gruba

ayrılırlar.

SÜRÜNGENLER

•Vücutları keratinli

pullarla örtülü olup

derileri pulludur.

•Soğukkanlı canlılardır.

•Timsahlar dışındaki

grupların kalpleri 4

odacıklıdır.

•İç döllenme görülür.

KUŞLAR

•Sıcakkanlı canlılardır.Kalpleri 4 odacıklıdır.Akciğerleri uçmayı kolaylaştıran hava keseleri

ile bağlantılıdır.

•Yumurta ile çoğalırlar.Vücutları tüylü olup kanatları bulunmaktadır.

MEMELİLER

Gagalı Memeliler : Süt bezlerinden süt salgılamalarına karşın yumurtlayarak ürerler.

Avustralya ve yeni ginede yaşarlar.

Keseli Memeliler

•Keseli memelilerde yavru anne karnından gelişmeden doğar ve gelişimini kese

sütle beslenerek tamamlar.Örnek Kanguru,koala ve tasmanya şeytanı.

Plasentalı Memeliler

•Sıcakkanlı canlılardır.Dört odacıklı bir kalbe sahiptirler.

•Akciğer solunumu yaparlar. Yavrularını sütle beslerler.

•Diyafram kası ve kulak kepçesine sahiptirler.

•Yavrular anne karnında gelişir. İç döllenme görülür.