Caibidil 23

Friotaíocht

Friotaíocht

Tomhas ar an mbealach in a frithsheasann ábhar i gcoinne srutha

Le méadú voltais méadaítear ar an sruth Braitheann an méadú ar an abhar as a bhfuil

an seoltóir déanta Má chuireann sé go mór i gcoinne an srutha –

friotaíocht mór Voltas ÷ Sruth ardluach Muna gcuireann sé go mór i gcoinne an srutha

– friotaíocht íseal Voltas ÷ Sruth luach íseal

Friotaíocht

Coímheas an cóimheas idir difríocht phoitéinsil trasna seolaí agus an sruth a shreabhann tríd.

R = V

I Siombail: R Aonad: óm Bíonn friotaíocht de 1Ω ag seoltóir má

sreabhann sruth 1A tríd nuair ata difríocht phoitéinsil de 1V trasna an seoltóra

Friotaíocht a thomhas

1. Aimpmhéadar agus voltmhéadar a úsáid

A

V

Friotóir athraitheach

Friotóir luach seasta Voltmhéadar

Aimpmhéadar

Bataire/Ceallra

Friotaíocht a thomhas

2. Bain úsáid as ómmhéadarFriotóir

Ommhéadar

Dlí Ohm

Le haghaidh roinnt seoltóirí (miotail ach go háirithe) bíonn an voltas idir dhá fhoirchinn seoltóra i gcomhréir díreach leis an sruth atá eatarthu ag teocht tairiseach.

V α IVoltas-------- = FriotaíochtSruth

V = IR nó R = V nó I = V I R

Friotóirí praiticiúila

1. Luach sheasta

2. Friotóirí athraitheacha

Cnaipe larnach

Corna friotaíochta

Nuair a chasann tú an cnaipe athraítear fad na sreinge atá sa chiorcad agus uaidh sin athraitear friotaíocht na friotóra

http://www.absorblearning.com/media/item.action?quick=118

Dlí Ohm ab fhíorú

A

V

Friotóir athraitheach

Friotóir luach seasta Voltmhéadar

Aimpmhéadar

Bataire/Ceallra

I

V

Voltas (V)

Sruth (A)

Voltas÷Sruth

Iniúchadh a dhéanamh ar athrú srutha (I) le dp (v) maidir le (A)1 Seolaí miotail

A

V

+6 V

-

Sreang niocróim

ómach

Iniúchadh a dhéanamh ar athrú srutha (I) le dp (v) maidir le (A)2 Bolgán filiméid

Neamh-ómach

A

V

+6 V

-

Bolgán filiméid

Iniúchadh a dhéanamh ar athrú srutha (I) le dp (v) maidir le (A)3 Leictrilít leictreoidí gníomhach

Ómach

Iniúchadh a dhéanamh ar athrú srutha (I) le dp (v) maidir le (A)4 leathsheoltóir (tul laofa)

+20 V

-μA

V

Tul laofacht

Cúl laofacht

Neamh-ómach

Coimheas idir V agus I do seolaíCoimheas idir V agus I do seolaí Seolaí miotalach

Leictreoin diúltacha na hiompróirí sruthaI

V

I

V

I

V

lampa filiméidLeictreoin diúltacha na hiompróirí

srutha

Leathsheolaithe Leictreoin diúltacha agus poill deimhneachana na hiompróirí srutha

Coimheas idir V agus I do Coimheas idir V agus I do seolaíseolaí

Leictreoidí gníomhacha

‘Iain deimhneacha agus diúltacha na hiompróirí srutha

I

VI

VI

V

I

V

Leictreoidí táimheIain deimhneacha agus diúltacha na hiompróirí

srutha

GásIain deimhneacha agus diúltacha agus leictreoin

na hiompróirí srutha

FolúsLeictreoin na hiompróirí srutha

Friotóirí Friotóirí sraithcheangailte sraithcheangailte

Friotaíocht iomlánsraithcheangailte

R = R1 + R2 + R3

R1

R2

R3

V = IRAch:V = V1+ V2+ V3

De réir dlí OhmIR = IR1 + IR2 + IR3

IR = I(R1 + R2 + R3) R = R1 + R2 + R3

Friotóirí Friotóirí treocheangailtetreocheangailte

Friotaíocht iomlántreocheangailte

1 = 1 + 1 + 1R R1 R2 R3

R1 R2 R3

trí: R1 = I1 , trí R2 = I2 trí R3 = I3

Ach: I = I1+ I2+ I3 De réir dlí Ohm: I = V + V + V R1 R2 R3

I = V/R :R friotaíocht iomlan sa chiorcadV = V + V + V R R1 R2 R3

1 = 1 + 1+ 1 R R1 R2 R3

Fachtóiri ar a mbraitheann friotaíocht seoltóra

Braitheann friotaíocht ar Teocht Ábhar an tseolaí fad achar trasghearradh

Teocht: miotail

Teocht: leathsheoltóirí

Teirmeastar Leathsheoltóir ina laghdaítear an fhriotaíocht

go tapaidh le méadú ar an dteocht Déanta as ocsáidí de nicil, chobailt iarainn

agus méideanna beaga d’ábhair eile.

Athrú ar fhriotaíocht sheoltóra mhiotalaigh le teocht a iniúchadh

Uisce Sreang ar eiteán

Gliocról

Foinse theasa

10ºC

Teirmiméadar digiteach

Ω

10º C

Athrú ar fhriotaíocht theirmeastair le teocht a iniúchadh

Teirmeastar

Teirmiméadar digiteach Digitalthermometer

10°C

Uisce

Foinse theasa

Ω

Gliocról

Friotachas

Chomh maith le teocht braitheann an

fhriotaíocht ar: Fad Achar trasghearradh Ábhar as a bhfuil sé déanta

Friotaíocht agus Fad

Tá friotaíocht seolaí aonfhoirmeach i gcomhréir díreach lena fhaid

i.e. R L

Friotaíocht & Achar trasghearradh

Tá friotaíocht seolaí aonfhoirmeach i gcomhreir inbhéarta lena achar trasghearradh

i.e. R 1

A

Friotaíocht agus Ábhar

Athraíonn an fhriotaíocht ag brath ar an ábhar . Glaotar sainfhriotaíocht nó friotachas (resistivity) ar seo(). R = L A Aonad: ohm méadar m

= RA L

Le hachar ciorcalach: A = d 2 4 = Rd 2

4L

http://phet.colorado.edu/sims/resistance-in-a-wire/resistance-in-a-wire_en.html

Friotaíocht agus Ábhar

Friotachas Le seoltóir dar fad L agus crosachar A is

é an friotachas ann ná tairiseach a thugtar ó:

= RA

L Aonad: ohm méadar m

Friotachas ábhar sreinge a thomhas

= Rd 2

4L

R: óm-mheadar

L: méadarshlat

D: micreaméadar

Droichead Wheatstone

Ciorcaid ar leith a úsáidtear chun friotaíocht anaithd a thomhas go cruinn

R1 = R3

R2 R4

Droichead Wheatstone

VAB = VAD

De réir dlí Ohm:VAB = I1 R1

VAD= I2 R3

I1 R1= I2 R3

VBC = I1 R2

VCD = I2 R4

I1 R2= I2 R4

I1 R1= I2 R3 R1 = R3

I1 R2= I2 R4 R2 R4

Droichead Wheatstone

Usáideanna•Smachtú teochta•Gléasanna sábhála (ciorcaid a mhúchadh)•Friotaíocht ainaithnid a thómhas

Méadardhroichead Ciorcad ar leith bunaithe ar an

Droichead Wheatstone. Sa chiorcad seo feidhmíonn sreang

aonfhoirmeach miotail 1m ar fad agus teagmháil sleamhnáin uirthi do na friotóirí R3 agus R4 http://www.walter-fendt.de/ph14e/wheatstone_e.htm

Méadardhroichead

R1 = R3

R2 R4

R3 = L1 R4 = L 2 A

A

L1 = R1

L2 R2

Roinnteoir Phoitéinsil Bíonn an voltas is mó

trasna na an friotóra is mó Bíonn suim na dhá voltas

cothrom le voltas na foinse Má ta friotóir amháin a

bhfad níos mó ná an friotóir eile beidh an voltas trasna an friotóir beag beagnach naid agus voltas trasna na friotóir eile cothrom le voltas na foinse.

Glaotar roinnteoir phoitéinsil ar an gciorcaid seo.

Roinnteir Phoitéinsil Athraitheach

A

B