Các đặc trưng cơ bản của luật quốc tế

ThS. Nguyễn Ngọc Lan

Các nội dung chính

ò  Luật quốc tế là gì?

ò  Các đặc trưng của luật quốc tế

ò  Về chủ thể ò  Về quá trình hình thành

ò  Về việc đảm bảo thực thi

Luật quốc tế là gì?

ò  Luật quốc tế là gì?

ò  Mảng luật điều chỉnh mối quan hệ giữa các quốc gia và các chủ thể khác của luật quốc tế trong quá trình hợp tác với nhau

ò  Hệ thống pháp luật độc lập, tồn tại song song với hệ thống pháp luật của từng quốc gia

ò  Áp dụng chung không phân biệt về tính chất, hình thức hay vị thế của từng quốc gia

ò  Luật công pháp quốc tế v. luật tư pháp quốc tế?

Đặc trưng về chủ thể

ò  Là các thực thể có quyền năng chủ thể để tham gia vào các quan hệ pháp lý quốc tế một cách độc lập

ò  Bao gồm:

ò  Quốc gia

ò  Tổ chức quốc tế

ò  Các dân tộc đang đấu tranh giành độc lập

ò  Cá nhân?

Đặc trưng về chủ thể ò  Quốc gia: Điều 1 CƯ Monte Video về Quyền và Nghĩa

vụ của các quốc gia

ò  Có dân cư ổn định

ò  Có lãnh thổ xác định

ò  Có sự kiểm soát hữu hiệu của chính phủ

ò  Có khả năng tham gia vào các mối quan hệ với các quốc gia khác

Đặc trưng về chủ thể ò  Các quốc gia độc lập có chủ quyền không thể bị xâm

phạm

ò  Chủ quyền của quốc gia là gì?

ò  Chủ quyền quốc gia là quyền tối cao của quốc gia trong mọi hoạt động đối nội và quyền độc lập của quốc gia trong đối ngoại

ò  Trong luật quốc tế, tất cả các quốc gia đều bình đẳng về chủ quyền

Đặc trưng về chủ thể ò  Tổ chức quốc tế

ò  Chủ thể phái sinh của LQT

ò  Quyền năng chủ thể phụ thuộc vào văn bản thành lập

ò  Để trở thành chủ thể của LQT, TCQT phải có:

ò  cơ cấu tổ chức bộ máy riêng;

ò  hoạt động một cách thường xuyên, liên tục

ò  có tư cách độc lập khi tham gia vào các mối quan hệ quốc tế

ò  TCQT liên chính phủ v. tổ chức quốc tế phi chính phủ?

Phần mở rộng

ò  Chủ thể của LQT

ò  Quốc gia: quốc gia không còn hoạt động (failed states)

ò  Toàn bộ hệ thống nhà nước đã đổ vỡ, tất cả các thể chế để đảm bảo thi hành luật pháp, giữ gìn trật tự gần như bị tê liệt

ò  Không có một cơ quan nào có thể đạt diện cho quốc gia trên trường quốc tế hoặc chịu tác động từ cộng đồng quốc tế

Phần mở rộng

ò  Tổ chức quốc tế: quyền năng ngầm định (implied powers)

ò  TCQT có nhiều quyền hạn hơn được quy định trong văn bản thành lập

⇒  Làm thế nào để xác định quyền hạn này?

ò  Toà ICJ:

ò  TCQT có thể thực thi quyền năng ngầm định khi các quyền này là hết sức cần thiết để đảm bảo cho TCQT hoạt động một cách hiệu quả

ò  Khi TCQT thực hiện những hành vi phù hợp cho việc thực hiện các chức năng của mình thì TCQT đó được xem là không vượt quá phạm vi quyền hạn của mình

ò  Hội đồng Bảo an có những quyền hạn vượt quá những gì được ghi nhận trọng Hiến chương

Đặc trưng về chủ thể ò  Các dân tộc đang đấu tranh giành độc lập: bộ phận dân tộc đại

diện cho quốc gia

ò  Cá nhân?

ò  Được hưởng các quyền nhất định trong một số ngành luật quốc tế, ví dụ luật nhân quyền quốc tế

ò  Trong một số trường hợp, có quyền xuất hiện trước các toà quốc tế

ò  Trong một số trường hợp có thể phải chịu trách nhiệm hình sự quốc tế

⇒  Có phải là chủ thể của luật quốc tế?

Đặc trưng về quá trình hình thành

ò  Thỏa thuận là phương thức duy nhất để hình thành hệ thống các nguyên tắc và quy phạm pháp lý quốc tế

ò  Thông thường thực hiện qua 2 giai đoạn:

ò  giai đoạn thỏa thuận của các quốc gia về nội dung quy tắc

ò  giai đoạn thỏa thuận công nhận tính ràng buộc của các quy tắc đã hình thành

ò  Vì sao quốc gia lại chấp nhận tham gia các thoả thuận?

Đặc trưng về quá trình thực thi

ò  Chính các chủ thể của luật quốc tế sẽ tiến hành áp dụng các biện pháp cưỡng chế cá nhân hoặc tập thể

⇒  cơ chế tự cưỡng chế

ò  Các biện pháp cưỡng chế chủ yếu:

ò  Trả đũa ò  Cắt đứt quan hệ ngoại giao, quan hệ thông tin liên lạc... ò  Bao vây cấm vận kinh tế ò  Sử dụng lực lượng vũ trang

ò  Vì sao các quốc gia tuân thủ LQT? Vì sao các quốc gia vi phạm LQT?

Tóm lại

Luật quốc tế có phải là luật không?