nghin cu - trao i

44 Tp ch lut hc s 3/2008

Lng Th Thu *

1. Bnh ng gii l mt trong nhng vn c quan tm hu ht cc quc gia trn th gii, t n l mt mc tiu pht trin v l yu t nng cao kh nng tng trng ca quc gia, xo i gim ngho v gp phn qun l nh nc hiu qu. Xy dng x hi bnh ng gii l mt phn quan trng trong chin lc pht trin nhm bo m tt c mi ngi - c nam v n, nng cao cht lng sng, m bo cng bng x hi. nc ta, nam n bnh quyn v bnh ng c ng v Nh nc quan tm t rt sm bng cc chnh sch c th. Tuy nhin, do nh hng ca t tng Nho gio, vn bnh ng gii v s tin b, pht trin ca ph n Vit Nam, bn cnh nhng thnh tu c bn vn cn nhiu bt cp, hn ch v thch thc.

2. Xt v nguyn tc, l con ngi, ph n v nam gii hon ton bnh ng. Cc quy nh ca php lut v cc c quan, t chc thc thi php lut phi to c hi nh nhau cho c hai gii. Tuy nhin, do nhng nguyn nhn nh s khc bit v gii tnh, lin quan n chc nng sinh sn v khong cch gii thc t... ph n v nam gii s dng c hi khng ging nhau. Do vy, Lut bnh ng gii xc nh rt r bin php bo m bnh ng gii vi 3 kha cnh: Thc y bnh ng gii, quy nh chnh sch bo v, h tr ngi m (khon 4 iu

6), ngi cha (im g khon 2 iu 32). Trong , ng quan tm l cc bin php thc y bnh ng gii.

nng cao nhn thc v vn ny, Lut bnh ng gii nh ngha c th: Bin php thc y bnh ng gii l bin php nhm bo m bnh ng gii thc cht, do c quan nh nc c thm quyn ban hnh trong trng hp c s chnh lch ln gia nam v n v v tr, vai tr, iu kin, c hi pht huy nng lc v th hng thnh qu ca s pht trin m vic p dng cc quy nh nh nhau gia nam v n khng lm gim c s chnh lch ny. Bin php thc y bnh ng gii c thc hin trong mt thi gian nht nh v chm dt khi mc ch bnh ng gii t c (khon 6 iu 5 Lut bnh ng gii).

Lut cng quy nh r cc bin php thc y bnh ng gii gm: a) Quy nh t l nam, n hoc bo m t l n thch ng tham gia, th hng; b) o to, bi dng nng cao trnh nng lc cho n hoc nam; c) H tr to iu kin, c hi cho n hoc nam; d) Quy nh tiu chun, iu kin c th cho n hoc nam; ) Quy nh n c quyn la chn trong trng hp n c iu kin, tiu chun nh nam; e) Quy nh vic u tin n trong trng hp n c

* Ban lut php - chnh sch Hi lin hip ph n Vit Nam

nghin cu - trao i

Tp ch lut hc s 3/2008 45

iu kin, tiu chun nh nam (khon 1 iu 19 Lut bnh ng gii).

Cc bin php thc y bnh ng gii mang tnh nguyn tc trn c c th ho trong nhiu nhiu lnh vc, nhiu iu lut khc:

Trong lnh vc chnh tr, cc bin php thc y bnh ng gii l: Bo m t l thch ng n i biu Quc hi, i biu hi ng nhn dn ph hp vi mc tiu quc gia v bnh ng gii; bo m t l n thch ng trong vic b nhim cc chc danh trong c quan nh nc ph hp vi mc tiu quc gia v bnh ng gii (khon 5 iu 11 Lut bnh ng gii).

Trong lnh vc kinh t, cc bin php thc y bnh ng gii l: Doanh nghip s dng nhiu lao ng n c u i v thu v ti chnh theo quy nh ca php lut; lao ng n khu vc nng thn c h tr tn dng, khuyn nng, khuyn lm, khuyn ng theo quy nh ca php lut (khon 2 iu 12 Lut bnh ng gii).

Trong lnh vc lao ng, cc bin php thc y bnh ng gii l: Quy nh t l nam, n c tuyn dng trong lnh vc lao ng; o to, bi dng nng cao nng lc cho lao ng n; ngi s dng lao ng to iu kin v sinh an ton lao ng cho lao ng n lm vic trong mt s ngnh ngh nng nhc, nguy him hoc tip xc vi cc cht c hi (khon 3 iu 13 Lut bnh ng gii).

Trong lnh vc gio dc, o to, cc bin php thc y bnh ng gii l: Quy nh t l nam, n tham gia hc tp, o to;

lao ng n khu vc nng thn c h tr dy ngh theo quy nh ca php lut (khon 5 iu 14 Lut bnh ng gii).

Nhng quy nh trn tr thnh c s quan trng c quan nh nc c thm quyn ban hnh cc quy nh c th khi trong lnh vc no c s chnh lch ln gia nam v n v v tr, vai tr, iu kin, c hi pht huy nng lc v th hng thnh qu ca s pht trin.

3. Trong lch s pht trin ca h thng php lut Vit Nam, khng phi y l ln u tin cc bin php thc y bnh ng gii c cp, nht l sau khi Vit Nam ph chun Cng c Lin hp quc v xo b tt c cc hnh thc phn bit i x vi ph n (CEDAW) vo ngy 17/2/1982. Trc v sau khi tham gia Cng c, h thng php lut ca nc ta th hin r cc quy nh khng nh nguyn tc nam, n bnh quyn v bnh ng gii ng thi cng c nhng quy nh thc y bnh ng gii, ch yu trong lnh vc o to v chnh tr.

Trong o to, c th hin bng cc quy nh khuyn khch, to iu kin cho ph n hc tp nng cao trnh , nng lc nh tr cp o to cho n cao hn nam, m lp tp hun, bi dng, o to ring cho ph n

Trong chnh tr, nng cao v th ca ph n, tng t l n i biu Quc hi, i biu hi ng nhn dn trong qu trnh chun b bu c, tuyn truyn, vn ng bu c, ng v Nh nc u c vn bn ch o, hng dn v vic m bo t l n tham chnh. V d, Ch th ca B chnh tr

nghin cu - trao i

46 Tp ch lut hc s 3/2008

s 46-CT/TW ngy 6/12/2004 v i hi ng b cc cp tin ti i hi i biu ton quc ln th X ca ng quy nh: m bo t l cp u vin l n khng di 15%. iu 10a Lut bu c i biu Quc hi (sa i, b sung nm 2001) quy nh: S i biu Quc hi l ph n do U ban thng v Quc hi d kin trn c s ngh ca on ch tch Ban chp hnh trung ng Hi lin hip ph n Vit Nam, m bo ph n c s i biu thch ng. iu 14 Lut bu c i biu hi ng nhn dn nm 2003 quy nh: m bo s lng thch ng i biu hi ng nhn dn l ph n. Quyt nh ca Th tng Chnh ph s 49/Q-TTg ngy 8/01/2004 v vic ban hnh hng dn tiu chun, c cu i biu hi ng nhn dn cc cp v quy trnh cng tc nhn s hi ng nhn dn, u ban nhn dn nhim k 2004 - 2009 quy nh: Tu theo tnh hnh c th ca mi n v hnh chnh, mi cp hnh chnh d kin v iu chnh thnh phn, c cu theo hng:

1. m bo c t l thch ng i biu hi ng nhn dn l ph n, ngi dn tc t ngi (i vi cc a phng c nhiu dn tc); l i din cc tn gio i vi nhng ni c ng ng bo c o;

2. Tng t l ngi ng c i biu hi ng nhn dn l ph n, tr tui (di 35 tui); ngi ngoi ng v i din cho cc thnh phn kinh t;

Phn u thc hin cc ch tiu nh hng c cu sau y: ... V c cu i biu

l ph n phn u t t l chung khng di 25%, cc thnh ph H Ch Minh, H Ni, Hi Phng, Nng phn u t t l 27%.

Nh vy, t Hin php n lut, vn bn di lut, d quy nh mang tnh nguyn tc hay c th u th hin tinh thn bo m bnh ng gii thc cht mc nht nh. Thc t, c nhiu quy nh c ban hnh gii quyt khong cch v mong mun t mc tiu bnh ng gii, bo v tt nht cc quyn c bn ca con ngi, c nam v n, to iu kin, c hi pht huy nng lc, th hng thnh qu nh nhau cho c nam v n.

4. Tuy nhin, trn thc t, cn kh nhiu ngi, trong , c c cc nh hoch nh chnh sch, php lut cha nhn thc y v bnh ng gii v cc bin php thc y bnh ng gii. Nhiu ngi cn nhm ln cc quy nh v bin php thc y bnh ng gii vi cc quy nh mang tnh chnh sch dnh ring cho ph n trn c s s khc bit v gii tnh lin quan n chc nng sinh sn nh lao ng n c quyn hng ch thai sn;(1) v ang mang thai v nui con di 12 thng tui c xin li hn (quy nh ny khng p dng i vi ngi chng);(2) ngi m c hnh vi git con mi hoc vt b a tr dn n hu qu a tr cht m nguyn nhn ca hnh vi l do sc p ca t tng phong kin lc hu trong gia nh cng nh ngoi x hi (mang thai ngoi gi th, sinh con gi mt b, sinh con d tt) phi chu trch nhim hnh s nhng ch b p dng hnh pht nh

nghin cu - trao i

Tp ch lut hc s 3/2008 47

ci to khng giam gi n hai nm hoc pht t t ba thng n hai nm(3)... V cng c khng t ngi da trn nhng quy nh ny so snh v s cng bng gia ph n v nam gii.

Trong bi cnh thc tin , nhng quy nh trong Lut bnh ng gii cho thy r s khc nhau gia bin php thc y bnh ng gii v chnh sch bo v, h tr ngi m. Cc bin php thc y bnh ng gii c quy nh b sung v hon thin h thng cc quy nh v bnh ng gii cho ph hp tnh hnh mi, khi nhng bt cp v khong cch gii vn cn hin hu trong cc lnh vc ca i sng x hi v gia nh. Vic ban hnh o lut v bnh ng gii, quy nh r rng cc bin php cn thit thc y bnh ng gii khng nh mnh m quyt tm ca ng v Nh nc ta trong vic thc hin thc t quyn con ngi v bnh ng gii. N cng chnh l iu kin thun li cho cc c quan thc thi php lut trn thc t. Trong bi cnh thc t hin nay th vic quy nh v thc hin cc bin php thc y bnh ng gii l nhu cu tt yu, khch quan ca x hi, ca qun l nh nc v xu hng hon thin h thng php lut Vit Nam trong pht trin v hi nhp.

ng thi, Lut cng khng nh r bin php thc y bnh ng gii khng b coi l phn bit i x v gii (khon 3 iu 6) vi t cch l nguyn tc c bn. Chng no mc tiu bnh ng gii cha t c th cn phi cn n cc bin php thc y bnh ng gii nn ng nhin, cc bin php khng b coi l phn bit i

x gia nam v n. Do nhng bt li thc t v gii hin ti ch yu nghing v pha n nn nhng bin php thc y bnh ng gii trn thc t cng ch yu dnh cho n. Theo , mt c ch quota hoc c cu trong chnh tr, mt chnh sch u tin trong tuyn dng, bt ph n nhng ni c t l thp... l nhng bin php cn v nht nh phi c p dng gim khong cch gii. y khng phi l nhng quy nh u tin cho ph n hoc lm hon i v tr, vai tr t nam gii sang ph n hoc ngc li m chnh l nhng quy nh cn thit gim khong cch gii, tr li v tr xut pht im ngang nhau cho ph n v nam gii.

Nh vy, Lut bnh ng gii to ra mt cch tip cn thc cht hay cn gi l tip cn mang tnh iu chnh. Cch tip cn ny tha nhn s khc bit gia ph n v nam gii nhng thay v chp nhn s khc bit l tm ra nhng nguyn nhn, hu qu ca s khc bit v quy nh cc gii php loi b s khc bit dn n hu qu bt li. Ni nh tinh thn ca CEDAW, vic i x khc nhau gia ph n v nam gii t thn n khng phi l phn bit i x nhng s i x khc nhau lm tn hi hoc v hiu ho quyn v t do ca mi gii th mi l phn bit i x.

5. Tuy mang nhng ngha to ln nhng cc bin php thc y bnh ng gii vn khng th trnh khi nhng ro cn trong qu trnh thc hin. hng dn thi hnh Lut bnh ng gii, cc bin php thc y bnh ng gii c thc thi ng b v hiu qu, chng ti kin ngh

nghin cu - trao i

48 Tp ch lut hc s 3/2008

mt s gii php sau: Th nht, cn xem xt mt cch thu o

v hp l vai tr ca ph n vi t cch l ngi m v vi t cch l ngi lao ng phn nh ranh gii quy nh bin php thc y bnh ng gii v chnh sch bo v v h tr ngi m. Khng phi c cuc i ca ngi ph n lc no cng gn trn vn vi con ci nn trong cc quy nh v chnh sch bo v v h tr ngi m ch nn xc nh trong phm vi cn thit. n mt khong thi gian nht nh, khi c bn hon thnh chc nng sinh v nui con, cc bin php bo v v h tr vi t cch l bo v ngi m khng cn l vn quan trng na. Lc , ngi ph n cn c quan tm n vi t cch l ngi lao ng c thi gian hi sinh cho gia nh nn cn phi thc hin cc bin php thc y cn thit c bnh ng vi lao ng nam. Nu khng quan tm n iu ny, thc t s lm ny sinh bt li v vic lm cho ph n. V d, quy nh v cng vic cm s dng lao ng n vi mc ch tt p l thng qua vic bo v ph n, gin tip bo v th h tr tng lai. Tuy nhin, quy nh ny nn thay i khi ph n sinh s con theo chnh sch k hoch ho gia nh hoc khng cn kh nng sinh ... khng chn c hi tm kim vic lm ca ph n. Mt khc, lin quan n cht lng ca th h tng lai, php lut cng cn quan tm bo v nam gii vi t cch l ngi cha.

Quy nh ti khon 3 iu 13 Lut bnh ng gii buc ngi s dng lao ng phi to iu kin an ton cho lao ng n khi

lm vic trong mi trng nng nhc, c hi chnh l gi quan trng cho phn tch trn. Mi quan tm chnh ca cc bin php thc y bnh ng gii hay phng php tip cn thc cht trong vn ny l to c hi bnh ng v vic lm, gii quyt nhng nguy c i vi ph n h c lm vic ch khng la chn cch khng cho h lm vic. Nh vy, n cn c c th ho trong vn bn hng dn hoc c quy nh ng b khi xem xt sa i, b sung cc vn bn quy phm php lut khc c lin quan mang tnh chuyn ngnh (v d h thng php lut lao ng).

Th hai, mc d Vit Nam c bn b quc t nh gi l mt trong nhng quc gia c h thng php lut v bnh ng gii tng i tin b nhng t cc quy nh ca php lut n thc t l mt khong cch kh xa, chng ta , ang v s cn tip tc gp phi nhng ro cn, thch thc khng nh trong qu trnh trin khai thc hin, khi x hi vn cn tn ti quan nim, t tng trng trai khinh gi l mt thi quen my nghn nm li. V n n su trong u c ca mi ngi, mi gia nh, mi tng lp x hi.(4) c bit, trong nhn thc ca nhn dn v k c nhng i biu, nhng ngi c vai tr hoch nh chnh sch cng vn cn mang nng nh kin cng vic ni tr l thin chc bm sinh ca ngi ph n(5) hoc cho rng ph n c qu nhiu so vi nam gii v c nhng quy nh ring... Do vy, cc quy nh hng dn thi hnh Lut bnh ng gii cn quan tm nhiu n kha cnh lm thay i nhn thc, thi v

nghin cu - trao i

Tp ch lut hc s 3/2008 49

hnh vi ca cc ch th, khng phn bit c quan, t chc hay c nhn, v nu nhn thc khng thng th kh c th t c mc tiu nh mong mun.

Th ba, cc bin php thc y bnh ng gii ch yu dnh cho n, n ch c th t c khi c c n lc t c hai pha: Nh nc to c hi v mt s iu kin nht nh cn bn thn ngi ph n phi t vn ln, to cho mnh hnh trang cn thit c v trnh v nng lc. Tuy vy, thc t cho thy, mt b phn khng nh trong s ph n cn t ti, an phn, chp nhn vi nh kin x hi, khng c ch vn ln... Do , ph n cn quan tm hn n chnh bn thn mnh, u tranh vi nhng t tng lc hu, nh kin v cc c quan i din, bo v quyn v li ch hp php cho ph n cn tng cng nhiu bin php h tr h. Cn lm cho li cn dn, nhc nh ca Ch tch H Ch Minh khi sinh thi Mi ngi Vit Nam phi hiu bit quyn li ca mnh, bn phn ca mnh, phi c kin thc v Ph n cng cn phi hc, lu ch em b km hm, y l lc ch em phi c gng kp nam gii, xng ng mnh l mt phn t trong nc, c quyn bu c v ng c(6) c ph bin rng ri n tng gia nh, tng ph n, tng nam gii cng s chia v n lc vn ln. iu ny s gp phn gim thiu v tin ti xo b t tng nh kin ca Nho gio theo kiu nht nam vit hu, thp n vit v, ti gia tng ph, xut gi tng phu, phu t tng t tn ti hng ngn nm trong i sng x hi.

Th t, vic c th ho cc quy nh v

bin php thc y bnh ng gii cn th hin r c ni dung v c ch thc thi, trong , c ch thc thi l yu t ti quan trng cc bin php i vo cuc sng c hiu qu. Chng hn, t l thch ng, ph hp vi mc tiu bnh ng gii phi c hiu nh th no cho ng v lm th no t c... trong , cn bo m cc quy nh st thc t trn c s phn tch thu o mi quan h gia chi ph, li ch, hiu qu v cng bng x hi, bo m mc tiu bnh ng gii...

ng thi, cng cn quy nh r cc cn c, iu kin, thi im, mc , i tng p dng bin php thc y bnh ng gii trong tng lnh vc; trnh t v th tc p dng; trch nhim ca cc c quan, t chc trong vic p dng cc bin php; xc nh ngun kinh ph, quy nh mt khon kinh ph nht nh cho vic t chc thc hin cc bin php thc y bnh ng gii; thanh tra, kim tra thc trng p dng cc bin php kp thi pht hin nhng sai phm v x l nghim khc nhng hnh vi vi phm; r sot li h thng cc vn bn php lut trnh p dng tu tin, chng cho.../.

(1).Xem: iu 63 Hin php nm 1992. (2).Xem: Lut hn nhn v gia nh nm 2000. (3).Xem: B lut hnh s nm 1999, ti git con mi (iu 94). (4).Xem: H Ch Minh ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2002, tp 6, tr. 433. (5).Trch bin bn tho lun ti phin hp cho kin ln th nht i vi D n Lut bnh ng gii, ngy 02/6/2006 ti H Ni ca Hi lin hip ph n Vit Nam. (6).Xem: H Ch Minh ton tp, Sd, tp 4, tr.36, 37.