www.bilgin.net 1

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI

VE GÜVENLİĞİ iRiS AKADEMi

www.bilgin.net

Konunun Genel Amacı:

2

Katılımcıların, kapalı alanlarda yapılan çalışmalarda

ortaya çıkabilecek muhtemel riskler ve bunlara karşı

alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini

öğrenmelerine yardımcı olmaktır.

www.bilgin.net

Eğitimin Hedefi

Bu dersin sonunda katılımcılar;

• Kapalı alanlarda yapılan çalışmalardan kaynaklanabilecek iş sağlığı ve güvenliği risklerini değerlendirir.

• Kapalı alanlarda yapılan çalışmalardan kaynaklanabilecek riske göre alınabilecek iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini açıklar.

www.bilgin.net

Eğitimin İçeriği

• Kapalı ve dar alanlarda

• Havalandırma

• Patlama ve yangın

• Aydınlatma

• Çalışma sistemi (ön izin, ölçüm, gözetleme)

• Kullanılacak iş ekipmanları

• İlgili mevzuat

www.bilgin.net 5

• Dünyada olduğu gibi ülkemizde de her yıl birçok kişi kapalı alanlarda ölmekte ya da ciddi şekilde yaralanmaktadır. Bu olaylar kompleks tesislerden basit depo tanklarına kadar birçok işletmede meydana gelmektedir. Sadece kapalı alanlarda çalışanların kendisi değil, aynı zamanda, uygun eğitime ve ekipmana sahip olmadan bu kişileri kurtarmaya çalışanlar da ölmektedir.

GİRİŞ

www.bilgin.net 6

• Tamamen veya kısmen kapatılmış sınırlı bir hacmi olan, içerisinde sınırlı miktarda hava bulunan ve çalışma yeri olarak tasarlanan alanlar “kapalı ortam” olarak adlandırılır.

• Kapalı ortamlar potansiyel olarak tehlikeli veya zararlı seviyede gaz, toz, buhar veya duman ihtiva eder. Bu ortamlarda patlamayı meydana getirecek oranlar dahilinde oksijen konsantrasyonu mevcuttur.

Kapalı Ortam

www.bilgin.net 7

• Bir çalışanın girip görevini yapmasına olanak verecek genişlikte olan alandır.

• Giriş ve çıkışın kısıtlanmış ve sınırlanmış olduğu bir alandır.

• Sürekli olarak insan kullanımına açık olmayan bir alandır.

İzin gerektiren kapalı alanları tanımlamak istersek birkaç şey daha eklememiz gerekecektir:

• Ya potansiyel olarak tehlikeli atmosfer riski olan ya da içinde tehlikeli atmosfer bulunan ortamdır.

• Yutulma riskini oluşturan madde içeren ortamdır.

• İçbükey duvarları ile giren kişinin tuzağa düşüp boğulmasına (oksijensiz kalması) veya eğimli tabanı ve gittikçe incelen kesite sahip biçimde olan alandır.

• Bilinen diğer ciddi emniyet ve sağlık riskleri içeren ortamdır.

Kapalı Ortam

www.bilgin.net 8

Kapalı Ortamlar

• Depolama tankları

• Tankerler

• Kazanlar

• Basınçlı kaplar

• Silolar ve diğer kompartımanlı tanklar

• Derin çukur ve oyuk gibi üzeri açık boşluklar

• Boru Hatları

• Kanalizasyon tesisleri

• Kuyular

• Kanallar ve benzeri yapılar

• Küçük bir ambar vasıtasıyla girilen gemi bordası boşlukları

• Kargo tankları

• Petrol tankları

• Atık Tankları

• Faydasız ve terk edilmiş boşluklar

www.bilgin.net 9

• Kapalı mekan içinde kalma

• Oksijen eksikliği

• Oksijen fazlalığı

• Parlayıcı gaz ve buharlar

• Patlayıcı gaz ve tozlar

• Zehirli ve zararlı maddeler

• Elektrik tehlikesi

• Fiziksel tehlikeler

Kapalı Ortamda Oluşan Riskler

www.bilgin.net 10

• Ölüm

• Yanıklar

• Nefes alamama

• Bilinç kaybı

• Boğulma

• Stres / yorgunluk

• Fiziksel yaralanma

• Hastalık

Kapalı Ortamda Oluşan Risklerin Sonuçları

www.bilgin.net

• Bazı kapalı alanlar doğal olarak tehlikelidir. Örneğin;

– Menhol ve çukurlardaki kanalizasyon hatlarından gaz açığa çıkması,

– Eski atıklarının ve gaz boru tesisatlarının bulunduğu kirli bir toprakta açılan hendekler ve çukurların içine gaz sızıntısı,

– Tankların veya kanalların içinde oksijen tüketimine neden olan pas bulunması,

– Kapalı alanda aniden dolan sıvılar ve çamurlar veya açığa çıkan gazlar,

– Toprak ve hava arasında meydana gelen ve oksijenin tükenmesine neden olan, kimyasal reaksiyonlar veya kireç tabakası üzerinde bulunan zemin suyunun karbondioksit üretmesi neticesi tehlikeli olabilir.

Tehlike Nasıl Oluşur?

11

www.bilgin.net

• Bazı yerlerde, işin yapıldığı yerin buharlanması da tehlike yaratabilir.

• Eksoz gazları zehirli olabileceğinden petrol veya diesel motorları kullanılmamalıdır.

• Boya, yapıştırıcılar vb. de tehlikeli buharlar oluşturabilir.

Devam

12

www.bilgin.net

• Kirli Hava;

–Pis Hava

–Zehirli Hava

–Patlayıcı Hava

–Tozlu Hava

Olmak üzere dört grupta incelenir.

Kapalı Ortamdaki Kirli Hava

13

www.bilgin.net

• % 20’den daha az oksijen bulunan ortama yani yetersiz oksijen bulunan kapalı hacimli yere denir.

• Bu tip hava karışımı bulunan yerlerdeki çalışmalarda çalışanda kısa zaman içinde yorgunluk belirtileri görülür.

Kirli veya Pis Hava

14

www.bilgin.net

% OKSİJEN FİZİKSEL ETKİ

19.5 – 16 Görünür etki yok

16 – 12 Soluk alıp verme hızlanır. Kalp atışı hızlanır. Dikkat, düşünme ve koordinasyon bozukluğu görülür.

12 – 10 Karar vermede güçlük , kas kontrolü zayıflar. Kaslar çabuk yorulur. Kesik kesik soluma görülür.

10 – 6 Mide bulantısı ve kusma. Hareket etmede güçlük veya hareket kaybı. Ölümle sonuçlanan bilinçsizlik.

6 dan az Nefes almada güçlük. Çırpınma. Birkaç dakikada ölüm.

OKSİJEN EKSİKLİĞİ VEYA FAZLALIĞI

15

OKSİJEN EKSİKLİĞİ

OKSİJEN ZENGİNLEŞMESİ Oksijen konsantrasyonu hacimsel olarak %23.5 değerinin üzerine çıkarsa bu atmosfer ortamı oksijen açısından zenginleşmiş olarak değerlendirilir ve kararsız davranma eğilimindedir. Oksijen zenginleşmesinin sonucu olarak ateşlenme veya patlama olasılığı ve şiddeti önemli oranda artar.

www.bilgin.net

• İnsan hayatını tehlikeye düşüren zararlı ve zehirli gazlardan oluşan havadır.

• Bu şekildeki hava, insan organizmasına kimyasal etkisi nedeniyle zararlı olur ve hatta ölümle sonuçlanır.

• Zehirli havada boğucu gazlar bulunmaktadır.

Zehirli Hava

16

www.bilgin.net

• Genel olarak iki sınıfta incelenebilir. Bunlar:

– Basit boğucu gazlar :

• Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Etan (C2H6), Propan (C3H8), Bütan (C4H10), Hidrojen (H2), Azot (N2)

– Kimyasal boğucu gazlar :

• Karbonmonoksit (CO), Hidrojen sülfür (H2S), Hidrojen siyanür (HCN), vb. dir.

Boğucu Gazlar

17

www.bilgin.net

BASİT BOĞUCU GAZLAR

18

www.bilgin.net

• Renksiz kokusuz gazdır. Özgül ağırlığı, 1.977 kg/m3’dür. Bundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tabanında toplanır. Atmosfer havasında, hacim bakımından % 0.3-0.4 oranında bulunur. Bu miktar, nefes alma fonksiyonunu uyarıcı etki yapar. MAK değeri 500 ppm dir. Etkisi ise karbondioksit miktarının artması oksijeni azaltacağından solunum sayısı ve sıklığı artar.

– % 1-3 yoğunluğunda orta sürede tehlikesizdir.

– % 3-6 yoğunluğunda baş ağrıları başlar.

– % 6-10 yoğunlukta , baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar.

– % 10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür.

• Boğucu etki CO2 fazlalığından çok, oksijen azlığından olur. Korunmak için işyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır. Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır.

Karbondioksit

19

www.bilgin.net

• Metan gazı, sulu ortamda biriken bitkisel maddeler ve bataklıklarda biriken bitkisel ve hayvansal organik maddelerin kimyasal bozunmaya maruz kalması sonucunda oluşan ve bataklık gazı da denilen bir gazdır.

• Havadan hafif, renksiz, kokusuz ve parlayıcı bir gazdır. Havaya oranla daha hafif olduğundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tavan kısımlarında toplanır. Havada, % 4-15 oranlarında bulunduğunda patlayıcıdır.

• Metan, esas itibariyle zehirli bir gaz değildir. Dokular üzerinde bir etkisi yoktur. Ancak, fazla miktarda metan bulunan havada oksijen oranı düşük olacağından, konsantrasyonun %10’u geçmesi durumunda oksijen yüzdesi %16’nın altına düşeceğinden, havasız (oksijensiz) kalma sonucu ölüm meydana gelebilir.

Metan

20

www.bilgin.net

• Metanın esas tehlikesi, yanıcı ve patlayıcı bir gaz olmasıdır. Tam yanma, % 9 metan içeren hava karışımında olur. Ancak, patlamayı doğuran ısı kaynağının şiddeti ve süresi, basınç ve kapalı ortamın şekli de patlamayı etkilediğinden, metanın % 4-15 arasında tehlikeli olduğu kabul edilir ve bu oranda metan bulunan havaya madencilikte grizu adı verilir. % 4 metan konsantrasyonunun altında patlama olmaz ve grizu bulunduğu yerde yanar. Fakat, ortamda yüksek sıcaklık mevcutsa, patlama meydana gelebilir. % 15 oranın üzerinde ise grizu patlama özelliğini kaybeder.

• Metan, etan, asetilen, hidrojen, azot, argon, neon, karbondioksit gibi gazlar havadaki oksijen oranını düşürerek asfiksi(oksijensiz kalma) oluştururlar. Bu gibi oksijensiz kalma vakaları ocak, kuyu, silo, gemi ambarları gibi kapalı mekânlarda uzun süre kalma sonucu olabilir. Ancak bu gibi mekânlarda örneğin silolarda azot dioksit, lağım ve maden ocaklarında kükürtlü hidrojen gibi gazlar olabileceğinden daha karmaşık bir akciğer zedelenmesi de ortaya çıkabilir.

Metan

21

www.bilgin.net

• Ülkemizde kullanıma sunulduğu şekliyle (tüpgaz ve otogaz olarak) LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı) hacimce % 30 Propan (C3H8) ve % 70 Bütan (C4H10) içerir.

• LPG havadan daha yoğundur ve basınç altında sıvı halde depolanır. Yoğunluk farkı ve hava hareketi ile açık alanlarda düşük kodlu bölgelerde, evlerde ise alt katlarda birikebilir. LPG yüksek derecede yanıcı bir maddedir ve atmosferik koşullara maruz kaldığında hızla patlayıcı hava – hidrokarbon karışımı oluşturur.

• LPG sıvısı deri veya göz ile temas ettiğinde soğuk yanıkları oluşur. Yüksek konsantrasyonda LPG buharını solumak baygınlığa ve/veya ölüme sebep olabilir. LPG buharının solunması burun ve boğazda tahrişe, baş ağrısı ve mide bulantısına, baş dönmesine ve bilincin bulanmasına sebep olabilir. Solunum yolu ile maruziyet halinde LPG ile temas eden kişi acilen temiz havaya çıkartılmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.

LPG

22

www.bilgin.net

KİMYASAL BOĞUCU GAZLAR

23

www.bilgin.net

• Renksiz, kokusuz bir gaz olup, bilinen yakıtların yanma esnasında yetersiz hava nedeniyle beslenememesinden veya yanmanın tam olarak gerçekleşemediği anlarda ortaya çıkar. Özgül ağırlığı 1.255 kg/m3 olup, havanınkine çok yakındır. Hava ile % 13-75 oranlarındaki karışımı patlayıcı özelliğe sahip olup, en tehlikeli patlama konsantrasyonu % 30 civarındadır.

• Kapalı alanlarda, brülör veya bacaların bakımlarının ve ayarlarının uygun şekilde yapılmamasından, bazen kaza sonucu veya içten yanmalı motorlar tarafından sıkça bırakılan bir gazdır.

• Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Böylece kanın dokulara oksijen taşıma kapasitesini bloke eder. Dolayısıyla, oksijen yetersizliği baş gösterir ve kanın karbonmonoksit ile doygunluğu artınca da ölüm meydana gelir. “SESSİZ KATİL “ olarak anılır ve zehirlenmesi çok ani olabilir.

KARBONMONOKSİT ( CO )

24

www.bilgin.net

PPM SEVİYESİ

FİZİKSEL ETKİ

3 saat 200 ppm veya 1 saat 600 ppm

Baş ağrısı ve huzursuzluk

1 saat 1000 ppm veya 30 dk 500 ppm

Kalp çarpıntısı, baş ağrısı, baş dönmesi, gözlerde ışık parlamaları, kulaklarda çınlama, mide bulantısı

1 saat 1500 ppm Yaşamsal tehlike

4000 ppm Birkaç dakika içinde aniden yığılma, bilinç kaybı ve ölüm.

Karbonmonoksit

25

www.bilgin.net

• Hidrojen sülfür renksiz, havadan ağır, kendine özgü çürük yumurta kokusu olan, petrol alanları, kanalizasyon ve kimyasal endüstri alanlarında sıkça rastlanan bir gazdır. Genellikle lağım kanallarında ve eritme tesislerinde bulunur.

• Yanıcı bir gaz olup hava içerisinde %6 oranında patlayıcı özelliğe sahiptir; zehirleyici bir gazdır. Havadan ağır olup ortamda taban kısımlarında bulunur. Bu gaz bazı hallerde kükürt ihtiva eden dinamit ve barutların yanması neticesinde meydana gelmekte ve genellikle kükürt madenlerinde patlayıcı maddelerin kullanılmasını müteakip oluşmaktadır. MAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür.

• Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur.. Zehirlenme belirtileri 200cc/m3 te başlar, 600cc/m3 te kısa süre içinde ölüm gelir. H2S ile kronik zehirlenme kabul edilmemektedir.

Hidrojen Sülfür (H2S)

26

www.bilgin.net

PPM SEVİYESİ

FİZİKSEL ETKİ

18 – 25 ppm Gözlerde tahriş, kaşınma

Birkaç saat 75 – 150 ppm Soluk alıp vermede bozulma

1 saat 170 - 300 ppm Belirgin kaşıntılar

½ - 1 saat 400 – 600 ppm Bilinçsizlik, ölüm

1000 ppm Birkaç dakikada ölüm.

Hidrojen Sülfür (H2S)

27

Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kişisel koruyucular kullanılmalı. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalı. Zehirlenme halinde; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler iyice yıkanmalıdır.

www.bilgin.net

• Kükürt ve bileşiklerinin yakılması, bu keskin ve tahriş edici gazın ortama verilmesine neden olur. Bu gaza maruz kalınması sıklıkla yükleme/doldurma ve boşaltma işlemlerinde veya hatlardaki kopma ile kaçaklar ve gemilerdeki ilaçlamalar nedeniyle olmaktadır.

Kükürt Dioksit (SO2)

28

PPM SEVİYESİ

FİZİKSEL ETKİ

1 – 10 ppm Soluk alma hızı artar, derinliği azalır.

www.bilgin.net

• Bu kuvvetli tahriş edici gaz bronşlarda spazm ile ani ölüme yol açar. Düşük konsantrasyonlar çok fazla tahriş yaratmadan solunum sistemini hızla katederek amonyak etkisi göstermeden metabolizmaya karışır. Eğer ev işleri sırasında bu sıvıyı içeren üründen bir nefeslik bir denemede bulunmuşsanız, endüstriyel ortamda ne gibi etkileri olabileceğini tahmin konusunda iyi bir deneyim yaşamışsınız demektir. Tank veya benzeri şekilde depolanan amonyak açık aleve tutulduğunda patlayabilir.

Amonyak (NH3)

29

www.bilgin.net

Amonyak (NH3)

30

PPM SEVİYESİ FİZİKSEL ETKİ

30-60 dk 300-500 ppm

Kısa süreli olarak maksimum maruz kalma sınırıdır. Gözlerde ve solunum sisteminde tahriş

400 ppm Boğazda tahriş 30 dk 2500-6000 ppm

Yaşamsal tehlike

5000-10000 ppm Ölümcül

www.bilgin.net

• Hidrojen Siyanür (Hidrosiyanid Asit- HCN ) • Canlıların solunum sistemi hücrelerinde oldukça ani şekilde

bozulmaya yol açarak kimyasal boğulma etkisi yapan keskin bir zehirdir. Sıvı HCN göz ve deride tahrişe yol açar.

• Aromatik Hidrokarbonlar ( Benzen, Toluen , Xylene ) Benzen : • Renksiz, yanıcı, aromatik kokulu uçucu bir sıvıdır. Bir süre düzenli

olarak az miktarlarda solunması halinde kronik zehirlenmeye yol açabilir. İlk belirti olarak neşeli hal görülür; bunu uyku hali, baş dönmesi, kusma, titreme, halüsinasyon ve bilinçsizlik izler.

• Toluen : • Yüksek konsantrasyonlarda etkileyen renksiz, yanıcı, oldukça güçlü

aromatik kokulu uçucu bir sıvıdır. Aşırı yorgunluk, akli karışıklık, neşelenme, mide bulantısı, baş ağrısı ve baş dönmesine sebep olur.

• Xylene (Ksilen) : • Kimyasal ve fiziksel özellikler açısından benzene benzeyen bir solvent

karışımıdır.

Diğer Gazlar

31

www.bilgin.net

Bazı Toksik Gazların İzin Verilen Maruz Kalma Sınırları

32

Madde

*Eşik seviyesi sınırı, ppm

*STEL , ppm İzin Verilen Maruz Kalma

Sınırı, ppm (OSHA)

Karbon Monoksit 25 - 50

Hidrojen Sülfür 10 15 -

Kükürt dioksit 2 5 5

Amonyak 25 35 50

Hidrojen Siyanür - 4.7 10

Benzen 10** - 1

Toluen 50 - -

Xylen 100 150 100

* Amerikan Devlet Endüstriyel Hijyen Konferansı -1996 tarafından yayınlanan değerler. ** Kanserojen şüphelisi madde STEL : Short Term Exposure Limit (Kısa Süreli Maruz Kalma Sınırı)

www.bilgin.net

• Yanıcı gazları bileşiminde bulunduran ve ısı, kıvılcım veya sürtünme nedeniyle patlayan havadır.

• Bu gazlar, özellikle metan, etan, propan, bütan gibi hidrokarbonlar ve hidrojen gibi gazlardır.

• Havadaki yanıcı gaz konsantrasyonu da oldukça önemlidir. Örneğin, temiz havayla dolu olan bir menhol içine, kaçak nedeniyle yavaş yavaş metan veya doğalgaz gibi yanıcı gaz dolarak havayla karışsa; gazın havaya göre değişim oranı üç safhadan geçer: zayıf, patlayıcı ve zengin.

• Zayıf safhada yanabilecek miktarda gaz yoktur. Diğer taraftan zengin safhada ise gaz çok fazla ancak tutuşması veya patlayabilmesi için yeterli hava yoktur. Patlayıcı olarak tanımlanan safha, tutuşma için en doğru karışımdır. Karışım zengin ise, her zaman taze hava ile seyrelme olasılığı bulunduğundan patlayıcı veya tutuşabilir özelliğe erişebilecektir; bu nedenle karışımın bu safhasında dikkatli olunması zorunludur.

Patlayıcı Hava

33

www.bilgin.net

PATLAMA

34

www.bilgin.net

• Çok hızlı bir gaz genişlemesi ile ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir kimyasal reaksiyon veya değişimdir. Patlama çevresindeki ortamda bir şok dalgası oluşturur.

• Genel olarak patlamalar kapalı yerlerde meydana gelir. Kapalı bir yerde bir tank içerisinde veya bir bina içerisinde yanabilecek bir gaz veya parlayıcı sıvı buharı olduğu zaman, çok küçük bir kıvılcım ile tutuşur. Alev tutuşma noktasından başlayarak süratle kapalı hacım içinde yayılır. İçeride bulunan gazın sıcaklığı artar ve gaz genleşir. Genleşen gaz ileriye doğru basınç dalgaları şeklinde hareket ederek alevin önündeki gazı sıkıştırır ve gaz sıkışma sonucu daha fazla ısınır. Alev bu sıkışan bölüme ulaştığı zaman burada da büyük bir hızla yanmaya devam eder. Yanmanın olduğu yer kısmen veya tamamen kapalı olduğu için, yanmanın en yüksek hıza eriştiği zaman patlama olur.

Patlama

35

www.bilgin.net

Patlama Üçgeni

36

www.bilgin.net

• Birincil önlem: Patlayıcı madde unsurunu devre dışı bırakmak

• İkincil önlem: Ateşleme kaynağını devre dısı bırakmak

• Üçüncül önlem: Patlamanın etkisini sınırlamak

Patlamalara Karşı Önlemler

37

www.bilgin.net

• Parlayan malzemelerin parlama özelliği olmayanlarla değiştirilmesi

• Konsantrasyonu sınırlandırma

• İnertleştirme (alet içindeki oksijeni 10% altına indirmek)

• Gaz alarmı kullanımı

• Havalandırma sistemi kullanımı (Gazı uzaklaştırmak)

• Toz birikimlerini temizlemek

PATLAYICI MADDE UNSURUNU DEVRE DIŞI BIRAKMAK

38

www.bilgin.net

• Patlayıcı ortamlarda bölge sınıflandırılmasının gerçekleştirilmesi

• Cihazların sıcaklık gruplarına göre sınıflandırılması

• Ateşlemenin önlenmesi

ATEŞLEME KAYNAĞINI DEVRE DIŞI BIRAKMAK

39

www.bilgin.net

Olası Ateşleme Kaynakları • Elektrik Kıvılcımlar

• Mekanik Kıvılcımlar

• Elektrostatik desarj

• Sürtünme Kıvılcımı

• Atmosferik Elektriklenme

• Sıcak Yüzeyler

• Alev ve sıcak gazlar

• Yıldırım Düsmesi

• Elektromanyetik dalgalar

• Ultrasonik Ses Dalgaları 20 Khz

• Optik dalgalar 40

www.bilgin.net

• Patlamaya dayanıklı yapı

• Patlamayı bastırma

– Söndürme tesisatı

• Patlamanın diğer alanlara yayılmasının engellenmesi (vana)

• Patlama basıncını azaltmak

PATLAMANIN ETKİSİNİ AZALTMAK İÇİN ALINAN TEDBİRLER

41

www.bilgin.net

PATLAYICI MADDELERİN ÖNEMLİ PARAMETRELERİ

• Gaz

– Parlama noktası

– Atesleme sıcaklığı

– Isı sınıfı

– Paltama için gerekli enerji

– Azami açıklık

– Gazların patlama grubu

– Patlama limitleri

• Toz

– Tozun kızarma sıcaklığı

– Patlama sıcaklığı

– Patltama için gerekli enerji

42

www.bilgin.net

Alt ve üst patlama limitleri

43

www.bilgin.net

• Toz ve halindeki katı parçacıkların da havayla (oksijenle) belirli oranları patlayıcıdır. Eğer ateşleyici bir kaynak varsa bu parçacıklar patlama ile yanmaya başlarlar ve civardaki toz ve hava karışımlarını da ateşleyerek seri patlamalar haline dönüşebilirler.

• Bir tozun patlaması için yanabilir olması gerekir ancak her yanıcı toz patlar anlamına gelmez. Patlama içinde parlamada olduğu gibi belirli konsantrasyon limitleri vardır ki buna patlama aralıkları denir. Bu aralıkların altındaki ve üstündeki konsantrasyonlarda patlama olmaz.

Tozlu Hava

44

www.bilgin.net

• Patlayıcı toz ortamı iki şekilde oluşabilir:

1. Toz bulutu

2. Yüzeyde tabaka şeklinde

• Patlayıcı toz karışımı için önemli parametreler

– Patlama için gerekli enerji : Bir elektrik kıvılcımının çevredeki tozu ateşlemek için gerekli minimum enerji (Hartmann Rohr testi)

– Patlama sıcaklığı : Atmosferde bulunan toz karışımının ateşlenmesine yol açan minimum yüzey sıcaklığı

– Toz birikiminin kızarma sıcaklığı : – 5 mm toz birikimini ateşlenmesine yol açan yüzey sıcaklığı

Patlayıcı Toz

45

www.bilgin.net

• Tozun alt patlama limiti 20 g/m³ - 60 g/m³

• Tozun üst patlama limiti 2 kg/m³

• 0,02-0,04 mm’lik toz parçacıkları patlamaya uygundur.

1 m’den lamba görünmez ise çevrede 30g/m³ toz konsantrasyonu mevcuttur.

Patlamaya Elverişli Tozlu Ortam

46

www.bilgin.net

• Toz patlamaları gaz patlamalarından çok daha yıkıcı ve tahrip edicidir.

• Toz patlamasının gücü 10 bar civarında olabilir (gaz 4 bar).

• Toz patlaması çevrede başka toz bulutları oluşturabileceği için zincirleme reaksiyon mümkündür.

Patlamaya Elverişli Tozlu Ortam

47

www.bilgin.net

Tozlu Ortamlardaki Patlama İstatistiği

48

www.bilgin.net

Patlamalara Sebep Olan Tozların İstatistiği

49

www.bilgin.net

Tehlikeli Ortamların Sınıflandırması

50

Patlayıcı Gaz Ortam Olasılığı: ZON 0 : Uzun süreli veya sürekli ZON 1 : Bazen ve düzensiz ZON 2 : Beklenmeyen ve kısa süreli

www.bilgin.net

Patlayıcı Toz Ortam Olasılığı:

ZON 20 : uzun süreli veya sürekli

ZON 21 : bazen ve düzensiz

ZON 22 : beklenmeyen ve kısa süreli

Tehlikeli Ortamların Sınıflandırması

51

www.bilgin.net

KAPALI ALANLARDA KAYNAK YAPILMASI

52

www.bilgin.net

• Kaynak yapan kişinin çalışma koşullarını iyileştirilmesi için bazı önlemler alınmalıdır. Kaynak sırasında çalışma ortam havasına yayılan çeşitli kirlilikler ve toksik gazların insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerden korunmak için çeşitli yöntemler uygulanabilir. Örneğin iyi bir genel havalandırma, lokal havalandırma çeşitli tip solunum koruyucu maskeler. Doğru ve uygun çalışma pozisyonu ile uygun örtücü gaz (helyum, argon, karbon dioksit) kullanımı sayılabilir. Bu önlemler, kaynağında içerde veya dışarıda yapılmasına, kaynak yapılan parçanın büyüklüğüne vs. bağlı olarak değişkenlik gösterir.

GİRİŞ

53

www.bilgin.net

• Tüm kapı ve pencereleri açarak ve ayrıca, bunların kapanmalarını önleyecek önlem alınmalıdır.

• İçerideki hava, oksijenin yetip yetmeyeceğini anlamak bakımından düzenli olarak test edilmelidir. İçeri de çalışan kaynakçı, ortama yayılan, örneğin Argon gazı nedeni ile oksijensiz kalarak boğulabilir. İçerdeki hava zehirleyici, yanıcı veya tepkimeye girici olmamalıdır.

• Tüm havalandırma deliklerinin tıkalı olmadığından ve vanaların sızdırma yapmadığından emin olunmalıdır ve yeterince havalandırma sağlanmalıdır.

KAPALI ALANLARDA KAYNAK YAPARKEN ALINACAK ÖNLEMLER

54

www.bilgin.net

• Kaynak kesme, ısıtma işlemleri sırasında ihtiyaç duyulmayan tüm sistemler durulmalıdır.

• Güç, gaz ya da diğer maddelerin kapalı hacıma girişlerini hemen kesebilecek düzenek veya düzenekler hazır bulundurulmalıdır.

• Herhangi bir ekipman hatalı çalışma riskine karşı acil durum planı hazırlanmalıdır. Örneğin içerde çalışan kaynakçı emniyet ipi ve emniyet kemeri takmalıdır. Bir ekipman hatası olduğunda bu kaynakçılar dışarıda çalışan arkadaşları tarafından hemen dışarı çıkarılabilmelidir.

55

www.bilgin.net

• Kaynak ve kesme işlemleri esnasında kaynakçının sağlığını etkileyebilecek dumanlar, tozlar ve gazlar oluşur. Kaynakçı, oluşan bu zararlı maddelerden kendisini korumalıdır. Bu nedenle çalışma alanları, kaynak yöntemine, malzemelere ve uygulama koşullarına göre, zararlı maddelerden arındırılmış temiz hava teneffüs etmeyi sağlayacak şekilde planlanmış ve donatılmış olmalıdır.

Kaynak Yaparken Havalandırma

56

www.bilgin.net

1. Kaynak dumanı oluştuğu noktadan dışarı atılmalıdır.

2. Teknik havalandırma sağlanmalıdır.

3. Normal bir havalandırma yapılmalıdır.

4. Diğer havalandırma yöntemleri kullanılmalıdır.

57

www.bilgin.net

Lokal Havalandırma

58

www.bilgin.net

• Kaynak malzemeleri için güvenlik bilgileri içeren “Malzeme Güvenlik Bilgileri” mevcuttur. Kaynak yapmadan önce bu bilgilere dayanarak emniyet tedbirleri alınmalıdır.

a. Zararlı bileşenler,

b. Bu malzemeyi kullandığınızda oluşabilecek zararlar,

c. İlkyardım kuralları,

d. Çalışma alanı için gereken sınır değerleri,

e. Atıkların nasıl bertaraf edileceği.

Kaynak Malzemesinin Oluşturduğu Tehlikeler

59

www.bilgin.net

• Kurşun, kadmiyum, çinko, krom içeren metalleri kaynak yaparken özel bir dikkat gösterilmelidir. Çünkü bu elementler zararlı ve zehirli maddeler oluşturur.

• Bu durum, yüzeyinde plastik, yağ ve gres içeren malzemeler için de geçerlidir.

• Yüzeyinde hidroklorik-asit veya hidrokarbonlu bileşikler bulunan iş parçaları, kaynak öncesi bu bileşiklerden arındırılmalıdır. Çünkü kaynak esnasında zehirli Phosgene (MAK: 0,1 ml/m3) oluşumuna neden olurlar.

• Not: Phosgene (COCl2) gazı çok zehirli bir gazdır. Solunumu engeller. Kimyasal silah olarak da kullanılmıştır. Oluşumu: CO + Cl2 → COCl2)

60

www.bilgin.net

1) Kapalı alanlarda asla yalnız çalışılmamalı, mutlaka ikinci kişiler kapalı alan dışında yardımcı olarak bulunmalıdır.

KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA ALINACAK GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ

61

www.bilgin.net

2. Kuyu veya diğer yeraltı tesislerinde yapılacak bakım ve onarım işlerinde zararlı, zehirleyici, boğucu veya parlayıcı gaz veya sıvıların tehlikeli bir şekilde birikebileceği göz önünde bulundurularak gerekli ve yeterli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Bu gibi yerlerde, tecrübeli ve usta işçiler çalıştırılmalı, bunlara uygun kişisel koruyucu donanım verilmeli ve tecrübeli bir veya birden fazla gözlemci görevlendirilmelidir.

3. Kuyu ve lağım çukurları gibi derin yerlerde çalıştırılacak işçilere güvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu donanım verilmelidir. Gerekli durumlarda, bu gibi çalışma yerlerine temiz hava sağlanmalıdır.

4. Ortamda oksijenin olmama ihtimali yüksek olduğu için temiz hava beslemeli maskeler kullanılmalıdır. Bu maskelere temiz hava sağlanma işlemi dalgıçlarda olduğu gibi tüple veya temiz hava pompasından(hava geçiş ayarı bulunan) sağlanmalıdır.

62

www.bilgin.net

5. Yeraltı işlerinde, delme ve kazma sırasında çalışanların sağlığını koruyacak ve güvenliğini sağlayacak yeterli ve uygun havalandırma tesisatı yapılmalıdır.

6. Çeşitli gazların hava ile patlayıcı bir karışım meydana getirebileceği yeraltı işlerinde açık alevli lamba veya cihazlar kullanılmamalıdır.

7. Çalışanlar; pis su, gaz ve dumanların bulunduğu depolara ancak deponun iyice havalandırılıp temizlendiğine emin olunduktan sonra sokulmalı ve çalıştığı süre boyunca depo havası denetim altında bulundurulmalıdır.

8. Tehlikeli gaz, buhar veya sislerin meydana gelebileceği tank veya depolar içinde yapılacak bakım ve onarım işlerinde, işçilere maskeler, solunum cihazları ile emniyet kemerleri gibi uygun kişisel korunma donanımı verilerek ve iş süresince tank veya depo ağzında bir gözlemci bulundurulmalıdır.

63

www.bilgin.net

9. Onarılacak depo veya tanklar, başka depo veya tanklarla bağlantılı olduğunda, bağlantı borularının vanaları güvenli bir şekilde kapatılmalı veya bu borular sökülerek bağlantı ağızları, kör tapa veya kapaklarla kapatılmalıdır.

10. Gömlekli veya çift cidarlı veya kapalı kaplarda ısı veya kaynak işleri yapılmadan önce bunlar iyice havalandırılmalı ve kaynak işlerinin yapıldığı sürece hiçbir şekilde oksijen verilmemelidir.

11. Yeraltı işlerinde, delme ve kazma sırasında çalışanların sağlığını koruyacak ve güvenliğini sağlayacak yeterli ve uygun havalandırma tesisatı yapılmalıdır.

12. Kazı işlerinin yapılacağı yerlerde, elektrik kabloları, gaz boruları, su yolları, kanalizasyon ve benzeri tesisatın bulunup bulunmadığı önceden araştırılmalı ve duruma göre gereken önlemler alınmalıdır.

64

www.bilgin.net

13. Kazı sırasında, zehirli ve boğucu gaz bulunduğu anlaşıldığı hallerde, çalışanlar derhal oradan uzaklaştırılmalı, gaz çıkışı önlenmeli ve biriken gaz boşaltılmadıkça kazı işlerine başlanılmamalıdır.

14. Patlayıcı maddelerin kullanıldığı veya serbest silisin bulunduğu yerlerde, kazı toprağı ıslatılmalıdır.

15. Kaya kazılmasını gerektiren yer altı işlerinde, sulu delici makineler kullanılmalı veya tozların çalışanların sağlığına zarar vermemesi için gerekli diğer önlemler alınmalıdır.

16. Elektrikle aydınlatılmış yer altı işyerlerinde, akımın kesilmesi halinde işçilerin tahliye edilmelerini sağlamak ve ancak bu sürede kullanılmak üzere madenci lambaları veya fenerleri ya da benzeri uygun aydınlatma araçları bulundurulmalıdır.

65

www.bilgin.net

17. Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin üretildiği, işlendiği veya depolandığı binalarda inşaat, bakım ve onarım işlerine başlanmadan önce, aşağıdaki önlemler alınmalıdır:

i. İş kısmen veya tamamen durdurulmalıdır.

ii. O mahalde bulunan bütün parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle bunların bileşimlerine giren diğer maddeler, tehlikeli bölgenin dışına çıkarılmalıdır.

iii. Onarılacak kısım, bütün parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin artıklarından ve bulaşıklarından tamamen temizlenmelidir.

iv. İnşaat, bakım ve onarım, teknik, yetkili ve sorumlu bir elemanın devamlı nezareti ile sağlanmalıdır.

66

www.bilgin.net

18. Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı özellikteki çeşitli kimyasal maddelerin ortam havasında bulunan miktarları, belli ve gerekli zaman aralıkları içinde ölçülerek bu miktarların, kimyasal maddelerin ortam havasında bulunmasına izin verilen ve orada çalışanların sağlığını bozmayacak olan en çok miktardan (MAK Değer) fazla olup olmadığı ölçülerek tespit edilmeli ve havalandırma tesisatı yeterlilik bakımından yetkili elemanlarca kontrol edilmelidir.

19. Parlama ve patlama tehlikesi oluşturabilen organik tozun meydana geldiği, taşındığı, aktarıldığı ve çalışıldığı yerlerde, elektrik motor ve jeneratörleri toz geçirmez-etanş tipten olmalı veya devamlı olarak temiz hava beslenen yalıtılmış hücrelerde bulundurulmalıdır

20. Sonuç olarak, her işyerinde düzenli aralıklarla risk değerlendirmesi yapılmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.

67

www.bilgin.net

• Kapalı mekanlarda kirli hava, tehlikeli gaz ve buhar bulunabilir.

• Bu gibi yerlere ancak ve ancak çok iyi eğitilmiş, gerekli ve uygun koruyucuyu takıp, giyen kişiler tarafından girilebilir.

• Ancak, daha önce risk tespiti ve değerlendirilmesi yapılmalıdır..

• Bir kapalı hacim veya mekana girebilmek için YAZILI İZİN alınması gerekir.

• Böyle bir yere girmeyi İş Güvenliği Yöneticisi ile birlikte planlanması yapılır.

SONUÇ OLARAK YAPILMASI GEREKENLER

68

www.bilgin.net

• Herhangi bir çalışanın izin gerektiren kapalı alana girişinden önce bir prosedür ve önlem sistemi oluşturulmalı ve izlenmelidir. Amirler, nezaretçiler (gözlemciler) ve alanda çalışacak olanlar için bu yerin özelliklerinin iyice bilinmesi zorunludur. Çalışanın güvenliğini garantilemek için elde doğru ekipman olması da kritik bir konudur. Kapalı alana giriş için aşağıdaki prosedür izlenmelidir

KAPALI ALANLARA GİRİŞ PROSEDÜRÜ

69

www.bilgin.net

• Herhangi birisinin kapalı alana girişinden önce, yönetici personel tarafından bir Giriş İzni hazırlanmalıdır. İzin Formu, aşağıdaki konuları açıkça tanımlamalıdır:

– Kapalı alanın konumu ( yerleşimi )

– Alana giriş amacı

– Alana giriş tarihi ve onaylanan kalma süresi. İzin, yapılacak görevin tamamlanmasına olanak vermek üzere o iş için alınmış izin süresi içinde geçerli olmalıdır; süre aşılmamalıdır.

– Girişe yetkili kişi isimleri

– Gözlemci (nezaretçi ) isimleri

– Gerekli teçhizatın listesi

– Girişi onaylayan kişinin imzası

– Tehlike türleri ve giriş koşulları

Giriş İzninin Hazırlanması:

70

www.bilgin.net

– Başlangıçta ve periyodik yapılan testlerin sonuçları

– Giriş öncesi kontrol sonuçları veya riskleri önleyici ve giderici tedbirler

– Kurtarma ve ilk yardım servis timleri

– İletişim prosedürü

– İlave izinler ( sıcak çalışma ortamı )

• İzin Formu üzerinde bulunacak kendi özel talimatlarınız için tesisinizin prosedürlerine, ulusal yönetmeliklere veya OSHA standartlarına başvurabilirsiniz. Herhangi bir kapalı alana giriş öncesinde, giriş izni, girişi onaylayan kişi tarafından imzalanmalıdır. Giriş izni, işin tamamlanmasını takiben yetkilisi tarafından imzalanarak iptal edilmeli (kapatılmalı) ancak, programın tekrarında işlemleri kolaylaştırmak amacıyla en azından bir yıl süreyle saklanmalıdır.

Giriş İzninin Hazırlanması:

71

www.bilgin.net

• Girişle ilgili her türlü problem giriş formuna not edilmelidir. Kaynak gibi “sıcak iş“ gerektiği durumlarda, kapalı alan giriş formuna bir not veya ayrı bir sıcak iş izin formu eklenmelidir. Bu ek form, sıcak işin amacı ve süresiyle ilgili bilgilerin her ikisini de detaylı olarak içermelidir.

• Giriş öncesinde, giriş izninin doğru ve usulüne uygun olarak tamamlanması ve giriş yapacakları kapalı alandaki riskler hakkında bilgilendirmek için, orada bulundukları süre zarfında kapalı alanda tehlikelere maruz kalacak olanların karşılaşacakları riskleri listeleyen kapsamlı bir risk değerlendirmesi yapılarak yorumlanması gereklidir.

• Kapalı alana girenler ve bunlara gözetmenlik yapanlar maruz kalınan tehlikenin belirtileri ve semptomları hakkında bilgi sahibi olmalıdırlar.

72

www.bilgin.net

• Değerlendirme sonrasında kapalı alanda çalışacak olanların izleyecekleri çalışma metotlarını açıklayan bir talimat yayımlanmalıdır. Bu talimat, emniyetli çalışma yöntemini olduğu kadar, kapalı alanın temizliği, havalandırılması tahliyesi ve tasfiyesi yöntemlerini de içermelidir.

• Bu yöntemler, kapalı alandaki çalışmaya katılacak herkes tarafından her giriş öncesinde tekrar gözden geçirilmelidir. Bunlara, ilk yardım, duşlama, dekontaminasyon ve gerekli kurtarma ve tıbbi yardım malzemelerinin temini gibi kritik iş güvenliği prosedürünü tanımlayan bir talimat da eklenmelidir.

• Kapalı alandaki çalışmaya katılacak olanlarla, iş güvenliği prosedürünün ve risklerin tamamıyla anlaşıldığından emin olmak üzere kısa bir ön toplantı ile giriş programı yapılmalıdır. Bu toplantıda, maruz kalınabilecek her bir risk ve sonuçları tüm giriş yetkilileri ve gözetmenleri ile iyice tartışılmalıdır.

73

www.bilgin.net 74

www.bilgin.net 75

www.bilgin.net

• Sadece havalandırma yoluyla kontrol edilebilen ve sadece atmosferik tehlikelerin bulunduğu izin gerekli kapalı alanlarda tüm kapalı alan giriş programının uygulanmasına gerek yoktur (OSHA).

• Bu türden alanlar, eğer işveren aşağıdaki olguları sağlamışsa güvenli olarak değerlendirilebilir:

1- Alandaki tek tehlikenin ya mevcut durumdaki ya da potansiyel olarak atmosferik tehlike olduğunun kanıtlanması.

2- Tek başına dışardan bir havalandırma sistemi ile gerekli emniyetin sağlanabileceğinin kanıtlanması

3- 1. ve 2. maddelerdeki olguları desteklemek üzere bir izleme ve denetleme verilerinin geliştirilerek tüm çalışanların kullanım için yayımlanmış olması

4- Veri toplamak amaçlı olarak, periyodik testlerin havalandırma yoluyla atmosferik tehlikenin atlatılacağını garantileyen OSHA 1910.146 paragraf c, 5, ii standardı ile uyumlu bir ön giriş ve takip eden işlemleri tamamlamış olması OSHA ilgili yönetmeliği, tüm tehlikeden arındırılmış kapalı alanları, tehlike izolasyonunun sürdürüldüğü müddetçe “izin gerektirmeyen” kapalı alan olarak sınıflandırılabileceğini belirtir. Genel bir kural olarak, kapalı alanların saf oksijenle havalandırılmamaları gerekir. Zira oksijen kapalı alandaki diğer maddelerle şiddetli olarak reaksiyona girebilir.

Havalandırma

76

www.bilgin.net

• Kapalı alan çalışması için hazırlıklar yapılırken, alanda hizmet için bulunan elektrikli ve mekanik ekipman izole edilmeli ve bağlantıları kesilmelidir. Mühürleme prosedürü sadece yetkili-ehliyetli kimseler tarafından yapılmalıdır. Boru ve buhar hatları kör tapa veya flaşlarla çalışmaz hale getirilmeli ve asma kilitlerle kilitlenmelidir. Alandaki elektrik şalterleri kapalı konuma getirilmeli ve pano kapakları kilitlenmelidir. Aletlerin enerjileri kesilmeli tüm açma–kapama anahtarları kontrol edilmelidir. Hidrolik sistemler bloke edilmeli ve boşaltılarak ekipmanın beklenmeyen hareketlerinin önüne geçilmelidir. Son olarak, mümkünse tetikleme, dişli ve cıvata gibi tüm mekanik ekipman sökülmelidir. Enerji izolasyonlarının pozisyonlarını korumak ve çalışanları uyarmak için basılı etiketler kullanılmalı ve asla yerlerinden sökülmemelidirler.

Mühürleme ve Etiketleme

77

www.bilgin.net

• Kapalı alan çalışmasına katılacak olanların kullanacakları koruyucu donanım oldukça geniş kapsamlıdır. Burada önemli olan nokta, içerdeki atmosfer için en doğru ve uygun donanımın seçimidir. Ancak, her ne şart altında olursa olsun, kapalı alanda çalışacak olan personel eğitim almadan hiçbir şekilde kapalı alana girmemelidir. Kullanılacak alet ve donanım giriş öncesinde tam olarak hazırlanmalıdır. Aksi halde, eksik donanım nedeniyle tehlikeli durumlarla karşılaşılabilir veya zaman kaybına neden olunabilir. Hazırlanan her bir ekipmanın işlerlikleri giriş öncesi mutlaka kontrol edilmelidir. Koruyucu önlemler kapalı alan dışında görev yapacaklar için de alınmalıdır. Açık menholler, ambar kapakları veya işaretlenmemiş bu türden tüm girişler üzerinden geçenleri korumak için barikatlar kurulmalıdır. Ek olarak, kapalı alan üzerine düşme ihtimalleri olan materyaller için de önlemler alınmalıdır. Yüklenicilerin taşeronla çalıştığı durumlarda kapalı alanda çalışacak olan tüm personel istisnasız olarak izin formundaki zorunluluklara uymalıdır. İzin formunda standartlara uygun olmayan bir durum saptanması, kapalı alanda çalışanların acilen tahliyelerini gerektirir.

KAPALI ALAN PERSONELİNİN DONANIMI

78

www.bilgin.net

• Elektronik Alarm Cihazları – Yanıcı – Patlayıcı Gaz Dedektörleri

– Oksijen ve Toksik Gaz Dedektörleri

• Solunum Koruyucular

• Koruyucu Elbiseler

• Baş, Göz, İşitme ve El Koruyucu Malzemeler

• İletişim Ekipmanları

KAPALI ALAN PERSONELİNİN DONANIMI

79

www.bilgin.net

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

• Tam Yüz Gaz Maskesi • Yarım Yüz Gaz Maskesi

80

www.bilgin.net

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

• Toz Maskesi • Koruyucu Gözlük

81

www.bilgin.net

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

• Hava Tüplü Solunum Sistemi • Kaçış Seti

82

www.bilgin.net

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

• Gaz Dedektörü • Emniyet Kemeri

83

www.bilgin.net

• Kapalı alana giriş yetkisi olan kişiler mutlak suretle kapalı alan kavramına ve bu alanlarda karşılaşılacak olan riskler konusunda tam bir bilgiye sahip olmalıdırlar. Her bir çalışan, kapalı alanda yapacağı işle ilgili tüm detayları ve prosedürleri iyice öğrenmiş olarak giriş yapmalıdır. Eğitim sertifikalandırılmalıdır. İşveren, kapalı alan çalışması yapacak olan personelinin özellikle aşağıda belirtilen konularda bilgilenmiş olmasına dikkat etmelidir.

KAPALI ALAN PERSONELİNİN EĞİTİMİ

84

www.bilgin.net

• İşveren, kapalı alan çalışanının kapalı alanda karşılaşacağı tehlikelerin neler olduğunu, bunlara maruz kalındığında doğacak sonuçları öğretmelidir. Ayrıca onları, maruz kalındığında ne gibi belirtiler görülebileceği ve semptomlar konularında da bilgilendirmelidir.

Risk Tanımı

85

www.bilgin.net

• İşveren, kapalı alan çalışanı ile dışarıdaki gözlemci arasında haberleşmeyi sağlayacak olan iletişim donanımının sağlandığından emin olmalıdır. Kapalı alan çalışanı, herhangi bir riski fark ettiğinde dışarıdaki gözetmene haber verebilmeli, onu uyarabilecek donanıma sahip olmalıdır.

İletişim

86

www.bilgin.net

• İşveren, gerek kapalı alan çalışanını içerdeki tehlikelere karşı koruyacak, gerekse dışarıdaki gözetmeni dış tehlikelerden koruyacak bariyer vs de dâhil gerekli tüm koruyucu ekipmanı kendilerine sağlamalı, kullanıldığından emin olmalıdır. Kapalı alan çalışanları, kapalı alanda kullanacakları cihazları bilinçli olarak kullanmayı öğrenmeleri yanında, kişisel koruyucu donanımlarını giyip çıkartmayı, takıp sökmeyi ve kullanım esaslarını da iyice öğrenmek zorundadırlar. Çalışan özellikle, yapacağı işe hangi donanımın daha uygun olduğunu, bu ekipmanı nereden sağlayabileceğini ve tabii ki usulüne uygun olarak nasıl kullanacağını bilmelidir. Çalışanlar, bunlara ek olarak birbirleriyle haberleşmelerini sağlayacak iletişim araçlarının kullanılmasını da öğrenmelidirler.

Koruyucu Ekipman

87

www.bilgin.net

• İşveren, kapalı alan giriş ve çıkışı için tüm emniyet tedbirlerinin alındığından emin olmalıdır. Çalışanlar ise aşağıdaki durumlardan herhangi biri oluştuğunda alanı terk etmelidirler.

1. Gözlemciden alanı boşaltma talimatı aldığında,

2. Alanda tehlikeli bir durumun oluştuğunu gösteren belirti veya semptomların farkına vardığında,

3. Yasaklanmış bir durumla karşılaştığında,

4. Boşaltma alarmını duyduğunda.

• Çalışanlar, kendi kendini kurtarma durumunda uygulanacak prosedürleri de öğrenmelidir.

Kendi Kendini Kurtarma

88

www.bilgin.net

• Tüm kapalı alan çalışanları, kapalı alan dışında bulunan bir gözlemci tarafından izlenmelidirler. Gözlemci, kapalı alan operasyonunun süresi boyunca bulunduğu yerden kesinlikle ayrılmaksızın çalışanları izlemelidir.

Gözlemci özellikle aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir:

• Kapalı Alan Çalışanlarının Sayısı : Kapalı alanda çalışanların sayımını ve iş süresince kontrolünü yapmak gözlemcinin sorumluluğundadır.

• Tehlikenin Fark edilmesi Gözlemci, kapalı alanla bağlantılı her türlü riskin bilincinde ve bu riskleri fark edebilecek yetenekte olmalıdır. Gözlemci ayrıca, giriş alanının emniyetli olup olmadığının tespiti için gerek kapalı alan içindeki , gerekse dışındaki şartları kontrol etmeli, ölçümleri yapmalıdır.

GÖZLEMCİNİN GÖREVLERİ

89

www.bilgin.net

• İletişim : Gözlemci, çalışma süresi boyunca içerdeki çalışanla olan haberleşmenin sürekliliğini sağlamak ve etkili bir şekilde yürütmek zorundadır. Buna ek olarak, aşağıdaki koşullar oluştuğunda içerdekilerin dışarı çıkmaları talimatını vermelidir.

– Giriş için koşullar oluşmadığında veya bozulduğunda,

– Çalışanlarda herhangi bir davranış bozukluğu gördüğünde,

– Alanda kontrol altına alınamayan bir risk oluştuğunda,

– Dışarıdaki koşullarda, içeride çalışanları tehlikeye sokacak türden bir değişiklik tespit ettiğinde,

• Alanın Emniyet Altına Alınması: Gözlemci, yetkisiz kişilerin kapalı alan çevresine girmesini engellemekle yükümlüdür. Eğer girmişlerse, terk etmeleri için onları uyarmakla görevlidir. Eğer yetkisiz kişiler kapalı alan içine girmişlerse, bağlı olduğu amire bildirmesinin yanında kapalı alanda çalışma yapanları da uyarmak zorundadır.

GÖZLEMCİNİN GÖREVLERİ

90

www.bilgin.net

• Kurtarma İşleminin Koordinasyonu: Herhangi bir çalışan bir zarar gördüğünde gözlemci diğer tüm çalışanları yardıma çağırıp gerekli müdahaleyi yapmalıdır. Bu arada, gerektiğinde acil kurtarma, acil servis vs takımlarına da haber verilebilir. Gözlemci, işletmenin tanımladığı kurtarma prosedürünü de uygulayabilir. *** Her ne koşul altında olursa olsun gözlemci kapalı alan içine hiç girmemelidir. Kapalı alan ölümlerinin %60 tan fazlası ya gözlemcinin, ya da yetkisi olmayan kimselerin koruyucu donanımları olmaksızın kapalı alana girmeleri sonucunda oluşmaktadır. Bazı kuruluşlar gözlemcileri gerektiğinde kurtarma operasyonuna katılabileceklerini düşünerek kapalı alan için gerekli tüm ekipmanla donatırlar. Böylece, gözlemci aynı zamanda “hazır destek” olarak da yedekte tutulmuş olur. Bununla birlikte, yedek kurtarma görevlisi de olan bu gözlemciler, asıl kurtarma takımı olay yerine varmadan kendi başına bir müdahalede bulunmamalıdır.

GÖZLEMCİNİN GÖREVLERİ

91

www.bilgin.net 92

www.bilgin.net 93

www.bilgin.net 94

www.bilgin.net 95

• İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ 25.04.2013

• ESKİ İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (11.01.1974)

• Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (21/02/2004)

• Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük (22.10.1984)

• Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (12.09.1974)

• Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük (24.12.1973)

• Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (26/12/2003)

İlgili Mevzuat

95

www.bilgin.net 96

• Avrupa Birliğinin 89/391/EEC sayılı Çerçeve Direktifi ve 1999/92 sayılı bireysel direktifi esas alınarak, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 78. maddesine göre çıkarılan Yönetmelik : “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” (26.12.2003 – Zorunlu Uygulama : 30.06.2006)

• Avrupa Birliğinin CE İşaretlemesi Direktifleri arasında yeralan 94/9/EEC sayılı Patlayıcı Atmosferler Direktifi (ATEX) esas alınarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanuna göre çıkarılan Yönetmelik : “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (27.10.2002 – Zorunlu Uygulama : 31.12.2003)

İlgili Mevzuat

www.bilgin.net

BAŞARILAR DiLERİZ

HASAN KALYONCU ÜNİVERSİTESİ Sürekli Eğitim Merkezi