BİYOLOJİ

Matematik ve Bilgisayar Lisesi (haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 66 ders saati)

GİRİŞ

Biyoloji dersi programının 74 ders saatinde gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Lisenin 12. sınıfında, diğer sınıflara kıyasla, pratik ve serbest ders saatlerinin sayısı fazladır (toplam 13 ders saati). Bu sayının artırılması nedenlerinden biri okul ve sınıftaki koşulların elverişli olup olmamasıdır. Program içeriği iki kategori ve dört altkategoriden oluşmuştur. Birinci kategori (Hayatsal Olaylar) bir altkategoriden oluşur: 1. Genetik Mühendisliği ve Biyoteknoloji. İkinci kategori (Canlılar ve Çevre) üç altkategoriden oluşur: 1. Biyonik ve Biyomimarcılık, 2. İnsan ekolojisi ve 3. Evrim. 12. sınıf öğretim programı uzak ve yakın çevre ihtiyaçlarının, ayrıca öğretim müfredatlarının ortaya koyduğu amaçların gerçekleştirilmesi doğrultusunda hazırlanmıştır. Bu sırada ortaöğretimin ikinci ve üçüncü seviyesine ait içerikler arasında bağlılığın sağlanmasına da ayrı önem verilmiştir.Bu sınıfta gerçekleştirilmesi öngörülen program bir bütün ve ayrı ayrı konular olarak kendi içinde bir tutarlık gösterecek ve mantıklı olacak şekilde hazırlanmıştır. Örneğin, Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji, biyonik, insan ekolojisi vb. konular. Reformlara uygun olan 12. sınıf öğretim programının ikinci bir özelliği ders içeriklerinin ''karışım'' şeklinde sunulmasıdır. Geleneksel programlarda botanik, zooloji, ekoloji ve diğer biyoloji kollarına ait içerikler ayrı ayrı işlenirken, yeni programlarda bu içerikler içiçe girmiş, bir bütünlüğü oluşturmuş ve diğer bilimlerle ilişki kurmuş şeklinde verilmiştir. Böylece öğrencilere günlük yaşam için gerekli olan bilgileri benimseme ve ileride bu bilgilerden yararlanabilme fırsatı verilmiştir. Sonunda belirtilmesi gerekir ki, birbirine çok benzer olan birinci, ikinci ve üçüncü seviye öğretim programları her derste gerçekleştirilmesi gereken konulara indirgenince farklı içeriklerin ortaya çıktığı görülür.

1

UZAK HEDEFLER

Birey ve populasyonlarda görülen hayatsal olaylara ait esas kanunları, evrimsel açıdan ve moleküler düzeyde kavrayabilmek için yetenekleri geliştirebilme;

Canlılar ve çevre (ekoloji, evrim) hakkındaki bilgileri geliştirebilme, bu bilgileri uygulayabilme (biyonik, biyomimarcılık) ve çevre sorunlarını yapıcı ve onarıcı bir şekilde çözebilme (insan ekolojisi);

Bilimsel verilerin elde edilmesi ve işlenilmesi konusunda, insan ile çevre yararları doğrultusunda uygulayabilmek (hidroponik, biyolojik monitoring vb.) için becerileri geliştirebilme.

GENEL HEDEFLER

Tutum ve değerlerin geliştirilmesi açısından: Canlılara ve çevreye karşı saygılı ve sorumlu davranarak ekolojik dengeyi sağlayabilme; Kişisel davranışları (işbirlikçilik, açıklık, hoşgörülük, saygınlık, gönüllülük, eleştirilik) geliştirebilme (gönüllü 10 kişi zorunlu 1000 kişiden daha çok iş yapar; cesur bir zihniyet korkak bir yetenekten daha iyidir); Bilgi açısından: Biyolojik kavram ve terimleri (genetik mühendisliği, populasyon genetiği, ekoloji vb.) kavrayabilme; Biyolojik kavram ve ilkeleri kavrayıp aralarında ilişki kurabilme; Biyolojik işlem ve yöntemleri kavrayabilme; Anlama açısından: Biyolojik gerçek ve ilkeleri anlayabilme ve aralarında mantıklı bağlılık (biyoloji ve teknik, biyoloji ve eczacılık) kurabilme; Etki ve tepki ilişkilerini anlayabilme (green hous etkisinin sıcaklığı artırması, neticeleri); Yöntem ve süreçleri açıklayabilme; Uygulama açısından: Biyolojik gerçek ve ilkeleri uygulayabilme (hidroponik, elverişsiz koşullarda

denizaltı gemisi, uzay gemisi ve kutuplarda minyatür ekolojik sistemlerin kurulması);

Süreç ve yöntemleri uygulayabilme; Biyolojik sorunları çözebilme; Bilgi alış verişi açısından: Pratik çalışma yada incelemeye ait bir rapor yazabilme; Bilgi kaynaklarından yararlanarak incelemelere ait verileri takdim edebilme; Biyolojik sorunlara ait bilgileri aktarabilme (genetik mühendisliği, insan

ekolojisi ve diğer bilimlere ait bilgileri sözlü anlatabilme, tablo ve grafik şeklinde gösterebilme);

Çevre sorunları konusunda ''genel düşün, yerel davran'' yada ''sera etkisi'' kuralına uygun olarak tartışabilme (çevre OYQ);

2

Eleştirel düşünme açısından: Yararlı olan ve yararlı olmayan bilgileri birbirinden ayırt edebilme; Gerçekleri yargılardan ayırt edebilme; Hekimlik, baytarlık, tarım, enerjetik (yapay petrol vb.) alanındaki sorunları çözebilmek için biyolojik ilkeleri uygulayabilme;

''Bir figür 1000 sözcük kadar değerlidir'' deyimini açıklayabilme.

PROGRAM İÇERİĞİ

Kategori Altkategori Ders Saatleri

Yüzdelik %

I. Hayatsal Olaylar

I.1.Genetik Mühendisliği ve Biyoteknoloji 13 19.7

II.Canlılar ve Çevre

II.1. Biyonik ve Biyomimarcılık 4 6.1II.2. Ekoloji esasları ve İnsan Ekolojisi 29 43.9II.3. Evrim

7 10.6

Pratik çalışma 8 12.1

Serbest saatler 5 7.6Toplam 66 100

3

Kategori Alt Kategori Program İçeriği Kazanımlar Dersler Arası İlişki

I. HAYATSAL OLAYLAR

I.1. Genetik Mühendisliği ve Biyoteknoloji

İnsan için önemli olan birçok ürünlerin üretimi biyoteknolojinin kullandığı canlılar tarafından sağlanır.

Genetik madde üzerinde yapılan manipülasyonlar (genetik mühendisliği) sayesinde özellikleri değiştirilip insan için yararlı canlıların meydana getirilmesi birçok alanlarda gerçekleştirilmiştir: Besin endüstrisi, enerjetik, tarım, eczacılık, içki endüstrisi, kirli suların temizlenmesi vb.

Biyoteknoloji kavramını açıklar ve biyoteknolojinin esas dallarını adlandırır;

Genetik mühendisliğine ait yöntem, safha ve işlemleri betimler;

Doğal (spontan) ve biyoteknolojik süreçleri birbirinden ayırt eder;

Biyoteknoloji sayesinde meydana getirilen biyokütlenin (saman, odun), polisakkarit ve amino asit üretimindeki rolünü değerlendirir;

Biyoteknolojide kullanılan ve ''Kimyasal fabrika'' olarak adlandırılan mikroorganizmaların rolünü betimler;

Genetik mühendisliğin müdahale ettiği objeyi (gen, grup gen, kromozom, genom) belirler;

Kalıtsal maddenin bir sistemden diğer bir sisteme aktarılması ve bu maddenin alıcı hücreye aşılanmasını, ayrıca yapay kalıtsal maddenin elde ediliş yöntemlerini açıklar;

4

Eşey kromozomları

Soğan kökü uç kısmındaki hücrelerin kromozomlarının mikroskopla gözlenmesi.

Klonlamanın genetik olarak benzer hücre yada organizmaların meydana getirilmesi olayı olduğunu açıklar ve genleriyle oynanmış canlıların ne gibi pratik ve etik sorunlara neden olabileceğini değerlendirir;

Biyoteknolojinin ekmek endüstrisi, içki endüstrisi, ilaç endüstrisi, kirli suların temizlenmesi, petrol endüstrisindeki önemini değerlendirir;

Ağıziçi epitel dokuya (dişi ve erkek) ait preparatları hazırlar, onları karmin-asit-asetik boyası ile boyar ve eşey kromozomlarını yada çekirdek yakınında bulunan Bar cisimciklerini tanımlar;

Bar cisimciği içeren preparatları karşılaştırır ve bu cisimciklerin dişi gametlere ait olduğunu açıklar;

5

Kategori Alt Kategori Program İçeriği Kazanımlar Dersler Arası İlişki

II.CANLILAR VE ÇEVRE

II.1.Biyonik ve Biyomimarcılık

Bitki ve hayvan organizmaları, onların organ ve doku yapıları örnek alınarak optik araç, elektronik araç, detektör, uçak, sualtı gemilerinin vb. yapılması (biyonik).

Canlıların yapısı örnek olarak alınıp benzer yapıların inşaat ve mimarcılıkta yapılması (biyomimarcılık).

İnsanın, toprağın bulunmadığı elverişsiz koşullarda minyatür su ekosistemlerini (hidroponik) inşa etmesi.

Biyonik kavramını tanımlar ve araştırma konusunu betimler;

Biyoniğin optik araç, uçak ve sualtı gemilerinin üretimindeki önemini değerlendirir;

Uçak yapısını kuş ve böceklerin kanat yapısı ile karşılaştırır;

Sualtı gemilerinin yapı ve hareketlerini balinaların yapı ve hareketleriyle karşılaştırır;

Askeri detektörlerin yapı ve çalışmasını hayvanların duyu organlarıyla, ayrıca yapay radarları doğal radarlar (yarasa) ile karşılaştırır;

Ekolokatör kavramını açıklar ve körlere yardım amaçlı ekolokatör üretim olanaklarını araştırır;

Canlıların yapısı (arı petekleri, bitkilerde destek doku yapı ve dizilişi)örnek olarak alınıp biyomimarcılıkta köprü,

Teknik, Mimarcılık, Elektronik vb.

6

kubbe, gökdelen, tünel vb. yapıların inşa edilmesinin önemini değerlendirir;

Kategori Alt Kategori

Program İçeriği Kazanımlar Dersler Arası İlişki

II.CANLILAR VE ÇEVRE

II.1. Ekoloji Esasları

Ekosistemi aynı bir yerde yaşayan ve birbiriyle ilişki kuran canlılar ile cansızlar oluşturur.

Besleyici maddeler ekosistemde dolaşır. Örneğin karbon, oksijen, azot ve su dolaşımı.

Ekosistemlerde bir de enerji dolaşımı gerçekleşir. Enerji akışını sağlayan unsurlar aşağıda

Ekoloji, biyosfer ve ekosfer kavramlarını tanımlar;

Biyotik ve abiyotik etkenleri adlandırır ve açıklar;

Ekosistem kavramını tanımlar, ekosistemi oluşturan unsurları sayar ve ekosistemleri sınıflandırır;

Ekolojik valans kavramını tanımlar; Ekolojik valansın fiziksel, kimyasal ve

biyolojik etkenlere bağlı olduğunu açıklar;

Ekosistem, biyosenoz, populasyon ve organizmaları birbirinden ayırt eder;

Su, karbon, oksijen ve azotun ekosistemdeki dolaşımını açıklar;

7

verilmiştir:- besin zinciri,- besin ağı, - enerji

piramidi, - biyokütle

piramidi, - sayılar

piramidi Ekolojik süksesyon

yaşama birliğinde (biyosenoz) görülen ve birbirinin yerini alan populasyonlarla gerçekleşen değişmelerdir. Ekolojik süksesyonların birkaç çeşidi vardır: otokton süksesyonlar, alokton süksesyonlar, antropogen süksesyonlar, primer süksesyonlar, sekonder süksesyonlar, klimatik süksesyonlar.

Enerjinin besin zincirindeki akışını sağlar;

Süksesyon yada birbirinin yerini alma kavramlarını tanımlar;

Süksesyon çeşitlerini sayar ve açıklar; Doğal ve yapay ekosistemler arasındaki

farkları sayar ve açıklar; İnsanın biyosfere etkisini ve

biyosferdeki yerini açıklar; Çevre kirliliğinin sağlık, genetik ve

kalıtım açısından zararlarını örneklerde açıklar;

Çağdaş yaşam ve çevre kirliliğinin zihniyete etkisini açıklar ve korunmada alınması gereken önlemleri sayar;

Yaşam koşullarının değişmesinin zoosenoz ve fitosenozlara etkisini (ormandaki ağaçların kesimi, asit yağmurları, balık ve yabani hayvanların aşırı derecede avlanması) açıklar;

Yerleşim yerlerindeki sorunları (çöpler, gürültü, yeşil alanlar, ’’şehir hastalık sendromları’’, ’’ruhsal kirlilik’’ vb.)sayar;

Yeşil alanların ekolojik önemini, gürültüden korunmayı, çeşitli atıkların toplanması ve işlenmesinin önemini değerlendirir;

Şehirleşmenin olumsuz etkilerini açıklar;

Kirli havanın maddi zararlarını açıklar;

8

2. CANLILAR VE ÇEVRE

II.2. İnsan Ekolojisi

Doğa kanunlarını tanımayan ve uygulamayan insanlar yerküreyi ve kendi geleceğini olumsuz etkilemiştir (genel kirlilik, asit yağmurları; hava, su ve toprak kirliliği, yeşi alanların yok edilmesi, canlıların tüketilmesi).

Ürban ekosistemlerde özellikle büyük şehirlerde insanın karşılaştığı birçok sorunlar vardır: çöpler sorunu, gürültü sorunu, ’’ruhsal kirlilik’’, yeşil alan yetersizliği.

Yaşam ortamını koruyabilmek için kanuni ve monitoring önlemleri alınır.

Güneş enerjisinin doğrudan ve dolaylı olarak istifade edilmesinin ekolojik önemini değerlendirir;

Ekolojinin ürbanistik planlaştırmalardaki önemini açıklar;

Çevre sorunlarının yapıcı ve onarıcı bir şekilde çözümü için katkıda bulunur;

Tatlı suların fizyografik ve biyosenolojik özelliklerini sayar;

Su bitki ve hayvanları aracılığıyla suların kirlilik derecesini tespit eder;

Bataklık ve su birikintilerinden plankton örneklerinin plankton ağı yardımıyla alınmasını ve işaretlenmsini açıklar;

Plankton organizmalarını mikroskopta gözler, bir hücreli su yosunlarını adlandırır ve defterine çizer;

Yaz aylarında semafor yakınında ve semafordan 200-300 metre uzaklıkta (dairesel olarak) hava sıcaklığını ölçer;

Semafor yakınındaki sıcaklığın neden daha yüksek olduğunu açıklar;

Turnusol kağıdı aracılığıyla yağışların (yağmur, kar), ayrıca endüstri bölgesi ve rural yerleşim yerlerinden alınan toprak örneklerinin pH değerini ölçer;

9

PRAKTİKUM VE UYGULAMA

Tatlı su ekosistemlerinin tanımı.

Otomobiller ve çevrenin termal kirliliği.

Asit yağışları

10

Kategori Alt Kategori

Program İçeriği Kazanımlar Dersler Arası İlişki

II.CANLILAR VE ÇEVRE

II.4. Evrim Yerkürede biyolojik evrim öncesinde uzun süren bir kimyasal evrim olmuştur. İlk deniz ve okyanuslarda gerçekleşen bu evrim süresince basit moleküllerden bileşik olanları (proteinler, nükleik asitler), sonra koasit adında makromolekül kompleksleri meydana gelmiştir. Nükleik asitlerin kendi kendini çoğaltabilme sonucunda ilk heterotrof canlılar, sonra da heterotrof canlılardan ototrof olanlar meydana gelmiştir.

Bugünkü canlılar (bitki ve hayvanlar, ayrıca

Evrim kavramını tanımlar; Eski Yunan felsefecilerinin hayatın

başlangıcı ile ilgili görüşlerini betimler; Luy Pastör’ün ’’genera

spontanum’’(kendiliğinden oluş) teorisini çökerten deneylerinin pratik önemini açıklar;

İlk atmosferin yapısını ve hayattan önceki kimyasal evrimi açıklar;

Miller’in ilk atmosfer gazlarıyla yaptığı deneyi betimler;

İlk deniz ve okyanuslarda basit ve bileşik organik maddelerin meydana gelmesini ve koasitlerin yapısını açıklar;

İlk canlıların heterotrof olduğunu benimser;

Farklı jeolojik çağlarda farklı canlıların meydana geldiğini ve baskınlık gösterdiğini betimler;

Karşılaştırmalı anatomi, embriyoloji, biyocoğrafya, biyokimya, fizyoloji ve paleontoloji (fosil) kanıtlarının önemini değerlendirir;

Darvin’in evrim teorisinin bilimsel önemini değerlendirir;

İnsan türünün hayvanlar alemindeki sınıflandırılmasını belirler;

11

insan) milyonlarca yıl süren bir evrim sonucunda meydana gelmiştir.

İnsan hayvan kökenli bir canlıdır. Bunun böyle olduğunu paleontoloji ve antropoloji bilimleri kanıtlar. İnsanın türeyişinde önemli rol oynayan etken iştir (iş biyolojik değil, toplumsal bir etkendir).

PRAKTİKUM VE LABORATUVAR ÇALIŞMASI:

Bağ salyangozunun kabuk örneğinde varyasyonların evrim etkeni olduğunun kanıtlanması.

Primatların soy ağacını betimler ve maymunlarda görülmeyen insan özelliklerini sayar;

İnsanın evrimsel gelişimine ait safhaları sayar, insan ırklarının meydana gelmesiyle ilgili psödobilimsel görüşleri anlatır;

Öğrenciler bağ salyangozu kabuklarını sınıfa getirerek, onları renklerine göre (açık renklerden koyu renklere doğru), çizgilerine göre (ince çizgililerden kalın çizgililere doğru) ve şekillerine göre karşılaştırırlar;

Kabuklardaki farklılıkların nedenlerini açıklar.

METODOLOJİ

12

Biyoloji dersi programı, birçok diğer programlar olduğu gibi, değisik yöntemler ile gerçekleştirilebilir. Değişik yöntemlerin uygulandığı derslerin, sadece bir yöntemin uygulandığı derslerden çok daha başarılı olduğu bilinir. Her dersin kendine göre öğretim yöntemleri olduğu gibi ortak öğretim yöntemleri de vardır.

Biyoloji dersinde uygulanabilen yöntemlerin birkaçı aşağıda verilmiştir:

Anlatma (monolog) yöntemi; Konuşma (diyalog) yöntemi ; Metin üzerinde çalışma yöntemi; Gösteri yöntemi; İnteraktif yöntem (bilgisayar ve CD’lerin kullanılması yöntemleri).

Öğretim yöntemlerinin olumlu ve olumsuz tarafları da vardır. Yalnız bir ögretimyönteminin uygulandığı derslerde öğretim programlarının öngördüğü amaç ve ödevlerin gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bu yüzden derslerde öğretim yöntemlerinin biri değil, birkaçı uygulanmalıdır.

Öğrenci merkezli eğitimde öğretmen, danışman ve rehber rolünü üstlenmiştir. Derslerde uygulanacak olan yöntemlerin seçimi bizzat öğretmenin kendisine bırakılmstır. Ögretmenin HSD (hazırlık-sunu-değerlendirme) strüktürlü derlserde uygulanabilen yöntemlerin birkaçı şunlardır: Klaster, Küp, Kavramlar tablosu, Ven diyagrami, braynstorming, Xhigson I ve II vb.

Öğrencilerle çalışma şekilleri ve öğretim yöntemlerine ait ayrıntılı bilgileri aşağıdaki kitaplarda bulabilirsiniz:B.Musai: Başarılı Öğretim Modelleri (Modele te mësimdhënës se suksesëshem); Tiran;Email: rëct ara@aedp-soros.al. M.Mula: GİS Modeline Göre Öğretim Modelleri (Modele të mësimdhënes sipas strukturës ERR të ores), Prishtinë

2003. Email: office @ kec-ks.org ,http://ëëë. kec-ks.org . Dokuzuncu ve Onuncu Sınıf Programları; Priştine, 2002 ve 2003, sayfa 11-14 ve 166-169.

Pratikte yalnız bir öğretim yönteminin uygulandığı dersler genelde yoktur. Aynı bir derste birkaç öğretim yöntemi uygulandığında çalışmalar daha ilginç ve daha dinamik olur; monotoni kırılır ve öğrencilerin başarısı düzelir. Çalışmalar sırasında yapılan her değişme çalışmaları canlandırır, ilgi ve bilgiyi artırır.

Biyolojiye ait ödev ve amaçların daha başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için “Bilinenden bilinmeyene”, “Basitten bileşiğe”, “Somuttan soyuda”, “Özelden genele”, “Büyükten küçüğe” gibi didaktik ilkeler uygulanmalıdır.

Başka bir deyişle, öğretmen derslik, laboratuvar ve doğada gerçekliştirilen çalışmalarda öğrencileri yönlendirerek ve yardımcı olarak onların öğrenme, gözlem yapma, sıralama, ölçme, kaydetme, sonuç çıkarma, deney yapma, kontrol etme, yani çalışarak ve yaşayarak program içeriklerini anlama ve kavramalarını sağlamaktadır. “İşitilen unutulur, görülen bellekte tutulur, gözlenen ve yapılan ise unutulmaz” deyimi çok anlamlı bir deyim. Öğretim amaçların gerçekleştirilebilmesi için okulda var olan vivaryum,

13

akvaryum ve tevaryumlardan yararlanılır. Çevrede bulunan bitki ve hayvanları tanımlayıp sınıflandırabilmek için anahtar kitaplar kulanılır. Bu işte öğretmenin yardımcı olması gerekir.

KAYNAK VE DERS ARAÇ ILE GEREÇLERDERS KITAPLARI VE DIĞER KAYNAKLAR

12. sınıf Biyoloji dersi öğretim programının gerçekleştirilmesi için önerilen kaynakça aşağıda verilmiştir:

KAYNAKÇA:

H. Çığırgan, M.Ay: fen bilgisi 4,5,6,7,8, MEB-Ankara, 1999 S. Börü, Ş. Çavak: Bıyoloji, Lise 1, MEB-Istanbul, 2001 A. Sucu, S. Bayar: Biyoloji, Lise 2, MEB-Istanbul, 2000 Ö. Bulut, S. Korkmaz: Biyoloji, Lise 3, MEB-Istanbul 2001

o Biyoloji Atlası, A. Gaşi, K. Abdullahu, 2002, Priştine.

TERİMLER SÖZLÜĞÜ:

Biyoloji Sözlüğü, E Ruka, Z. Bayrami, "Toena" yayınları, Tiran, 1999; Bitki adları Sözlüğü, F. Krasniçi, 2004, Tiran – Priştine; Bitkiler , Mantar ve Hayvanlar Tanımlama Kitabı. Gazeteler, meslek ve bilim dergileri, fotoğraflar, posterler, şemalar, diyagramlar, haritalar, tablolar, preparatlar, CD'ler,

videokasetler, internet vb.İnternet:http://ëëë.life.uiuc.edu/cgi-bin/plantbio/cell.cgivirtual plant cell from a University of Illinois project.qeliza bimore, strukturahttp://ëëë.libfind.unl.edu/ëglider/tutorial/animcell.htmlanimal cell from a course at the university of Nebraska., qeliza shtazore, struktura

14

http://ëëë.biology. Arizona.edu/cell bio/tutorials/pev/page2.html, për bakterehttp://biology.edu/sciconn/lessons/mccandles/pev/page2.html ,osmoza, difuzionihttp://photoscience.la.asu.edu/photosyn/default.html,frymëmarrja, fotosintezahttp://vector.cshl.org/dnaftb/DNA ,acidet nukleikehttp://ëëë.biology.arizona.edu/cell_bio.html cell cycle tutorial,reprodukimihttp://ëëë.stg.broën.edu/ëebs/Mendelëeb/links to mendels,trashigimihttp://ëëë.massinteraction.org/html/genome/sickle cell information-trashëgimihttp://ëëë.naturalia.org/ZOO/in dexing.html. This is a virtual zoo site,biodiversitetihttp://commetechlab.msu.edu/sites/dlc-me/zoo/-biodiversiteti, avertebrorëthttp://curry.edschool.virginia.edu/go/frog/home.html,This site has a virtual frog dissection, Sistemet e organevehttp://arbl.cvmbs.colostate.edu/hbooks/pathphys/endocrine/basics/control.html,endokrinologji, feed-back,http://ëëë.psych.umn.edu/psylabs/mtfs/special.htm. Zhvillimi i bimëve, shtazëve, zigota, embrioni,fetusi, fara

Derslerde kullanılacak olan kaynaklar öğrencilere ve konuya uygun olmasışartıyla öğretmen tarafından seçilir. Öğretim sürecinde ders araç ve gereçleri de önemli rol oynar. Ders araçlarının en önemlileri görsel araçlar, işitsel araçlar ve görsel-işitsel araçlarıdır.

LABORATUVAR VE DOĞA ÇALIŞMALARI

12. sınıfta laboratuvar çalışmalarından başka doğa çalışmalarının (eğitsel geziler) yapılması da öngörülmüştür. Laboratuvar ve doğa çalışmaları, öğretim proğramlarının bir parçasıdır. Bu çalışmalar sayesinde teorik bilgilerin pratikte uygulanması sağlanır.

EĞİTSEL GEZİLER:

Eğitsel geziler olayları, durumları gerçek görünümüyle tanıma, takdir etme ve bilgileri asıl kaynağından elde etme amacıyla uygulanan bir tekniktir. Bu tür geziler öğrencilerde benimseme, inceleme, analiz ve sentez yapma, mantıksal düşünme, bağımsız düşünme, sezgin ve yapıcı olma yetilerini geliştirir.

15

Eğitsel gezilerin “basit bir doğa gezisi” olmaması için öğretmen tarafından iyi hazırlanması gerekir. Hazırlıklar aşağıdaki işlemleri kapsamalıdır:

Eğitsel gezinin konusuna uygun bir yerin (ırmak,çayır,orman,agrokültür,millipark v.b) seçilmesi;

Eğitsel gezinin gerçekleştiriliceği yerin bitkiler ve hayvanlar dünyasının, ayrıcakonfigurasyonun incelenmesi (eğitsel gezinin gerçekleştirileceği yere gidiş ve dönüş yolunun,didaktik nedenler yüzünden, aynı olmaması gerekir);

Öğrencilerin, gözleyecekleri durum ya da olay konusu hakkında öncedenbilgilendirilmesi;

Öğrencilerin eğitsel gezi sırasında bitki ve hayvanlara ait esas özellikleri ayırtetmesi, canlılar arasındaki ilişkileri incelemesi, bilgi kaybının önlemek amacıyla sonuçların hemen ve gerçege uygun olarak not edilmesi;

Eğitsel gezi sırasında tartışma, değerlendirme ve özetlemenin yapılması, bitki vehayvanlara ait malzemenin sınıflandırılması;

Biyoloji laboratuvarı, doğa hakkında yararlı bir şekilde hangi soruların sorulabileceğini ve cevapların en iyi bir şekilde nasıl alınabileceğini en kolaylıkla öğrenilen yerdir (Biyoloji dersi öğretim programı, sınıf X, sayfa 134-171)

BİYOLOJİ LABORATUVARI VE LABORATUVAR İŞÇİSİ (LABORANT)

Biyoloji dersi öğretim programının başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için doğadaki çalışmalardan başka laboratuvar çalışmalarının da yapılmasına, ayrıca zengin bir kitaplığa ihtiyaç vardır. Bu işte internetten de yarararlanılabilir. Laboratuvar çalışmalarında laboranta da ihtiyaç vardır.

Laborantın laboratuvarda yapması gereken işlerden bazıları laboratuvar bitki ve hayvanların bakımı, laboratuvar araç ve gereçlerin sağlanmasıdır.

DEĞERLENDİRME

Bireylere verilen eğitim sonunda, istenen yönde bazı davranışların oluşması beklenir. Bu davranışların oluşup oluşmadığını, oluştu ise de ne derecede oluştuğunu saptamak için değerlendirmeye ihtiyaç vardır. Eğitiminin sonunda öğrencilerde gözlenen

16

davranışların (öğrenci kazanımları) değerlendirilmesi, gerek öğrenciler hakkında, gerekse öğretim programları (12. sınıf öğretim program) hakkında önemli bilgiler verir.

Değerlendirme ilkeleri aşağıda verilmiştir:

Değerlendirmeye ait amaç ve önceliklerinin saptanması; Sonuçların uygun ölçme araçlarıyla değerlendirilmesi; Verilen bilgilerin kaliteli olmasının sağlanması; Değerlendirme ile tüm program içeriklerinin kapsanması; Verilen bilgilerin kalıcı olmasının sağlanması; Değişik değerlendirme tekniklerinin uygulanması;

DEĞERLENDİRME ARAÇLARI

Öğrencilerin sahip olduğu bilgi ve beceriler ölçme ile değerlendirilir. Değerlendirmenin daha gerçekçi olabilmesi için çeşitli ölçme araçları kullanılır.

Öğretmen ve okulun kullanabileceği bazı ölçme araçları aşağıda verilmiştir.

Gözlem; Sormaca (anket); Yazılı rapor; Sözlü rapor; Yazılı sınav; Sözlü sınav; Dosya değerlendirilmesi; Kriter ve davranış değerlendirilmesi; Test degerlendirilmesi

- Alternatif cevaplı testler;- Kısa cevaplı testler;- Çoktan seçmeli testler vb.

17

KAZANIMLAR DERECESİ:

Öğretim yılı sonunda öğrencilerin kazanım dereceleri şöyle değerlendirilir:

Pekiyi (bilgi seviyesi çok yüksek); İyi (bilgi seviyesi yüksek); Orta (bilgi seviyesi orta); Geçer (bilgi seviyesi sınırlı); Geçmez (bilgi seviyesi yetersiz).

18