buurtsagt urgamal

ÒÝÆÝÝËÈÉÍ ÎËÎÍ ÍÀÑÒ ¯ÅÒ, ÁÓÓÐÖÀÃÒ ÓÐÃÀÌÀË ÒÀÐÈÀËÀÕ

Áîëîâñðóóëñàí: Ä.Àëèìàà /ÕÀÀÓõààíû Äîêòîð/

Óëààíáààòàð 2011 îí

ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÃÀÐÛÍ ÀÂËÀÃÀ


3Çàõ çýýëèéí áîëîìæóóä òºñºë

ÃÀÐ×ÈÃ

¯ÍÄÝÑËÝË ......................................................................................................4

1. ÒÀËÁÀÉÍ ÕªÐÑÈÉÃ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ÀÐÃÀ ÀÆÈËËÀÃÀÀ ....................... 5

2. ÓÑÀËÃÀÀÍÛ ÃÎÐÈÌ .................................................................................. 6

3. ÖÀÐÃÀÑÛÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ .............................................................8

4. ÕÎØÎÎÍÛÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ ......................................................... 12

5. ÑÎÐÃ¯É ÑÎÃÎÎÂÎÐÛÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ .........................................14

6. ÑÈÁÈÐÈÉÍ ªËªÍÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ ........................................16

7. ÑÀÌÀÍ ÅÐÕªÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ ...............................................18

8. ÝÌÇÝÃ Ò¯Ð¯¯Ò ªËªÍÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ ................................ 20

9. ÄÀÃÓÓÐÛÍ ªËªÍÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ ....................................... 22

ÕÀÂÑÐÀËÒÓÓÄ .............................................................................................. 24


4 Çàõ çýýëèéí áîëîìæóóä òºñºë

¯ÍÄÝÑËÝË

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìàíàé óëñûí ìàë ñ¿ðãèéí òîî ºññºí ÷ áýë÷ýýðèéí ìàëëàãààíû íºõöºëä ìàëûí áèîëîãèéí íººöèéã á¿ðýí àøèãëàæ á¿òýýãäõ¿¿í, ò¿¿õèé ýä ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëæ, õ¿í àìûí õ¿íñíèé õýðýãöýýã õàíãàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà íü òýæýýëèéí íººö, õàíãàìæòàé øóóä õîëáîîòîé þì.

Ýðäýìòäèéí îëîí æèëèéí ñóäàëãààãààð ìàíàé óëñûí íèéò áýë÷ýýðèéí 70 øàõàì õóâü íü ÿìàð íýã õýìæýýãýýð äîðîéòîëä îðæ áýë÷ýýðò óðãàõ óðãàìëûí ç¿éëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í ººð÷ëºãäºí, ìàëä øèíãýö ìóóòàé óðãàìàë íýìýãäýæ òýæýýëýã ÷àíàð íü ìóóäñààð áàéãààã òîãòîîæýý.

Èéìä òàðèìàë òýæýýëèéí ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëæ, áýëòãýñýí òýæýýëèéí á¿òýö, ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõàä òàðèìàë òýæýýë ¿éëäâýðëýë îíöãîé áàéð ñóóðèéã ýçëýíý. Òýæýýëèéí ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõýä äîð äóðüäñàí àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéíà.

1. Òýæýýëèéí óðãàìàë òàðèàëàõ òàëáàéã ºðãºòãºõ, óðãàöûã íýìýãä¿¿ëýõ èæ á¿ðýí àðãà õýìæýý àâàõ

2. Òóõàéí á¿ñ íóòãèéí ýêîëîãèéí îíöëîãò òîõèðñîí óðãàìëûã ñîíãîí òàðèàëàõ, ¿¿íèé òóëä òýæýýëèéí àðâèí óðãàöòàé, øèìò ÷àíàð ñàéòàé óðãàìëûí òºðºë, ç¿éë, ñîðòóóäûã øàëãàðóóëàõ, øèíý ñîðò ãàðãàõ, íóòãèéí óðãàìëóóäûã òàðèìàëæóóëàõ

3. Òýæýýëèéí óðãàìàë òàðèàëàõ àãðîòåõíèêèéã áîëîâñðóóëæ ìºðäºõ

4. Ãîâèéí áîëîí áàðóóí àéìãèéí óñàëãààòàé ãàçðóóäàä òýæýýëèéí óðãàìàë òàðèàëæ, òýæýýë ¿éëäâýðëýëèéã õýðýãëýã÷äýä íü îéðòóóëàõ

5. Òýæýýëèéí íýã, îëîí íàñò óðãàìëóóäûí ¿ð ¿ðæ¿¿ëýõ

6. Ãàçàð òàðèàëàíãààñ ãàðàõ òºðºë á¿ðèéí õàÿãäëûã òýæýýëä ¿ð àøèãòàé àøèãëàõ çýðýã áîëíî.

Äîðîéòîëä èõýýõýí õýìæýýãýýð îðñîí áýë÷ýýðèéã ñàéæðóóëàõ ¿íäñýí àðãà íü òàëáàéí õºðñèéã áîëîâñðóóëæ, òýæýýëèéí îëîí íàñò ¿åò, áóóðöàãò óðãàìëûã äàíãààð áîëîí õî¸ðëîñîí, ãóðâàëñàí õîëüöîîð òàðèàëæ óðãàìëûí òºðºë, ç¿éëèéí á¿ðýëäõ¿¿íèéã íýìýãä¿¿ëæ, òàðèìàë, õàäëàí, áýë÷ýýð áèé áîëãîõ àñóóäàë ÷óõàë áàéíà.

Èéìä ìàíàé îðíû õºðñ, öàã óóðûí íºõöºëä òîõèðñîí ºâºëæèõ ÷àäâàð ñàéòàé, ºâñíèé àðâèí óðãàöòàé, óóðãèéí àãóóëàìæ ºíäºðòýé, òàðèõ ¿ðèéí ÷àíàðûí



øààðäëàãà õàíãàñàí òýæýýëèéí íýã, îëîí íàñò ¿åò, áóóðöàãò óðãàìëóóäûí íóòãèéí áà íóòàãøñàí ñîðòóóäûã ñîíãîæ òàðèàëàõ øààðäëàãàòàé.

1. ÒÀËÁÀÉÍ ÕªÐÑÈÉÃ ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ÀÐÃÀ ÀÆÈËËÀÃÀÀ

Îðîí íóòãèéíõàà áàéãàëü öàã óóðûí îíöëîãòîé óÿëäóóëàí õºðñ áîëîâñðóóëàõ àðãóóäûã òîäîðõîé äàðààëàëòàéãààð õýðýãëýâýë õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéã ñàéæðóóëæ, òàðèìàë óðãàìëûí óðãàöûã íýìýãä¿¿ëýõýä øèéäâýðëýõ õ¿÷èí ç¿éë áîëíî.

Ìàíàé îðîíä õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéã õàìãààëæ ñàéæðóóëàõ áà òàðèìàë óðãàìàëä øààðäëàãàòàé õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã á¿ðä¿¿ëýõ áîëîìæèéã õàðãàëçàí õºðñ áîëîâñðóóëàõ ñèñòåìèéã äîòîð íü:

1. Óðèíø

2. Öýâäýãø

3. Õàâðûí õàãàëãàà

4. Òàðèëòûí ºìíºõ ºíãºí áîëîâñðóóëàëò

5. Òàðèëòûí äàðààõ óðãàìàë óðãàëòûí õóãàöààíû àð÷èëãàà ãýæ àíãèëíà.

1. Óðèíø: Ìàíàé óëñûí óñàëãààã¿é òàðèàëàí á¿õèé íóòàãò óðèíø íü óðãàìàë óðãàëòûí íýã á¿òýí õóãàöààíä õºðñèéã áîëîâñðóóëæ, äàðààãèéí óðãàìàëä áýëòãýãäýõ õºðñ áîëîâñðóóëàëòûí áèåý äààñàí àæèëëàãàà þì. Óðèíø íü õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéã ñýðãýýæ, ÷èéãèéí õóðèìòëàëûã íýìýãä¿¿ëýí õîã óðãàìëûã óñòãàõ àæèëëàãààã òóóøòàé õèéõ áîëîìæ îëãîäãîîðîî òàðèìëûí óðãàöûã íàéäâàðòàé íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëäýã à÷ õîëáîãäîëòîé. Ìàíàé îðíû íºõöºëä öýâýð óðèíøèéã 5 ñàðààñ 6 ñàðûí 1 äîòîð áàãòààí 20-25 ñì ã¿íä õàãàëàõ áºãººä õîã óðãàìëûí áàéäëààñ õàìààð÷ 3-5 óäàà 8-12 ñì ã¿íä ñèéð¿¿ëæ õîã óðãàìàëã¿é áàéëãàæ, õºðñºíä ÷èéã õóðèìòëóóëàõ áà õóð òóíàäàñòàé óÿëäóóëàí ÷èéã òîãòîîõ áîðíîéäîëòûã ÿâóóëíà.

2. Öýâäýãø: Öýâäýãø íü õîã óðãàìàë óñòãàæ, õºðñºíä ÷èéã, øèì òýæýýëèéí áîäèñ õóðèìòëóóëæ, õàâðûí òàðèàëàëòûí àæëûã õºíãºâ÷èëäºã à÷ õîëáîãäîëòîé.

Íàìàð óðãàö õóðààñíû äàðàà òàëáàéí õºðñèéã 20-22 ñì ã¿í õàãàëæ áîëîâñðóóëàõ áºãººä ºâºë íü öàñ òîãòîîæ õºðñíèé ÷èéãèéí õóðèìòëàëûã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé.



Öýâäýãø, óðèíøèéã äàðàà æèëèéí õàâàð õºðñíèé ºíãºí õýñýã 2-3 ñì ãýñìýãö ÷èéã õààëòûí áîðíîéäîëòûã õàãàëãààíû õºíäëºí ÷èãò õèéæ ºãíº.

3. Õàâðûí õàãàëãàà: Ìàíàé îðíû íºõöºëä íàìðûí óëèðàëä óðèí äóëààí õîíîãèéí òîî öººí áàéäãààñ öýâäýãøýýð õºðñèéã õàãàëæ áîëîâñðóóëàõ õóãàöàà áîãèíî áàéäàã òóë çàðèì òàëáàéã õàâàð áîëîâñðóóëäàã áàéíà.

Õàâðûí õàãàëãààã õºðñíèé ÷èéã õàòàõûí ºìíº õàãàëæ øóóä òàðèõ íü àøèãòàé áà àíæèñ, áîðíîé, áóëûí èæ á¿ðíýýð íü çîõèöóóëàí àøèãëàõ øààðäëàãàòàé.

4. Òàðèõûí ºìíºõ õºðñ áîëîâñðóóëàëò: Òàðèõûí ºìíº õºðñ áîëîâñðóóëàëò íü áîðíîé ýñâýë ñèéð¿¿ëýëò + áîðíîé 1-2 óäàà ÿâóóëæ òàëáàéã öýâýð áàéëãàõààñ ãàäíà çààâàë áóëäàæ òýãøèëñýí áàéíà.

Ãàíäóó íºõöºëä òàðèõûí ºìíºõ áîëîâñðóóëàëò, òàðèëòûí õîîðîíä 4 öàãààñ èë¿¿ õóãàöàà ãàðãàõã¿é áàéõ øààðäëàãàòàé.

5. Òàðèëòûí äàðààõ õºðñ áîëîâñðóóëàëò: Òàðèëòûí äàðàà áóëäàæ õºðñèéã íÿãòðóóëæ ¿ð, õºðñíèé àâöàëäààã ñàéæðóóëæ ¿ð õººæ õóðäàí ñî¸îëîõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý.

2. ÓÑÀËÃÀÀÍÛ ÃÎÐÈÌ

Ìîíãîë îðíû àëü ÷ á¿ñ íóòàãò íýãýí àäèë óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò ýð÷èìòýé ÿâàãäàæ, óðãàìàë óðãàëòûí õóãàöààíä +30 õýì áà ò¿¿íýýñ äýýø õàëóóíòàé ºäð¿¿ä 7-10 ãàðóé õîíîãîîð 2-3 óäààãèéí äàâòàìæòàéãààð ¿ðãýëæëýõ áîëñíîîð àëèâàà óðãàìëûí óðãàö ýðñ áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéãààãààñ óñàëãààòàé òàðèàëàí ýðõëýõ øààðäëàãàòàé áàéíà.

Óñàëãààíû ãîðèì íü òàðèìàë óðãàìëûí òºðºë, ç¿éë, òóõàéí á¿ñ íóòãèéí õºðñ öàã óóðààñ õàìààðàí õàðèëöàí àäèëã¿é áàéíà.

Óñàëãààíû ãîðèì ãýæ òàðèìëûí óñëàõ õóãàöàà, óñàëãààíû íîðì, óñàëãààíû õîîðîíäîõ çàé, íýã óäààãèéí óñàëãààíû ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà, óðãàëòûí õóãàöààíä íü òàðèìàëä ºãºõ íèéò óñíû õýìæýý çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õýëíý.

Óñàëãààíû ãîðèì íü òóõàéí òàðèìëûí îíöëîã øèíæ,÷àíàðààñ ãàäíà òóõàéí æèëèéí õóð òóíàäàñíû îðñîí õóãàöàà áà õýìæýý òàëáàéí ¿ðæèë øèì, õºðñíèé óñ áàðèõ ÷àäâàð çýðýã îëîí õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìààðäàã áàéíà.

Óñàëãààíû íîðì ãýæ òàðèìëûã íýã óäàà óñëàõäàà òàëáàéä ºãºõ óñíû õýìæýýã õýëýõ áà “ì3/ãà, ë/ì2, óñíû äàâõàðãûí ìì” ãýñýí íýãæ¿¿äèéí àëü íýãýýð õýìæäýã.



1 ãà òàëáàé= 100õ100=10000 ì2

1ì3/ãà óñàëãààíû íîðì ãýäýã íü 1ãà òàëáàéä 1 òîíí áóþó 1000 ë óñ õèéõèéã õýëíý. Òîäðóóëáàë 1 ì2 òàëáàéä 100 ã óñ õèéñýíòýé òýíöýíý.

1 ìì òóíàäàñ óíàõàä 1 ãà òàëáàéä 10000 ë áóþó 1ì2 ãàçàðò 1 ëèòð óñ øèíãýäýã áîëíî.

Òàëáàéä 1ñì çóçààí óñàí äàâõàðãà òîãòîõîä 100 ì3/ãà íîðìîîð óñàëñàíòàé òýíöýíý. Èéì õýìæýýíèé óñ õºíãºí ýëñýíöýð õºðñíèé 10 ñì çóçààí äàâõàðãûã ÷èéãëýäýã áîë õ¿íä øàâðàíöàð õºðñíèé 4-5 ñì çóçààí äàâõàðãàä íýâ÷èíý.

Óñëàëòûí íîðì ãýæ òàðèìëûí óðãàëòûí õóãàöààíä ºãñºí íèéò óñíû õýìæýýã õýëíý.

Óñëàëòûí íîðì íü óñàëãààíû äóíäàæ íîðìûã óñàëñàí òîîãîîð ¿ðæ¿¿ëñýíòýé òýíöýíý.

Òàðèìàë óðãàìëûí òºðëººñ õàìààðàí óñëàëòûí íîðì íü ìàíàé îðíû á¿ñ íóòàã á¿ðä ÿëãàâàðòàé òîãòîîãäñîí áàéäàã. Óñëàëòûí íîðìûí äóíäàæ õýìæýý íü òóõàéí æèëä îðñîí õóð òóíäàñíû õýìæýý, õàëàëò çýðãýýñ õàìààðàí ººð÷ëºãäºæ áîëíî. Òóõàéëáàë áîðîî õóð èõòýé ñýð¿¿õýí çóí òàðèìëûí óñëàëòûí íîðì áàãàñäàã áîë ãàíäóó õàëóóí çóí óñëàëòûí íîðìûã íýìýãä¿¿ëýõ õýðýãòýé.

1. Òýæýýëèéí óðãàìëûí óñëàëòûí áà óñàëãààíû äóíäàæ íîðì \ãàäàðãûí óñàëãààíû ¿åä\

Òàðèìëûí òºðºë

Õýýðèéí á¿ñ Èõ íóóðóóäûí õîòãîð

Ãîâèéí á¿ñ

Óñà

ëãàà

íû

íîðì

/ì3 , ã

à/

Óñë

àõ ò

îî

Óñë

àëòû

í íî

ðì

/ì3 /

Óñà

ëãàà

íû

íîðì

/ /ì

3/ãà

Óñë

àõ ò

îî

Óñë

àëòû

í íî

ðì

/ì3 /

Óñà

ëãàà

íû

íîðì

/ì3 ãà

/

Óñë

àõ ò

îî

Óñë

àëòû

í íî

ðì

/ì3

Íýã íàñò óðãàìàë

450

-550

4-5

2000-2

500

500-6

00

5-7

3000-4

000

550-6

50

6-8

3500-4

500



Îëîí íàñò óðãàìàë

300-3

50

4-5

2250

-275

0

350-4

00

5-7

3000-4

250

500-5

50

6-8

4000-4

550

Óñàëãààíû òºðºë, íîðì :

Õàâðûí öýíýã óñàëãààã õºðñ ãýññýíèé äàðàà õºðñíèé 1.0-1.5 ì çóçààí äàâõàðãûã íýâòýðòýë èõ íîðìîîð óñëàíà. Óñàëãààíû íîðì íü 1500 - 2000 ì3/ãà õýìæýýòýé áàéíà.

Òàðèëòûí ºìíºõ óñàëãàà ¿ð ñóóëãàõààñ 5-7 õîíîãèéí ºìíº 150-200 ì3/ãà áàãà íîðìîîð õèéíý. Õýðýâ õºðñíèé ¿íäñýí ÷èéã áàãà áàéâàë 0.6-0.8ì çóçààí äàâõàðãà íýâòýðòýë 400-500 ì3/ãà íîðìîîð õèéäýã ýíý óñàëãàà íü òàðèìëûí ¿ð áîãèíî õóãàöààíä æèãäõýí ñî¸îëæ, óðãàëòûí ýõíèé ¿å øàòíû õºãæèëò ýð÷èìòýé ÿâàãäàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý.

Òàðèëòûí äàðààõ óñàëãààã òýæýýëèéí óðãàìëûí ¿ðèéã æèãä ñî¸îëñîíû äàðàà 200 ì3/ãà íîðìîîð óñëàíà.

Òàðèìëûí óðãàëòûí ¿åèéí óñàëãààã óðãàìëûí ñî¸îëîëò æèãäýðñíýýñ õîéø öýöýãëýëòèéí ºìíºõ ¿å øàò õ¿ðòýë õóãàöààíä õèéíý.

Íàìðûí öýíýã óñàëãààã óðãàö õóðààæ äóóññàíû äàðàà, ãàçàð õºëäºõèéí ºìíº 600-800 ì3/ãà íîðìîîð õºðñíèé 0.6-0.8 ì äàâõàðãûã íýâ÷òýë ÷èéãëýíý. Íàìðûí öýíýã óñàëãàà õèéñýí òàëáàéä õàâàð ýðò ÷èéã õààõ áîðíîéäîëòûã çààâàë õèéõ øààðäëàãàòàé.

3. ÖÀÐÃÀÑÛÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

À÷ õîëáîãäîë: Öàðãàñíû öýöýãëýëòèéí ¿å øàòàíä õàäàæ áýëòãýñýí 1 êã ºâñíèé íàéðëàãàíä 18-20 õóâèéí ïðîòåèí / óóðàã/, êàëüö 13-14 ã, ôîñôîð 2-5 ã, çýñ 8-9 ã àãóóëàãääàãààñ ¿çýõýä ¿åò îëîí íàñò óðãàìëûíõààñ áàðàã 2 äàõèí èõ ¿ç¿¿ëýëò þì.

•

•

•

•

•



Öàðãàñíû ãàçðûí äýýä, äîîä óðãàöûí õàðüöàà 1:5 áàéõàä ¿ð òàðèàíû óðãàìëûíõ 3:1 áàéäàã áà ººðººð õýëâýë öàðãàñíààñ 30 ö/ãà ºâñíèé õóðààõàä 150 ö ¿íäýñ õºðñºíä íººöëºãäºæ ÿëçìàãèéí õýìæýý íýìýãäýíý.

Öàðãàñ íü ¿íäýñíèé õºãæèë ñàéòàé ó÷èð àìüäðàëûíõàà 2 áà 3 äàõü æèëäýý õºðñíèé õàãàëãààíû ã¿íä 1 ãà 80-120 êã ¿íäýñíèé ìàññ, àçîò, ôîñôîð, êàëè áóñàä ¿íýò ýëåòìåíò¿¿äèéã õóðèìòóóëäàã áà 30-40 ò áóóöòàé òýíöýõ óðãàìëûí ¿ëäýãäëèéã ¿ëäýýæ õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéã íºõºí ñýðãýýõýä îíöãîé à÷ õîëáîãäîëòîé òàðèìëûí íýã þì.

Õºðñ, öàã óóðûí íºõöºë, àãðîòåõíèêýýñ õàìààð÷ ¿íäýñíèé ñèñòåì íü: óñàëãààã¿é íºõöºëä àíõíû æèë 80-100 ñì, äàðààãèéí æèë¿¿äýä 100-150 ñì, óñàëãààòàé íºõöºëä

150-180 ñì äàðààãèéí æèë¿¿äýä 250-300 ñì ã¿íä ¿íäýñ íü íýâòýðäýã áà ãàíä òýñâýðòýé áàéäàë íü ¿¿ãýýð òàéëáàðëàãäàíà.

Öàðãàñûã òàðèàëñàíààñ õîéø àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí 7-8 æèë òýæýýëä õàäàæ àøèãëàäàã ó÷èð æèë á¿ðèéí õºðñ áîëîâñðóóëàëò, òàðèàëàëò, ¿ðèéí çàðäàë õýìíýãäýõ ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãòàé þì. Öàðãàñíû 1000 ¿ðèéí æèí 1.9-2.0 ã.

Òàëáàé ñîíãîõ, õºðñ áîëîâñðóóëàõ: Öàðãàñ òàðèàëàõ òàëáàé íü õºðñíèé ã¿íèé óñ 2.5-3.0 ì -ýýñ áàãàã¿é ã¿íä, ìºíõ öýâäýãã¿é õºðñ áàéõ øààðäëàãàòàé þì.

Öàðãàñíû ¿ð íü æèæèã òóë àíõíû æèë óäààí óðãàæ õîã óðãàìàëä íýðâýãääýã ó÷èð òàðèàëàõ òàëáàéí õºðñèéã òåõíîëîãèéí äàãóó ìàø ñàéí áîëîâñðóóëæ áýëòãýíý.

Òàðèàëàëòûí ºìíºõ õºðñ áîëîâñðóóëàõ èæ á¿ðýí àæèëëàãàà íü òàðèìëûí óðãàæ, õºãæèõ çîõèñòîé íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí áàéâàë çîõèíî.

Òóõàéí á¿ñ íóòãèéí õºðñíèé ¿å äàâõàðãà äàõü ÿëçìàãèéí õýìæýýíýýñ õàìààðàí ¿íäñýí õàãàëãààíû ã¿íèéã òîõèðóóëàí áîëîâñðóóëíà. Óðèíø áóþó öýâäýãø ýñâýë õàâðûí õàãàëãààãààð òåõíîëîãèéí äàãóó áîëîâñðóóëñàí òàëáàéä òàðèàëàëòûã ÿâóóëíà.

Óðèíø áà öýâäýãøýýð áîëîâñðóóëñàí òàëáàéä ºâºëä íü öàñ òîãòîîæ ÷èéãèéí õàíãàìæ íýìýãä¿¿ëæ, õàâàð ýðòèéí ÷èéã õààõ çîðèëãîîð áîðíîéäîæ, øóóä çàëãóóëàí áóëäàíà. Öàðãàñûã òàðèàëàëò ÿâóóëààä äàðàà íü çààâàë áóëäàíà.



Ñîðò: Öàðãàñíû “Áóðãàëòàé” áîëîí Îðîñûí ñèáèð îð÷ìûí íóòãààñ ãàðàëòàé öàðãàñíû ñîðòóóäûã òàðèàëæ áîëíî.

Òàðèõ õóãàöàà: Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä äýëõèéí áàéãàëü öàã óóðûí äóëààðàëòàé õîëáîîòîéãîîð çóíû 6,7 ñàðóóäàä óíàõ õóð òóíäàñíû õýìæýý ýðñ áàãàñàæ òàðèìàë óðãàìëûí ºñºëò, õºãæèëòºíä ìóóãààð íºëººëæ áàéíà.

Èéìä öàðãàñûã àëü áîëîõ óñàëãààòàé íºõöºëä òàðèàëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Õºðñíèé ÷èéãýýñ õàìààðàí òàðèàëàëòûã 6 ñàðäàà áàãòààí ÿâóóëíà.

¯ðèéí íîðì, õàðüöàà, ÷àíàð: Ìàíàé îðíû áàéãàëü, öàã óóðûí íºõöºëä íóòàãøààã¿é òýæýýëèéí îëîí íàñò ¿åò, áóóðöàãò óðãàìëóóäûí ãàäààäûí ñîðòóóä íü ºâºëæèõ ÷àäâàð ìóóòàé áîëîõûã àíõààðâàë çîõèíî. Öàðãàñíû íóòãèéí “Áóðãàëòàé” áîëîí õºðñ, öàã óóðûí îéðîëöîî íóòàãòàé Îðîñûí õîëáîîíû óëñûí Ñèáèðü îð÷ìûí öàðãàñíû ñîðòóóäûí ¿ðèéã òàðèàëàõ áîëîìæòîé þì.

Öàðãàñíû ¿ðèéã ñîíãîæ òàðèàëàõäàà ò¿¿íèé ãàðàë, ¿¿ñýë, õýäýí îíû óðãàö áîëîõ, ñîðòûí íýð, ñî¸îëîëò, öýâýðøèëò íü ñòàíäàðòûí øààðäëàãà õàíãàñàí ýñýõèéã ñàéí íÿãòëàí øàëãàõ õýðýãòýé. ̄ ðèéí ÷àíàðûí ãîë ¿ç¿¿ëýëò öýâýðøèëò, ñî¸îëîëò ñòàíäàðò øààðäëàãà õàíãàõã¿éãýýñ òàðèõ ¿ðèéí íîðì íýìýãäýæ çàðäàë èõýñíý.

Öàðãàñûã äàíãààð òýæýýëä òàðèàëàõ íîðì 10-12 êã/ãà/100 õóâèéí àæ àõóéí õýðýãöýýò ÷àíàðòàé/ íîðìîîð òàðèàëíà.

Òýæýýëä öàðãàñ, ¿åòýíèéã õîëüöîîð òàðèàëàõäàà ¿ðèéí íîðìûã 60:40 õóâèéí õàðüöààòàé, öàðãàñ, ñîãîîâîð, åðõºãèéã ãóðâàëñàí õîëüöîîð òàðèõ ¿ðèéí íîðì 40:30:30 õóâèéí õàðüöààòàé áàéíà.

1. Öàðãàñûã òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì, ñóóëãàõ ã¿í

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì êã/ãà ¯ð ñóóëãàõ ã¿í /ñì ¯ðèéí íîðìûí õàðüöàà Õºðñíèé òºðºë

Äàíãààð Õî¸ðëîñîí ÃóðàâëàñàíÕºíãºí Äóíä Õ¿íä

Öàðãàñ Öàðãàñ+Ñîãîîâîð Öàð+Ñîã+Åðõºã10-12 6+8=14 4+6+4=14 2.5-3.0 2.0-2.5 1.5-2.0

Òàðèõ àðãà, òåõíèê, ¿ð ñóóëãàõ ã¿í: Öàðãàñûã òýæýýëä çîðèóëàí íàðèéí /15 ñì/ ìºðººð òàðèàëíà. Îëîí íàñò óðãàìàë òàðèàëàõ çîðèóëàëòòàé Ñàêñîíèÿ-200À, ÑËÒ-3.6 ìàðêèéí ¿ðëýã÷¿¿äèéã àøèãëàíà. Áàãà õýìæýýíèé òàëáàéä



/1-10 ãà/òàëáàéä áàãà îâîðûí òðàêòîð áîëîí ¿ðëýã÷¿¿äèéã õýðýãëýõ áîëîìæòîé. Ìºí 0.5-1 ãà òàëáàéä ãàð ¿ðëýã÷ áîëîí 15 ñì-èéí çàéòàé ìºð ãàðãàã÷ /ìàðêåð/ àøèãëàí ãàðààð òàðèàëæ áîëíî.

Öàðãàñíû ¿ðèéã 1.5-3.0 ñì-èéí ã¿íä ñóóëãàíà. ̄ ¿íýýñ ã¿í ñóóëãàâàë ¿ðèéí ñî¸îëîëò ýðñ áàãàñäàãèéã îíöãîé àíõààðâàë çîõèíî.

Óñàëãàà, áîðäîî: Öàðãàñûã àëü áîëîõ óñàëãààòàé òàðèàëàõààñ ãàäíà áîðîîæóóëàã÷, øóóäóóãààð áîëîí õàëèàõ àðãààð óðãàìàë óðãàëòûí õóãàöààíä ãîâèéí á¿ñýíä 5-6 óäàà, îéò õýýðèéí á¿ñýíä 2-3 óäàà, õýýðèéí á¿ñýíä 3-4 óäàà, íýã óäààãèéí óñàëãààíû íîðì 300-400 ì3/ãà áàéíà. Òàðèìëûí óñëàõ õóãàöàà, òîî, õýìæýý íü ºìíºõ æèëèéí õºðñíèé íººö ÷èéã, òóõàéí æèëä óíàæ áàéãàà õóð òóíàäàñíû õýìæýýíýýñ õàìààðíà.

Àøèãëàõ àðãà, õóãàöàà: Öàðãàñ àíõíû æèëäýý ñàëààëàëòûíõàà ¿å øàòàíä óñàëãààã¿é íºõöºëä 15-17 ñì, óñàëãààòàé íºõöºëä 20-25 ñì ºíäºðòýé, 4-5 íàéëçóóðòàé óðãàæ á¿ðýí ã¿éöýä áèåæñýí óðãàìàë áîëæ ÷àäàõã¿é ó÷èð òàðüñàí æèëäýý õàäàæ àøèãëàõã¿é þì.

Óñàëãààòàé íºõöºëä àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí áóíäóóëàëòûí æèãäýðýëòèéí øàò áóþó 6 ñàðûí ñ¿¿ë÷, 7 ñàðûí ýõíèé 10 õîíîãò àíõíû õàäàëòûã õèéæ ò¿¿íýýñ ñàðûí äàðàà áóþó 8 ñàðûí 20-èîð 2 äàõü õàäàëòûã õèéñíýýð æèëä 2 óäàà ºâñíèé óðãàö àâàõ áîëîìæòîé.

Õàðèí óñàëãààã¿é áóþó ìóó óñàëñàí íºõöºëä öýöýãëýëòèéí ¿åä íýã óäàà õàäàæ àøèãëàíà.

Öàðãàñíû íýãæ òàëáàéí óðãàö áîëîí øèìò ÷àíàð áàéãàëèéí õàäëàíãèéíõààñ 2-3 äàõèí, íîãîîí òýæýýëýýñ 1-2 äàõèí èë¿¿ áàéäàã. Öàðãàñûã òýæýýë áîëîí ¿ðýíä çîðèóëàí òàðèàëñíààñ õîéø àøèãëàëòûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí òýæýýëä 8-10 æèë äàðààëàí õàäàæ àøèãëàíà.



2.Öàðãàñíû õèìèéí íàéðëàãà /%/

Òýæýýëèéí òºðºë

Óñ,÷èéã Ïðîòåèí Òîñëîã ÝñëýãÝðäýñ äàâñ

Íîãîîí óíàö 76.2 20.2 2.8 26.1 9.6ªâñ 15.0 19.0 2.5 29.9 9.6Èø,íàâ÷ 15.0 8.6 1.5 42.8 6.4ªâñíèé ãóðèë 9.0-10.0 18.0 2.8 10.1 29.9Äàðø 68.0-71.0 15.6 3.4 12.9 32.4

Öàðãàñûã òýæýýëä õàäàæ àøèãëàõäàà æèë æèëä õàäàõ õóãàöààãàà ººð÷èëæ áàéõ õýðýãòýé. Óñàëãààã¿é íºõöºëä óðãàëòûí õóãàöààíä íýã óäàà õàäàæ àøèãëàíà. Õýò ýðò áóþó îðîé õàäàõàä íü óðãàöûí õýìæýý áóóðíà. Èéìýýñ õàâàð 18-20 ñì ºíäºð óðãàñàí ¿åä áýë÷ýýðò àøèãëàõ áà íàìàð àíõíû õ¿éòðýëò ýõëýõýýñ íýã ñàðûí ºìíº àøèãëàëòûã çîãñîîíî. Óñàëãààòàé íºõöºëä 5 ñì, óñàëãààã¿é íºõöºëä 7 ñì-èéí ºíäºðòýé õàäíà.

4. ÕÎØÎÎÍÛÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

A÷ õîëáîãäîë: Õîøîîí íü õî¸ð íàñò, áóóðöàãò óðãàìàë þì. Õîøîîí ãàí, õ¿éòýíä òýñâýðòýé, òýæýýëèéí ÷óõàë óðãàìàë òºäèéã¿é, ñàéí ÷àíàðûí áàëò óðãàìàë áà õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéã ñàéæðóóëàõààð íîãîîí áîðäîîíä àøèãëàõ ÷èãëýëýýð òàðèàëíà.

Ñýëýíãý àéìãèéí Ç¿¿íõàðàà, Óâñ àéìãèéí Õàðõèðààä õî¸ð íàñò øàð õîøîîíû ”Ñðåòåíñêèé-1” ñîðòûã ¿éëäâýðëýëèéí íºõöºëä òàðèàëæ /1981-1985îí/ 160-200 ö/ãà íîãîîí óðãàö, 3-3.5 ö/ãà ¿ðèéí óðãàö àâ÷ áàéæýý.

Ñîðò. Ìàíàé îðíû õºðñ, öàã óóðûí íºõöºëòýé îéðîëöîî Îðîñûí õîëáîîíû óëñûí õîøîîíû ñîðòóóäûã òàðèàëàõ áîëîìæòîéã ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íãýýð áàòëàãäñàí áàéíà.

Óðãàõ íºõöºë: Õîøîîí íü äóëààí èõ øààðääàã. ̄ ð íü 2-5 õýìä óðãàæ ýõëýõ áà ñî¸îëîëò íü 10-18 õýìä ýð÷èìòýé óðãàõ áà õ¿éòýíä òýñâýðòýé. Õºðñíèé îð÷èí ðH-5-6-ààñ áàãàã¿é áàéâàë òîõèðîìæòîé.



Òàðèõ õóãàöàà: Õîøîîíûã òàðèõ õóãàöàà íü ºâºëæèëòºíä îíöãîé íºëººòýé. Ìàíàé îðíû íºõöºëä óñàëãààòàé íºõöºëä 5-ð ñàðûí ýõýýð, óñàëãààã¿é íºõöºëä òóõàéí æèëèéí õºðñíèé ÷èéãèéí õóðèìòëàë,òóõàéí æèëèéí õóð òóíàäàñíû õýìæýýíýýñ õàìààð÷ 6 ñàðûí 15-20 õîîðîíä òàðèàëàíà. Õîøîîíûã àìüäðàëûí àíõíû æèë õàäàæ àøèãëàõã¿é, ìàë îðóóëàõã¿éãýýð õàøèæ õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé íàìàð ñàëààëàëòûíõàà ¿å øàòàíä 5-6 íàëçóóðòàé, 22-26 ñì-èéí ºíäºðòýé ºâºëæèëòºíä øèëæèíý.

1.Õîøîîíûã òýæýýëä òàðèàëàõ ¿ðèéí íîðì, àðãà, ã¿í

¯ðèéí íîðì êã/ãà

Òàðèõ àðãà/ñì Õºðñíèé òºðºë

¯ð ñóóëãàõ ã¿í/ ñì-ýýðÕ¿íä Õºíãºí Äóíä

10-12 45 1.5-2.0 2.5-3.0 3.5-4.0

Òàðèõ ¿ðèéí ã¿í, íîðì: Òýæýýëä 10-12 êã/ãà, çîðèóëàí ìºð õîîðîíä 45 ñì-ýýð, íîðìîîð 1.5-4.0 ñì –èéí ã¿íä òàðèàëíà.

Õóðààõ, àøèãëàõ àðãà: Õîøîîíûã àìüäðàëûí õî¸ð äàõü æèëýýñ íü íîãîîí òýæýýëä áóíäóóëàëòûí òºãñãºëä áà öýöýãëýëòèéí ýõýí ¿åä õàäàæ àøèãëàíà ãýõäýý èø íü àìàðõàí ìîäîæäîã òóë õàäàõ õóãàöààã îðîéòóóëæ áîëîõã¿é.

2. Õîøîîíîîð ìàë òýæýýõ çàðèì íîðì

Ìàëûí òºðºë Òýæýýëèéí õýìæýý /êã/

Òàéëáàð

Ñààëèéí ¿íýý 20-25 Õîøîîíûã íÿëõ ¿åä ÿëàíãóÿà áîðîîíûÄàðàà õàäàæ ìàëä ºãºõºä ãýäýñ íü ä¿¿ðäýã òàëòàé. Èéìä áóñàä õóóðàé òýæýýëòýé õîëèõ þìóó ààæèì äàñãàæ òýæýýíý.

ªñâºð íàñíû ¿õýð 8-15Íàñ ã¿éöñýí ãàõàé 10-12



Íîãîîí áîðäóóðò õàâàð 30-35 ñì ºíäºð óðãàõ ¿åä òàëáàéã õàãàëæ õºðñíèé ¿ðæèë øèì ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð àøèãëàæ áîëíî. Õîøîîíîîð ìàë òýæýýõäýý ñààëèéí ¿íýýíä 20-25 êã, ºñâºð íàñíû ¿õýðò 8-15 êã, íàñ ã¿éöñýí ãàõàéíä 10-12 êã-èéã òóñ òóñ ºãºõèéã çºâëºæýý. Õàðèí íÿëõ ¿åä íü ÿëàíãóÿà áîðîîíû äàðàà õàäàæ ìàëä ºãºõºä ãýäýñ íü ä¿¿ðäýã òàëòàé. Èéìä õîøîîíûã áóñàä õóóðàé òýæýýëòýé õîëèõ þìóó áàãà õýìæýýãýýð òýæýýëä àøèãëàíà.

5. ÑÎÐÃ¯É ÑÎÃÎÎÂÎÐÛÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

À÷ õîëáîãäîë: Òýæýýëèéí îëîí íàñò ¿åò óðãàìëóóäààñ ñîãîîâîð íü øèìò ÷àíàðààð õàìãèéí ñàéí áà ºâñºíäºº 16%-èéí õ¿ðòýë ïðîòåèí àãóóëäàã. Ìàíàé îðíû îéò õýýðèéí á¿ñýä Îðîñûí “ÑèáHÈÈÕîç -189 “ñîðòûã íóòàãøóóëàí òàðèàëæ 15-18 ö /ãà ºâñíèé, 1.5-2.0 ö/ãà ¿ðèéí óðãàö àâ÷ áàéëàà.

Ñîãîîâîðûã áýë÷ýýð, õàäëàíãèéí òàëáàéã ñàéæðóóëæ, òàðèìàë õàäëàí áèé áîëãîõîä àøèãëàíà. Á¿õ òºðëèéí ìàë ñàéí èääýã, õýíçëýõ ÷àäâàð ñàéòàé òàðèìàë þì.

Òàðèõ õóãàöàà: Ñîãîîâîðûã áóñàä ¿åòíýýñ èë¿¿ èõýýð ÷èéãèéí õàíãàìæèéã øààðäàã ó÷èð óñàëãààòàé áà íóãûí ÷èéã èõòýé õàäëàíãèéí òàëáàéä òàðèàëíà.

Ñîãîîâîðûã óñàëãààã¿é íºõöºëä òóõàéí æèëèéí õºðñºí äýõü íººö ÷èéã, õóð òóíàäàñíû õýìæýýíýýñ øàëòãààëàí òàðèõ õóãàöààã ñîíãîõ áà 6 ñàðûí 30 äîòîð òàðèàëíà. Óñàëãààòàé íºõöºëä 5 äóãààð ñàðä òàðèàëæ áîëíî. Ñîðã¿é ñîãîîâðûã ÑËÒ-3.6, Ñàêñîíèÿ-200 ¿ðëýã÷ýýð òàðèàëàëòàíä àøèãëàíà. Òàðèàëàëòûí ºìíº áà äàðàà çààâàë áóëäàíà. Áàãà õýìæýýíèé òàëáàéä/0.5-1.0 ãà òàëáàéä/ ãàðààð ìàðêåð /15 ñì-èéí /, ãàð ¿ðëýã÷èéã àøèãëàí òàðèàëàëòûã õèéæ áîëíî

Ñîðã¿é ñîãîîâîðûã òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí ã¿í, íîðì õàðüöàà: Ñîðã¿é ñîãîîâîðûã òýæýýëä äàíãààð 20 êã/ãà íîðìîîð òàðèàëíà.



Öàðãàñ, ñîãîîâîðûã õî¸ðëîñîí õîëüöîîð ¿ðèéí íîðìûã 50:50, ãóðàâàëñàí õîëüöîîð áóóðöàãòàí, ¿åòýíã 40:30:30 õàðüöààòàé õîëüæ òàðèàëæ òýæýýëä àøèãëàíà

1. Ñîãîîâîðûã òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì, ñóóëãàõ ã¿íèé õýìæýý

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì êã/ãà ¯ð ñóóëãàõ ã¿í /ñì ¯ðèéí íîðìûí õàðüöàà Õºðñíèé òºðºë


Ñîãîîâîð Öàðãàñ+ÑîãîîâîðÖàð+ñîã+

ºëºíãº20 5+10=15 4+6+6=16 4.0-5.0 3.4-4.0 2.5-3.5

Ñîãîîâðûã òýæýýëä 15 ñì-ýýð òàðèõàä õºãæëèéí èøíèé òîî îëøèð÷ ºâñíèé óðãàö íýìýãäýíý. Òýæýýëä ñîãîîâîðûã öàðãàñ çýðýã áóóðöàãò óðãàìàëòàé õîëüæ òàðèõàä óðãàö íýìýãäýõýýñ ãàäíà øèìò ÷àíàð äýýøèëíý.

Òàðüñíû äàðààõ àð÷èëãàà íü õîã óðãàìàë, ºâ÷èí, õîðòîíã óñòãàæ óðãàìàë óðãàõ òîõèðîìæòîé íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýíý. Òàëáàéí õîã óðãàìëûã óñòãàõäàà ñîãîîâðûí áóòëàëòûí ¿å øàòàíä ¿åò óðãàìàëûí ãåðáèöèäèéã àøèãëàõ áà íàðòàé, áîðîîã¿é ºäºð õýðýãëýõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íä õ¿ðãýíý. Õýðýâ òýæýýëèéí çîðèëãîîð òàðüñàí òàëáàé àíõíû æèëäýý õîã óðãàìàëä èõýýð àâòàãäâàë 8 äóãààð ñàðûí èõýýð íèéòýýð íü õàäíà. Õàäàëòûã îðîéòóóëáàë äàðàà æèëèéí óðãàëòàíä ìóó íºëººòýé. Äàðàà æèëèéí õàâàð ýðò áîðíîéäîæ ýðäýñ áîðäîîãîîð áîðäîíî.

Ñîãîîâîðò òàðèìàë õàäëàíã àøèãëàõ íü: Õàäëàíãèéí àøèãëàëòûí íàðèéí ãîðèìûã ÷àíä ìºðäâºë óðãàöûã áóóðóóëàõã¿éãýýð òýæýýëä 7-8 æèë àøèãëàæ áîëíî.

2. Ñîðã¿é ñîãîîâîðûí õèìèéí íàéðëàãà (%)

Òýæýýëèéí òºðºë

Óñ, ÷èéã

Ïðîòåèí Òîñëîã Ýñëýã ÀÕÁÝðäýñáîäèñ

Òýæýýëèéí íýãæ

ªâñ 18.0 10.5 2.8 30.4 48.4 7.9 0.48Íîãîîíóðãàö

71.0 11.2 2.8 31.4 56.0 0.210.21



Òàðèìàë õàäëàíã þóíû ºìíº ìàëä èäýãäýõýýñ õàìãààëàí õàøèõ øààðäëàãàòàé. Ñîãîîâîðûã øèì òýæýýë ñàéòàé çàëààëàëòûí ¿å øàòàíä õàäàæ òýæýýëä àøèãëàíà. Óñàëãààòàé íºõöºëä 2 õàäàæ áîëîõ áà õî¸ð äàõü õàäàëòûã óðãàìëûí ºñºëò çîãñîõîîñ íýã ñàðûí ºìíº õèéõ áà õàäàëòûã îðîéòóóëáàë äàðààãèéí æèëèéí ºâºëæèëòºíä ìóó íºëººëíº.

6. ÑÈÁÈÐÈÉÍ ªËªÍÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

À÷ õîëáîãäîë: Ñèáèðèéí ºëºíãº íü îëîí íàñò ¿åò óðãàìàë áà ¿ð íü õóðäàí áîëöòîé, ºâëèéã ºë÷èð äàâàõààñ ãàäíà ãàíä òýñâýðòýé, ò¿ð¿¿ëýëòèéí ¿å øàò õ¿ðòýëýý óäààí, ò¿¿íýýñ õîéø ìàø õóðäàí óðãàäàã îíöëîãòîé, 100 êã íîãîîí ºâñºíäºº 24 êã òýæýýëèéí íýãæ, 2.2 êã ïðîòåéíò àãóóëäàã. Ñèáèðèéí ºëºíãº íü àìüäðàëûíõàà 2 äàõü æèëäýý óñàëãààã¿é íºõöºëä 12-17 ö/ãà, 3 äàõü æèëäýý 29-36 ö/ãà, 4 äýõü æèëäýý 30-39 ö /ãà ºâñíèé óðãàö ºãíº. Óñàëãààòàé íºõöºëä 2 äàõü æèëäýý 42-48, 3 äàõü æèëäýý 42-60, 4 äýõü æèëäýý 23-40 ö/ãà ºâñíèé óðãàö àâàõ áîëîìæòîéã õýýðèéí á¿ñýä /Õýíòèé àéìãèéí Õýðëýíáàÿíóëààíä/ ÿâóóëñàí ñóäàëãààíû ä¿íãýýð áàòëàãäñàí áîëíî.

Òàðèõ õóãàöàà: Óñàëãààã¿é íºõöºëä òóõàéí æèëèéí õóð òóíàäàñ, õºðñíèé ÷èéãèéí íººöººñ õàìààðàí òàðèõ õóãàöààãàà ñîíãîí òàðèàëàõ áà ýöñèéí õóãàöàà 6 ñàðûí 30 äîòîð òàðèàëíà. Ñèáèðèéí ºëºíãº íü áóòëàëòûí ¿å øàòàíäàà 20-25 ñì ºíäºðòýé ºâºëæèëòºíä øèëæèíý. Ñèáèðèéí ºëºíãèéã óñàëãààòàé íºõöºëä 5 ñàðûí ýõýýð òàðèàëíà.

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì, õàðüöàà: Ñèáèðèéí ºëºíãèéã òýæýýëä äàíãààð òàðèàëàõäàà 20 êã/ãà íîðìîîð òàðèàëíà. Öàðãàñ, ñèáèðèéí ºëºíãèéã õî¸ðëîñîí õîëüöîîð òàðèàëâàë ¿ðèéí íîðì 60:40, áóóðöàãòàí, ¿åòíèé ãóðâàëñàí õîëüöîîð òàðèàëâàë 40:30:30 õóâèéí õàðüöààòàé ¿ðèéí íîðìîîð òàðèàëæ áîëíî. Ñèáèðèéí ºëºíãèéã ¿ð ñîðòîé ó÷èð ¿ðëýã÷ýýð òàðèàëàõàä ¿ðèéí ãóëñàìòãàé ÷àíàð ìóó ó÷èð ýðäýñ áîðäîîòîé õîëüæ òàðèàëíà.



1. Ñèáèðèéí ºëºíãèéã òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì, ñóóëãàõ ã¿íèé õýìæýý

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì êã/ãà ¯ð ñóóëãàõ ã¿í /ñì¯ðèéí íîðìûí õàðüöàà Õºðñíèé òºðºë

Äàíãààð Õî¸ðëîñîí ÃóðàâëàñàíÕºíãºí Äóíä Õ¿íäÑèáèðèéí

ºëºíãºÖàðãàñ+Ñèáèðèéí

ºëºíãºÖàð+Ñèá+Åðõºã

20 6+8=14 4+6+4=14 3.0-4.0 2.5-3.0 2.0-2.5

Òàðèõ àðãà, ¿ð ñóóëãàõ ã¿í

Òýæýýëä çîðèóëàí ¿ðèéã 3-5 ñì ã¿íä , õîëüæ 15 ñì-ýýð ìºðººð ýðäýñ áîðäîîòîé õîëüæ èõ õýìæýýíèé òàëáàéä ÑËÒ-3.6, Ñàêñîíèÿ-200À ¿ðëýã÷ýýð òàðèàëíà. Ñèáèðèéí ºëºíãèéí ¿ð ñîðòîéãîîñ ãóëñàìòãàé ÷àíàð ìóó ó÷èð ýðäýñ áîðäîî áîëîí ýëñòýé õîëüæ ýñâýë òóñãàé òåõíèêýýð ¿ðèéí ñîðûã àâñàíû äàðàà òàðèàëíà. Ñèáèðèéí ºëºíãèéã 0.5-1.0 ãà ãàçàð ãàð ¿ðëýã÷ áîëîí, ìàðêåð/15 ñì-èéí/ àøèãëàí ãàðààð òàðèàëæ áîëíî.

Óñàëãàà: Íàìðûí öýíýã óñàëãààã 200-300 ì3/ãà , õàâàð 5 ñàðûí ýõýýð 300-400 ì3/ãà íîðìîîð óñëàíà. Õºðñíèé ÷èéãèéí áàéäëààñ õàìààð÷ äýýðõè íîðìîîð 5,6 ñàðä ãóðâàí óäàà, 7 ñàðä 2 óäàà çàéëøã¿é óñëàõ áºãººä õàâàð, íàìðûí öýíýã óñàëãàà áîëîí óðãàìàë óðãàëòûí õóãàöààíäàà 4500-5000 ì3/ãà óñ çàðöóóëæ áàéæ ºâñíèé àðâèí óðãàö àâíà.

Òýæýýëä àøèãëàõ àðãà áà óðãàö: Ñèáèðèéí ºëºíãèéã àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí òýæýýëä 7 ñàðûí 10 -ààñ ºâñ áýëòãýõ àðãààð õàäàæ àøèãëàíà.

2. Ñèáèðèéí ºëºíãèéí ºâñíèé óðãàö (ö/ãà)

/Óñàëãààòàé íºõöºëä /

Ñóäàëãàà ÿâóóëñàí á¿ñ,íóòàã

Àøèãëàñàí æèë Äóíäàæ óðãàö1 2 3 4

Óâñ Õàðõèðàà 16.0 48.0 72.0 23.4 37.5Õîâä Áóÿíò 17.2 54.0 52.0 28.0 42.8



Ãîâü-Àëòàé Ãóóëèéí 12.3 42.0 80.0 101.6 58.8Áàÿí-ÕîíãîðÕýðñýí

14.1 86.0 42.9 44.6 49.4

ªâñèéã õàäàæ áýëòãýñýíèé äàðàà óñëààä 40-45 õîíîãèéí äàðàà ìàë áýë÷ýýæ àøèãëàõ áîëîìæòîé. Ñèáèðèéí ºëºíãèéã àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí òýæýýëä 5-6 æèë õàäàæ àøèãëàíà.

3. Íóòãèéí Ñèáèðèéí ºëºíãèéí ºâñíèé óðãàö /ö/ãà//Òºâ àéìàã Áàòñ¿ìáýð /

Òàëáàéí íºõöºë

Àøèãëàñàí æèë¿¿ä 1 2 3 4

Óñàëãààòàé Àíõíû æèë õàäàæ àøèãëàõã¿é

42.0-48.3 52.0-60.4 33.0-40.0Óñàëãààã¿é 12.0-17.0 30.0-39.0 25.0-28.0

Îéò õýýðèéí á¿ñèéí óñàëãààòàé íºõöºëä íóòãèéí ñèáèðèéí ºëºíãººñ àøèãëàëòûí àíõíû æèë 42.0-48.3 ö/ãà , ãóðàâ äàõü æèë 52.0-60.4 ö/ãà , äºðºâ äýõ æèë 33.0-40.0 ö/ãà ºâñíèé óðãàö àâ÷ àøèãëàñàí áàéíà.Óñàëãààã¿é íºõöºëä àøèãëàëòûí àíõíû æèë 12.0-17.0 ö/ãà, ãóðàâ äàõü æèë 30.0-39.0 ö/ãà , äºðºâ äýõ æèë 25.0-28.0 ö/ãà ºâñíèé óðãàö àâñàí áàéíà. Ñèáèðèéí ºëºíãèéã óñàëãààòàé íºõöºëä òàðèàëàõàä óñàëãààã¿é íºõöºëä òàðèàëñíààñ ºâñíèé óðãàö 2-3 äàõèí íýìýãäñýí áà àøèãëàëòûí äºðºâ äýõ æèëýýñ óðãàö áóóð÷ áàéíà.

7. ÑÀÌÀÍ ÅÐÕªÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

À÷ õîëáîãäîë: Ñàìàí åðõºã íü ãàíä òýñâýðòýé, ºâºëæèõ ÷àäâàðòàé, õ¿éòýíèéã äààõäàà îíöãîé ñàéí, áóòëàëòààñ ò¿ð¿¿ëýëò õ¿ðòýë ìàø õóðäàí óðãàäàã. ¯íäýñíèé ñèñòåì ãîëäóó õàãàëãààíû ã¿íä áàéðëàõ áºãººä 40-80 ñì ºíäºðòýé íàðèéí èø ¿¿ñãýíý. Åðõºã íü óñàëãààã¿é íºõöºëä àøèãëàëòûí 2,3 äàõü æèëä 9-14, äºðºâ äýõü æèëä 20 ö ºâñíèé óðãàö ºãºõ áîëîìæòîé.



Óñàëãààòàé íºõöºëä àøèãëàëòûí 2.3 äàõü æèëä 20-25 ,äºðºâ äýõü æèëäýý 25-28 ö/ãà ºâñíèé óðãàö ºãíº.

Ñîðò: Íóòãèéí åðõºãèéí “Ñ¿ìáýð-1” ñîðò áîëîí õºðñ, öàã óóðûí îéðîëöîî íóòàãòàé Îðîñûí Ñèáèð îð÷ìûí áîëîí ªÌªÇÎ-íû åðõºãèéí ñîðòóóäûã òàðèàëíà.

Åðõºãèéí “Ñ¿ìáýð-1” ñîðòûí óðãàö áîëîí ÷àíàðûí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò

Àãðîáèîëîãèéí ¿ç¿¿ëýëò Áóòíû óðãàö/ã1000 ¿ðèéí æèí/ã

Ïðîòåèí /%/

/¯íýìëýõ¿é õóóðàéä/

Õýýðèéí öóõóéö/%/

ªâºëæèëò/%/

Óðãàìàë óðãàëòûí õóãàöàà /õîíîã/

Íîãîîí ªâñ ¯ð

67.5 81.2 88-95 148 44.5 4.6 1.9 11.0

Òàðèõ õóãàöàà: Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä äýëõèéí áàéãàëü öàã óóðûí äóëààðàëòàé õîëáîîòîéãîîð çóíû 6,7 ñàðóóäàä óíàõ õóð òóíäàñíû õýìæýý ýðñ áàãàñàæ òàðèìàë óðãàìëûí ºñºëò, õºãæèëòºíä ìóóãààð íºëººëæ áàéãàà òóë óñàëãààã¿é íºõöºëä òàðèàëâàë õºðñºíä ÷èéã õóðèìòëàãäñàí òîõèðîìæòîé õóãàöààã ñîíãîí àâ÷ òàðèàëàõ áà ñ¿¿ë÷èéí õóãàöàà 6 ñàðûí 30 íààñ õýòðýõã¿é áàéíà. Óñàëãààòàé íºõöºëä 5 ñàðûí ýõíèé 10 õîíîãò òàðèàëàõ áà àìüäðàëûí àíõíû æèë õàäàæ àøèãëàæ áîëîõã¿é.

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí ã¿í, íîðì, õàðüöàà: Åðõºãèéã òýæýýëä äàíãààð òàðèààëàõäàà 12 êã/ãà íîðìîîð òàðèàëíà. Öàðãàñ, åðõºãèéã õî¸ðëîñîí õîëüöîîð òàðèàëâàë ¿ðèéí íîðì 60:40, áóóðöàãòàí, ¿åòíèé ãóðâàëñàí õîëüöîîð òàðèàëâàë 40:30:30 õóâèéí õàðüöààòàé ¿ðèéí íîðìîîð òàðèàëæ áîëíî

1.Åðõºãèéã òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì, ñóóëãàõ ã¿íèé õýìæýý

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì êã/ãà ¯ð ñóóëãàõ ã¿í /ñì¯ðèéí íîðìûí õàðüöàà Õºðñíèé òºðºë


Åðõºã Öàðãàñ+ åðõºã Öàð+ åðõºã+ñîã12 6+8=14 4+4+6=14 3.0-4.0 2.5-3.0 2.0-2.5



Òýæýýëä òàðèõ àðãà: Òýæýýëä çîðèóëàí ¿ðèéã 15 ñì –ýýð ìºðººð èõ õýìæýýíèé òàëáàéä ÑËÒ-3.6, Ñàêñîíèÿ-200À ¿ðëýã÷ýýð, áàãà õýìæýýíèé òàëáàé áîëîí 0.5-1.0 ãà òàëáàéä ãàð ¿ðëýã÷ áîëîí, ìàðêåð/15 ñì-èéí ìºð ãàðãàã÷/ àøèãëàí ãàðààð òàðèàëæ áîëíî.

Óñàëãàà: Óñëàõ áîëîìæòîé áîë íàìðûí öýíýã óñàëãààã óðãàìàë ºâºëæèëòºíä øèëæèõ ¿åä 200-300 ì3/ãà , õàâàð 5 ñàðûí ýõýýð 300-400 ì3/ãà íîðìîîð óñëàíà. Òóõàéí æèëèéí ºâëèéí öàñ òîãòîîëò, õàâðûí õóð òóíàäàñ, õºðñíèé ÷èéãèéí áàéäëààñ õàìààð÷ äýýðõè íîðìîîð 5,6 ñàðä 2 óäàà, 7 ñàðä 1-2 óäàà çàéëøã¿é óñëàõ áºãººä õàâàð, íàìðûí öýíýã óñàëãàà áîëîí óðãàìàë óðãàëòûí õóãàöààíäàà 3000-4000 ì3/ãà óñ çàðöóóëæ áàéæ ºâñíèé àðâèí óðãàö àâíà.

Òýæýýëä àøèãëàõ àðãà áà óðãàö: Åðõºãèéã àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí òýæýýëä 7 ñàðûí 10 -ààñ ºâñ áýëòãýõ òåõíèëîãèéí äàãóó õàäàæ àøèãëàíà.

3. Íóòãèéí åðõºãèéí ºâñíèé óðãàö /ö /ãà/

Òàëáàéí íºõöºë Àøèãëàëòûí æèë¿¿ä

1 2 3 4Óñàëãààã¿é Õàäàæ

àøèãëàõã¿é9 14 20

Óñàëãààòàé 20 25 28

ªâñèéã õàäàæ áýëòãýñýíèé äàðàà 40-45 õîíîãèéí äàðàà õýíçëýæ 25-30 ñì ºíäºð óðãàõ ¿åä ìàë áýë÷ýýæ àøèãëàõ áîëîìæòîé. Åðõºãèéã àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí òýæýýëä 5-6 æèë õàäàæ àøèãëàíà.

8. ÝÌÇÝÃ Ò¯Ð¯¯Ò ªËªÍÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

À÷ õîëáîãäîë: Ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãº óóðãèéí àãóóëàìæ ºíäºðòýé, ãàí, õ¿éòýíä òýñâýðòýé îëîí íàñò ¿åò óðãàìàë þì. Îéò õýýðèéí á¿ñýíä íóòãèéí ýìçýã ò¿ð¿¿ ºëºíãèéí òàðèìàëæñàí õýëáýð 95-98 õóâèéí ºâºëæèëòòýé áàéíà. Àìüäðàëûí õî¸ð áà äàðààãèéí æèë¿¿äýä ñýðãýí óðãàëò íü õàâàð 4 ñàðûí 20-äîîð ýõýëäýã áà íàìàð 10 ñàðûí äóíä ¿åä õàãäàðäàã òóë õàâàð ýðòèéí, íàìàð îðîéí áýë÷ýýðò àøèãëàõ



áîëîìæòîé. íîãîîíîîðîî õàãäàðíà. Ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãèéã ºâñºíä õàäàæ 8-10 æèë àøèãëàõ áîëîìæòîé. Òýæýýëèéí øèìò ÷àíàð ñàéí, óóðàã èõòýé. Íýã êã ºâñºíäºº 73 ã óóðàã, ïðîòåèíòîé. ¯ð, ºâñíèé óðãàö ñàéòàé óðãàìàë þì. Ãàíä ìàø òýñâýðòýé òàðèìàë þì.

Ñîðò: Êàíàäûí “Ìàÿê” ñîðòûã íóòàãøóóëñàí. ÎÕÓ-ûí áîëîí ªÌªÇÎðíû ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãèéí ñîðòóóä ¿ð, ºâñíèé óðãàö ºã÷ áàéíà.

ÌÀÀÝØÕ¿ðýýëýíãýýñ íóòãèéí ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãèéí òàðèìàë õýëáýð ãàðãàñàí áà ¿ðèéí íººö áàãà áàéíà.

Óðãàõ îð÷èí, õºãæëèéí ¿å øàò: Ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãèéã óñàëãààã¿é íºõöºëä óðèíøààð áîëîâñðóóëñàí òàëáàéã äàðàà õàâàð íü ÷èéã õààõ áîðíîéäîëòûã ÿâóóëíà. Òàðèõèéí ºìíº òàëáàéí õîã óðãàìàëûí óðãàëòààñ õàìààðàí 8-10 ñì ã¿í ñèéð¿¿ëýýä òàðèõûí ºìíº áà äàðàà çààâàë áóëäàíà. Óñàëãààòàé íºõöºëä öýâäýãø, õàâðûí õàãàëãààãààð áîëîâñðóóëñàí òàëáàéã òàðèõûí ºìíºõ áîëîâñðóóëàëò ÿâóóëààä òàðèàëíà. Ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãº íü àìüäðàëûí àíõíû æèëäýý 15-22 ñì îð÷èì óðãààä, ñàëààëàëòûíõàà ¿å øàòàíä ºâºëæèëòºíä øèëæèíý. Àìüäðàëûíõàà äàðààãèéí æèë¿¿äýä 4 ñàðûí 20-äîîð ñýðãýí óðãàæ, 5 ñàðûí äóíäóóð áóòëàæ 10-15 óðò íàâ÷òàé áîëíî. 6-ð ñàðûí ýöýñýýð öýöýãëýæ, 7 ñàðûí ñ¿¿ëýýð ¿ð íü áîëîâñîðíî. ªºðººð õýëáýë çóí ýðòèéí õºãæëèéí õýìòýé. 1000 ¿ðèéí æèí 2.6-3.0 ã.

Òàðèõ ¿ðèéí íîðì, àðãà: Ìàíàé îðíû õóâüä ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãº íü øèíý òàðèìàë þì. Èéìýýñ ¿ðýíä áîëîí òýæýýëä òàðèõ àðãà, ¿ðèéí íîðì íàðèéâ÷èëàí ñóäëàãäààã¿é áîëíî. Áóòëàõ ÷àäâàð ñàéòàé, ìàø îëîí õºãæëèéí íàéëçóóð ¿¿ñãýäýã ó÷èð 60 ñì-èéí ºðãºí ìºðººð 4.5-5 êã/ãà ¿ðèéí íîðìîîð òàðüæ áàéíà.

Òàðèõ õóãàöàà: Òóõàéí æèëèéí çóíøëàãûí áàéäëààñ øàëòãààëàí 6 ñàðäàà áàãòààí òàðèàëíà.Òýæýýëèéí îëîí íàñò óðãàìàëä ¿¿íýýñ îðîéòóóëæ òàðèàëâàë ºâºëæèëòºíä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿íý.

Õóðààõ àðãà, èäýìæ: Ýìçýã ò¿ð¿¿ò ºëºíãèéã öýöýãëýëòèéí ýõýíä ºâñºíä õàäàæ àâ÷, ºâñ áýëòãýäýã òåõíîëîãèéã äàãóó áýëòãýíý. Õàäñàíààñ õîéø 35-40 õîíîãèéí äàðàà äàõèí õýíçëýí óðãàõ ÷àäâàð ñàéòàé ó÷èð íàìàð îðîéí áýë÷ýýðò àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé áîëíî. Õàâàð àäóó, ¿õýð ,òýìýý ñàéí áîã ìàë ò¿ð¿¿ëýõýýñ ºìíº ñàéí èäíý.



9. ÄÀÃÓÓÐÛÍ ªËªÍÃÈÉÃ ÒÝÆÝÝËÄ ÒÀÐÈÀËÀÕ

Äàãóóðûí ºëºíãº íü øèìò ÷àíàð ñàéòàé, òýæýýëèéí îëîí íàñò ¿åò óðãàìàë þì. Íýã êã ºâñ íü 57-65 ã ïðîòåèí àãóóëíà. Äàãóóðûí ºëºíãèéã òàðèìàë õàäëàí áýë÷ýýð, õàäëàíã áèé áîëãîõ ,ÿëàíãóÿà óñàëãààòàé íºõöºëä òàðèàëæ ºâñ áýëòãýõýä òîõèðîìæòîé òàðèìàë þì.

Äàãóóðûí ºëºíãèéã àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ ýõëýí òýæýýëä áîëîí ìàë áýë÷ýýõ, õàäëàíä õàäàõ, ºâñºí äàðø õèéõ çýðãýýð àøèãëàíà. Äàãóóðûí ºëºíãèéí “Õºäºº àðàë” ñîðò íü àøèãëàëòûí 3 äàõü æèëäýý äóíäàæààð 114.4 ö/ãà íîãîîí, 37.5 ö/ãà ºâñíèé, 5.5 ö/ãà ¿ðèéí óðãàö ºãñºí áàéíà. Áóòëàëòûí ¿å øàòàíäàà 9.1, öýöýãëýëòèéí ¿åäýý 4.5 õóâèéí ïðîòåèíû àãóóëàìæòàé áàéíà. 1000 ¿ðèéí æèí íü 4.0 ã. Ãàí, õ¿éòýíä òýñâýðòýé, øîðâîã õºðñºíä óðãàõ ÷àäâàð ñàéòàé.

Ñîðò: Íóòãèéí äàãóóðûí ºëºíãèéí òàðèìàëæñàí “Õºäºº àðàë”ñîðò áîëîí ÎÕÓëñ, ªÌªÇÎðíû äàãóóðûí ºëºíãèéí ñîðòóóä ¿ð, ºâñíèé óðãàö ºã÷ áàéíà.

1. Äàãóóðûí ºëºíãèéí “Õºäºº àðàë ” ñîðòûí àæ àõóé, áèîëîãèéí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò

Àìüäðàëûí àíõíû æèë Àìüäðàëûí 2 äàõü æèë

Õýýðèéí ñî¸îëîëò

(%)

Àìüäðàõ÷àäâàð(%)

ªâºëæèëòºíä øèëæñýí óðãàìëûí

ºíäºð (ñì)

Óðãàö ö/ãà 1000 ¿ðèéí

æèí /ã/ªâñíèé ¯ðèéí

96.7 89.8 15-20 37.5 5.5 4.0

Õºðñ, õºãæëèéí ¿å øàò: Äàãóóðûí ºëºíãº íü áîð õ¿ðýí øàâàðëàã, øàâàðàíöàð, ýëñýðõýã àëü ÷ õºðñºíä óðãàæ ÷àäíà. Äàãóóðûí ºëºíãèéã óñàëãààã¿é íºõöºëä óðèíøèéí òàëáàéã òàðèëòûí ºìíºõ õºðñ áîëîâñðóóëàëòûã ÿâóóëààä òàðèàëíà. Óñàëãààòàé íºõöºëä öýâäýãø, õàâðûí õàãàëãààð áîëîâñðóóëñàí òàëáàéä òàðèàëíà. Àìüäðàëûí 2 áà äàðààãèéí æèë¿¿äýä 4 ñàð ñ¿¿ë÷ýýð ñýðãýí óðãàæ 7 ñàðä öýöýãëýæ , 8 ñàðûí ñ¿¿ë÷ýýð ¿ðëýíý.



Óðãàëòûí õóãàöàà 110-120 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. ¯ð íü 5-6 õýìä ñî¸îëæ 8-10 õýìä óðãàëò íü ýð÷èìäýã áàéíà.

Íóòãèéí äàãóóðûí ºëºíãèéí “Õºäºº àðàë” ñîðòûí õýýðèéí ñî¸îëîëò 96.7%, àìüäðàõ ÷àäâàð 89.8%, àìüäðàëûí àíõíû æèëäýý 15-20 ñì ºíäºðòýé ºâºëæèëòºíä øèëæñýí áàéíà. Àìüäðàëûíõàà 2 äàõü æèë 78% -òàé ºâºëæñºí áàéíà.

Òàðèõ ¿ðèéí íîðì, àðãà, ã¿í: Òàðèõ ¿ðèéí ñî¸îëîëò, öýâýðøèëò íü ñòàíäàðòûí øààðäëàãà õàíãàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé. /Õàâñðàëò-1/ Äàãóóðûí ºëºíãèéí ¿ð ãóëñàìòãàé ÷àíàð áàãàòàé ó÷ðààñ ¿ðëýã÷ýýð òàðèàëàõäàà øàð áóäàà, ýðäýñ áîðäîî çýðýãòýé õîëüæ òàðèàëæ áîëíî.

2. Äàãóóðûí ºëºíãèéã òàðèõ ¿ðèéí íîðì,àðãà, ã¿í

Òýæýýëä òàðèõ ¿ðèéí íîðì êã/ãà

Òàðèõ àðãà /ñì-ýýð

Õºðñíèé òºðºë¯ð ñóóëãàõ ã¿í /ñì-ýýð

Õºíãºí Õ¿íä20-25 15 2.5-3.0 1.5-2.0

Òàðèõ õóãàöàà: Äàãóóðûí ºëºíãèéã óñàëãààòàé íºõöºëä 5 ñàðûí ýõýýð, óñàëãààã¿é íºõöºëä õºðñíèé íººö ÷èéã, òóõàéí æèëèéí õóð òóíàäàñíû õýìæýýíýýñ õàìààðàí 6 ñàðäàà áàãòààí òàðèàëíà.

Õóðààõ, àøèãëàõ: Äàãóóðûí ºëºíãèéã àìüäðàëûí 2 äàõü æèëýýñ íü ò¿ð¿¿ëýëòèéí ¿å øàòàíä ºâñºíä õàäàæ àøèãëàíà. Ìàë áýë÷ýýõ, õàäëàíä õàäàõ, ºâñºí äàðø õèéõ çýðãýýð àøèãëàíà. Ò¿ð¿¿ëýõ õ¿ðòýë àäóó, ¿õýð õîíü ÿìàà äóðòàé èäíý.



Õàâñðàëò-1

1. Òýæýýëèéí îëîí íàñò óðãàìàë òàðèàëàõàä àøèãëàæ áàéãàà ÕÀÀ-í ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ

Òåõíèêèéí íýðÒåõíèêèéí ìàðê

Çîðèóëàëò Óëñûí íýð

Äóãóéò òðàêòîðóóä

ÌÒÇ- 80, 82 ÕÀÀ-í ÷èðã¿¿ë ìàøèíóóäûãõîëáîíî.

Îðîñ

Àíæèñ ÏÍ-3-35 Òàëáàéã 20-25 ñì ã¿í õàãàëíà Îðîñ¯ðëýã÷ ÑËÒ-3.6 Òýæýýëèéí îëîí íàñò ¿åò,

áóóðöàãò óðãàìàë òàðèàëàõÎðîñ

¯ðëýã÷ Ñàêñîíèÿ-200À Òýæýýëèéí îëîí íàñò ¿åò, áóóðöàãò óðãàìàë òàðèàëàõ

Ãåðìàí

¯ðëýã÷ ÑÎ-4,2 Õ¿íñíèé íîãîîíû ¿ðëýã÷ ÎðîñÑèéð¿¿ëýã÷ ÊÏÏ-2.2 Òàëáàéã ñèéð¿¿ëýõ, õîã

óðãàìàë óñòãàõÎðîñ

Áîðíîé Áèã-3 Òàëáàéã ñèéð¿¿ëýõ ÎðîñÁîðíîé Òàëáàéã òýãøëýõ ÷èéã õààõ ÎðîñÁóë ÇÊÊ-6 Òàëáàéãòýãøëýõ,íÿãòðóóëàõ Îðîñ×èðã¿¿ë êîìáàéí

ÊÑ-1,8 Äàðøíû óðãàìàë õàäàõ Îðîñ

Áàãà îâîðûí òðàêòîð

Áàãà îâîðûí 2 õóòàãòòàé /êîðïóñòàé/

Áàãà õýìæýýíèé îëîí æèëõºíãºí õºðñòýé òàëáàéã12-15 ñì ã¿í áîëîâñðóóëàíà.Äàðààõòåõíèê¿¿äèéã óãñàð÷ àæèëëóóëíà.

Õÿòàä

Áóòëàã÷ Õºðñèéã áóòëàíà Õÿòàä¯ðëýã÷ Áàãà õýìæýýíèé òàëáàéä

ñàéí òîõèðóóëàãà õèéæ òàðèàëàëòàíä àøèãëàíà.

Õÿòàä

×èðã¿¿ë êîìáàéí

Ñîãîîâîð, åðõºã çýðýã çàðèì ¿åò óðãàìëûí ¿ð õóðààíà

Õÿòàä

Áîðîîæóóëàã÷ 1-5 ãà òàëáàéã óñëàõ ÕÿòàäÕàäóóð Òàðèìàëóóäûã ºâñºíä õàäàõ ÕÿòàäÒàðìóóð ªâñíèé ÷èéãèéã áàãàñãàõààð

òàðìàõ /55-65 õóâü õ¿ðòýë/Õÿòàä

Õýð÷èã÷ Òýæýýë õèéõ çîðèëãîîð 5-6 ñì õýìæýýòýé áîëòîë õýð÷èõ

Õÿòàä

Ñèéð¿¿ëýã÷ Òàëáàéä ìºð õîîðîíäûí áîëîâñðóóëàëò õèéõ

Õÿòàä



Õàâñðàëò-2

2.Öàðãàñûã òýæýýëä 10 ãà òàëáàéã áîëîâñðóóëàõ, òàðèàëàõ çàðèì çàðäàë

Àãðî àæèëëàãàà

Òåõíèêèéíàãðåãàò

Íýã ãà-ä çàðöóóëàõ øàòàõóóí/ë

10 ãà-ä çàðöóóëàõ øàòàõóóí/ë

10 ãà-ä çàðöóóëàõ øàòàõóóíû ¿íý ìÿí/òºã-ººð

Òàéëáàð

Àìüäðàëûí àíõíû æèëäýýÒàëáàéã 20-22 ñì ã¿í õàãàëàõ

ÌÒÇ-82ÏÍ-Ç-35

2 2.0 220 440.0

Òàëáàéã ñýíä÷èëýõ

ÌÒÇ-82ËÄÃ-5

12,0 120 240.0

Ñèéð¿¿ëýõ ÌÒÇ-82ÊÐÍ-4.2

8.0 80 160.0

Áîðíîéäîõ ÌÒÇ-82Çèã-çàã

5.0 50 100.0

Òàðèëòûí ºìíºõ áóëäàëò

ÌÒÇ-82ÇÊÊ-6

6.0 60 120.0

Òàðèàëàëò ÌÒÇ-82 8.0 80 160.0

Òàðèëòûí äàðààõ áóëäàëò

ÌÒÇ-82ÇÊÊ-6

6.0 60 120.0

Øàòàõóóíä - - 670 1340.0Öàðãàñíû ¿ð õóäàëäàæ àâàõ çàðäàë

10 êã ¿ðýýð òàðèàëàíà

100õ12.0 1200.0

Á¿ãä çàðäàë 2540.0 Àìüäðàëûí 2 äàõü æèëäýýÕàâàð ñýðãýí óðãàëòààñ ºìíº áîðíîéäîíî

ÌÒÇ-82Áèã-3

12.0 120 240.0

Õîðòîíòîé òýìöýõ çàðäàë

- - - 100.0



Õîã óðãàìàëäÃåðáèöèä öàöàõ

ÌÒÇ-82ÎÂÒ-1À

8.0 80 160.0 Ãàð õîð ø¿ðøèã÷ àøèãëàæ áîëíî.

10 ãà-òàëáàéí ºâñèéã õàäàõ

Õÿòàä áàãà îâîðûí òðàêòîð,õàäóóð

4.0 40 80.0 Õÿòàä áàãà îâîðûí òðàêòîðîîð øàòàõóóíûãòîîöîâ.

ªâñèéã òàðìàõ

Õÿòàä áàãà îâîðûíòðàêòîð,òàðìóóð

4.0 40 80.0 Õÿòàä áàãà îâîðûí òðàêòîðîîð òîîöîâ.

ªâñèéã áîîõ 10.0 100 200.0 Îðîñûí ºâñ áîîõ ïðåññëýã÷ýýð øàòàõóóíûã òîîöîâ

ªâñèéã çººõ Çàðäàë ºâñ çººõ ãàçðûí çàéíààñ õàìààðíà

10 ãà òàëáàéãààñ õóðààõ ºâñ

1 ãà-ààñ 30 öí ºâñ àâíà ãýæ òîîöîõîä 10õ3000=30.0 òí

Á¿ãä çàðäàë ìÿí/òºã/çàðëàãà/

860.0

Îðëîãî 3600.0Àøèã 2740.0

Òàéëáàð: Àìüäðàëûí 2 äàõü æèëäýý öàðãàñíû 10 ãà-ààñ íèéò 30000 êã:25 êã=1200 áîîäîë ºâñ àâíà.

1200 áîîäîë ºâñ õ 3000 òºã=3600.0 ìÿí.òºã-ººð áîðëóóëíà.

¯¿íä ºâñ òýýâýðëýõ çàðäàë îðîîã¿é áîëíî.



3.Òýæýýëèéí îëîí íàñò óðãàìëûí òàðèõ ¿ðèéí ÷àíàð, ¿íý

Òàðèìëûí íýð

Íýã êã ¿ðèéí ¿íý/ìÿí/òºã

¯ðèéí çýðýãëýë

¯íäñýí òàðèìëûí ýçëýõ õóâèéí äîîä õýìæýý

Õîã óðãàìëûí ¿ðíèé ýçëýõ äýýä õýìæýý

Ñî¸îëîëòûí äîîä õýìæýýõóâèàð

Öàðãàñ 13.0-15.0 ÑóïåðýëèòÝëèòIII

95.095.090.080.0

1.01,01.52.0

80.075,065.055.0

Ñèáèðèéíºëºíãº

7.0-10.0 ÑóïåðýëèòÝëèòIII

90.090.088.078.0

1.01.01.22.0

75.070.065.045.0

Ñîðã¿é ñîãîîâîð

9.0-12.0 III

90.085.0

1.52.0

70.060.0

Äàãóóðûí ºëºíãº

7.0-10.0 III

85.075.0

1.52,5

60.040.0

4.Òýæýýëèéí îëîí ¿åò, áóóðöàãò íàñò óðãàìëûí ¿ð , ºâ÷èí, õîðòîíòýìöýõ õîð, áýëäìýëèéã ëàâëàõ áàéãóóëàãóóä

Áàéãóóëëàãûí íýð ÁàéðëàëÓòàñíûäóãààð

Òàéëáàð

Ìàë àæ àõóéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé õ¿ðýýëýí

Óëààíáààòàð õîòÇàéñàí /ÕÀÀÈÑ-èéí óðüä òàëä/

99125049 Òýæýýëèéí îëîí íàñò óðãàìàë òàðèàëàõ çºâëºãºº ºãíº. ¯ðèéí íººö òýé ýñýõèéã ëàâëàõ

Óðãàìàë õàìãààëàëûíýðäýì øèíæèëãýýíèéõ¿ðýýëýí

Óëààíáààòàð õîòÇàéñàí /ÕÀÀÈÑ-èéí óðüä òàëä

9918634693212855

ÕÀÀ-í òàðèìëûí ºâ÷èí,õîðòîí,õîã óðãàìàëòàé òýìöýõ õîð,áýëäìýë çàðàõ,çºâëºëãºº ºãºõ

Òýæýýëèéí îëîí íàñò óðãàìëûí ¿ð ¿ðæ¿¿ëýã÷äèéí õîëáîî

Óëààíáààòàð õîòÁàÿíç¿ðõ ä¿¿ðýã

99080203 Òýæýýëèéí íýã,îëîí íàñò óðãàìëûí ¿ðèéí íººöòýé ýñýõèéã ëàâëàõ

ÕÀÀ-í ìåõàíèê-æóóëàëòûí êîðïîðàöè

Óëààíáààòàð õîòÇàéñàí /ÕÀÀÈÑ-èéí óðüä òàëä

ÕÀÀ-í òåõíèê¿¿äèéí ¿íý,íîðì,íîðìàòèâ ëàâëàõ

ÒÝÌÄÝÃËÝË

buurtsagt urgamal

Documents