but ky pham duy

Bt K Mt i Nhn Li

Sau khi v ti qua i vo thng 8 nm 1999, ti quyt nh gii ngh. Ngha l ti s khng cn son nhc na, ti s khng cn i ht rong na, tuy ti t ha s vn phi hon tt cho xong hai son phm cn dang d l : HI K 4 v MINH HA KIU. Vic ny ch l chuyn nh, khi ti t t l hnh v min thanh lng ri.

V khng cn l mt ngi sng bng ngh ca ht na, ma Xun nm 2000, ti m thm v thm qu hng sau 60 nm xa H Ni v 25 nm xa Saigon. Ri v khng c nh li Vit Nam sng nt qung i cui cng, ti quay v Th Trn Gia ng (Midway City) l ni tr thnh "t sng hm nay v t cht ngy mai" ca tng ngi trong gia nh ti... trong lng thm vui, an bnh v thanh thot. Mt ln hnh hng (hay hi hng) nh cha p c mi tnh qu lc no cng lai lng trong ti... trong hai nm 2000-2002, ti v thm Vit Nam tm (8) ln. Ln no cng em vo BT K (m ti vit cho con chu) mnh mng, bao la v cht chi l cm tng !

Khi ma Thu 2001 ang sp ti, cng nh nhiu nm trc y, cc con ti d nh t chc mt ngy l sinh nht cho b c tnh cch thn mt trong gia nh. Nhng v y li l ngy l bt tun thng th ca ti cho nn, cng vi cc bn ng nghip gm khong 40 ngi, cc con ti quyt nh t chc lun mt m nhc Phm Duy vi mt chng trnh chn lc, trong c y cc loi ca m ti cng hin cho i. Mt chng trnh c tnh cht tng kt, "dng danh"...

Mt i Nhn Li - Bt KPhm Duy - Mt i Nhn Li


Nhng bng nhin xy ra bin c 11 thng 9, 2001... tc l v qun khng b tn cng M Quc, m nhc ny phi hy b, d din trng thu sn, bch chng in ra, chng trnh ca nhc son tho, v in, ngh s tp dt...

D Liu Mng Sinh Nht ca PD

Vo gia nm 2001 , tnh hnh sc khe ca ti bng nhin suy sp. Rng r ba bn thng tri, t nhin ti khng n c, st lun mt lc 25 pounds. Nghi ng mnh b cancer (th mi st cn nh th ch !) ti vi v i gp bn v bc s. Sau nhiu cuc th nghim, cc v khm ph ra rng ci thn ca ti b h ! L do l v sau khi m tim vo cui nm 1999, mi ngy ti phi ung 12 vin thuc, vic ny nh hng ti thn, khin ti khng n c, mt mu v st cn. Th l ti c cc bc s ra lnh phi gim liu thuc ung hng ngy (cn c 7 vin), phi c trch thuc lm tng hng huyt cu, phi thay i thc n trong m thc v.v... V ti dn dn tr li bnh thng, vi sc sng ca tui 80.



Nhng mt s thn hu ti Nam California, c l v trong my nm nay, thy ti tuyn b chm dt s nghip, thy ti ra vo bnh vin hi nhiu, ngha l c v "gn t xa tri" ri, nht l khi nhng Mnh Thng Qun ny t thy mnh c nhiu phng tin (hai ba th h ca s, gin nhc giao hng, ngn khon, khn gi...) c th lm mt chng trnh tm tt "cng phu mt i" ca ti m t lu cha c mt t chc vn ha, cng hay t, trong hay ngoi nc c th gi thc hin, ngai tr m nhc d nh va k trn.

Ni mt cch gin d, nhng thn hu v cng ng yu mun lm mt cng vic gi l "vinh danh" mt nhc s c mt i son nhc cho dn tc, cho qu hng. H khng i ti cht i -- nh nhiu ngh s qu c -- ri mi lm l "tng nim", "nh gi" hay "suy tn".

Th l vo mt ngy p tri, ti c tip sc vi mt nhm t chc gm nhng ngi ca Hi Ung Th, Hi VAALA, Hi Hiu Nhc, KICON company... ca cc bo Ngi Vit, Th K 21, Vit Tide, MimiNews v.v ... phc ha mt tun l gi l VINH DANH ngh s, m u l hai cuc trin lm v hi lun ri kt thc bng mt concert. gi chung l PHM DUY, MT I NHN LI, tn ny do nh vn Phm Ph Minh t ra.

>>>Vn T Chc



T Chc



Tip ban T Chc

Ti gp hai th h bn b nhiu ln ti nh ti : Ngc Yn, anh Thn (chng Bch Lin), Thanh (Kicon), Y Sa (con gi L nh iu), Qunh Hng (pianist, con ha s Trnh Cung) Charlie Nguyn (cineast), ha s Trng Etcetera, Phc violon, Khnh Hng (conductor) v.v...

Chng ti phc ha mt k hach, khi u bng vic son v in poster :



Son v in mt tp k yu :

Ri s l vic thng tin qua bo ch...

>>>Bo Ch



Nhm tr Mimi News thm nhc s Phm Duy ti nh ring Midway City, thng 2, 2002

(nh Etcetera)

Nhiu bi thng tin v v vinh danh ny c lin tip ng trn cc bo, c bi l cuc phng vn, c bi l nhn nh c nhn, cng c bi dnh cho d lun v ti, nh "thanh minh thanh nga" vi iu g y !

Thng Nm 02 : Phm Duy, Mt i Nhn Li

Mimi Studio v Chng trnh trin lm v nhc s Phm Duy

Bi do Nguyn Vn vit

"Bng nhng ng gp to ln ca mnh cho m nhc Vit Nam, ng xng ng c vinh danh. L ra, chng ta phi lm cng vic ny t lu, v khng phi ch vi ring nhc s Phm Duy, m cn nhiu ngh s khc, nhng ngi c i ng gp gi tr tinh thn cho vn ha dn tc, cng cn c lu tm v vinh danh"

l li pht biu ca c Mimi, ch nhn phng sinh hot Mimi Studio, ni v nhng sinh hot xoay quanh ch "Phm Duy, Mt i Nhn Li" trong thng 5 nm 2002.

Khi i t mt chng trnh m nhc c bit, quy m do Hi Ung Th Vit-M (Vietnamese American Cancer Foundation -VACF) d nh t chc nhm vinh danh ng gp to ln v m nhc ca nhc s Phm Duy ti La Mirada Performing Arts Theater, thnh ph La Mirada. Mimi Studio bt vi ban t chc khai trin thm nhng sinh hot vn ha a dng hn, xoay quanh ch chung l nhc s Phm Duy.



V phn ni dung, c Mimi cho bit thm: "Chng ti d tnh thc hin lin tip 3 tun l trong thng 5 ti y ni v con ngi v s nghip m nhc ca nhc s Phm Duy qua cc hnh thc: Trin lm, hi lun, hi thoi, trnh din nhc gii thiu mt cch su rng nhng tc phm ca ngi nhc s ti hoa ny. Mimi Studio lnh nhn phn trin lm cc hnh nh, ti liu, n phm m nhc, cng nh phi hp vi nhiu thn hu, t chc cc bui ni chuyn, hi lun v m nhc cng nh con ngi Phm Duy. Cc bui trin lm, hi lun ny s c thng bo chi tit c th thm v thi gian, a im trong thi gian sp ti."

im c bit ng lu trong sinh hot vn ha ny l s tham gia ca th h di 40 tui, nhng ngi t c nghe nhc cng nh bit r v Phm Duy. Sau 1975, nhc Phm Duy b cm ph bin trong nc, nn lp ngi sau khng c c hi nghe nhiu, ra n nc ngoi, vi cuc sng, mi trng mi khc bit nhiu v vn ha, th h th hai c nhiu chn la khc nn nhc Phm Duy tr nn mt loi nhc "c in" i vi h. o din Charlie Nguyn, ngi thc hin mt cun phim ti liu v Phm Duy ( trnh chiu trong dp ny) cho bit khi lm vic, ni chuyn vi nhc s Phm Duy gip anh hiu hn v nhng bin ng ca t nc thng qua m nhc. Y-Sa, ngi ph trch chng trnh Vng chn tri vn hc ngh thut cho i VNCR vit kch bn cho cun phim ca Charlie, cng nh thc hin cc cuc phng vn, ni chuyn vi nhc s Phm Duy cng rt ra c nhiu bi hc b ch v lch s qua nhc Phm Duy. Nhip nh gia Nguyn Hong Nam, ngi thc hin trin lm hnh nh Phm Duy ca hm nayang lm vic ro rit ghi nhn nhng hnh nh mi nht trong cuc sng hng ngy ca ngi nhc s ln ny. Nhm Mimi News vi L V, Etcetera, V Qu Ho Nhin, Vng Hng, Thy Tin chun b thc hin mt s bo c bit "chuyn " Phm Duy cho thng 5. S kt hp lm vic ca th h th hai, nhm a n ngi nghe, ngi xem nhng thnh qu, ng gp ln lao v m nhc cho Vit Nam ca nhc s Phm Duy l xng ng.

Chng trnh "Phm Duy, Mt i Nhn Li" l sinh hot vn ha u tin c s kt hp ca nhiu t chc, nhiu c nhn thc hin vi mc ch vn ha vinh danh mt c nhn tiu biu cho m nhc Vit Nam. Chng trnh t nng v gi tr vn ha. S tin thu c s trao ht cho Hi Ung Th Vit M.

y l bc khi u ghi nhn nhng ng gp ng k ca cc vn ngh s cho



vn hc ngh thut Vit Nam.

Phm Duy v D Lun

Bi vit ca BS Bch Lin

Ti khng thch ngi l i mch, v cng khng n chuyn i t ca ngi khc. Phi nghe nhng chuyn thm kn ca bnh nhn hng ngy, nn khng c "x cng an" g l ng k na. Gn y, khi cng Hi Ung Th Vit M t chc chng trnh "Phm Duy, Mt i Nhn Li", ti b li ko vo d lun v nhc s Phm Duy. Trc kia, ch c bnh nhn gi hi bnh, by gi no fax, no e-mail v Phm Duy gi n ti tp. nh lm l, nhng khng c. V by gi b ko vo vng nn ti cn ln ting.

Bao nhiu li ch trch: no l Phm Duy thiu o c, tnh i lng nhng, nhc tc, tham tin, theo Cng sn, li v ti v 30 nm nay, ng khng cu ni nn m nhc Vit ang gim chn ti ch. H bo ng gi ri, vit nhc ht hay m cn hunh hoang. Chnh ti v nhng ngi trong ban t chc cng b mng l da hi ng Phm Duy ni ting.

Ti suy ngh nhiu v nhng li ch trch rt nng li . D lun c ci l ring. Phm Duy c lng nhng, ng khng du gim l c b bch (tuy cha ai nhn l con ri ca ng). Ni theo tiu chun cc v thnh th ng ng l v o c. ng chc tham tin, cng nh ti vy. Nu phi cha bnh min ph cho tt c mi ngi c ca tng l "lng y nh t mu", m khng c tin nui thn v gia nh, ti s khng nhn danh hiu ny. Vic Phm Duy dm v thm Vit Nam v ni chuyn vi nhng ngi c chc quyn (theo nhng e-mail t co m ti nhn c). Trong cng v ca Phm Duy, ti cng mun c dp v Vit Nam, v c



ni chuyn vi nhng k y, may ra c gip h m mang thm kin thc v thay i ng li chng? (Th no ti cng s b mng l ngu qu, b cng sn n la m khng bit. Nhng cng nh chu thi, v hnh nh c nhiu ngi cng ngu nh ti vy). ng li tht khng bit iu, gi ri th i ch khc chi cho ngi khc c ch m ln ch, hn 80 tui m cn ti ngy son sch, thu thp ti liu, vit lch, lm nhc. ng lm ht nh vy th cn ai c c hi lm na, tht l ham danh.

D lun i hi qu nhiu nhc s Phm Duy. Lc no sng tc ca ng cng phi hay, khng c d. Mt ngn bi m c nm mi bi d l cng trnh vt i, th khng sng tc c bi no nh ti y cn hay hn (!). ng phi l mt nh o c, hay o c gi cng c. ng phi ung nc l m sng, phi trnh xa nhng quan h nam n khng chnh ng, ngha l ng phi l mt ng thnh. ng gp ai cng phi chp tay nhn mnh c ting khim nhng. ng phi trnh xa bn cng sn v coi chng s b ly cng sn, d ngy xa ng tng chy trn cng sn trong thi khng chin, v vn b ch cng sn coi nh k phn ng v nhng bn nhc ca tng tnh ngi ca ng. ng ng c t do t tng, m phi theo s lnh o ca nhng v thnh hay to ting trong cng ng. V nht l ng ng lm g na. Ngi Vit chng ta hay knh trng ngi ln tui v c cng, nhng ch thch nhng ngi lm ra v khim nhng. Ai t tin v nng ng th b mng l hunh hoang!

Phm Duy ch l con ngi thi! ng c thi h tt xu, v c ci hay ci p ca mt con ngi. Ch khc l Thng cho ng qu nhiu. l s mnh cu thin ti. Nhiu ti v nhiu "tt xu" nn ng thng cm con ngi, nhn ra v din t tuyt vi nhng nt p, nhng khng trnh n ci xu xa ca nhn loi. V th, khi nghe hay ht nhc Phm Duy, chng ta rung ng v gn gi mt cch c bit. Mt v thnh lm nhc, s khng cho ti nhng rung cm thnh thc nh vy.

Nhc ng khng phi bi no cng hay. Ti khng thch nhiu bi. Nhng ni khng ngoa c i ti c nui bng nhc Phm Duy. T nhng bi ru con i nghe m ht "t khi mi ra i"; n nhng bi nhc tui th ht lc "mt tri nam trn trng thu, em b ra ngi xem ch Cui u"; ri tui dy th m mng "Em c m m g tui mi hai, tui mi ba", n tnh yu lng mn ch dm " b qun cy n" hay " ung ly chanh ng ung mi em ngt"; ri say m nhng dc tnh bc la ca " C Hng", cu "Nha Trang Ngy V"; ri "Ti yu ting nc ti, i ting ru mun i", nhng bc chn trn "Con ng Ci Quan", nhng huyn thoi "M Vit Nam" cho tnh yu qu hng dn tc; ri ho kh ngt tri ca thanh nin khng chin chng ngoi xm vi "Ngy bao hng binh tin ln, b ci vang lng cu quyt chin"; qua n nhng dn vt suy t tm linh ca tui trung nin "Chiu xung trn ging sng Cu Long, nh mt cn c mong, i chiu", n nhng trit l v o, v Thin, v Ci Cht v S Sng, v ci V Hn..., ca tui gi, v nhiu nhiu na. Vi nhc Phm Duy, chng ta l hnh qua cuc i vi ngt bi, cay ng, tham sn si, tht tnh lc dc, tuyt vng, hi vng, thng hoa, v gii thot.

D lun c l l ring. Nhng nu chng ta kht khe vi Phm Duy, sao khng khe kht hn vi chnh mnh: "Ti lm c g cho i?"

Mi vin chng ta nh nm ra, hy xem li, ko nm phi chnh mnh. Hy du



li i mt nhn v m rng tm lng cm n nhng ai ang lm p cuc i. Ta s thy i cn p lm.

Nguyn Bch Lin

n tng Phm Duy

Bi vit ca Etcetera.

Thng nm, qun Cam c mt bui ha nhc, ht v nghe 50 nm nhc Phm Duy. Vinh danh. Dy ln nhng bn tn nh gi v m nhc v ngay c con ngi ca ng. S bo VN, mt t bo nhn nh v ngh thut v vn hc cng c mt s c bit vi bi v ca nhiu nh ph bnh ni ting ca Vit nam. ti Phm Duy l mt s hp dn t nhin, gn nh ai cng c th ni t nht l mt vi iu g v Phm Duy. C ngi tng gp Phm Duy, tng ni chuyn vi ng, tng c sch ca ng, tng nghe k v ng v hu nh ai ai cng tng nghe nhc ca ng. Nhiu ngi cng nhn ng l mt nhc s ti hoa, c ngi ch ng thiu o c, tuy nhin im c bit l, khi ni v Phm Duy, h thng ni vi mt mc xc tn rt cao, gn nh h cam chc l h rt hiu v nm bt c Phm Duy.

i vi nhng ngi tr hn, trong nc cng nh ngoi nc, h t bit v Phm Duy hn, v l trong hn mi nm gn y, ng t khi xut hin trc cng chng. Nh ng Midway City, rt gn trung tm thng mi ca ngi Vit Little Sign, MimiNews chng ti n hi chuyn v nm bt gn hn con ngi hin ti v suy ngh ca Phm Duy.

1. Gn y bc lm g ? "Ti lm thinh." Sau khi nh ti mt, ti khng lm g ht, song sau khi v Vit nam, ti hon tt c "Hi k" v "Minh Ho Kiu II"

2. V Vit nam lm g ? i tm m m gia tin v tm nhng ngi trong h cn sng. Ti khm ph ra



mnh l ngi trng h, ngi cao tui nht trong lng Phng Dc, H-Ty. Ngoi ra, th gp g bn b c nh Hong Cm, Nguyn Hu ang, on Chun khi cn sng, v nhiu ngi khc na.

3. Bc trao i vi bn b c nhng iu g ? Khng ai ni vi ai iu g, nhng y dy tm s. Ni vi nhau bng mt sc im lng. Chng ti c ci l lm, khng ai ni vi ai mt li no c, nhng y dy tm s. C th ni chng ti ni chuyn vi nhau bng mt sc im lng. Hnh nh gia chng ti c mt ci ngn ng no m khng cn phi ni ra. Theo ti l tnh t dn tc. Tnh t dn tc c th l ght b nhau, c th l yu mn nhau, c th l qu trng nhau. Chng ti bit ci nguyn nhn v u c s chia r nhau, git chc ln nhau, hn th nhau. Bao gi ti cng ly ci i nhn r s vic i x vi nhau.

4. Bc c i nhiu ni Vit nam khng? Ti i xem phong cnh, ra Hn Gay, nghe nhc trn sng Hng Hu, vo Qung Nam thm Hi An. pha Nam, ra tn Hm Tn v gh thm Phan Thit l chic ni i tnh ca ti.

5. Phn ng ca dn chng nh th no ? C iu may mn l a phn dn chng khng nhn ra ti, nhng m khi nhn ra th nh m rc vy. S tht th ti ch mun yn thn, khng mun n o. n o i vi ngi trong nc th khng nn, i vi ngi ngoi ny th cng khng nn na.

6. S n nhn m nhc Phm Duy ra sao ? Trc kia th ti bn khon lm, n au kh, v ti cho rng nhc ca ti vng ting H ni 50 nm qua v Si gn 25 nm qua. Ngi ngh s no m khng mun khoe nhng sng tc ca mnh. Ti c tng ngoi Bc th h bit n bi "V Min Trung" l ht, v trong Nam th n bi "Ny C Em Bc K Nho Nh" th ht, th nhng ti lm hon ton. bn nh h thuc nhc ca ti cn hn ti. C ngi tng ti n 60 a CD su tp nhc Phm Duy. Phn ng ca ngi ngoi Bc th h th v hn so vi trong Nam, v nhc ca ti i vi h cn mi m. V nh bit c nh vy nn ti khng cn thc mc na. By gi th coi nh l ti xong ri, tt c s nghip ca ti nm trong computer ht ri. Ti c th cht c ri m khng c phi thc mc nh ng Vn Cao hay ng Trnh Cng Sn.

7. Bc mun ni g qua m nhc? Ti l mt ngi "khc ci theo mnh nc" v ti ni ht nhng iu qua nhng tc phm ca ti ri. Trong s ngi nghe, ti xin cm n nhng ngi nh Thy Khu, on Xun Kin ni ln c ci i quan cng nh ci vi m ca ti.

6. Nhn v Vit nam t hi ngai, bc ngh g ? Khng c giy pht no trong 26 nm qua m ti khng ngh n nc Vit nam. Ti u c mong l n s tin b nh nhng ni m mnh nhn thy. Th nhng lm sao c mi t nc c mt lch s ring. L mt ngi ngh s ti c mong thy mt Vit nam thng nht lng ngi, nhng m cho n by gi vn cha c c. nh vy thi. Ti ngh lch s c nhiu ngu nhin cuc i ch khng phi ai mun m c.



7. Bc c lc quan v con ngi Vit nam, t nc Vit nam khng ? Nhn li 500 nm lch s Vit nam, th s chia r trin min, mun gii quyt trong mt thng tri th lm sao c. Tuy nhin, mt im m ti rt lc quan, l con ngi Vit nam vn khng thay i sau bao nhiu thng trm nh vy. Con ngi Vit nam vn l Vit nam nh ti bit, nh ti vn tng yu qu. Cng i v vng qu, th cng r rng nh vy.

8. Cn con ngi Vit nam hi ngoi th sao? Con ngi Vit nam b nh bt ci gc ra ngoi ny ri, th cn rt t ngi cn gi c, v hon cnh i sng. V d nh ngi Vit nam chng ta xa kia i lng lm, "chn b lm mi" c m, nhng by y chng ta c c th u ? Ton l gi to c. V d nh cuc sng hin thc y r mn mt, nhng cc ngh s u than cn ti c. Cng ng Vit nam y c nhiu tt xu, nhng khng ai dm ni ra. Ai cng s dy bn c. Th n s bn. C th l ti ni sai, nhng suy ngh ca ti l th.

9. Khong cch vi Phm Duy ? S d hin nay c s ly d gia ngi ngh s ni chung vi qun chng thng ngon l do hon cnh. Trong cng ng Vit nam hin nay, ai l ngi lo t chc nhng sinh hot vn ho. Ch c nhng t bo, nhng ch lo nui sng cho t h khng thi cng l kh qu. Thnh th li phi dng n vn chnh tr. M chnh tr th phi m dn, th phi lm n ln cho ngi ta mua bo ca mnh. Trong lnh vc vn ngh, th xng tng theo ng tin, thnh n to ra mt s no lon. Trong nhng t chc vn ngh th a ra s h hang, cao ci sex. H c ci l ca h, c th l nhc ca ti khng cn n khch na. Nhng l mt ngh s, ti phi trnh xa nhng sinh hat nh vy. S cch bit , ch quan cng c, khch quan cng c, nhng n phi xy ra thi.

7. nh gi v nn m nhc bn trong Vit nam hin ti. Kh ni, nhng ni chung v phng din t chc v ti nng, th h c nhiu lm. Nhng h b ng khung thnh ra khng c ni bt ln c. So vi thi k ng Dim, thi k ng Thiu, mc d c kim duyt, nhng d sao cng khng n ni no, chng ti khng b ng khung my. V ti v Vit nam trong mt thi gian ngn ngi thi, nhng nhn thong qua th thy c nhng bi bt chc nhc i Hn v nhc i loan. Xu hng quay v vi nhc dn tc th li theo chiu hng gi y nguyn nh c v cng thiu sng to.

9. Phn ng ca ngi ngai quc v nn m nhc Vit nam. Ngi ngoi quc n Vit nam, phn nhiu l v mc ch su tp, bo tng cc loi hnh m nhc c truyn nhiu hn, bi v m nhc Vit nam ca mnh cn th thin v thp lm v mi phng din. Nu m so vi Nht bn hay Trung hoa th h hn mnh rt nhiu. L do gin d l v dn h ng, t chc ca h gii. Cn mnh, th nhc s trong Nam ngoi Bc chia r nhau.

10. nh hng ca xu hng nhc hin i ca Ty phng n Vit nam nh th no? Ti c bit c ngi i vo nhc Jazz, nhng mn mt ci o ngi khc khoc vo mnh, th theo ti kh lm. Ring ti sau khi i du hc Php v, th ti thy mnh khng th mn ci o ca Schubert hay ca Beethoven, m mnh phi c



ci ca mnh, thnh ra ti c "Minh Ho Kiu."

11. iu g l quan trng nht trong vic sng to ngh thut? Phn nh x hi, v quan trng nht l thnh tht vi mnh, thnh tht vi ngi, v thnh tht vi i. Ngh s m gi to th vt i.

12. Ngh g v khu Bolsa Little Saigon? Phi gi khu Bolsa l khu Bon Chen. i sng vt cht li ko con ngi tr nn tha ha, "tt c cho s sng." Nhiu ngi khng c i sng tinh thn, thiu l tng.

13. Ti sao bc khng vit v cng ng Little Saigon? Cng ng y khng nui c ngh s. Khng i pht thanh no tr tin cho ngh s. C t bo no ch trng n chng ti u. Thnh ra lm sao khng c cuc ly d c, mc du khng phi li ti ai.

14. Sinh hot c nhn ca bc nh th no ? Ti hon ton sng bng m nhc t xa n gi. ngoi ny, th may m ti cn sng tc nhiu v i ht, ng thi bn a nhc sng, nhng m phi lm nh vy th nhc lm.

15. Bc thch nhng sng tc no nht trong s nghip m nhc ca mnh? Ci no ti cng thch c, k c cc bi nhc tnh ca hay tc ca. Th d, ti thch tc ca v ti dm ni trong khi khng ai dm ni c.

16. Bc mun ngi ta nh v v ni v bc nh th no? Ti bung bt, treo n, chi mt, tt n, ri sn khu, t nay tr v sau, ti khng cn ng gia ch i nhn ai khen hay ch na. By gi ti vui mt mnh ti i thi.

17. Nhn nh g i vi mi ngi? Ti ch c mt li cm n i vi nhng ngi yu nhc Phm Duy, v l l do lm cho ti sng.

18. Mun ni g vi th h tr y? Cc cu may, m khng may. May l c mt i sng thoi mi hn, khng may l cung rn b ct la. Mun ni li, th cc cu phi t tm ly thi, s khng ai gip c.

* * *

Nh mt hu chn ca tt c mi cuc ly d, chng ti ra khi nh Phm Duy, khng trnh khi tm trng bn khon l gii nhng nguyn nhn. C l Phm Duy ng -- khng phi li ai, nhng qu l c mt s cch xa. C l chng ta hi ngoi khng cn l chng ta khi Vit nam. Chng ti l nhng ngi "may m khng may" nh li ca Phm Duy. Hnh trang ca Phm Duy li cho chng ti quan trng hn c m nhc, c th l tinh thn sng to, s thnh tht, can m v tn tnh vi i sng.



Tp Ch VN cho n hnh mt s c bt v ti. y l ln th ba hay th t m bn b dnh cho ti mt s quan tm ng qu qua nhng s bo c bit v Phm Duy. C rt nhiu bi ca rt nhiu nhng cy bt c gi tr nh Nguyn Xun Hong, Hong Khi Phong, Ph Tnh (on Xun Kin), ng Tin, Nguyn Ngc Bch, Thy Khu, Bi Bo Trc, Linh Mc Trn Cao Tng, Hong Xun Sn, Phm Quang Tun, Nguyn Sa, Qunh Giao, Phm Xun i, Phm Ph Li, Vn Quang, H Trng An, Ngc, ng Khnh, Tiu Quyn, Hong Chnh, Nguyn Hang Linh... m ti ch c th trch ra y mt s bi m thi.

Tp Ch VN



Tranh ca ha s Etcetera ng trong VN 66

Trong s bo ny, c nhng bi vit v ti t trc nay c in li, c nhng bi mi vit vi nhng ci nhn mi v ti... Trc ht l ca nh vn Nguyn Xun Hong :

Phm Duy V Vt Thng Di Tn



Nh nhng ngi cng la tui, ti a thch nhc Phm Duy, trc khi yu thch nhc Trnh Cng Sn. Ti ngh, trc khi ni ting vi nhng ca khc ca chnh mnh, Sn cng l mt ngi yu nhc Phm Duy. Th h ca anh ti, theo khng chin chng Php, chc chn l th h ca nhng ngi chn con ng ra chin khu mt phn cng v m nhc ca ng. Nhng ti c thm mt l do nh n ng nhiu hn cc bn ti mt cht v cho n nm 1972 -- khng nh chc l nm 72 hay 70, ci nm m nh vn Ng Th Vinh cng ra hu ta v mt bi bo ca anh -- ti b phin phc do mt ca khc ca ng: Bi B M Gio Linh.

Phm Duy vit B M Gio Linh nm 1948. Nm 1972, sau khi Trn Phong Giao thi t Vn, ng Nguyn nh Vng nh ti lm Tng Th K ta son 38 Phm Ng Lo. Lc tp ch Vn ca kch tc gia-gio s V Khc Khoan t trn lu cng a ch vi t Vn. ng Thn Thp Ra khi n ta son bao gi cng i ngang qua ch ngi ca ti. Mt ln ng hi ti cho Vn mt truyn. Ti ha. V ln no i ngang qua bn vit ca ti, ng cng nhc: Sao? C truyn cho s ny khng? Ti xu h v khng vit c. Sau cng, ti cng vit xong v "np bi" cho ng. Truyn ngn Cha v Anh ti a ng ng trn Vn -- ti nh hnh nh l s 52.

Mt bui chiu Mai Tho n ta son ko gh ngi trc mt ti hi "Ny, cu vit ci g cho Vn m bo b tch thu, ng ca vy?" Ti ng ngi.

Truyn ngn Cha V Anh l mt hi tng vi nhiu h cu v mt gia nh (ti) b chia ct trong chin tranh, v chia ct ngay c trong mt thnh ph. Mt nhn vt b v mt hng, khng bit mnh i u, v u. Truyn cn chp mt s on trong ca khc ca Phm Duy : M gi cuc t trng khoai Nui con nh gic m ngy Cho d o rch sn vai Cm n bt vi bt y... . . . . . Nh th n t cn y Khuyn con bo th phen ny M mng con git nhiu Ty Ra cng xi vun cy cy.



. . . . . . ng Khoan gp ti mt tun sau khng vui. Tuy vy, ng cng t v lo cho ti. "Anh c sao khng? C b g khng?" Tha anh, tt nhin l c. Em phi hu ta y. cng l thi gian m Ng Th Vinh cng t Bit on 81 Bit kch D v hu ta v bi bo Mt Trn Si Gn ca anh.

Nhng ti u ch dnh vi ng Phm Duy ch chng th. Nhng ca khc sau ny ca ng, nhng bi Bnh Ca (Dng Nh L Ha Bnh, Sng St Tr V, Ngy S Ti...) cng lm ti ray rt mi.

Ti ngc nhin v nhng bi Tc Ca, Va H Ca ... cng i vi o Ca, B Ca, N Ca ca ng. ng Phm Duy a ti, a dng v l mt ngi giu c v m thanh. ng m mng hn nhng ngi lng mn nht, nhng ng cng l ngi thng tc hn nhng ngi thng tc nht. ng c nhiu ting ni cho nhiu hon cnh.

ng l mt trong s t nhc s "sng" v "mnh" khng phi l th ngh s o l ca bn n v khi thuc. Nhc ca ng c nhiu th h ht v ht khp ni. Nhc ng c nhiu ngi nh v nh bng nhng k nim c bit. Nhc ng c ht vi mt tri tim si ni, nhng cng c ht vi mt ni bun cng cc. Nhc ng c nc mt. V cng c ht vi mt n ci.

Th gian c nhng th tnh cm no, ng u cho ngi ta c hi by t th tnh cm .

Nhng ti bit khng phi ai cng bng lng ng. C ngi nhn ng nh mt ti nng h hng. C ngi bo sau nhng ca khc ph th t Huy Cn, Phm Thin Th, Nguyn Tt Nhin, ng khng cn li g cho m nhc Vit Nam. Ti ng nhng ngi y sng bng thnh kin. Khng ngi Vit Nam no c th qun n Phm Duy.

soi sng gi tr v ngha. ca mt tc phm ngh thut - mt cun tiu thuyt, mt bc tranh, mt nhc phm - ngi ta thng qui chiu v tc gi, v i t ca ngi ngh s . Ngi ta vn thng ngh gia tc phm v tc gi chc chn phi c mt mi giy nhn qu. Tc phm l sn phm ca ngh s, n tt yu phi mang du n, hi th, i sng, ngh ca ngi sng to.

Ngi ta c Kiu ca Nguyn Du v ngi ta i tm tiu s ca ng hiu Kiu. Cng vy, ngi ta xem kch Lu Quang V, xem tranh Nguyn Trung, nghe nhc Trnh Cng Sn, ngi ta lun lun i tm tc gi. Ngi ta tm c "nhng bn tho d dang, nhng th t, nhng nht k, hi k" v qua h v li chn dung ngi ngh s. Chnh chn dung y "soi sng" tc phm ca h. Ti chia x "mt na" kin .

Ti khng tin l cuc i ca mt ngh s hon ton lm thnh tc phm ca h. Ti khng tin l tc phm ang c qun chng yu mn kia s km i v tc gi c mt cuc sng x hi "khng tt p" theo kin ca nhng nh o c. Ti khng tin gi tr tc phm s b tt xung khi tc gi c mt cuc sng khng cn bng vi tiu chun x hi. Nhng iu "ti khng tin" y tht ra cha l l thuyt phc ngi khc. Cho n khi ti c c my cun sch ca Milan Kundera, mt nh vn Php gc Czech.* Di ta Soixante-treize mots (By



mi ba t), phn th su ca cun Ngh Thut Tiu Thuyt, Milan Kundera vit : "L'artiste doit faire croire la postrit qu'il n'a pas vcu", dit Flaubert.**

Vn theo Kundera, Maupassant khng cho a chn dung ca mnh vo mt lot chn dung cc nh vn ni ting: "i t ca mt ngi v khun mt anh ta khng phi l ca cng chng." Heman Broch ni v mnh, v Musil, v Kafka: "C ba chng ti u khng c tiu s tht."

Nh vn William Faulkner mun lm "ngi b trit tiu, b xa b khi lch s, khng li bt c du vt g, khng c ci g khc ngoi nhng cun sch in." V Kundera nhn mnh: Sch v in,tc l khng c cc bn tho d dang, th t, nht k.)

Ti mun bt chc Kundera ni theo mt n d ca Kafka rng nhc s Phm Duy (nh tiu thuyt) ph ngi nh ca mnh i, ly gch xy mt ngi nh khc: cc ca khc ca ng (cun tiu thuyt).

T i n kt lun l nhng ngi vit tiu s v mt ngh s (nh tiu thuyt, ha s, kch tc gia, nhc s, iu khc gia...) l ngi ph d nhng g m ngh s lm, lm li ci m ngi ngh s ph d ra. Ci cng vic ch vo i t ca mt ngh s (ti nng) l mt cng vic tiu cc, thun ty tiu cc, n khng th soi sng c gi tr ln ngha ca tc phm; "may ra th ch nhn dng c vi vin gch."*** Kundera khng ch ni mt ln v vn ny trong cun L'art du Roman, m ng ni nhiu ln. Trong phn th by cun sch ny, di ta Discours de Jerusalem : Le Roman et L'Europe. "Nh tiu thuyt l ngi, theo Flaubert, mun bin mnh i sau tc phm ca mnh. Bin mnh i sau tc phm ca mnh, iu c ngha l t chi vai tr nhn vt x hi."**** Phm Duy l mt con ngi, nh mi ngi. ng sng tn cng i sng ca ng, ng hin tn cng nhng g ng c trong tri tim ng v thn xc ng. Ti ng vi Hong Khi Phong, Phm Duy khng cn vinh danh, v ci danh y ng c, ngi ta nn bit n ng.

Trong cuc sng ca mi chng ta, r rng l chng ta n nn qu nhiu ngi. Khng ch n nn cng n sinh v dng ca cha m ta, m ta cn n nn nhng ngi lm cho cuc sng ta tt p hn, c ngha hn. Ngay khi h lm ta au n v bn cht ca h, ta cng n h, v nh ta khm ph ra s a dng ca con ngi, khm ph ra ci b mt en ti ca mt con th tng l ngi, v ta cng khm ph ra sc chu ng ca mi chng ta.

Phm Duy V Stravinski

Cha thy nh vn no ni v m nhc say m v y kin thc nh Milan Kundera. Trong cun Nhng Di Chc B Phn Bi, ng dnh nguyn phn th ba Improvisation en hommage Stravinski (ng tc knh tng Stravinski) t trang 69 n 119 vit v Stravinski.

Ti c g mnh c kin thc v m nhc vit mt chng v nhc s Phm Duy. Nu cuc i ca Stravinski chia lm ba phn di gn bng nhau. [ Nga, 27 nm; Php v Thy S ni ting Php, 29 nm; M, 32 nm] th Phm Duy cng chia phn i mnh qua nhng con s tng t: Min Bc 29 nm, vo Nam 25



nm, v M nay ng c 27 nm.[bi ny vit nm 2002]

Kundera vit "Di tn: mt cuc lu lc bt buc nc ngoi i vi ngi coi t nc ni mnh sinh ra l t quc duy nht ca mnh. Nhng tnh trng di tn ko di v mt s trung thnh mi ang ny sinh, s trung thnh vi t nc mnh nhn; by gi l n lc ct t. Stravinski dn dn t b ch Nga. Nm 1922 ng cn vit Mavra (h kch phng theo Pouchkine), ri nm 1928, N Hn Ca B Tin, k nim v Tchaikovski, ri ngoi my tc phm ngoi l khng ng k, ng khng tr li ch Nga na. Khi ng mt nm 1971, Vera v ng, tun theo nguyn ca ng, t chi ngh ca chnh ph X Vit chn ng nc Nga v chuyn thi hi ng n ngha trang Venise."

Kundera vit tip: "Khng cn nghi ng g na, Stravinski mang trong mnh vt thng ca s di tn, nh tt c nhng ngi khc; khng cn nghi ng g na, s pht trin ngh thut ca ng s i mt con ng khc nu ng c th li ni ng sinh ra.

Phn u ca Stravinski v Phm Duy c v nh trng hp nhau. S khc l phn cui. Ch trong m nhc Phm Duy lun lun l Vit Nam.

"Ti yu ting nc ti t khi mi ra i."

Ch y cui ng l Minh Ha Kiu I v II. Vit Nam nht trong nhng g thuc v Vit Nam.

Ti vit nhng dng ch ny nh mt li bit n Phm Duy. Ti khng c nhiu l l ni v m nhc ng. Ti mn nhiu li ca Milan Kundera cm n ng.

Xin ng khe mi.

----------------------------------------- * L' art Du Roman, Collection Folio, 15 Novembre, 1999 v Les Testaments Trahis, Collection Folio, 18 Janvier, 2002. Bn dch ca Nguyn Ngc, NX Vn ha Thng tin, H Ni, 2001. ** Sch dn, trang 177. Flaubert ni: "Ngi ngh s phi lm cho hu th tng rng anh ta khng h sng." *** Bn dch ca Nguyn Ngc, sd., tr. 156-157. **** Bn dch Nguyn Ngc, Sd., tr. 165

Theo Chn Phm Duy Mt an ng

Phm Xun i



Trong chuyn i M ma h nm 1970, ti c tng cho cc bn quc t mt s cun Dn Ca-Folk Songs ca Phm Duy, trong cc li ca c dch sang ting Anh. My hm sau mt c bn Thy in ni vi ti: "Li cc bn nhc trong cun sch hay qu!" Ti khng ngc nhin v li khen y, v ti bit li trong rt hay, ti ch mng c ngi chu kh c v hiu c ci hay . Ti nh c bn ch ti coi bi Xun Ca Xun trong ti khi trong mt m vui Mt m mt m gi chn phng the n cha m v Xun m u lt leo trong ngun sui m Bng reo ri theo nng ln t cha chi chan lng m Ri ni vi ti: "Ti cha thy ai ni v ma xun ca i mnh nh th ny. Ma xun bt u t khi mm sng u tin ca ti c to nn, c t trong ng tc i tnh ca cha v m. Tht tuyt vi." Th tht lc by gi ti ng ngng. Ti ht Xun Ca nhiu ln, v khng lu hiu ht ngha ca ngay on m u nh c gi Thy in nhn thy trong bn dch ting Anh. Thng bi ht no cng th, thot tin ngi ta rung cm v m hng ca li l ngn ln hn l chnh ngha ca li l , nht l loi ngha thm trm. Nhng sau khi ni chuyn vi c bn, ti bng "ng" ton b ni dung my cu trn, v c cm gic nh mnh thc c tnh trng ca mnh t khi mi ch l mt t bo, mt con tinh trng gia ci m u ca "ngun sui m" trong cha ti, vo m gi chn phng the u tin y, theo cn "nng ln t cha" m c phng vo lm chi chan lng m. mi l ngun ci ca ci gi l xun ca mt i ngi. Ca tng ma xun th phi bt u t tnh trng y, ch thm su, ch uyn nguyn ca tt c nhng biu hin v sau m ngi ta vn ca tng v ma xun. S nghip sng tc ca Phm Duy rt phong ph, nh mt tri ni qu ln, mun leo ln thot tin khng bit bt u t u. Nhng nu mun tm mt ch chnh ca ton b tc phm ca ng th li khng kh, v n ni bt ln nh mt ngn thp gia mt khu rng cy, l ch v dn tc v t nc. C th ti tnh yu cng rt giu c v quan trng, v li c bit n nhiu qua trnh din,



nhng dn tc v t nc lun lun l cm hng cn bn, ch o trong sng tc ca ng, v tri di sut i ng. Th i cng ng mt on ngn thi, on m u, t 1945 n 1951. Khng phi ch v qu hng dn tc ch mi bt u t 1953 vi bi Tnh Ca, m sm hn nhiu, t nhng ngy vn nc bin chuyn t gia thp nin 40 chun b vo cuc khng chin chng Php. Bi Tnh Ca ch l mt sp xp rt l tr nhng ni dung chnh yu ca tnh yu t nc v dn tc; ti yu ting nc ti v nhng l do ny, ti yu bit bao ngi v cc yu t kia... d cch trnh by rt l nn th th bi ht vn nng tnh cch tuyn ngn, ging gii. Tnh yu tht s khng biu l khi ngi ta ni "ti yu" m trm ngn cch th khc, i thng vo tng hi th, tng nhp p ca mch mu ngi nghe, ch khng phi qua ci u. Tnh yu y bng n ni chng thanh nin Phm Duy nm 1945 khi Vit Nam ng ngng ca ca c lp m phi i u ngay vi tr li ca thc dn Php, chng tht ln trong ci th nht h b ng ca dn tc vo thi im y: B ci vang lng cu quyt chin! Chng sng ng trng thi tinh thn ca c nc Vit Nam lc , v ghi li trung thc ho kh ca khonh khc lch s y trong khc Xut Qun, ri chnh khc xut qun nh hng ngc li hm nng bit bao bu mu ngi tr ln ngi gi t Nam ra Bc. By gi nhn li thi im chm m mn cuc khng chin chng Php th ch thy duy nht c bi Xut Qun l ting kn xung trn dng dc v thi thc nht vang ln trong c nc, i trc, i trn v i thng vo lng ngi hn tt c mi hiu triu chnh tr ca thi y. Tnh yu nc ni Phm Duy c khi dy bi tnh cm chng ngoi xm. l tnh cm chung ca mi ngi Vit Nam khi va thot c ch n l m thy nguy c li sp b xm chim ln na, v t khi im y, mi ngi th hin tnh yu nc mi cch, nng su di ngn hoc bin th ra rt khc nhau. Ring vi Phm Duy, xut qun nh Php ch l im khi u ca mt hnh trnh v i v sau i su, i di vo dn tc v t nc Vit Nam. Gia thi i m tnh yu nc b li dng v p t bi nhng loi qui thai xa l, chnh cc tc phm ca Phm Duy s c nhim v cu chuc nim tin v tnh t chnh thng ca con ngi Vit Nam, gi vng mt ni kt gia qu kh, hin ti v tng lai. Va rung xong ting kn xut qun, cng trong nm 1945 y Phm Duy li vit Chin S V Danh. Tuy cng bt ngun t tnh yu nc, hai mt ca hai bi ht rt tng phn nhau, cho ta thy rng ngay t im xut pht, Phm Duy nhn ra, ngay c trong khng kh hng hc ca mt dn tc vng ln, nhng su hn i lp tanca bit bao s phn s phi chu khi lao vo cuc ny. Cht chc s trng ip, nhng v danh, khng ai bit n. Va tu ln iu kn ra qun hng trng, Phm Duy cm ngay thy ci oan khut mnh mng ca hy sinh v tn ph s n: Gm anh linh bao ln vy mu Cn xc xy thnh, thi gian lung v tnh Rng trm phai sc Trng im tn canh Hi ngi chin s v danh! ng bit thi gian (cng tc l lng ngi) s rt v tnh vi "vn ct kh" s phi y ng trong cuc th hng (sp n) cho s sng cn ca dn tc, v ng nhc nh trc, ng ln ting c vn t trc nhng oan khin ri s ch cn bit v h



vi gi. Hn ca ng khng phi l hn ring l ca mt c nhn, n phi l mt phn hay nm gia ci i ng ca mt dn tc mi c kh nng yu thng v tin cm s phn ca dn tc y n th. Khi cuc ton quc khng chin bt u, theo ti bi quan trng nht ca ng l bi ng V Qu. Nu Xut Qun l ting kn bo hiu thi im vng dy nh qun th th ng V Qu l bn l trnh ca cuc khng chin. T xa, nc ta l nc nng nghip, nng thn l cn bn ca cuc sng kinh t v o l. Nm 1946, cuc chin n ra thnh th, v cng nh bao ln xy ra trong lch s, mun lnh o cuc khng chin th phi b thnh th i v vng thn qu v rng ni. Bc ng v qu ca ngi thnh th l bc ng mun tha ca cc trn chin gi nc ca Vit Nam, on ngi v qu cui nm 1946 nh dm vo con ng c m bao triu i trc i, vi tm trng va b ng va say sa lm li ci s mng lu di v gian nan. Bi hnh khc n s ng V Qu vo thi im ng vai tr nh mt i co, mt mt n d v con ng i ca dn tc, mt on ngi i min man trn ng gian nan, lun lun phi ly nng thn lm gc; mt khc l bc tranh t thc on ngi va ph ht ph phng bit ly i gm hoa ra i thc hin l tng ca mnh i vi t nc. Khc vi thnh th ca h, ng rung trong sch qu, thm tho qu. B li sau lng i sng nga xe giy dp o qun ca thnh th, h ang dn mnh vo thn qu -- cng l vo qu hng ch thc -- vi c mt tm trng ng ngng mi m Ka on ngi i say sa qua ng mnh mng Ngi bng hong a cu ca theo nhp chn khng Ri ngi s ht bng hong, ri chn khng giy dp s tr nn chai cng, ri ngi s ha thn nhp vo cnh nng chiu lc chiu v rp nhng nng khoai, tru b v gic m xa xi hoc s khng xa l na vi cnh bng ngi thp thong cui ng thanh vng, bc u m quang gnh nng vai. Ngi thnh th s trng thnh vi np sng nng thn theo vi cuc khng chin trng thnh, nhng tt c phi c m u vi ng V Qu. T , Phm Duy tip tc con ng v qu, i su, i cao vo nhiu ng khc nhau. Nhng vi phng tin no? D nhin bng tn nhc, nhng ng da vo nhng truyn thng v nhc iu, tit iu, li ca ca dn ca c, cn bn l dng h thng m giai ng cung nhng pht trin cho phong ph hn. Cha k tc ng ca li ht rt ti tnh ca ng, ch ring nhc iu cho ngi ta cm gic gn gi m p nh lm vang ng li nhiu m hng vn nm su t i no i no trong tm thc ngi Vit Nam. V nh th, ng gi cho chng ta tm tnh v ngi thng binh, v ma ng chin s, v ni nh ngi ra i ca b m, ca ngi v, ngi con, v chin thng sng L, v cnh nng chiu, hay c khi i v min Trung... tt c nh mt dng chy m du ngt thm vo lng ngi nghe, ngi ht. Tn nhc da trn cn bn dn ca l mt nhn hiu trnh ta ca nhc Phm Duy ngay giai on u khng chin, lm thnh bn sc ca ng sut thi gian ny v mi mi v sau. Trong mt bi vit ca mnh trn bo trong nc trong thi k i mi (t cui thp nin 80), nhc s Nguyn Vn T (tc gi D m) ht li ca ngi Phm Duy v cch ng dng dn ca vo tn nhc ny v ni rng thi u khng chin y ng hc hi phng cch ny rt nhiu. Phm Duy nhn cuc khng chin mt cch ton din, khng ch nhn mnh kha cnh chin u. M hnh nh ng khng tm nhiu v nhng chin cng, v tinh thn bn git. ng thng nghing v nhng s phn trong cuc chin, nh ngi



thng binh, b m c con b gic git, hay l cnh hoang tn khng bng tru cy trn ng, vng ting heo g trn sn, hoc tinh t hn khi quan st lng mc vng b Ty chim: Na m thanh vng khng mt bng trai C ting o ngho th di V v tr th bi ngi. V c ci cht, thng c ng nhc n mt cch bi ai v hng trng: Ngi i khng v chc rng c ngi nh Sng khi chiu hn hiu ht nhng chiu trn vong. Dn tc v t nc i vi ng khng cn l nhng khi nim tru tng, vit v cuc chin khng phi l h nhng khu hiu "tin cng" chung chung, m l nhng mng i c th, c th au thng, c th hng trng v nhiu khi cng rt l th mng. Khng nhc s no trong cuc khng chin Php ghi li nhiu bc tranh cc t tng ni nim trong lng i sng thi nh ng. iu chc l khng lm va lng ng cng sn lnh o cuc khng chin ang dn dn thu v mt mi tt c sinh hot vn ngh cho ph hp vi "tnh ng," khng mun c nhng sng tc linh tinh ngoi ng li, nhng cc sng tc ca ng li l mt may mn cho dn tc Vit Nam v nh Phm Duy m c nhng ting ht ni ln c mt cch va thm su va thng hoa nim t ho, s au thng, tnh bn b gan d v lng yu nc ca dn tc trong mt giai on lch s ton dn vn mnh chm dt ch thc dn trn t nc. Khi cc bi hc u tin ca cng sn Trung Quc c em ng dng ti Vit Nam th nhiu ngi b hng ng khng chin v thnh ph. H thy khng lin quan g gia vic tranh u ginh t do c lp cho t nc vi vic u t a ch, bp nght t do t tng, th phng mt ch ngha ngoi lai xa vi. Nhiu ngi thy trc s l mi ha. Nh bao nhiu ngi thi , Phm Duy i tm mt mi trng nhn bn hn, ng c th tip tc pht trin ci tnh cm thm thit ca ng i vi t nc cng nh bao tnh cm khc thuc v con ngi. V qu th, so vi nhng nhc s cng la vi ng vn li vi cng sn, con ng khai ph ca ng i qu xa v qu cao, ng xy p nn c mt lu i huyn hoc trong sng tc, trong khi nhng ngi kia, c th nh Vn Cao bn ng, mt nhc s ti nng ca Vit Nam m ch bng ln mt s tc phm thi k u khng chin, ri sau kh cn, hiu ht, tt hi. V thnh t nm 1951, ng ng li mt giai on sng tc v m ra mt giai on mi: trc y trong cuc chin ng ni ln vinh quang v kh au ca dn tc, by gi ng i vo tnh t qu hng. Nhng d l giai on no, cht liu c bn bt bin ca ng vn l tnh yu dn tc v t nc.Tnh Hoi Hng, Tnh Ca, ri trng ca Con ng Ci Quan, trng ca M Vit Nam v v s cc bn nhc khc ca ng a "tnh t dn tc" thnh mt vng ln rng nh bin, cao nh ni v su thm thm nh my ngn nm lch s ca t nc Vit Nam. Leo va ht mt ngn ni li thy hin ra mt nh khc, thi xin hn qua cn chong ngp s li tm ng ln hi i thm him na. Ch mong gi cha chn, nh Phm Duy ht ngy xa: ng mt mng, bn chn cn rong rui rui rong...



Yu Vit Nam Qua Nhc Phm Duy

Tiu Quyn

... Nhng ngi Vit Nam sinh ra hoc ln ln trong chin tranh Nam Bc th k 20, nht l nhng ngi sng trong min Nam v tuyn 17, c th ni nh nhc Phm Duy m bit yu thng ging ni v t nc Vit Nam nhiu hn. " Ti tin rng sau y nhiu th k, cc s gia ngi Vit khi ghi li cc sinh hot vn ha ca tin nhn, th no cng vit nhng cu i nh trn trong on nhc ti nhc s Phm Duy.

Sau y vi ba trm nm, chu cht, cht cht ca chng ta khi nhc ti giai on chin tranh ca hai min Nam Bc Vit Nam t 1954 ti 1975, chc chn chng s khng g ti nhng chin trn tng tn khc lit ca t tin, nhng tranh chp Quc-Cng ko di my thp nin, m h s c nhng ci nhn v quan im bao qut, rng ri hn chng ta nhiu. Nhc ti cc sinh hot vn ha ca tin nhn, nhiu phn chng s ch ti loi nhc mang nng tnh t qu hng ca Phm Duy,hn l cc bn tnh ca i la ca ng m mt thi c c nc yu chung. Tnh cm c nhn thay i rt nhanh, nhng cc sinh hot vn ha, nhng g lin quan ti tnh yu qu hng, yu ng loi s thay i chm ri hn nhiu, d rng chuyn kinh t ngy nay ang c "ton cu ha" mt cch mnh m. Vi chc thp nin na, bit u th gii s khng cn phn chia thnh cc quc gia ring bit na?

Tc gi ca hai trng ca bt h Con ng Ci Quan v M Vit Nam, nhc s Phm Duy nm nay bt tun, thng c coi l mt biu tng rt ln trong dng nhc Vit Nam t na th k qua (thp nin 1940 ti 1990). Nhng khn thnh gi ht v sng vi nhc Phm Duy, hu nh ai cng cm nhn c lng yu qu hng dn tc nng nn ni con ngi ngh s . Nhiu th h bit yu Vit Nam, yu nc,yu ngi, phn ln c th ni l do nhc ng nui dng cc loi tnh cm . Hn hai mi nm sng trn t tm dung, nhiu b bn tht tnh thng cm cho Phm Duy, con ngi ngh s rt nng tnh vi qu hng dn tc. Khi Phm Duy khi i thm ni non no trn th gii ng cng thy khng p vng Cao Bc Lng. Sng ngi no cng khng c sng bo nh sng Hng, khng mn mi nh nc sng Cu Long v.v... Nhn vo cnh thin nhin no, trong lng Phm Duy cng khi ln nhng tnh t thng nc nh nh.

Nhc s Ca Qu Hng v Dn Tc Vit Nam

Qu hng v dn tc VN trong tm hn Phm Duy th hin ra trong hng ngn li ca, hng trm khc nhc din t dm cho tm tnh v cnh i ca bao th h ngi Vit. Gn 6 thp nin qua, t trc 1940 ti ht 1990, c th ni ai cng thng thc, thuc lng v thm tha nhiu bi ht thuc cc th iu a dng, phong ph ca ng.

Ma Xun nm 1947, ng anh ti 17 tui, b trng tng qun i khng chin chng Php, khi v thm nh dy cho ti bi ht u i: Tui xanh nh la



mai, i thanh nin sng ti ca Phm Duy. Anh sinh vin lc qun Trn Quc Tun b em -- cn l mt c b con, t cho ng ln trn ci bn cao, ri cm tay dy nh nhp theo ting ht trong sng ca cc ng i. on qun ca anh ti a s l sinh vin Hni, ngi gn kn ht ci sn ln trong khu nh chng ti min qu Sn Ty, mt m trng rt sngHnh nh cc anh b i y v thanh m bi ht khng bao gi phai m trong k c ti.

Thi trc 1950, khi cng i gia nh chy lon vng gn qu ni, mi ln theo cc ch em cng la ra chi trn bi ct ven sng th trong ti li vang vng nhng li ca nh Trn nc sng L, thuyn ti bung li nh m. Nhng cnh ng la vng vng ting ht Chiu v, chiu v trn cnh ng xanh, nhng c thn n quang gnh ku kt trn vai ang, nhp nhng nh iu ht gnh, gnh, gnh, gnh thc v, nhng ch mc ng la tru b v, dc m xa xi hi chiu ...

Thp nin 1960, ti tip tc c nhc ca Phm Duy nui dng, c i theo nhc s thm t nc v lch s , bit yu mn qu hng mnh qua 17 ca khc trong Con ng Ci Quan : Ti i t i Nam Quan, qua vi ngn nm l... Ti c thm ng ng, nng T th, c ngm nh sn ng bn ng hoang nng soi ca min Thng Du Bc vit. Ti qua qu ngho, rung ngho. . . ti theo cn ct vt o Hi Vn... Ti thy c cnh cng cha Huyn Trn gt l trn ng thin l: nc non ngn dm ra i... khi nng hy sinh ly vua Chim i ly hai vng t ai, m rng b ci. Ri ti li c theo nhc s, cng chng l khch i ti cui Con ng Ci Quan : Vo ti Xm da, vo vn chui la , i l mt lng ta... ca min Cu Long bt ngt.

Thi , tuy cha c thc s ct bc du lch thm qu hng ln no, nhng vi trng ca Con ng Ci Quan, chng ti c ngm v c nghe nhng ting ni thit th, nhng mi tc mn m ...i mi xinh hm rng xt xa... ca nhng ngi hin lnh nh mt gic m trong min Nam nc Vit, cng nh c ghi nh hnh nh sinh hot ca min Bc Vit xa xi.

Lng yu m, thng ngi ca chng ti li c ti tm thm bng nhng li ca y cht th ca cc ca khc Ni M, Sng M, Bin M trong trng ca M Vit Nam ca Phm Duy. Thi gian ang hon tt trng ca ny, nhc s Phm Duy thng mang tng on ngn ra cn nh s 4 ng Duy Tn (Saigon) tr s ca Sinh Vin Saigon, ht v tp cho cc bn tr ht chung. C l ng v tnh hun c nn nhng tm lng yu nc nng nhit v thng yu dn tc m ca rt nhiu thanh nin thi , khi m chin cuc cha ti hi tn khc. Nhng bn nhc tnh ca ng c l khng c gii thanh nin ham hot ng chiu c nhiu nh hai trng ca bt h ca ng.

Trong thp nin 1960, chin tranh Quc Cng lan rng, cc gia nh u t nht mt ln khc con em cht trn v min Nam b Cng Sn tm cch xm lng Nm 1964, mt ngy ti ving tang gia nh ngi bn thn mi c ng anh cht trn, ti va ht thm, va khc cho ngi me gi ang kh au cng cc v mt con trai ln, nh B m Gio Linh hi no cuc t trng rau, nghe tin xm lng ku go...

Thp nin 1970, khi chin cuc gy ra nhng tn ph kinh hong v tm trng ngi dn tan nt v chng hay con b cht trn, m hu phng th khng n



nh.... chng ti li cng Phm Duy ht tm ca: Ti s ht to hn sng n Li ti thay cho ting n bay Li ca m nh gic ng say li cho em mt nc chia la Nhng em thng anh thng anh cho sng phi th di Nhng em thng anh thng anh cho lu n im ting Nhng bit bao gi, ti mi c ni thng nhng iu ti c m Mi Bi o Ca do Phm Duy ph th ca Phm Thin Th cng th hin nhng mun thot kh ca qun chng: Chp tay ly ngi cho xin n ci Chp tay ly tri cho m ma ri . . . . . . Mun loi nh sng ri Xin lm hoa trng . . . . . .

L chng ti cng khc cng nhc s khi nghe v ht nhng bi ht phn chin nh : Em hi anh bao gi tr li Xin tr li mai mt anh v Anh tr v c th bng chin thng Pleime Anh tr v trn i nng g Anh tr v bi tng ct chn . . . . . .

K t thi ton dn khng chin chng Php ( 1945- 1948) ti lc t nc chia i (1954 - 1975) nhc Phm Duy gn gi vi ngi Vit nh go cm, nh o m. Di tn ra nc ngoi, ng tip tc sng tc, biu hin tm hn ca con ngi ngh s nhy cm i vi "t tm dung", trc nhng cnh vt bin hi hng, nhng chia la au st v tin tc ton mu en t qu hng. Sau khi 4 ngi con trai ln thot c ch Cng Sn, sang Hoa K on t cng gia nh, Phm Duy li c hng khi vit tip v kt thc t khc By Chim B X (thp nin 1980), trng ca th ba sau hai trng ca Con ng Ci Quan v M Vit Nam ca thp nin 1960. Sau ti Trng ca Hn Mc T v ngy nay, ng ang hon tt Minh Ha Kiu

C Hi V Ngun

Tnh yu qu hng v ngi dn Vit ni Phm Duy khin cho nhc s quyt nh tr v vi ngun ci ca ng vo dp u nm 2000, bt chp nhng kh khn ca chnh ph Cng Sn trong nc, v ca nhng ngi Vit hi ngoi chng Cng qu khch ngoi nc. Ci cht ca ngi v hin (danh ca Thi Hng), ngun cm hng ca trng ca M Vit Nam -- khin Phm Duy suy ngh v tnh mng -- gic mng di ca con ngi ng kch thnh cng trn sn khu cuc i. Phm Duy tm tnh cng nh bo: Nhng cng trnh ca c cuc i ti u ch nh nhng chic o ha trang trn sn khu.....Cui cng ngi v m ti yu qu nht, ti cng khng gi c, th cuc i ny cn c ngha l g ?....Sng cht l v thng, danh vng nh my khi -- bng nhin ti ng ra". Con ngi



Chn Tht ca nhc s l din, v ng thy nim ao c ti hu, quan trng hn ht ca ng tui bt thp ny l c th tr v sng nhng ngy thng cht ni qu hng. Tr v vi nhng n ci b th, vi nh mt m gi v nhng i mi thn n... Chc chn ng cng mun tr v vi nhng "tnh nhn" khng quen bit, v vi nhng rung ng, sng ni lm nn con ngi Phm Duy. Con ngi tr mi trong ng chc hn vn hy vng s c mt (hay nhiu) nng tin ngi i chng bn b sui, ging nh loi c hng , Phm Duy cn "sanh sn" thm c vi chc ca khc na li cho i. S nghip m nhc s ca ng vn cha c ng cho l , vn cn mun lm thm, thm mi...

Nh loi c hng (cn c gi l c hi) v vi ngn ngun ngi nhc s gi nht nh tr v vi con ng ci quan v nhng b m Vit nam. Phm Duy mun sng theo loi c salmon. l loi c sng gn ht cuc i vng vy ngoi bin ln, nhng ti cui i t nhin l chng bit tm ng, quay u bi v vi sui ngun, ng nhng ni m chng c c m sanh ra tng chm trng nh xu. Sau khi trng n thnh c t ngy th l c con r nhau xui dng ra sng ri ra bin. V sau gn hai nm sng ngoi khi, nu khng b lt v li ca ng dn, loi c hng li tr v ngun sanh v cht. ng v qu th xa vn dm nn trn ng v nhiu ln chng phi li ngc thc, vt bao tr ngi....chng vn c bi v ti ngun c ri mi sanh sn v cht.

Ba Trm Nm Na Ai Khc Phm Duy?

Cng nh i thi ho Nguyn Du, c th Phm Duy cng thc mc ba trm nm sau, c cn ai thng tic ti mnh. Sng trn di 80 nm trong thi k c th ni nhiu bin ng nht ca lch s Vit Nam, nhc s Phm Duy th hin c nhng kha cnh chn tht nht ca con ngi ngh s nhy cm. ng ha nhp, sng ht mnh vi khng chin chng Php ca ton dn (1945- 1949). ri sau vi trn chin gi gn t do ca pha Quc Gia (1954 - 1975), a ra bao hnh nh ho hng v au thng, bi thm ca hai cuc chin tranh . ng thi Phm Duy cng ni ln bng dng nhc phong ph, bao tm trng ca la tui thanh nin, tui th trong sng, t tm tnh ca ngi v tr, b m gi cho ti tm trng ca gii thanh nin phn chin, chn ght chin tranh, m c ha bnh hi u thp nin 1970. Cng vi cc bn tnh ca i la, cc bi dn ca ci bin, nhng bn nhn thc ca, tm ca, thin ca.cho ti tc ca, s nghip m nhc ca Phm Duy tht s l mt gia ti vn ha s chung cho tt c chng ta trong sut cc thi i ng sng qua.

Mai sau mi s ri s i thay. Tnh yu i la hin nay cng khc thi xa nhiu lm. Nhng con ngi ca thi i no th cng vn c tnh yu m, yu qu hng, t nc v ging ni.... Mt khi c c duyn, nhc Phm Duy chc s li c qun chng Vit Nam ht di di.

Ch cn t cu hi Nu trong na th k qua khng c bn nhc no ca Phm Duy th chng ta s bit mnh thiu thn ti u ? V con chu chng ta s b lch lc ti u, khi chng ch c th tm c nhng bi ht st mu ca min Bc trong thi chin tranh 1954 - 1975, coi l nhng th hin duy nht ca tm thc dn Vit Nam? Ni ring v m nhc, khi c c mt ngi nhc s nh Phm Duy trong tm chc nm qua, phi chng chng ta nn cm n tri t cho dn



tc chng ta mt tng phm tht ng qu, ng trn trng?

Li Ti ng Phm Duy

Hong Chnh

1 Hi nh, hn khng hiu ti sao ch hn li bt k s cm cn ca gia nh, b nh theo ngi con trai thng m n, ht mi mt bi ...chiu v trn cnh ng xanh, c nng gnh la cho anh ra i git th... Ln ln bit c rng l bi Nh Ngi Thng Binh ca Phm Duy, hn tm ngay c cu tr li. M hn nguyn ra g thanh nin cp i a con gi b thng yu ht mc. Hn nh nt ci ti tn trn khun mt rm nng, di mi tc hi cua. Hn nh lun i mt sng trn vng trn ch nht. V ging ht trm trm; v ting n ro rt. B li cho m. B chiu chung n, mun g c ny. N l ci th c voi i tin. ng b mnh ni con h ti m chu h ti b tht khng ngoa. M hn trch b hn b b con ci. Rng ng khng bao gi c mt li hi han xem con mnh sng cht ra lm sao. Cng qun trong cn gin, c hai li cho nh trng dy con gi mnh bit c tiu thuyt, bit ua i theo c Loan on Tuyt. Bit lu bt ngy xanh, bit hn h ln lt. Ring hn, hn ngh khng phi ti b m. Ch hn b cha m, anh em, trn theo ngi tnh l ti ng Phm Duy.

Chin tranh n dn vo ci yn n him hoi ca nhng con ng thnh ph. Ting ci bo ng pho kch nghe quen tai. Hn ln ln cng vi chin tranh. Ting khc ngi qu ph lc i nhn xc chng m nh hn hng m. Nhng tri lu n nm vo m ng. Chin tranh. Qun ta. Qun ch. Nhng khc qun hnh. Nhng bn trng ca. V khng bit bao nhiu bn tnh ca nng nn.

Mi chn tui, m tng bng hnh ngi con gi hc chung trng. Hn theo nng, di nng, dm ma. u c mang mang nhng li ht t mt khc ca ni ting. Lc n u c nng, trong lc i mt ngi con gi m ln ngc nhin, hn but ming ngm nga, ... a em v di ma, ni nng chi cng tha. Ngi con gi nhn hn ng ngng. i m lm tm nc ma hng thm mt cht. i mi vch mng mt n ci. Nhng ci ging th lnh tanh : ...n trm nhc Phm Duy phi khng ? Hn khu.

Li ti ng Phm Duy c. Nu khng c bi ht y hn hn tm c li no , cho d c th s, o ut th cng vn l ca ring hn, u n ni mang ting n trm nhc ngi ta. Li ti ng Phm Duy ht.

Hai mi tui. Yu. Lm th tng mt ngi con gi. Khn ni nng ch m nhc. Hn m cun sch chp nhc thm mi nc hoa ca nng v nh, h hc chp ngy c em i nh vo i ln trang th nht. Hn t m k nt nhc. B cm chiu, b lun c n bi thi. Ngy hm sau, ngi trong ging ng cn bt, ngh n kt qu bi t ca k thi cui kha; li ht quen lao xao trong tr ...ngy c em ra khi i ri... Hn u c ng mt ngy ngi ta li b i nh th. Li ti



ng Phm Duy ro tri.

Tht tnh cng c ci hay. N gip k c ti nng vit nn c nhng vn th nhc nhi. Hn m c nh Nguyn Tt Nhin. Nh ng nhc s no gi n con ngi ph bc nhng li nguyn da dit. i khi nh khin ngi tn Duyn au kh mun nin. C th c c nhc s ti danh ph nhc l nim hnh phc ln. Thnh ra hn cy cc tm a ch ng Phm Duy. Th nm trn trang giy mi ch l chim cnh ct. Bn hnh dung ra con chim cnh ct thng bc lng thng trn nhng bi bin nam cc khng. Th ca hn ging loi chim cnh ct. Nhng con chim ln thn nht nhnh c vn trn ct t. Nhng con chim c cnh nhng ch bao gi bay. Th c ph nhc l chim chp c i cnh bay cao. Hn tin chc nh th. Kh ni my ng nhc s ton tm th ca nhng nh th ni ting m ph nhc. My ng nhc s nht gan, yu tim. V hn khng ni ting cng ti ng Phm Duy.

Chin tranh cng ngy cng khc lit. Hng m, nh ho chu thp sng chn tri ven . n mt lc no , k cho con chu nghe c mt thi cha ng phi th nhng m la ln bu tri m, xua i nhng hi hng ca m ti, hn chng s ng ngng. Vo lnh, hn ngi ln hn ln.

2 Anh khng cn bun kiu hc tr. Nhng nhng lc dng qun ni mt thn xm no , tnh c nghe c trong nhng cu vng c, mt khc ht quen, chng hn ng di hnh phc, cu chc cho ngi, lng anh cng chng xung, nao nao. V anh du dim ni bun thong qua y mt cch kh khn. Cng ti ng Phm Duy ht.

Ht chin tranh. H a anh n tn Hong Lin Sn. M Vit Nam khng son khng phn. M Vit Nam chn lm tay bn... Anh thy qu hng mnh kh au cng cc. Nhng nu ch nhn thy cnh kh khng thi ngi ta u n ni au tht rut gan nh khi nghe c nhng li ca ni ln c c mt ni nim. Ti i t i Nam Quan qua vi ngn nm l. Hi anh U Minh, Nm Cn, ng Thp, by gi, anh min thng du pha bc. Anh t nh u cng l qu hng. Nhng li ca theo anh. Nhng li ca lm anh b cai t mng m nng li. Li ti ng Phm Duy c.

3 Mi my nm sau, i t v, ng qu mt mt chn. n cy trn ni ko v tri. Cn sng c l may ri. ng t nh. Nghe l tr kho l ng ang hi tm ng v nh, m ng men vch tng ra hin ng i. ng t nh t lc bc ra khi tri giam l s cng ci nh nhng ngy trai tr; d mi lng n th no cng khng khc m yn lng.

Nhn con mt su hom c l ca m, ng khng ni nn li. Mt tay b c run run nu ngc o ng, mt tay m mm tm vt tch thn quen trn khun mt a con trai bt tng tch t khng bit bao lu. V li ht ca mt bi ca xa c y tm t ng. Nu o ngi xa ng trong gic m. Tic rng ta i mt la v qu i ch. ng bt khc. Nc mt ng dnh nham nhp nhng ngn tay xng xu ca m. Nc mt ng lm m cung cung. My v y h con. My khc y .



My c sao khng h con. My kh lm h con. V b c r xung, nh cnh cy cht ho. ng ing hn. Li ti ng Phm Duy tt c.

Nhng ngy ngi an r cho t hp my tre, thm ht trong u nhng bi tnh ca thu no, ng t nh khng bit gi ny tc gi nhng bi ht y ang lm g x ngi. ng ln m i VOA, nghe Carol Kim ht bn nh em i lao ng. ng nh nhng ngi cn sng. ng nh lun c nhng ngi khng cn sng... bn ny anh ra bin rng gi trng dng. Lng cn kh, ng khng cn bit ngm ngi. Nhng ni ngao ngn ging y. Vn ti ng Phm Duy. ng t nh.

Mt hm ngi qun cc ung ly xy chng vi ngi bn thi trung hc, k cng ng m tng chuyn lm th vit nhc thu hc tr, ng nghim ra rng khng mt bn nhc no ca Phm Duy tin on v nhng ngy ti tm s c th xy ra trn qu hng. My thy khng, George Orwell cn c 1984, m t chnh xc cn c mng con ngi di ch Cng Sn. Ngay c v ch huy trng n v ng ngy no cng tng nhc nh mi ngi v vin nh ca qu hng khi b t di quyn lc ca nhng ngi mun p t c mt dn tc vo ci khun c nh. Mai kia ti n vo th tha h ngi chai t m hc chnh tr.

Nhng ngi ham m ngh thut thng nghe li ngi ngh s sng tc hn c cha m. Bn ng ni th. Vy m ng Phm Duy khng ni trc n mt ngy ti tm trn gii t ct qu ny. Khng mt nhc s no, khng mt nh vn, nh th no bo trc mt ngy qu hng i ch. C phi ti vai tr ngi ngh s l t im cho cuc i nn h ch loan bo nhng tin vui? D sao ng vn ngh l li ti ng Phm Duy.

My mi nm sau gp li ngi thiu n nm xa. Ci ngi ng mt thi m tng c du nhau i trn ph vng. Ng ngng. Nhng ngi n b khng cho php ng lm mt l. Tc ch ngi gia. Mui tiu trng u. Qun cc bn ng ph. Ngi n b khng tnh tin ly c ph sa nh. Ngi n b a cho ng coi cun sch chp nhc thu no. ng thy li nt ch ca g si tnh thu trc. Ngy c em ra khi i ri. ng nhn m m nhng ci ui ch i bay bm. "Hi ... li ti anh." Ngi n b vn vy. Ni nng t tn. "Lp lng... chng ra lm sao c!" ng gp cun sch li, vut ve ci ba sn rch, "Ti ng Phm Duy, Quyn . Li ti ng Phm Duy ht."

Hong Chnh 12 thng 04, 2002

my ngh chung quanh HNH TRNH M NHC PHM DUY



Ph Tnh

Phm Duy ht mt i qua bao nhiu thng trm ca cuc sng, t thi nhc tui xanh n thi k ngo ngh ho kh ca khng chin, t ting ht vng chi khng nh dng ng Vit Nam n ting ht su lng ca ci tm, t ting ht v nim yu thng bao la ca m n ting ht phn n, ting ht v nhng bi kch ca i ngi, hay li hnh phc ca nhng ngi yu nhau. Cuc i sng tc ca ng cng rt di, bao trm qua nhiu th h. Trong vng 60 nm gp mt, Phm Duy ht v rt nhiu ti, phn nh nhng tm cnh khc nhau ca mt ngi Vit Nam trc cuc sng a dng: lm vinh quang nhng cng rt nhiu kh nhc.

Bi ht u tin ca ng l mt bi th ph nhc: C Hi M (1942) cch nay ng 60 nm. Ca khc ny ra i trong bui bnh minh cu "nhc ci cch", sau ny gi l "tn nhc". D khng phi l ngi sng tc ca khc tn nhc u tin, ng vn nghim nhin l mt trong s nhng nhc s tin phong ca phong tro tn nhc trong bui u. Trong sut su mi nm sng tc, Phm Duy em n cho cng chng Vit Nam ngn li ca, lm rung ng nhiu th h. C th ni l trong su mi nm qua, khng th h ngi Vit no l khng "n" Phm Duy mt mn n tnh cm l c lu du xc cm ca ring mnh trong t nht l mt khc ht ca ng.

Phm Duy c mt c tnh t thy ngi ngh s: c t chc cc ti liu sng tc ca chnh mnh. T khong hn mi nm tr li y, ng t mnh i su tm ti liu trong cc vn kh hay trong tr nh ca ngi xung quanh su tp v sp xp phn loi li ton b cc sng tc ca mnh. Kt qu ca cng trnh ni trn l cc tp Hi K 1, 2 v 3, tp Ngn Li Ca (Midway City: PDC Musical Proctions, 1987), cng trnh CD Rom Hnh Trnh Trn t M (1992), v nht l trang nh ca chnh ng trn mng li thng tin ton cu (Web) mang tn: Ngn Cnh Nhc (tc l Phm Duy Anthology) . Nh nhng cng trnh m ngy nay cng chng thng ngon hm nay c th tm bit v nghe nhc Phm Duy khng kh lm.

Trong cng trnh Phm Duy Anthology (Ngn Cnh Nhc), ng cn c theo th t thi gian v ti phn loi cc mng bi ht theo th t ra i ca chng. ng t chia tc phm mnh ra thnh thanh nin ca, dn ca, khng chin ca,



qun ca, trng ca, tm ca, tc ca, va h ca, bnh ca, n ca, b ca, o ca, t nn ca, ngc ca, hong cm ca, rong ca, thin ca. V d nhin l khng th thiu tnh ca c. K cng kh c th dng bng phn loi ny thu tm cc khun dng mt s nghip s nh vy. Chng hn, tm ca, o ca v rong ca rt gn nhau v tnh cch, v chng u nhm din t kha cnh nhng suy nghim ni tm, nhng cm thc tm linh; v mt no ba mng sng tc ny kh gn gi nhau v do vy c th xp vo mt nhm. Mt trng hp khc: lot ca khc "T nn ca" v "Ngc ca", "Hong Cm ca" d khc nhau rt xa ch ni dung, nhng li c th quy v mt nhm sng tc phn nh thi th, hin thc x hi.

Trc ht, hy do qua mt lt Phm Duy Anthology thy sc sng tc lin tc v bn b ca ng. Hnh trnh su mi nm m nhc Phm Duy dn tri qua nhiu chng ng, vi nhng thnh tu v tc phm khc nhau. Sng tc ca Phm Duy tht phong ph a dng bit l chng no, t ti n th loi. Trong sut hn su mi nm tn nhc, cc nhc s khc thng ch ni bt qua mt s ti no , ph bin nht l ti tnh yu. Th loi sng tc ch l nhng ca khc. Nghe nhc Phm Duy c th nhn thy ti ca khc ca ng dn tri rt rng. Hin thc cuc sng Vit Nam trong my chc nm qua c phn chiu qua tc phm ca ng. Cho n nay vn cha c mt bng tng k cc ch ln trong nhc phm Phm Duy. Ngay n mt ti quen thuc ca ca khc tn nhc, -- nhc tnh -- cng c th nhn ra nhng sc mu phong ph ca nhc tnh Phm Duy. Trong mt thin bin kho v lch s tn nhc Vit Nam, Phm Duy cho rng nhc tnh c nhiu dng: nhc tnh cm tnh (romantique), nhc tnh no tnh (crbral), nhc tnh o tnh (psychedlique), nhc tnh dc tnh (sensuel). Cc bn tnh ca ca tn nhc chng ta trc nay thng khng ra ngoi cht nhc tnh cm tnh. Ho chng c nhc tnh Trnh Cng Sn v L Uyn Phng c th thm vo danh mc nhng bn tnh ca phong ph sc mu nh bng phn loi ca Phm Duy m thi. C l ch trong nhc tnh Phm Duy mi thy dng v ca nhng bn tnh ca theo nh cch phn loi ca ng.

Mt nt c bit na ca nhc Phm Duy l n phn nh sng ng nhng tm cnh ca ng v ca mi ngi Vit Nam chng ta trc cuc sng. Phm Duy khng ch ht v nhng cuc tnh, m ng cn ht v nhng b m, v qu hng t nc yu du (m v cui i ng xem l nhng li ht xng tng qu hng thn thnh kia ch l nhng li ca o tng v mt qu hng khng tht), v nhng vui bun ca nhng con ngi quanh ng trong mt thi t nc rt tan la. ng ht khi mt sm mai thc dy nghe tin ngi thn ng gc ngoi chin trng, ng ht cng nhng em b, nhng c gi vt vng trn ng qu, ng ht v tm tnh ca mt ngi qu ph chin tranh, v mt chic l trong ma, v hai ngi lnh tr, v nhng chuyn i xa y ngm ngi v thn phn nhc tiu Hin thc Vit Nam s hin ra ngn ngn trong ca khc Vit Nam qua dc di nhng sng tc ca Phm Duy. Ri y cng cn nhng c gng h thng ho nhng ti trong nhc phm Phm Duy nhn ra nhng tm cnh Vit Nam qua nhng ting ht .

Trn y l ni v ti. n th loi sng tc cng l mt nt c sc ca s nghip m nhc Phm Duy. T ngy thnh lp n nay hn 60 nm, tn nhc Vit Nam cho n nay vn cn ang chung hnh thc th loi ca khc. Nhng bi ht t thi "tin chin" n thi hu chin, ri thi nhc nh hin nay u da vo



th loi ca khc l hnh thc sng tc cho n. l mt khc ht gm c mt hoc nhiu phin khc v mt ip khc . Phm Duy l mt trong nhng ngi tin phong tm ti th nghim v mt th loi cho ca khc tn nhc. ng lm kh nhiu trng ca, xem nh l mt hnh thc th loi mi v cng phu hn th ca khc rt nhiu. Trc ng c mt vi th nghim v th loi trng ca ca L Thng (Hn Vng Phu) v Phm nh Chng (Hi Trng Dng). Mc d thc v on mch, b cc v tnh nht qun v ngn ng nhc, cc trng c va k u l tp hp ca ba ca khc c on mch kh ng dng, xem nh nhng khung m thanh chuyn ti nhng li ht k chuyn m thi. n Phm Duy th th nghim th loi nng cp mt bc di. T nhng on khc dn ca mi, ri dn ca pht trin m b cc khng vt qu xa cu trc nhng bi dn ca truyn thng, Phm Duy y nhng ca khc pht trin t dn ca ln thnh nhng t khc nhiu chng on kt vi nhau thnh mt chnh th nhng bin tu theo quy tc k m phng ty nhng vn m nt nhc dn tc. Trng ca Con ng Ci Quan (1960) v trng ca M Vit Nam (1964) l nhng thnh tu v th loi ny.Sau ny, hnh thc t khc (m ng gi l "trng ca") li thm mu sc ca kch -- nh trng hp t khc By Chim B X (1990) v Minh Ho Kiu I (1997) v Minh Ho Kiu II (2002). y l nhng tm ti rt c ngha v mt th loi khng ai c th ph nhn.

Cng trong s tm ti v mt th loi, c l cng chnh Phm Duy l ngi m ng cho hnh thc nhng tp hp nhiu ca khc xoay quanh mt ch lm nhng tp ca khc u tin ti Si Gn vo nhng nm 1960. Chng ti mun nhc n tp Mi Bi Tm Ca (1965) nh l mt khai ph u tin ca ng v mt th loi tp ca khc. Nhng th nghim ngh thut bo dn nh Phm Duy v ang lm, khng thy c nhiu trong sinh hot nhc Vit hm nay.

Cng qua trng hp Phm Duy, chng ta c th thy l tn nhc Vit Nam hin ang c nhng tm ti th loi pht trin n trong tinh thn Vit Nam. Th loi ca khc khi du nhp Vit Nam v ang thot hnh hi nhp trong dng nhc nc nh. Nhng tm ti khai ph v th loi m Phm Duy v nhng ngi cng thi ni ln kht vng sng to tn nhc trn c s dn tc-hin i.

Hnh trnh su mi nm ca nhc Phm Duy nh th l mt hnh trnh di, a dng v phong ph. Hm nay, nhn li hnh trnh m nhc ca ng, ti hnh dung cuc hnh trnh nh mt hnh trnh ba chng ln, t mt thi hng ca tui thanh nin sang thi tui vng -- l thi sung mn nht ca mt i ngi --, v hin nay ng bc qua thi xanh, khi tui gi nhng ting ht vn cn nguyn sc tr ca sng to.

(1) Thi hng : xng tng qu hng huyn thoi (1942-1964)

Phm Duy khi u s nghip m nhc ca mnh bng cng vic ca ht trn sn khu ca nhc. Nm 1941, ng bt u ht trn sn khu c Huy-Charlot Miu. Trong khng kh hng khi ca bui u tn nhc, ng bt u sng tc mt bn nhc tnh ph t mt bi th mi. l bi C Hi M. Mt s bi sau l nhng bi ht mang kh v c in t ta bi ht cho n ni dung. l nhng bi Gm Trng S, Chinh Ph Ca. Phong v c in ny s cn in du trong cc



sng tc v sau, khi ng tham gia khng chin chng Php. Nhng bn nhc tnh nh Cy n B Qun (1945), Khi Tnh Trng Chi (1945), Tnh K N (1946) u phng pht khng kh c in nh th.

i khng chin, ng c bt r tr li vi dn d, gn gi qun chng. Tc phm ca ng dn d c nh hnh trong khuynh hng rt nht qun sut thi gian sng tc sung sc nht ca ng trong thi gian vng khng chin. Phm Duy xc nh con ng sng tc ca mnh: da trn c s dn ca m pht trin ln thnh ngn ng nhc mi cho mnh. Mt lot nhng bi dn ca khng chin v nhng bi khc u mang mt phong cch chung: tr v vi cht liu dn ca nng ln thnh thm thc mi cho thi hin i. Nhng bi dn ca mi hay c khi cn gi l dn ca khng chin trong giai on ny m ng cho mt lot nhng thnh tu mi -- nhng bi dn ca pht trin -- khi ng vo Si Gn (1951). C th ni l nhng nm tham gia khng chin gip nh hnh cho khuynh hng v quan im sng tc rt nht qun ca Phm Duy trong nhng nm v sau ny. l sng tc nhng tc phm ca khc da trn c s iu thc ng cung ca m nhc truyn thng, nhng vn mang tm tnh ca thi hin i. T y nhc Phm Duy c bay bng. Thp nin 50 v 60 l giai on ca nhng sng tc rt in hnh cho chiu su xc cm ca ngi ngh s sng tc trong thi k ny. y l thi k ca hai trng ca Con ng Ci Quan (1960) v M Vit Nam (1964).

(2) Thi vng: ht v hin thc qu hng hm nay (1965-1988)

Nm 1964 nh du mt chuyn hng trong sng tc ca Phm Duy. Sau khi trng ca M Vit Nam ra i, ng m n i n cc t im hc sinh sinh vin ht v M Vit Nam. C l qua nhng chuyn i ny, ng c dp nhn li khong cch gia tc phm ca ng v hin thc cuc sng chung quanh ng vo nhng nm thng y. Nm 1964 l thi gian min Nam ang tri qua nhng bin ng chnh tr, cng thm vi s leo thang ca chin tranh, dn n nhng khng hong x hi. Vn hc ngh thut t lm nhng cuc t vn lng tm qua nhng din n nh tp san Gi Thm Qu M (1963), Hnh Trnh (1964), tp san Thi (1965), ri tp ch t Nc (1966). Khng kh hc thut lc by gi tc ng mnh n cc sinh hot vn ngh giai on ny.

T nhng giai iu mt m ng chut ca trng ca M Vit Nam n nhng bi tm ca trn tri, kh khc v nhiu dn vt, l mt khong cch qu ln. Phm Duy ra mt nhng bi Tm Ca l mt bc chuyn hng quan trng trong sng tc ca khc, khng nhng ca ring ng m cn c nhng ngi sng tc tr th h sau, nh Nguyn c Quang, Trnh Cng Sn. Trc kia, trong thi tham gia khng chin, Phm Duy cng c nhng bi ht rung ng lng ngi v tnh cch hin thc ca chng. Nhng bi dn ca khng chin hay nhng bi ht v B M Gio Linh, v Thu Chin Trng chng hn l nhng bi ht v hin thc hng trng ca t nc trong thi khng chin: M gi cuc t trng khoai Nui con nh gic m ngy Cho d o rch sn vai Cm n bt vi bt y



Nh th n t cn y Khuyn nhau bo th phen ny M mng con git nhiu Ty Ra cng xi vun cy cy H i h! H i i h!... (B m Gio Linh-1948) Hin thc Vit Nam trong Mi Bi Tm Ca v nhng bi trong thi gian sau l mt hin thc khc, nhiu ray rt, khc khoi v chia la: Sng nay va thc dy Nghe tin em guc ng ngoi chin trng Nhng trong vn ti V tnh khm tng vi Vn n thm mt o... Ti vn sng ! Ti vn n ! V ti vn th ! Ti vn sng ! Ti vn n ! V ti vn th ! Nhng bit bao gi Ti mi c ni thng Nhng iu ti c m ? (Tm ca s 1 - Ti c m -1965)

Mt phn kh ln nhng ca khc Phm Duy trong thi k ny l nhng bi ht v cuc chin ang leo thang d di, v nhng h lu ca chin tranh i vi i sng mi con ngi bnh thng. Lot ca khc mang tn Tm Phn Ca v Qu hng Ti T, Bnh Ca l nhng bi ht phn nh nhng u lo, bun kh cng nim vui ca nhng con ngi i qua cuc chin. Hn nhin l Phm Duy vn lm nhc tnh. Giai iu nhng bi tnh ca ca ng vn tr tnh, mt m nh nhng bn tnh ca trong khong thi gian nhng nm 1950 ca thi k trc. Nhng dng v tnh yu trong mt bi ht nh C Hng chng hn vn mang tnh cch thi i ca n: khun mt tnh yu trong mt thi bt trc dng nh vn nhiu lo u, nh hi h, nh khc khoi.

Trong thi k ny Phm Duy c lm Mi Bi o Ca (1972). Ra i trong thi gian ny, tp o ca dng nh lc lng trong din trnh sng tc ca Phm Duy, nhng khng phi vy. Tp ca khc ny phn nh rt trung thc bi cnh vn ho min Nam lc : thi chin tranh khc lit v nhiu nhng cng l thi k x hi i tm nhng im ta. Min Nam lc y ang dy ln phong tro vn hc ngh thut Thin o nh mt thi thng vn ho nhng cng l mt s c nthit gp phn ho gii nhng au kh khc khoi trong tm thc vn ngh s v tr thc bui y. Mi Bi o Ca phn nh tm thc Phm Duy trong nhng nm thng y m thi.

Nm 1975 l mt nm bn l ln trong i Phm Duy. Sau hn 30 nm sng tc trong lng t nc, nay ng lu vong ra hi ngoi. Sau cn chn ng tm l nng n, Phm Duy cm bt tr li, v vit mt lot nhng bi ht thi th m sau ny ng gp chung trong lot bi T Nn Ca. Lot bi ht ny t c ph bin trong cng chng nghe nhc, nhng n c ch ng rt quan trng trong ton b s nghip Phm Duy. Mt phn ln nhng ca khc trong nhm ny l nhng ca khc n gin v khc iu, mt nt phong cch ca nhng ca khc thi th ca ng, bt u t nhng bi ca thi khng chin n nhng bi tm ca. Ni dung



nhng ca khc l nhng khc khoi ca mt ngi ngh s lu vong lc lng gia ni xa l, v hoang mang trc vin cnh v tng lai. Nhng bi ht ra i trong giai on mi nm u ti Hoa K l nhng bi ht ni v nhng cnh kh ca nhng gia nh b chia cxh, nhng oan kh ca con ngi v chia li, th hn. Ca khc ca Phm Duy trong giai on ny i khi lo ln nhng li ph phn gay gt i vi thi th, s phn n i vi thn phn nghit ng nng ln nhng nn nhn ca mt thi nhiu nhng cng cc. Thi k ny s kt thc khi ng hon tt nhng nt nhc cui ca t khc By Chim B X (1985). y l mt tc phm di hi, thai nghn t kh lu t nhng ngy cui cng ca ng ti Si Gn (1975) v kt tinh nhng khc khoi cao nht v su lng nht, v n cng phn nh c ng nht nhng c m ca Phm Duy v hin thc Vit Nam ng i. Nu ngy trc, ng ht v t nc ho hng qua lch s (trong Con ng Ci QuanM Vit Nam) th by gi y, trong By Chim B X, ng ht v nhng au thng cng tt ca t nc m ng ang cng sng vi mi ngi, ng ht v nhng hoi vng cho tng lai khi t nc hi sinh. Khi hon tt By Chim B X, Phm Duy cng bt u bc vo mt thi k mi trong s nghip sng tc ca ng.

(3) Thi xanh: ht trn ng v ci v cng (1988-2002)

Nm 1988 nh du s ra i ca mt tp ca khc rt l, v c ci ta rt di: Mi bi Rong Ca: Ngi Tnh Gi Trn u Non (Ht Cho Nm 2000). Mi bi rong ca c hai ch chnh: ch th nht l nhng bi ht mang tnh cch tng lun v nhng v, au thng m nhn loi phi tri qua trong sut th k XX; ch th nh l nhng cm nhn ca ngi ngh s v ting gi cn khn. Phi ni ngay l c hai ch trn khng phi l mi l i vi Phm Duy. Ch th nht l g nu khng phi l nhng ting ht v hin thc cuc sng chung quanh ta? y l mt ch quen thuc trong sng tc Phm Duy t bao nm qua m thi. C khc chng l y, hin thc c lc li mc khi qut cao nht. Sang ch th hai, th phi ni l Phm Duy cng tip cn vi n t rt sm, ngay t nhng nm khng chin trn ni rng Vit Bc. Khi y, chng trai tr Phm Duy i ngang qua chic cu bin gii, cht tht ln mt cu hi rt siu hnh: Lng ti sao vn cn bin gii? Hn ti sao vn ngng ni y? (Bn Cu Bin Gii - 1947). Nhng m nh kht vng siu hnh y cn tr li nhiu ln na, chng hn trong bi Tm Nhau (1956) c nhng cu ht rt l khi t trong mt bi tnh ca: Tm trong cu th c, tm qua tranh t n, tm trn mi ng ca cu thng nh - Tm su trong mun tha, tm sau lng bn ma, tm nhau nh Thin C tm Nghn Thu. Nhng m nh siu hnh kia s tr li mc dn tri nht, su sc nht trong Rong Ca nh mt s tip ni m thi.

Tip ni Rong Ca l Mi Bi Thin Ca: Ht Trn ng V (1992). Tc phm ny ht v mt ch rt siu hnh: hnh phc trong ci thng lc. Nu hnh phc trong tnh yu c khi s tr thnh nhng vt thng rm mu, th nim hnh phc trong th gii ca ng tnh thng lc l mt ci an bnh trong sut, khng c vn bi au kh, khng c nhng vt xc ca th on, khng c nhng xao ng ca lo u. Mi bi thin ca l nhng ting ht v ci an lnh . Nt nhc thanh thot l thng, li ht cng lng ng nh v nhim.



n Trng Ca Hn Mc T (1994) th ngi nghe nhc Phm Duy c tip cn mt hnh trnh chinh phc hnh phc ca ngi ngh s, khi u t nhng th au thng tin v ci vnh hng trong th gii khng cn phn bit, ni ch cn tnh yu khng ma.

Khi nhng tc phm ni trn va ra mt cng chng, c ngi t ra ng ngng v mt Phm Duy khc, rt khc vi ngi nhc s ca nhng bi tnh ca lng mn tuyt vi, rt khc vi mt Phm Duy vi i mt ro honh nhn thng vo hin thc nhn gian.

Tht ra, nu ngh rng Phm Duy nay ang lui dn v sng tc nhng tc phm cho ring ng bi v khng cn bng dng nhng hnh nh quen thuc trong cc ca khc bao lu nay, th cng xin lu l t nhng ngy xa xa, khi cn tr, Phm Duy c nhng bi ht mang nhng ch tru tng, hng ni. Ngi thanh nin y tng nghe ting gi huyn nhim t trong su thm ca ni tm. Ting i no phi ch c ting tnh yu m cn c nhng ting gi ca thinh khng (L Hnh), cm nhn v nhng bin gii chia cch con ngi trong nhng khng gian tm tng khc nhau (Bn cu bin gii)... Cho nn Phm Duy vn ch l mt thi, d l Phm Duy ca Tnh Ca, ca C Hng, ca Php Thn, ca Ngc ca, ca Bi Ht Nghn Thu, ca Ht Trn ng V, hay ca Trng Sao Rt Rng. ch l mt hnh trnh rt t nhin v nht qun ca mt ngh s. Mt nh ph bnh d dm nhn xt v i mt Phm Duy: mt con mt m ui lng mn, v mt con mt kia ro honh, tnh to soi nhn vo hin thc . Nh th, ba chng ng sng tc ca Phm Duy l s ni nhau ca ba nhp i, d ba chng i khc nhau nhng vn l mt: mt con ngi sng trn vn vi ngh thut sng to m nhc. Ba chng ng sng to ni tip nhau trong mt chu trnh. Hin nay, Phm Duy ang thc hin cng trnh cui i mnh: Minh Ho Kiu. minh ho y khng mang nghi l s lp li, s sao chp li mt tc phm vn hc. Tc phm gi l minh ho tht ra c tham vng khc ho li nhng tm trng, nhng tnh cch cu Kiu trong mt khung cnh v thi gian nht nh. l mt th mnh cu m nhc trong vic ti hin cuc sng. phn I ny ni ln hai iu: tri xun rng r v nhng gn my xm bo hiu ging bo. C ci huy hong cu triu nh Gia Tnh ri ra s ch l th huy hong khng tht. Nhng l chuyn v sau. trong phn Gio u v trong phn I ny, mi th u hy cn l tim n. Nghe k, c th nhn ra ting st ting vng chen nhau. Trong ting ci gin cu phn I nghe ra ting th di u .

Mt im n cng d nhn thy trong sut hnh m cu phn I Minh Ho Kiu: y l bn minh ho Kiu hay minh ho PD? Ta nghe u y m vang cu giai iu PD cu Nng Chiu, cu Ngy Chng Mnh, cu Ti ang M Gic Mng Di, cu K Nim, cu Em L Chu Ny, cu Ngi Tnh Tuyt Vi... Ni th khng c nghi l PD lp li chnh mnh trong cng trnh mi. Giai iu PD xa nay vn l nhng mu k nim v nhng tm cnh chng ta, th nay chng c ng li, dn tri li. y l phong cch PD trong cch th hin giai iu. Nu nhc cu phn I Minh Ho Kiu c gi li nhng k nim v nhng bi ht c cu PD, th ch l v giai iu cu chng l nhng nt m cu phong cch m nhc PD m nm mi nm ri n bng lng trong khng gian Vit Nam. y cng cn l phong cch cu Duy Cng khi th hin ho m n: phong cch ho m giu n tng.



Kh v m nhc trong Minh Ho Kiu 1 l mt dng v tr tnh nhng rt nhiu nostalgia. Trong phn I c m vng nhc ng qu, c phong v ca dao ngt ngo m cht phc. Ngn ng nhc PD trong Minh Ho Kiu 1 c mt nt c sc m nhng ai nghe nhc ng khng th khng ch : phong cch nhc dn tc ni r, mc d ng khng vn dng mt nt giai iu dn nhc no. Nhng bao trm ln l phong v giai iu cu PD, rt ring: nhc i kiu k nhng vn nh d dng t nhin nh hi th. Ngn ng nhc trong tc phm ny l s dn tri, s tng hp cu phong cch giai iu PD: nhc ng cung nh bng bc trong giai iu mt m tr tnh, "rt PD".

Phn II - Kiu gp Tnh Yu va mi ra mt gn y. Trong phn ny, Phm Duy minh ho bng nhc bn khc n m Thu Kiu trnh tu cho Kim Trng nghe trong bui th c u tin. Mt ln na cu hi li c t ra: tm s Thu Kiu hay tm s Phm Duy? Nu khc nhc u Khc u Hn S Chin Trng l hi quang ca nhng hnh khc Phm Duy ngy no, va lng mn va hng trng, th cng chnh n gi li nhng bi trng ca hin thc Vit Nam trong chnh nhng hnh khc Phm Duy mt thi xa . n khc nhc tnh T M Phng Cu li l hi quang ca nhng thin tnh ca lm nao lng nhiu th h tnh nhn trc kia. Ta gp u nhng thn thc ca tnh yu trong nh nhung i ch, ta nhi lng khi nghe ting gi v ca tnh nhn khi chia xa. Giai iu tnh ca vn mt m ng chut, v vn nao nao lng ngi. Khc th ba l K Khang Ny Khc Qung Lng l mt mng khc ca tm s Phm Duy, mt ngi ngh s t do, khng th tri mnh trc nhng th lc mun trit tiu t do ca mnh. Giai iu ca khc ht ny khng phn n nh mt tm ca, khng bi trng nh mt hnh khc thi th, khng th lng bi phn nh mt tm phn ca N trn y bao dung nhng vn vch mt ln ranh dt khot trong tm s Phm Duy v ngh thut. Khc th t Chiu Qun l d vang ca ting ht Phm Duy v thn phn nhn gian trn hnh trnh nhn gian tng bng bc trong nhng bi ht rt xa xi nh mt B M Gio Linh, mt Ngy Tr V, mt Ting Ht To, mt K Chuyn i Xa. Ta cng nghe u y thong hin nhng nt tm tnh ca Phm Duy trong Rong Ca.

Cng trnh minh ho ny v li nhng tm cnh, minh ho li nhng mnh gng soi vc dng cu cuc i. i vi ngi sng tc th y l s dn tri tm s cu hai ngi cha gi tc trng hai qung cch thi gian, khi qua ht bao nhiu nhp cu nhn th c mn m y nhng cng nhiu chua xt. Tc phm cu h ngn ngn nhng cnh i, nhng tm s ngn ngang cu mt phn ngi. y, khng phn bit u l nghi cu ct chuyn c minh ho, v u l tm s cu chnh ngi sng tc.

Ring i vi Phm Duy, tng khng c chung kt mt chu trnh m nhc di ca bng mt cng trnh c tnh cch tng hp nhiu bn sc m nhc ca ng n th. Mt s kt ton p v s th nghim th loi m nhc, v s pht trin ngn ng m nhc qua nt nhc dn tc trnh su sc, v s dn tri ch m nhc mc c ng nht. Ba chng ng m nhc Phm Duy v trng phng trong cng trnh di hi ny.

Sinh hot m nhc d trong nc hay hi ngoi hin nay ang rt thiu thn sng tc kp thi v quan trng hn na l cn phi phn nh tm tnh ca th h chng ta. Ngi ngh s ln khng phi l nhng ngi ch bit sng v lm ngh



thut t ci ti cht hp ca mnh. Anh ta phi sng vi cuc i chung vi mi ngi chung quanh, v ngh thut ca anh l nhng chng tch ca thi i anh sng v lm ngh thut. l nh lut ca vn ngh. Trong cc loi hnh ngh thut Vit Nam ng i, m nhc dng nh b lc lng nht. Ngi nhc s sng tc thng khng phi l ngi sng ton tm ton tr cho ngh thut. m nhc lun lun l th ph sn ca cuc sng mt nhc s Vit Nam; ni khc i sng tc m nhc ca ngi nhc s -- trong tuyt i a s nhc s x mnh -- ch l mt th ngh thut nghip d. Cng chng ngh thut c th i hi mt nh vn nh th phi dn thn, phi xung thuyn. Nhng ngi nhc s Vit Nam trc nay vn c u i min tr. Anh ta vn c thn nhin ht v nhng t o xanh, ht v nhng cm my lang thang, v nhng nim hnh phc hay kh au rt ring t, b mn. Nu c ai ht v mt git ma, mt vt mu kh trn xc mt em b va cht v mn th bi ht ca anh b lit vo loi nhng "tiu phm", b xem thng. Ngi ta ch quen vinh danh ngi nhc s qua nhng bn tnh ca bt tuyt, m qun rng anh ta cng l mt ngi c vui sng v au kh nh chng ta, anh ta cng sng gia i nh chng ta. Vy th ti sao chng ta vui sng hay kh au vi cuc i lm ngi Vit Nam th ngi nhc s li c quyn min tr?

Ni cho phi th khi cng chng Vit Nam vinh danh nhng ngi nhc s ln ca mnh th cng l lc ngi ta nhn ra s ln lao ca nhng ngi nhc s ht v nhng tm cnh Vit Nam. Da trn thc o nh vy, ngi ta rt c l khi tng kt v su mi nm tn nhc Vit Nam, rng lch s na th k bi ht tn nhc Vit Nam ng li mt vi khun mt ln m thi. Khng nhiu. Trong s t i nhng ngi nhc s ln ca th k va qua, c Phm Duy.

Hin nay ang c mt qung cch rt xa v cung v cu -- nu hiu m nhc cng l mt dch v tiu th ca x hi. trong nc c phng tin sinh hot, nhng nhng thng phm m nhc trn i truyn hnh, i pht thanh, bng nhc thng mi u cho thy tnh trng ngng ng trong sng tc rt ng lo ngi: quanh qun vn ch hai mng sng tc: mng th nht l nhng bi ht v nhng o tng x hi ngy ngy cng tr nn lc lng gia cnh ch chiu ca ch x hi ch ngha, mng th hai l nhng sng tc kiu "o tiu th", "tui ngc" tng n r trong sinh hot vn ngh Si gn trong nhng nm chin tranh c lit v x hi th dn ang t tng trong tnh cnh vn ngh mt hng. Ngh s xung kch nh Trn Tin l mt hin tng him hoi.

Ti hi ngoi, mt rng thng phm m nhc cng khng ly g lm lc quan ngi thng ngon: khuynh hng sng tc nu khng ngoi trng d vng th cng ch "chy ti ch" vi nhng ti c k t nhng nm xa. Thng hoc c sng tc mi c gi tr ngh thut th cng khng m nng li cun mt cng chng thng ngon. Nhng c gng ca mt s nhc s nh Hong Quc Bo chm lng trong lc lng. Mt khong trng tm tnh qu di !

Hin nay, nhu cu gn gi bn sc vn ho ang l mt nhu cu rt ln ca c th h th nht ln th h th nh nhng ngi Vit ti hi ngoi. Sinh hot trnh din nhc Vit ngoi ny dng nh khng h quan tm my may n nhu cu nh th. Rt thiu nhng sng tc mang hn tnh Vit Nam m vn tm vc hin i p ng nhu cu gii tr. Cng chng hi ngoi ang ch i nhng ting ht th hin tm tnh Vit Nam gia cng ng th gii ch khng phi th m thanh



than khc rt phi hin thc hay nhng ting go tht i ng ha. Cng l mt iu th v khi c li mt li pht biu ca Phm Duy nhn khi tr li phng vn v hin tnh tn nhc: Ti nhn xt hin nay cc nhc s, d trong lng c nhc hay tn nhc, sng l loi c qunh qu. Thc n bi dng cho nhc Vit l s sng v cng phong ph thn qu. C nhc, nhc ci cch, nhc ci tin, dn ca pht trin, nhc Vit Nam thun tu theo l li c in Ty phng mun tt p phi bt ngun vo i sng nhn dn. Nu khng, n s ch l mt mn hng thng mi (nh loi nhc ca lu hin nay), hay l mt th ma tu dnh ring cho nhng ngi si nhc.

Trong khung cnh ngng ng nh th, Phm Duy vn ht tm tnh ca nhng con ngi Vit Nam dung d trong nc hay ti hi ngoi. Cng chng cng ng bng khung, khc khoi v mt thi bt trc ca phn ngi. Phm Duy ln v vng l nh th. S c mt bn b ca ng trong sinh hot m nhc hin i vn l mt cn thit, nh mt ca tin.

Ph Tnh

Phm Duy Trn Khp No Tnh

Thy Khu

Th k XX khp li. Vi bi Hn Em Nm 2000, Phm Duy m mt bu tri: a ngi tnh vo vnh cu, cuc hn h tng kt nhc trnh Phm Duy trong na th k, gi trn: tnh nc, tnh dn, tnh qu, tnh i, tnh ngi trong khonh khc m nhc v thi ca.

Nhc s bc vo cuc tnh bng nhng bn hng ca, rc la: Ngy bao hng binh tin ln, b ci vang lng cu: quyt chin !

1945, tt c ln ng. Khng chin l thn tng u i, l mi tnh th nht. Nhc si sc tnh nc. Lc vn chng tr thnh v ngha, ngi ta xp bt nghin theo vic ao cung. Ngi ta mun lm trng s. Hn say khi mu xng ri trn ngp bin khu, Phm Duy xut qun. Mt Phm Duy, nhiu Phm Duy theo nhp bc m trong bng chiu, mt on qun thp thong. H, th h y, nu khng c m nhc, nu khng c Phm Duy, Vn Cao ... chc g c ho hng ? chc g c khng chin? chc g c ... mt ma thu nm qua Cch mng tin ra t Vit? ch vn chng t lit (vit khch ng lng ngi d



thnh tuyn ngn), m nhc tung ton nng, ton lc thc y thanh nin vo nhng cuc khi hnh: Mt on ngi trai hin ngang eo trn vai n mu xng . . . . . . . Dng mu cm hn ca mun dn ta Thit tha ku go bao trai trng ln ng

Nhng nu nhc ch c hng, th d tr thnh cho c: Ny thanh nin i, quc gia n ngy gii phng, nu ch c bi, tt l mc nim. Cho c v mc nim, ngi ta ng im. Khng ai xng ti. Cho c l ht. Mc nim l cht. Nhng khi nghe: Bin khu u ! Bin khu u ! Tia vng son xuyn qua lau m V trn sui khi ln ln m Nng tri v xui bit bao thng nh Bin khu u ! Bin khu u ! Nghe i nng khuyn nhau mong ch Ngi ln chn t thing rng xa... ... th l li gi quyn r ca ni rng, ca t nc: l Phm Duy. l ting h gi n y ngi ngi lp lp ra i: Bin khu u ! Bin khu u ! Ta nhn qua Cai Kinh ngang tng Ch ting gi Bc Sn la sang... Trong ting h c Cai Kinh, Bc Sn ... Phm Duy dng ni trong lng ngi, cy nhng linh thing ca t nc trong tim ngi. Bin khu u ! Bin khu u ! ting h b mt, hoang ng, thing ling, cao c hp hn nhng thanh nin, a h ln nh Cai Kinh, ngang tng nhn xung nhng tia vng son xuyn qua lau m ca t nc. nh sng khuyn d h ln chn t thing rng xa, tm nhng quyn r thm kn ca phiu lu, ca tui tr... Phm Duy, tuyt i khng tuyn truyn m m hoc, trong khonh khc mt bi ca, t hp c: hi quang lch s, kh thing ni rng, hn thing dn tc, lng mn con ngi, Phm Duy em nng tri v xui bit bao thng nh. Ti sao tc dng mt bn nhc li khc mt bi vn ? ch vn chng t lit, m nhc li vy vng ? Chng ta th c li mt trong nhng bi vn th yu nc, thng thit nht, v d nh ca Phan Chu Trinh: Th nc n nguy nh si tc Ti trai th cht chng nghing u

hay ca Hunh Thc Khng: Sng Nht To la bng Thnh Ba nh sng n

hoc mnh m nh Nguyn Tri: Trn B ng sm vang st dy. Min Tr My trc ph tro bay.



Nhng ng hng vn nh vo l tr, nh mnh, nh mau, nhng sm dt, t c kh nng tn ti lu di, khi ta khng cn trc tip i din vi vn bn. Nhng mt bn nhc c th li khi ting nhc, li ca i qua, nhng d m ca n, tr li, r r quyn r: Bin khu u ! Bin khu u ! Vang thi qun Chi Lng reo h, Rng in bng nhng oan hn xa, Gia m m i thong nghe ting h. m nhc t to cch sng cn, ri Phm Duy em ting gi t xa: u ... du vo trong tim ngi n y, ch y. Khi "ngi nghe" nh li, th c vic rt "nhc" t tim mnh ra, ht li trong u, ting ht thm trong no trng ko hn ln bin khu u cho hn nhn qua Cai Kinh ngang tng... Tm li, bn nhc, khi i vo lng ngi, n c kh nng c "ht li" mi mi d nhc s v ca nhn xa. Nhng bi ca nh Rng Lng Sn ca Phm Duy, c th bin mt k tm thng thnh "ngang tng", mt k cha yu nc phi yu nc, mt k th vi lch s, lm nn lch s. Khng chin dinh dng bng m nhc. Ngh s l nh o thut, c th lm c tt c: Xui k khng hng lm vic anh hng nh nhng hn xa trn ng Lng Sn m u u ! trong ting g bnh minh, vi nhng mu o chm pht phi trong my m... Cu trc nhc khng chin ca Phm Duy xoay trn quanh ma lc tr tnh y: em nhng a danh lng vo lng ngi, vo tnh yu: Hi anh v quc cm sng ngang tng, thuyn ti u bn Tuyn Quang, na m trng nh trng vng nh anh... Hi anh du kch tp bn bn rng, thuyn ti u bn oan Hng ... Ting ht trn sng L li th thot thai t ca dao, nhc m tnh quan h, a danh nm trong th ngi th l, t lc vn on: Phm Duy n t dn, i vo dn bng nhng yu t thun ty vn ha dn tc, to ra ting tnh, li tnh, ng ly tnh lm ngn ng th nht, v iu khin cho nhc ng, khng cht khi khng chin tn. thi im cao nht trong m nhc khng chin, Phm Duy chim trn bn nh ca lng ngi: Nng Chiu, Qu Ngho, B M Gio Linh v V Min Trung. Bn tuyt tc ny gn lin vi ting ht Thi Thanh: Thi Thanh, mt nh o thut khc ca m thanh, l ting sirne, ting ht ng tin em nhng tc phm ca Phm Duy vo mt vng thy ph khc. Nng Chiu (sng tc Lng Sn nm 1947), m ra bi cnh ng rung v chiu. Nhng Phm Duy khng vit th, ng gi: nng chiu ! Nng va l nng, va l nng khoai. Gi chiu l nng hay v nng nh cnh nng ng v chiu, mt thc lng mn hnh nh cha thy c trong th, trc . Bao nhiu nh th lm th v chiu, nhng nng chiu ca Phm Duy, ch vi hai ch dng nn mt bi cnh ngh thut: Thi Thanh, n hin l lt, trong nng chiu, mi gi: Chiu i ! o chm v quy la trn vai In hnh vo sn ni chi vi i chiu ! Ting ht ng tin va vang ln: Chiu i ! thoi thp cht lm trong i chiu ! Mi ln Chiu i ! m hoc ct ln, ngi nghe cha kp ht bng hong, li



nhn thm cn l hp hi i chiu ! Nhc gy am m n tt th; ch vi hai ch chiu i ! i chiu ! nhc to bi cnh ngy tn, i tn, bi cnh gic gi ca tnh yu, bi cnh chin tranh, ci cht nm trong cuc sng. Vi Qu Ngho (Qung Bnh, 1948) Phm Duy ri vin nh lng mn v mng m Nng Chiu, t thc, ng a ra nhng hnh nh au thng nht ca ng qu Vit Nam, c ly tre cm t ti, c nhng ng gi rch vai, c ting o ngho th di... m c l cha c nh th hin thc no a ra nhng hnh nh cc au, r lit, khc su vo tim chng ta nh bi v ca nhng ngi ang sng trn qu hng t cn, si . Ri Qung Bnh, ra Qung Tr, Phm Duy lm B M Gio Linh, kit tc ca thi khng chin. B M Gio Linh, Phm Duy a ra mt bi kch Hy Lp, m ci cht tt yu c "gii thiu" ngay t u vi ting nhc php trng, ting trng tng bi li... m ra trc ting gi hn ca Thi Thanh: M gi cuc t trng khoai Cht bi lun qua ting nhc v ting ht, nhng li ca li bnh thn, n thun, cn c vui: M mng con git nhiu Ty. Ra cng xi vun cy cy; ip khc cng ti: Con vui ra i... Trong khng kh gn nh hy vng v an lc y c ting git nh bo im khng lnh, ri ting cng nn xung nh ting st khi Thi Thanh loan: Qun th bt c con. em ra gia ch ct u. H i, i h ! B quyt ca Phm Duy: gii thiu ci cht t u, nhng giu n trong cuc sng, trong nim vui cuc sng hng ngy, ri lc khng ng nht, ng tung n ra nh mt xc nh: Ci cht nm trong cuc sng, n c th chim ta bt c lc no: Bt k l thn phn con ngi. n on l mt thc ti, l nhng t tng trit l su xa ng trong tc phm. n "hi ba" cuc sng li tr li bnh lng nh thng: m gi nu nc ch ai ... b i gh v chi. Sau ci cht ca con, m vn sng, vn phi sng, v l bn n chung thn ca kip ngi. Sau B M Gio Linh, V Min Trung (i Lc, 1948) m hn, Phm Duy tri lng mnh trn qu hng, mt min thy dng bng da ngn thng. V Min Trung, Thi Thanh ht nhng tn ph sau chin tranh bng chiu dy ca t nc, chiu su ca tang tc: Ngi i trn ng tro tn Thng em nh m hng vng v u Chiu kh nc mt rng su Than thn thiu ph nt u hi nhi. H h ! H h ! Trong V Min Trung, Phm Duy a th vo tc phm, c l l ln u: V min Trung, cn ch mong ni v ng xanh, mt chiu nao t la rc thnh. Bi ht tin tri s chia la vi ni rng vo thnh. Mt ni rng , mt min Bc. Nhng V Min Trung cn nhng gi tr ngh thut khc: Trong nhng nh nhc khng chin Phm Duy, V Min Trung c Thi Thanh din t t nht, lu di nht. Mi m Thi Thanh bung ra, nh nhng git ngc sng, c tm hn v sinh mnh khc nhau. Phm Duy quyn th v nhc vi hn nc, hn ngi, Thi Thanh em hn mnh, th xc mnh, v tr m thanh ca mnh, ha ng vi tc



phm ca Phm Duy to nn mt nh tinh cu m c l, ngi nghe, cn nhiu trm nm sau cng khng th tm thy mt s gp g no gia nhc s v ca nhn chng mc cao, su n th. V Min Trung, vi nhng h h, kt hp H ! v H ! ting u c mi gi: Gng lm chung mt vic (h d ta), ting sau vang ln m hng chung cc, nh h ! Thng hng ! trong vn t. V Min Trung bo im chm dt khng chin, bo trc mt giai on khc ca Phm Duy, khi u bng Tnh Hoi Hng, Tnh Ca. Mng 1 thng 5 nm 1951, t Khu T (Thanh Ha) v thnh, Phm Duy cng gia nh li H Ni mt thng ri vo Si Gn. 1952, vit Tnh Hoi Hng, Phm Duy xc nh ch ng ca ngi ly hng: vo Nam nh Bc, y ng cng vn i trc thi i, hai nm sau, t nc chia i, tm s ring ng tr thnh tm s chung ca th h di c: Qu hng ti, c con sng o ngy ngt Lc tan ch chiu xa tp Bng nu trn dng bc dn Tnh Hoi Hng, khng gi thanh nin ln ng na, m l ting nhn din Qu hng! Ting gi ti ch, ting gi ca ngi trn qu hng m vn nh qu hng, Nam nh Bc. Ting mnh gi tn mnh, ti gi tn ti cho nh (TTT), ting bit au thng nm trong da tht, ting tng tri ca tui chn mi, ca mt t nc cha ngui cuc chin ny vi du nhau vo cuc chin khc. Tnh Hoi Hng bo hiu nhng git nc mt s v min qu lai lng, mt min qu sp b cht i, u nh ui, ui nh u, trn trong l lt nc mt Vi Tnh Ca (Si Gn, 1953), Phm Duy o su nim nh khn ngui y v em tnh yu kha lp ci b bun xa cch mun trng y. M u l mt xc nh: Ti yu ting nc ti t khi mi ra i. Ngi i ! Xc nh ny cng lc cng tr nn tha thit, cp bch, tr thnh khng nh, i vo lch s, o su lng t, vo trong bn ng ca con ngi: Ting nc ti ! Bn ngn nm rng r bun vui Khc ci theo mnh nc ni tri Ting nc ti ! Ting m sinh t lc nm ni Thot nghn nm thnh ting lng ti. Nc i ! Ting gi y l ting tn thn. Chm than su xung nh tm mng ca Trng Sn: t nc ti ! Dy Trng Sn n bng hong hn ! Phm Duy trong khng chin ngc xui khp nc, ting gi trong khng chin l ting gi xung phong, xng trn. Ting gi Tnh Ca l ting gi t ti, su xung, ai u nguyn y, c yu ngn ng, yu ting m nh ting lng mnh. Chng cn theo ai, chng cn ging ai, ch ai, ng ta ta c i. Tnh Ca, qua ting ht Thi Thanh, a ting nc ti ln i tng hng u ca tnh yu, bi ting ni ca mt dn tc chnh l bn ng ca dn tc y, ci m khng c g trit h c. Tnh Ca m u, dn n Con ng Ci Quan, M Vit Nam... nhng tr

but ky pham duy

Documents