BURSA’DA SULAMA AMAÇLI SU KULLANIMLARI, SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI

Senih YAZGAN Çigdem DEMİRTAŞAbdurrahim KORUKÇU

Günümüzde iklim değişikliğine bağlı sukaynaklarında yaşanan olumsuzluklarsonucunda sulama bitkisel yetiştiriciliğingüvencesi olmuştur. Toprak ve SuKaynaklarına ilişkin geliştirmeçalışmalarının çok yönlü çalışmalarıarasında sulama, bugün olduğu gibi tarihinher döneminde, bitkisel üretimin temelöğesini oluşturarak, toplumların herkesimini etkilemiştir. Bu görünümüyleSulama, kapsamlı bir insanlık uğraşı veuygarlık düzeyinin göstergesi olaraknitelenebilir.

Türkiye’de yıllık yağışın zaman ve mekanboyutlarındaki dağılımı, bitkisel üretimi büyükölçüde etkilemektedir. Bu nedenle Sulama, hangiiklim kuşağında olursa olsun, ülkemizin heryöresinde; diğer girdilerin etkinliğini arttırarak,bitkisel üretimde kararlılığı/niteliği veekonomi/çoklu paylaşımcılığı ile sosyal düzenindengede tutulmasını sağlayan çok yönlü biruygulamadır.

Öte yandan, su; besin güvenliği veendüstriyel hammadde temini, kentsel yapılararasında oluşturulan yeşil alanlarınsürdürülebilirliği yönünden, bitkiselyetiştiriciliğin en önemli girdisini oluşturur.

Günümüzde üretilen gıdanın % 30-40’ıtarım altındaki alanların % 17 sinden, sulama ileelde edilmektedir.

Bitkisel yetiştiricilikte sulama, tatlı suyunyaklaşık % 74 ünü kullanmaktadır.

SULAMA 29,6 milyar m³ SULAMA 72 milyar m³İÇME SUYU 6,2 milyar m³ İÇME SUYU 18 milyar m³SANAYİ 4,3 milyar m³ SANAYİ 22 milyar m³TOPLAM 40,1 milyar m³ TOPLAM 112 milyar m³

Tarım

Sanayi

Enerji üreticileri

Halk-Kamu

Ekosistemler ve balıklar

Rekreasyon

Bugün ülkemizde sulanan alanların yaklaşık%92’sinde yüzey sulama yöntemlerikullanılmaktadır. Geri kalan kısımda basınçlısulama yapılmaktadır. Geleneksel (elle borutaşıma) yağmurlama sulaması çiftçiler arasındayaygın olarak uygulanmaktadır ve 200 000hektarın bu yöntemle sulandığı tahminedilmektedir. DSİ sulamalarında 90 000hektardan fazla alan yağmurlama ile 12 000hektar da damla sulama ile sulanmaktadır.

Üretirken tüketmekle kalmayıp çıktılarıyla da kat ve kat kirletiyoruz

Samanlı köyü drenaj kanalına tahliye edilen tekstil atığı

Yerel yönetimlerin yerleşim birimleriiçerisinde oluşturdukları yeşil alanlar (parklar,refüjler, kavşaklar), bina çevrelerinde ki çimalanları günümüzde yapımına devam ediliyorolmasıyla su tüketimleri hızla artmaktadır. Özellikleçim bitkisinin Bursa koşullarında sulama sezonubaşlangıcı ve sonuna bakılacak olursa rekreasyonalanlarında vejetasyonu en uzun bitki olduğunusöylenebilir. Çim bitkisinin su tüketimi 6-8 mm/gün,mevsimlik bitki su tüketiminin ise 850-1200mm/mevsim asında değiştiği belirtilmektedir.

Farklı Çim Çeşitlerinde 2007 Yılı Sulama Suyu Değerleri (mm)Aylar Gübre dozu %5 Gübre dozu % 2.5 Düşen

Yağış(mm)Su uygulama düzeyleri Su uygulama düzeyleri

%25 %50 %75 %100 %125 %25 %50 %75 %100 %125

Nisan 6.8 13.5 20.3 27 33.8 6.8 13.5 20.3 27 33.8 53

Mayıs 30.5 61 91.5 122 152.5 30.5 61 91.5 122 152.5 24.5

Haziran 38.8 77.5 116.3 155 193.8 38.8 77.5 116.3 155 193.8 9.2

Temmuz 57.8 115.5 173.3 231 288.8 57.8 115.5 173.3 231 288.8 0.3

Ağustos 54.3 108.5 162.8 217 271.3 54.3 108.5 162.8 217 271.3 1.3

Eylül 33.8 67.5 101.3 135 168.8 33.8 67.5 101.3 135 168.8 74.5

Ekim 6.5 13 19.5 26 32.5 6.5 13 19.5 26 32.5 42.6

Toplam 228.5 456.5 685.0 913 1141.5 228.5 456.5 685.0 913 1141.5 205.4

Farklı Çim Çeşitlerinde 2008 Yılı Sulama Suyu Değerleri

Aylar Gübre dozu %5 Gübre dozu % 2.5 Düşen Yağış(mm)Su uygulama düzeyleri Su uygulama düzeyleri

%25 %50 %75 %100 %125 %25 %50 %75 %100 %125

Mayıs 32 64 96 128 160 32 64 96 128 160 24.5

Haziran 37 74 111 148 185 37 74 111 148 185 9.2

Temmuz 50.3 100.5 150.8 201 251.3 50.3 100.5 150.8 201 251.3 0.3

Ağustos 49 98 147 196 245 49 98 147 196 245 1.3

Eylül 16 32 48 64 80 16 32 48 64 80 74.5

Toplam 184.3 368.5 552.8 737 921.3 184.3 368.5 552.8 737 921.3 109.8

Manda Otuna İlişkin 2008 Yılı Sulama Suyu Değerleri (mm)

Aylar Gübre dozu %5 Gübre dozu % 2.5 DüşenYağış(mm)Su uygulama düzeyleri Su uygulama düzeyleri

%25 %50 %75 %100 %125 %25 %50 %75 %100 %125

Haziran 37 74 111 148 185 37 74 111 148 185 9.2

Temmuz 50.3 100.5 150.8 201 251.3 50.3 100.5 150.8 201 251.3 0.3

Ağustos 49 98 147 196 245 49 98 147 196 245 1.3

Eylül 16 32 48 64 80 16 32 48 64 80 74.5

Toplam 152.3 304.5 456.8 609 761.3 152.3 304.5 456.8 609 761.3 85.3

Manda Otuna İlişkin 2009 Yılı Sulama Suyu Değerleri (mm)

Aylar Gübre dozu %5 Gübre dozu % 2.5 Düşen Yağış(mm)Su uygulama düzeyleri Su uygulama düzeyleri

%25 %50 %75 %100 %125 %25 %50 %75 %100 %125

Mayıs 20 40 60 80 100 20 40 60 80 100 0.9

Haziran 44.5 89 133.5 178 222.5 44.5 89 133.5 178 222.5 0.6

Temmuz 47.3 94.5 141.8 189 236.3 47.3 94.5 141.8 189 236.3 0.3

Ağustos 56.3 112.5 168.8 225 281.3 56.3 112.5 168.8 225 281.3 0.7

Eylül 19.5 39 58.5 78 97.5 19.5 39 58.5 78 97.5 3.1

Ekim 2.8 5.5 8.3 11 13.8 2.8 5.5 8.3 11 13.8 7

Toplam 190.4 380.5 570.9 761 951.4 190.4 380.5 570.9 761 951.4 12.6

Farklı çim çeşitlerinde su uygulama düzeylerine göre%25, %50 ve %75 genellikle alt grupları, %100 ve %125 üst grupları oluşturmuştur. Bu durumda sukaynaklarının kısıtlı olduğu koşullarda sulama düzeyiolarak buharlaşma kabından buharlaşan suyuntamamının (%100) su uygulama düzeyi olarakseçilmesi önerilebilir

Manda otunda kalite, kuru ot ve renk üzerinde suuygulama düzeylerinin etkisi,denemenin her ikiyılında istatistiki olarak önemli olmuş, ancak sulamaperiyodunun bütününe bakıldığında genellikle ikigrup oluşmuştur. Buna bağlı olarak su kaynaklarıüzerindeki artan tüketim baskısı nedeniyle %50 suuygulama düzeyinin bu çeşit yetiştiriciliğindesulama düzeyi olarak kullanılması önerilebilir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ•Mevcut tarımsal amaçlı sulama sistemleri sulama sistemlerikapalı sistemlere dönüştürülmeli ve iletim kayıpları en azaindirilmelidir.•Parsel düzeyinde tarımsal amaçlı sulamalarda yüzey sulamayöntemleri yerine uygulama randımanı yüksek damla yadayağmurlama sulama yöntemleri kullanılmalıdır

•Su kullanıcıları kullandıkları kadarını ödemeli, kirleten öder yerine arıtma zorunluluğu getirilmelidir

•Rekresayon alanları oluşturulurken su gereksinimleri gözönüne alınmalı, doğrudan estetiğe değil kaynaklarınkorunmasına özen gösterilmelidir.•Çim alandan çok çalı formundaki bitkilerle yeşil alanoluşturulmalı•Rekreasyon alanlarında özellikle doğrudan insan temasınınolmayacağı alanlarda arıtma suyu sulama amaçlıkullanılmalıdır•Çim alanların oluşturulmasında suya gereksinimi az yeniçeşitlerin kullanılmasına özen gösterilmelidir•Yerel yönetimlerin kentsel ve tarımsal su kullanımlarındakiaraştırmalara destek vererek su kaynaklarının yönetimindeetkin, bilimsel ilkelere bağlı kalması gerekmektedir.

Teşekkürler

http://www20.uludag.edu.tr/~tys/Bu çalışmanın tam metnine 15/04/2010 tarinde aşağıdaki web adresinden ulaşabilirsiniz