TARÝH: 12 ARALIK 2009 – SAAT: 14.00 YER: TAYYARE KÜLTÜR MERKEZÝ

BURSA KENT KONSEYÝ

KONFERANSLAR DÝZÝSÝ

1“AÝLE ve KADIN PSÝKOLOJÝSÝ”

Prof. Dr. Nevzat TARHAN

01

Prof. Dr. Nevzat TARHAN

Merzifon'da 1952 yýlýnda doðdu. 1969 yýlýnda Kuleli Askeri Lisesini 1975 yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesini bitirdi. GATA stajý, Kýbrýs ve Bursa kýta hizmetinden sonra 1982 yýlýnda GATA'da Psikiyatri uzmaný oldu. Erzincan ve Çorlu'da hastane hekimliði sonunda GATA Haydarpaþa'da yardýmcý Doçent (1988) ve Doçent (1990) oldu. Klinik direktörlüðü yaptý. Albaylýða (1993) ve Profesörlüðe (1996) yükseldi. 1996-1999 yýllarý arasýnda Yüzüncü Yýl Üniversitesinde öðretim üyeliði ve Adli Týp Kurumunda bilirkiþilik yaptý. Kendi isteðiyle emekli oldu. Halen Memory Center isimli Nöropsikiyatri Merkezi'nin yöneticiliðini ve Ýnsani Deðerler ve Ruh Saðlýðý Vakfý'nýn (ÝDER) Baþkanlýðý'ný yapmaktadýr. 1989 yýlýnda Stres, 1991 yýllýnda “Psikofarmakolojide Yenilikler”, 1992 yýlýnda “Saldýrganlýk”, 1993 yýlýnda “Serotonin” konularýnda Türkiye'de ilk defa uluslararasý katýlýmlý sempozyumlar düzenledi. Altý yýl boyunca “Psikofarmakoloji” dergisinin editörlüðünü yaptý. “Sleep and Hypnosis” dergisinin yayýn kurulunda yer aldý. 1991 yýlýnda Hollanda'da yapýlan “Destructive Drives and Impulse Control” konulu uluslararasý kongrede “En Ýyi Araþtýrmacý” ödülü, 2003 yýlýnda STV de yaptýðý Makul Çözüm programý için RTGD “En Ýyi Toplum Programý” ödülü aldý. 2005 yýlýnda SKY Türk'te yaptýðý Psikoyorum programý için, Baþbakanlýk Aile ve Sosyal Araþtýrmalar Genel Müdürlüðü, aile eðitimine verdiði destek ve topluma yaptýðý koruyucu ruh saðlýðý hizmetinden dolayý

American Psychiatry Assosiation (APA), New York Academy of Science, New York Academia Psiychiatrie Foundation, Internatýonal Psychogeriatric Association (ýpa), EEG and Clinical Neuroscience Society (ECNS), International Society for Neuroimaging in Psychiatry (ISNIP) ve National Geografic Society adlý uluslararasý derneklerde aktif üyedir. 31'i uluslararasý olmak üzere 100'ün üzerinde yayýný vardýr. Ýngilizce ve Almanca bilmektedir.

Yayýnlanmýþ Eserleri:“Stres ve Hastalýklar”, 1989 “Psikofarmakolojide Yenilikler”, 1991 “Þiddet (Biyopsikososyal Yönleri ile Þiddet)”,Ortak Yazar-1998 “Kendinizle Barýþýk Olmak”, 2001 “Mutluluk Psikolojisi, Stresi Mutluluða Dönüþtürmek”2002 “Psikolojik Savaþ, Gri Propaganda” 2002 “Makul Çözüm, Aile Ýçi Ýletiþim Rehberi” 2004 “Kadýn Psikolojisi", 2005 “Evlilik Psikolojisi", 2006 “Duygularýn Dili", 2006

ve 2007 yýlýnda Türk müziðinin tedavide kullanýlmasýna saðladýðý katký nedeniyle, Amasya Vakfý tarafýndan “Altýn Elma” ödülü aldý.

“AÝLE VE KADIN PSÝKOLOJÝSÝ”12 Aralýk 2009

Sunucu: Recep ALTEPE'yi sizlere hitap etmek üzere kürsüye davet etmeyi öngörmüþtük, ancak Mustafakemalpaþa ilçemizde meydana gelen maden faciasýnda hayatýný kaybeden vatandaþlarýmýzýn cenaze törenine katýlan Büyükþehir Belediye Baþkaný'mýz konferansýmýza yetiþemediðinden, sayýn baþkanýmýz adýna sizlere hitap etmek üzere, Bursa Kent Konseyi Baþkanýmýz Sayýn Semih PALA'YI kürsüye davet ediyorum. Buyurun Sayýn Kent Konseyi Baþkaným. Buyurun efendim, duygularýnýzý paylaþabilir misiniz?

Mehmet Semih PALA (Bursa Kent Konseyi Baþkaný): Sayýn hocam, Büyükþehir Belediye Baþkanýmýzýn deðerli eþleri, belediyemizin çok deðerli yöneticileri, muhterem hanýmefendiler, beyefendiler, hepinizi Bursa Büyükþehir Belediyesi adýna, Bursa Kent Konseyi adýna saygýyla selamlýyorum. Hoþ geldiniz diyorum. Biraz önce arkadaþýmýzýn da söylediði gibi buradaki açýþ konuþmasýný yapmak, hem Bursa'yla ilgili görüþ ve düþünceleri arz etmek üzere Sayýn Büyükþehir Belediye Baþkanýmýz Recep ALTEPE konuþacaktý. Ancak biliyorsunuz, çok elim bir kaza Kemalpaþa da vuku buldu ve orada 19 vatandaþýmýz hayatýný kaybetti. Bu noktada belediyemiz, Belediye Baþkanýmýz, Bursalýlar olarak böyle bir gün de mutlaka üzerimize düþen görevleri yapýyoruz ve Sayýn Belediye Baþkanýmýz da sizler adýna orada. Kazada hayatýna kaybedenlere Cenabý Hak'tan rahmet ve kalanlara da baþsaðlýðý diliyoruz. Yine bu arada ülkemizde vuku bulan terör olaylarý nedeniyle þehit olan askerlerimize de Cenabý Hak'tan rahmet ailelerine de baþsaðlýðý diliyoruz. Bizim milletimiz, bizler bu konularda gerçekten hassas olan insanlarýz ve bu konulardaki görevlerimizi her zaman için yerine getirmeyi istiyoruz ve yerine getirmek üzere de çalýþýyoruz. Çok deðerli konuklar, Bursa Büyükþehir Belediye Baþkaný Sayýn Recep ALTEPE'nin gerçekten çok önemli katkýlarýyla, Bursa Kent Konseyi gördüðünüz gibi, takip ettiðiniz gibi, yeni bir Bursa markasý olma yolunda önemli adýmlarý hýzlý bir þekilde atýyor. Bu yoldaki çalýþmalarýmýzda herkesin ve her kesimin, bu kürsülerde kendisini ifade edebildiði toplantýlar tertipliyoruz. Bursa'mýzla ilgili kentimizle ilgili konularý konuþuyoruz dertleþiyoruz. Çözüm üretmeye çalýþýyoruz. Ýlgilileri yönlendirmeye davet ediyoruz ve gerçekten Bursa Kent Konseyi Yönetimi Kent Konseyi çalýþmalarýný göðüsledi, karþýladý. Çok büyük ilgi alaka gösteriyor. Bursalýlara da buradan açýk teþekkürü bir borç biliyorum, Bursa Kent Konseyi Baþkaný olarak. Bu yöndeki çalýþmalarýmýz artan bir hýzla, tempoyla devam edecek. Sizlerden her zaman için destek ve katký bekliyoruz, diyerek konuþmamý uzatmadan burada bitirmek istiyorum ve gerçekten yoðun mesaisi içinde Bursa'ya gelerek zaman yani Bursa'ya zaman ayýran deðerli fikir ve düþüncelerinizden bizlerin istifade etmesine imkan saðlayan hocamýza Sayýn Prof. Dr Nevzat TARHAN'A, gerçekten gönül dolusu teþekkürlerimizi arz ediyoruz. Kendisine hoþgeldiniz diyoruz ve teþekkür ederiz efendim.

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Böyle düþünen bir kimse evlenmesin daha iyi. Çünkü evlilik, evliliðe girerken boþanmayý seçenek olarak düþünen kiþiler evliliði devam ettiremiyorlar. Boþanmayý seçenek olarak düþünen kimse, bir zorlukla karþýlaþtýðý zaman bir iþte, ameliyattaki doktorun yaptýðý gibi býrakýyor pes ediyor býrakýyor. Hâlbuki evlilik uzun yolculuk; bu yolculukta her þey iyi yolunda gitmez ki. Çocuðu yetiþtirirken, mesela ben o erkek bilgisayar mühendisi olan çocuðun annesine ailesine baktým, nasýl yetiþtirmiþ diye. Anne fazla yani çocuk benim, ben en iyi aileyim. Benim çocuðum en iyi olmalý diye hep en en en diye böyle onu þey, narsis yetiþtirmiþ çocuðu. Hep böyle en iyiye laik benim çocuðum, sýfýr hata olmalý. Çocuðumun eþi sýfýr hata olmalý. Her þey mükemmel olmalý tarzýnda

02

Mükemmeliyetçilik duygusu öyle bir geliþmiþ ki, çocuk eþinin bir hatasýný kendine þey gibi yani evliliði bitirme gerekçesi olarak görüyor. Böyle durumlarda düzeltilebilecek bir þey mi, düzeltilemeyecek bir þey mi? Ýnsanýn deðiþtirilebileceði þeyler var, deðiþtirilemeyeceði þeyler var. Kontrol edebileceði þeyler var, kontrol edemeyeceði þeyler var. Bunu ayýrt etmek için, Allah akýl vermiþtir sana. Bu aklý kullanmasý gerekir burada. Aklý kullanmadan hemen bencilce benim dediðim olsun tarzýnda yaklaþýrsanýz bir kimseye, bu nedenle mükemmeliyetçilik burada en mükemmel olmak deðildir. Sahip olduðun þeyleri en mükemmel þekilde uygulamaya çalýþmaktýr. Mükemmeliyetçilik denildiði zaman insan, herkes bir kafasýnda mükemmel bir tasarým vardýr. Bunu, hatta bir kalite çalýþmasýnda þöyle bir saðlýk yönetiminde ilgili bizim hastane ile ilgili bir kalite çalýþmasý için, saðlýk yönetiminde Marmara Üniversite'sinden Profesör arkadaþ gelmiþti. Orada konuþulurken kaliteyle ilgili, hasta kalitesi tedavi kalitesi þöyle olmalý; ilaç veren hastaya ilacý verenle, ilacý yazan, ilacý hazýrlayan ayný kiþi olmamalý gibi, yani hasta güvenliði açýsýndan bu gibi konular konuþuluyor. Ýþte bunlar için þu alt yapý lazým, bu eleman lazým. Birisi þöyle söyledi: “Ya, peki bu Anadolu'nun bir kasabasýnda yahut Afrika'da bu imkânlar yok ki, orada kalite olmayacak mý?” dedi. Onun orada verdiði çok güzel bir örnek vardý. “Böyle yerlere kalite çalýþmasýna gittiðimiz zaman, oradaki elindeki imkânlarý en mükemmel þekilde yapmayý kalite hedef olarak koyuyoruz” dedi. Onlara gidip Amerika'daki hastane gibi ol, kaliteyi koyarsak gerçekçi deðil bu. Kiþi elindeki imkanlarý en iyi þekilde kullandýðý zaman, zaten çýta gittikçe yavaþ yavaþ yükseliyor böyle durumda. Burada narsistik beklentileri, ayrýcalýk beklentileri, yüksek olan kiþiler hep ben en iyi yere layýðým dedikleri için mutlu da deðillerdir bu kiþiler. Çünkü sýradan olmaktan korkarlar. Hep farklý olma ihtiyacý hissederler. Çok çalýþýrlar. Yapamadýklarý, baþarýsýzlýktan korktuklarý için devamlý rahat deðildirler, kaygýlýdýrlar. Bu özellikleri nedeniyle bu kiþiler mutlu deðildirler ve yakýnlarýný da mutlu edemezler. Çok eleþtirirler, çok þeydirler, yani mesela sýnavdan 97 alýr çocuk niye 100 almadýn der annesi. Bu þeydir, mükemmeliyetçilik çocuðu tembel yapar. Mesela çocuðun tembel olmasýnýn sebeplerinden biri de budur. Beklenti çýtasýnýn yüksek olmasýdýr evde. Çýta öyle yüksek ki çocuk; ya ben ne yapsam annemi mutlu edemiyorum, der. Býrakayým, hiç çalýþmayayým, daha iyi der çocuk. Yüksek motivasyon motivasyonsuzluk yapýyor. Çýtayý gerçekçi olmayan þekilde yüksek tuttuðun zaman, çalýþma heyecaný gidiyor. Onun için eleþtirmek, insanýn çalýþma þevkini þey yapar azaltýr. Motivasyonu kýrar. Eleþtirici çocukta mesela baþarýlý tembel çocuðum var, diyenlerde evde eleþtiricilik var mý? Mesela onuda araþtýrýyorsun farkýnda olmadan. Çocuk, diyelim 4 tane hareket yapmýþ; 2'si doðru, 2'si yanlýþ. Eðer eleþtiricilik varsa o, 2 doðruyu görmez hep 2 tane yanlýþý görür. Onu düzelt, onu düzelt der, çocukta kendine þey güven zedelenir. Kendine güven zedelenince ben baþaramam der býrakýr. Eleþtirinin dozu kaçmasýnýn da motivasyon kýrýcý özelliði vardýr. Þevki heyecaný kýrar. Yani bu nedenle; burada negatifi düzeltmek yerine pozitifi pekiþtirmek ideal yöntemdir ders çalýþmada da. Ders çalýþmayý disiplinli ve eðlenceli yapmak derken bu pozitif motivasyon saðlamak için, bu arada süre ilerliyor. Sorularý da alabiliriz. Yazýlý olarak da daha aktif olursa, katýlým olursa daha faydalý olabiliriz. Epey ayakta olan misafirlerde var. Bu kadýn erkek iliþkilerinde bilinç; anne baba olabilmek önemli, bilinçli eþ olabilmek önemli, bilinçli eþ demek evdeki rolüyle iþte ki rolü karýþtýrmamasý gerekiyor. Mesela evde bir arkadaþ vardý. Sonra emekli oldu da albay arkadaþ vardý.15 yaþýnda çocuðunu getirmiþti. Çocuðu dinlemiyor onu. Bunalmýþ. “Ya!” diyor. “Ben kýtada alay komutanýyým. Þu kadar yarbay, þu kadar binbaþý, bu kadar er var Ben ne dersem diyorlar. Benim çocuk beni dinlemiyor” diyor. Þimdi bu söylediði görünüþte bakýyorsun doðru. Hakikaten orada bir sürü kaç bin kiþi onu dinliyor çünkü. Ama o, evdeki rolüyle iþ yerindeki rolünü karýþtýrýyor. Evde sen komutansýn ama iþte, iþyerinde komutan deðilsin ki, evde pijamalý duruyorsun sen ya. Çocuk senin gerindiðini görüyor. Seni þey yapmaz ki. Babasýn sen orda ve buradaki yöntem farklýdýr. Çocuðun üzerinde ona model

03

olmak,yaparsan o çocuk uzaklaþýr senden. Ya evdeki bu þuna benziyor. Evdeki kýyafetle iþ yerindeki kýyafet ayný deðil. Mesela bazý insanlar var; ben direk evde, direk insaným, dürüst insaným, evde neysem iþte de oyum, deðiþmem diyor. Ona þöyle diyoruz: “Sen, peki o zaman yataktaki kýyafet, evdeki kýyafetle sokakta dolaþýyor musun? Ben dürüst insaným” diye. Bu ondan farklý deðil ki. Bu ortama, þartlara uygun davranmaktýr bu. Bu ikiyüzlülük deðildir bu. Ortama uygun þartlara uygun davranmaktýr. Etnik ilkelerin olacak, temel standartlarýn olacak. Ona dikkat edeceksin. Ama evdeki kýyafetle sokaktaki kýyafeti karýþtýrmadýðýn gibi, bazý temel çizgiler içerisinde davranmak gerekir. Böyle yapýldýðýnda iþ yerindeki mesafeli iliþkiyi eve getirirse, evde bunun adý kibir gurur oluyor. Ama iþ yerinde o mesafeli iliþkiyi kurarsa, onun adý vakar oluyor. Kibir olmuyor. Çünkü iþi yaptýrabilmesi için, o iliþki saygý iliþkisini devam ettirebilmesi gerekiyor. Bunun gibi. Yani iyi kadýn, iyi erkek, iyi iþ adamý olabilir bir insan ama iyi baba olmasý ayrý bir roldür. Ýyi eþ olmasý ayrý bir roldür. Bu nedenle akýllý erkekler eþlerini mutlu etmeyi bilirlerse çocuklarý da mutlu oluyor. Bunun için onu mutlu etmeyi baþarýrlarsa, kadýný da mutlu etmek aslýnda çok kolay yani. Erkeklerin çoðu bunu bilmiyor. Bir sevgi dolu bakýþ, bir tebessüm, birkaç tane güzel söz yetiyor kadýna.Yani bunu vermedikleri için birçok þeyi, evliliði geçinmez hale getiriyor farkýnda olmadan insanlar.

Katýlýmcý: Çocuðum 14 yaþýnda. Bu sene çok deðiþti. Aradaki mesafeyi açmamaya çalýþtýkça o benden uzaklaþýyor. Arada yalan söylemeye baþladý. Bana ne önerirsiniz? Mesafeyi açmaya çalýþýyor.

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Þimdi burada 14 yaþýndaki bir çocuk ergenliðe girmiþ bu. Ýþte kýz veya erkek fark etmiyor. Ergenlik dönemininse özelliði þudur; Ben kimim, nereye yönelmeliyim, niçin, sorularýný sorar. Yani çocuðun kendi kimliðini arayýp bulma dönemi. Kendi bireysel yaþý kendisi oluyor. Bu dönemde çocuk o zamana kadar 10 yaþlarýna kadar çocuk, 10–12 yaþýna kadar anne babayý taklit eder. Yani onlarý tam model alýr. 11–12 yaþýndan sonra anne bireyselleþmeye baþladýðý için anneyi, babayý eleþtirmeye baþlar. Ben farklý bir insaným, annem farklý, babam farklý, toplum faklý, ben kendim olacaðým diye bu biyolojik bir eðilimdir. Yaratýlýþtan olan bir özellik bu. Burada eleþtirmeye kafa tutmaya baþlar. Bu aslýnda onun büyüdüðünü gösterir. Ergenliðe girdiðini. Onun, o ters davranmasý kafa tutmasý “çocuðum eyvah huyu deðiþti gidiyor” deðil. Böyle durumlarda bu onun o yaþ ergenlik dönem, onun için fýrtýnalý bir dönemdir ergenlik dönemi. Fýrtýnalý dönem; anneyle, anne-çocuk savaþlarýnýn çok olduðu bir dönemdir. Bu dönem özelliði nedeniyle farkýnda olmadan ergenlik döneminde, anne ve baba çocuðumu kaçýrmayayým diye daha çok üzerine düþüyor. Üzerine düþünce çocuk daha çok uzaklaþýr. Böyle durumlarda ergenin psikolojik dinamiðine göre davranmak gerekiyor. O ergenin en büyük ihtiyacý psikolojik ihtiyacý þudur;anlaþýlmak ihtiyacý, adam yerine konulmak ihtiyacý. Yani sen bak iyi çocuksun. Þu, þu baþarýlarýn var. Þunu yapýyorsun. Yani olumsuz yönde düzeltmeye çalýþtýkça çocuk uzaklaþýr. Onun yerine olumlu yönlerini çocuðun ortaya koymak ve böyle durumlarda artýk o, Hz. Ali'nin çok güzel bir sözü var. “7 yaþýna kadar çocuklarla oynayýn. 15 yaþýna kadar çocuklarýnýzla arkadaþ olun. 15 yaþýndan sonra onlarý istiþare edin” diyor. Yani istiþare edin ne demek? Artýk eþitlik iliþkisi baþladý demek. Yani onu artýk çocuk gibi görmeyeceksin. Ona buyruklar, nasihat verir gibi emir ve talimat verir gibi yaklaþtýðýn zaman çocuk uzaklaþýr senden. Onu artýk eþitler iliþkisi haline getireceksin. Yani onunla, senin ondanda öðreneceðin bazý þeyler var diyebilmen gerekiyor. Onunla konuþurken onu dinlemek dinleyici olmak, aktif dinleyici olmak gerekiyor. Genellikle anneler oturuyorlar konferans verir gibi, vaaz verir gibi, sabah kahvaltýyý bir hayat dersi haline dönüþtürüyor. Çocuk zaten anneyi görünce ders çalýþmayý hatýrlýyor.

ona örnek olmak, onunla böyle iletiþim kurma modeli. Eðer sen evde de komutanlýk

04

Söylemesine bile gerek yok artýk. Böyle durumlarda bide ders çalýþ dediði zaman, kaçýyor anneden. Bunun için biz çocuðumuzu deðiþtirmeden önce; biz farkýnda olmadan yaptýðýmýz hatalar neler var, onu deðiþtirmek. Ben 17 yaþýndaki þeyi biliyorum. Annesi daha diþini fýrçalýyordu mesela. Fýrçalýyor, çocuk daha þey yapmamýþ ki. Çocuðun bireyselleþip öðrenmeyi, ilkokulda baþlarken ayakkabý baðlamayý biliyor mu, bilmiyor mu sorulur? Ayakkabý baðlamayý biliyorsa çocuða inisiyatif veren anne demek ki, iyidir. Baðlamayý bilmiyorsa, her þeyi hazýr bir halde çocuða altýn tepside sunuyorsa, çocuk tabi ki kolaya alýþýr. Bu nedenle annelik pratiklerimizi gözden geçirmemiz ve düzeltmemiz gerekiyor burada. Biz düzelirsek çocuk farkýnda olmadan düzeliyor. Buna raðmen yalan söylüyorsa, evde yalan söyleyen bir model var mý? Mesela öfke modeli var mý, bunlarý araþtýralým. Eðer varsa, çocuk bu modeli alýyor. Böyle durumlarda ne yapacaksýn? Yalan söyleyen bir baba varsa yani, onu yalanýn pirim yapmayacaðý bir aile iliþkisi kurmak gerekiyor. Hatta diyelim ki, çocuk elinde vazo götürürken vazoyu kýrdý. Anne büyük bir gürültüyle girdi “ne oluyor” diye. Çocuk vazo kýrýlmýþ, vazonun bir parçasý elinde “ben kýrmadým” diyor. Böyle durumlarda anne daha da kýzýyor. Hem kýrmýþsýn, hem yalan söylüyorsun, diye pataklýyor. Burada çocuk hiçbir þey öðrenmez. Burada þöyle dese anne “bak evladým, sen vazoyu kýrmýþsýn belli ama ondan daha yanlýþ bir þey yaptýn. O da doðru olmayan bir þey söylemek. Kýrdýðýn halde kýrmadým dedin. Bu ondan daha büyük bir hatadýr” dediðin zaman, çocuk burada iki þey öðrenir. Biri annesinin böyle bir þeyi kýrdýðý halde ona kýzmadýðý için onu sevdiðini anlar. Birinci verdiði hediye budur. Ýkincisi de, bu evde yalan deðil dürüstlük pirim yapýyor. Bunu öðrenir çocuk. Ýþte bu yalan söylememeyi öðretmek için bu yeter. Nasrettin Hoca'nýn hatta bir gün þey olmuþ böyle. Bir arkadaþýný ziyarete gidiyor. Eve gelirken bakýyor pencereden ondan sonra kapýyý çalýyor. Çocuk iniyor aþaðý. “Babanla görüþmek istiyorum”. “Babam yok” diyor. O zaman Nasrettin Hoca demiþ: “Ee.. O zaman söyle babana kafasýný pencerede unutmuþ” diyor. Yani o çocuða þey öðretemezsiniz artýk. Yani artýk o çocuk yalan söylemeyi iliþki biçimi olarak görmüþ. Onun için yalan söylemek insaný, en çok insan iliþkilerinde güveni zayýflattýðý için yalan olduðu yerde güven zayýflýyor. Güvenin zayýfladýðý yerde de iliþki yönetimi bozuluyor. Ýliþki kurma bozuluyor. Ýnsanlarýn birbirine olan saygýsý azalýyor, deðer vermesi azalýyor ve sosyal baðlar zayýflýyor. Yani yalan, burada temel yanlýþlardan birisi. Yani yalanýn olmadýðý yerde yaþýyor olabilmek çok önemli. Ama günümüzde de maalesef çýkarcýlýk ön planda olduðu için, yalancýlýðý dürüstlüðü hatta kerizlik gibi görüyor. Ben bir avukatla konuþuyordum bir defa. Yani böyle durumlarda insan ilkeli olmasý lazým, yani icap ederse zarar görecekse görür deyince avukat þöyle dedi: “Ya doktor bey, senin bu söylediðine kerizlik derecesinde dürüstlük denir” dedi. Dürüstlüðünde öyle dereceleri varmýþ, yani onlar oluyor. Mesela adam birisi rüþvet teklif etmiþ devlet memuruna. O da almamýþ, sinirlenmiþ. “Namussuz herif ya, verdiðim parayý almadý” diyor. Kafasýndaki namus anlayýþýna bak. Kendisi rüþvet verdiði halde alaný, almayaný namussuz olarak görüyor. Þimdi dürüstlük meziyet oldu. Herkes de olmasý gereken özellikken bu nedenle yalaný düzeltmenin yolu, bizim yalanýn pirim yapmadýðý bir hayat tarzý oluþturmaya buna örnek olmaya çalýþmamýz, bunu yapabilmek kolay deðil tabi. Mesela bir örnekte þeyden anlatayým. Amerika'da bir hayvanat bahçesinde, 6 ve 7 yaþýnda iki çocuðu olan bir baba çocuklarýný hayvanat bahçesine götürüyor. Kapýdan girerken 6 yaþýnda olan çocuk parasýz, 7 yaþýnda olan çocuk paralý orda söylüyor biletçiye. “Birisi 7 yaþýnda ücretli diyor”. Oradaki memur da þey diyor, “ya beyefendi, ikisi de 6 yaþýnda desen ben nerden anlayacaðým ki, nerden bileceðim ki” diyor memur. “O zaman sen bilemeyeceksin ama onlar biliyor diyor”. Ýþte bitti. Bu çocuk ona artýk yalan söylemez. Saatlerce konferans vermeye lüzum yok artýk.O çocuk yalan söylememenin bu evde prim yapmadýðýný, yalan söylemenin yanlýþ olduðunu, söylememenin prim yaptýðýný öðrendiði için k ýymet l i o lu r. Buradan söy lemek ko lay uygu lamak ko lay deð i l tab i .

05

Katýlýmcý: 8 aylýk evli bir bayaným. Þu an evliliðim bitmek üzere. Eþimin üzerine çok gittim istediklerimi yapmadý. Annesinin aðzýna bakýyor, beni hiç savunmadý. Bitmesini istemiyorum. Eþim de bitmesini istiyor. Son bir þans istedim, þu an ayrýyýz. Ne yapayým?

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Çok zor bir durum. Bu noktada 8 aylýk bir evlilik için, çok hýzlý bir kriz. Bu evliliklerdeki krizlerde genellikle en çok kiþilerin, eskiden geniþ aileler vardý. Mesela anneanne, babaanneler, geniþ aileler yeni evlilerde rehber oluyordu, onlara. Böyle krizler yaþandýðý zaman böyle þefkatli büyükler, sevgi ören büyükler onlarýn yanlýþ bir þeyini gidiyor “kýzým öyle deðil, böyle davran” diyor. “Babaya böyle davran diyor” ve bu krizler olmadan aþýlýyordu. Þimdi geniþ aile yok, maalesef zayýfladý. Eski kayýnvalidelerde yok böyle durumda kriz hemen büyüyor. Burada taraflar kendi kendine aþamýyorsa ailede hakem durumundaki kiþiler, iki tarafýnda sözüne güvendiði kiþilerin devreye girip onlara yol göstermesi gerekir. Eðer bunu da yapamýyorsalar uzman yardýmý almasý gerekir. Böyle durumlarda biz þunu yapýyoruz iki tarafýnda kiþilik profillerini araþtýrýyoruz. Yahut gizli bir hastalýk var mý? Gizli depresyon var mý? Mesela beyinde serotonin maddesi azalýyor. Ona baðlý düþünce tekrarlarý inatçýlýk oluyor. Takýntý oluyor. Olaylara abartýlý tepkiler veriyor ve hastalýkla ilgili boyut oluyor, onu araþtýrýyoruz. Öyle bir þey varsa tedavi edilmesi gerekiyor. Bunun dýþýnda, burada üç kiþinin hakem olmasý iki tarafýn kiþilik profillerine göre sorun çözme stili, iletiþim stili bunlar araþtýrýlýyor ve bu iletiþim stili, sorun çözme stiline göre kiþilere yol gösterici olunuyor. Örnek olaylar ele alýnýyor. Örnek olaylar; nasýl davranýlmýþ, o örnek olaya nasýl o kiþinin duygusal tepkisine olayla ilgili düþüncesi ne, onlar araþtýrýlýyor ve üç beþ tane olay çözüldüðü zaman iliþki düzeliyor. Burada artýk bir uzman yardýmý almak gereken bir noktada bu öyle gözüküyor. Israr etmesi daha çok uzaklaþtýrýr. Böyle durumlarda bak ben hatam varsa düzeltin, düzeltmeye hazýrým. Karþý tarafta hata varsa düzeltmeye hazýrým, diyebilmek ve üçüncü bir kiþiden görüþ almak yardým almak noktasýna gelmiþ. Burada geleneði devam ettirme bir þeyler aþýrý arzulandýðý zaman tersini besler, o psikolojik kuralýdýr burada. Aþýrý talepler zýttýný doðuruyor bu konuda. Otobüs duraðýnda beklersin gelsin diye, gidersin arkasýndan otobüs gelir. Bu þey aþýrý ýsrar etmektir. Aþýrý istek besleyen psikolojinin kuralýný unutmamak lazým. Kýz çocuðunun annesini kýskanma sebebi nedir? Ýþte kýz çocuðunun anneyi kýskanma sebebi, genellikle aileyi gýpta ile imrenmeyi karýþtýrmamak lazým. Yani kýz þimdi, anneyi model almasý anne gibi olmaya çalýþmasý beklenen bir þeydir. Kýz çocuðu için topuklu ayakkabý giymesi, bulaþýk yýkamaya çalýþmasý gibi falan örnek almaya çalýþýp, böyle durumlarda anne bunu kýskandýrma gibi algýlayýpta kýyaslama yapýyorsa, mesela kýskanmanýn en büyük sebebi kýyaslama yapmaktýr. Yani çocuðu büyütürken “bak filanca teyzenin çocuðu, bak ne güzel çalýþýyor. Sende çalýþsana. O bak ne güzel þunu yapmýþ, sende yapsana” onunla onu kýyasladýðýnýz için, kýyaslandýðý zaman kiþi kendini eksik hisseder. Eksik hissettiði zaman kýyaslandýðý kiþiye karþý düþmanlýk hisseder. Kardeþler arasýnda düþmanlýðýn en büyük sebeplerinden birisi kýyaslanmaktýr. Bak abin ne güzel ders çalýþýyor, sende çalýþsana dediðin zaman abiye karþý negatif duygular geliþir. Onun yerine peki ne yapacak, nasýl çocuða doðruyu öðretecek? Onunla kýyaslama deðil, çocuða bir hedef koyup kendisiyle onu kýyaslamak. Bak nasýl konuþmuþtuk, böyle konuþmuþtuk. Ne yapman lazým? Niye onu yapamadýn, tarzýnda bunu söylediðin zaman kendine güven zedelenmez. Kendini kötü hissetmez. Kendini kötü hissetmeden çalýþmasý gerektiðini anlar. Yani kendisini kýyaslayacak þekilde eðitmek gerekiyor. Anne kendisi ile çocuðu kýskanacak iliþki kuruyorsa, çocuk kýskanabilir anneyi böyle durumlarda. Ya bak benim þuyum var, senin yok. Benim böyle, senin þöyle. Bak yeni kardeþ geldi, senin pabucun dama atýlýr. Çocuðu severseniz, o çocuk kardeþini kýskanýr. Gider onu aðlatýr çimdikler. Farkýnda olmadan çocuða dengeli davranamamak burada kýskanmayý arttýrýyor. Aldatma da gen faktörü var mý?

06

Takýntý da gen faktörü var mý? Aldatma da þimdi erkeklerin genetik olarak poligamin olmalarý bilenen bir þey fakat muhakkak bu aldatma da gen faktörü deðil. Yani erkekte erken biyolojide, kadýnýn biyolojisi aldatma açýsýndan cinsel aldatma çok deðiþmiyor. Kadýnda cinsel aldatma, daha çok duygusal aldatma þeklinde oluyor. Eþini sevmiyor, baþkasýný seviyor. Cinsel sadakatsizlik yok ama duygusal olarak devam ediyor erkekte. Çünkü erkekle kadýn beyninin þöyle bir farký var. Kadýnýn duygusal ihtiyacý romantizmdir. Erkeðin duygusal ihtiyacý erotizmdir. Onun içinde erotizm verir, romantizm ister. Erkekte romantizm verir, erotizm ister. Mesela mangada erkekler vardýr böyle. Kadýnlarý etkilemeyi çok iyi bilen. Böyle kadýnlara romantizm verir. Yaldýzlý þeyler, böyle gül yapraklarýyla ayaðýný doldurur. Evi çiçeklerle doldurur. Gönlünü alýr, romantizm verir. Karþýdan erotizm ister. Ama bir müddet sonra sana karþý bir þey hissetmiyorum deyip, yarý yolda býrakýr. Kadýnda depresyona girer. Onun psikolojik ihtiyaçlarý farklý olduðu için burada aldatmada gen faktörü genetik olarak aldatma diye bir durum yok. Karþý cinste aldatma daha çok kiþinin sadakatsizliði ile ilgili bir durumdur. Genle ilgili deðil. Yani erkeðin daha çok kadýnla beraber olma eðilimi genetiktir ama sadakatsizlik genetik ile ilgili deðil öðrenme ile ilgilidir. Yani burada bu duygu, kadýnýn kendini sergileme duygusu ön plandadýr. Erkeðinde ona eðilim gösterme duygusu ön plandadýr. Biyolojik olarak kadýn iyi ve güzel görünmekten hoþlanýr. Kendini estetik algýlama daha yüksektir. Estetiði sever ama erkekler de bunu anlayamaz. Kýrk tane eþarp niye alýyor bu, diye. 10 tane var ya yeter. Anlayamaz, çünkü bazý erkekler estetik bakýþý çok önemsemez. Ama kadýnýn psikolojik ihtiyaçlarý da o yöndedir. Kadýnlar olmasa zaten dünya çok monoton olurdu estetik açýdan. Bu genetik deðil daha çok kültürel öðrenme ile ilgili bir durum. Kiþinin bunu yönetmesi gerekiyor. Týpký þey gibi açlýk ve tokluk gibidir. Muhakkak bir arzu ve istek yönünde eðilimi vardýr. Kiþi bunu yönetmeyi baþarýrsa tek yönlü kullanabilir. Bu modern yaþamýn kabusu tabi. Buna çözüm bulamýyorlar, çünkü zevkleri ön plana çýkardýlar. Kadýný kadýn yapan aslýnda %20–30 cinsellik, %80 onun oturmasý, konuþmasý, kalkmasý, diðer insani özellikleridir. Sadece cinselliði ön plana çýkardýðý için modernizm kadýný cinsel sömürü haline getirdi ve bunun sonuncunda da cinselliði iyi olan üstündür, iyi olmayan üstün deðildir. Çekici olan üstündür, diye bir güzellik algýlamasýný dýþ görünüþe indirgediði için, kiþilik güzelliði yerine diþilik güzelliðini ön plana çýkardýðý için onun sonuçlarýnda modern dünya bu kabusu yaþýyor. Takýntý da gen faktörü var mý? Bu takýntý obsesif-kompulsif bozukluk diye bir rahatsýzlýk var biliyorsunuz. Burada bu rahatsýzlýklar temizlik konusunda diyelim en çok rastlanan takýntýlardan birisi. Öyle temizlik hastalarý var ki, bir buçuk gün banyodan çýkamayan genç biliyorum. Bir buçuk gün çýkamamýþtý. Tuvaletten 8 saat çýkamayan genç biliyorum. Hatta bir kadýn böyle elleri yara içerisindeydi. Çorapla dolaþýyor evin içerisinde. Artýk elinden gelse koltuklarý makineye atacaðým diyor. Kapý söküp yýkýyor filan. Bu tarzdaki bu hastalýk derecesinde olan bu takýntýyý kiþi de saçma, yanlýþ biliyor ama, engelleyemiyor. Burada beyindeki sinirsel devreler var, düþüncenin tekrarýyla ilgili. O kiþi farkýnda olmadan ayný þeyi düþününce üretim duruyor, saatlerce ayný þeyi düþünüyor. Mesela geceliðin uykudan eþini uyandýrýyor. Bana 10 sene önce annen þunu demiþti diyor, mesela. Bu derece takýntý halinde evliliði berbat ediyor bu hastalýk. Yani erkeklerde var, mesela öyle kýskanç bir eþ biliyorum. Eþini uyandýrýyor “rüyanda kimi görüyorsun” diye sormuþtu. Kýskanç, hastalýk düzeyinde buna da ilaç gerekiyor. Beyin kimyasý bozuluyor bunlarda. Ýlaç gerekiyor, ilaçla da düzeliyor. Mesela o bir buçuk gün banyodan çýkamayan genç, banyodan çýktýðýnda böyle duruyordu banyonun ortasýnda. Çýktý ÖSS'ye hazýrlanýyor. Düzeldi sonra. Yani düzelecek bir þey ama çok sabýrlý, uzun ve zor bir tedavi gerektirir. Gerekiyorsa hastaneye yatýrýlýyor bu kiþiler. Yani beyinde network bozuluyor. Bu kiþilerde düþünce tekrarýyla ilgili. Yanlýþ düþüncenin yerine doðru düþünce koymayla ilgili. Network, tekrar hoþ geldiniz Baþkaným. Düþünce tekrarýyla ilgili takýntý kimyasal genetiði bozuluyor. Onu düzeltmek gerekiyor böyle durumlarda. Gen faktörü bu nedenle genetik olarak yok ama bir yatkýnlýk olabiliyor. Yani bu þuna benziyor. Bir dere düþünün. Derede bir köprü var, bu köprüyü kullanmýyor kiþi. Baþka bir

07

yol düþünün. O yolu kullana hep zahmetli yol, uzun yol. O kiþiye tekrar o köprüyü kullanmayý öðretmek gerekiyor. Burada da beyinde oluþan networkun yeniden doðru yönü kullandýrmak için ona özel egzersizler var, onlar yapýlýr. Evet diðer soru.

Katýlýmcý: Bir erkek bir kadýný neden aldatýr?

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Buna biraz önce cevap vermiþtik ama bu genellikle erkeðin psikolojik doðasýyla, kadýnýn psikolojik doðasýnýn farklýlýðý. Burada önemli, modern dünyanýn kabusu demiþtik. Burada genellikle erkeðin psikolojik ihtiyacý ve kadýnýn psikolojik ihtiyacý derken, bir iþ hayatýnda erkek hep böyle sevimli ve çekici kadýnlarla birlikte iþ hayatýnda bulunuyor. Böyle durumlarda eve geldiði zaman kendine bakmayan, kapýdan girer girmez “3 tane çocuk. Býktým birazda sen ilgilen” diyor. Ondan sonra zaten “çamaþýr makinesi de bozuk diyor”. Böyle bir durumda ya erkeðin biraz derviþ, ya böyle olmasý gerek ve yahut da eþi kendini düzeltecek. Böyle durumlarda aldatmamak için, iþte burada bir erkek bir kadýný günümüzde modern yaþamda zevk tuzaklarý, çok fazla ayartýcýlar ve baþtan çýkarýcýlar, çok fazla avcý kadýnlar var. Bu özellikler fazla, bu nedenle bir kiþinin yaþam felsefesi önemli. Benim öðrencilik yýllarýmdaki sosyal demokrat arkadaþlar vardý. Onlar mesela çoðu “ben bu yaþa kadar dünyaya bir defa geldim, bir çiçekle bahar olmaz” diyor. Boþandý çoðu, eþlerini deðiþtirdi. Önce arabasýný deðiþtiriyor, sonra eþini deðiþtiriyor gibi. Bu evliliðe verdikleri anlamla ilgili. Evlilikte halbuki ilk baþta söylemiþtik ya, o feminizm savaþçýsý olduðunu söyleyen Berit GERMAN, musevi kadýn, bir kadýnda konfor nerde denildiði zaman aslýnda kadýnýn konforu, erkeðinde konforu, sadakate dayalý tek eþlilik beraberliktir. Sadece kýsa vadeli zevkleri düþünmek deðil zaman, orta uzun vadeli zevklerinde düþünüldüðü zaman, insan hayatýn sonuna geldiði zaman sadakate dayalý bir evliliðin verdiði kazanýmlar, o zevk tuzaklarýnýn verdiði kayýplarla karþýlaþtýðý zaman onun verdiði kazanýmlar çok daha fazladýr. Ama iþte burada her iki tarafýnda erkek bakýþý ve kadýn bakýþý iþte. Bir erkeðin beyinsel ihtiyacý erotizm ön planda demiþtik. Erotizm ihtiyacý ön plandadýr. Onun için erkek mesela cinsellikte erkek görsel olarak uyarýlýr. Kadýn fiziksel olarak uyarýlýr. Yani erkeðin dokunmasýyla kadýnda orgazm oluþur. Bunun geç olmasý kadýnýn geç uyarýlmasý nedeniyle, cinsellikte bunu farkýna varmayan þey kadýnda orgazm yok gibi. Orgazm rolü oynuyor gibi. Aslýnda fiziksel temas, erkeðin fiziksel temasýnýn azlýðý nedeniyle cinsellik uyarýlmamasý vardýr orada. Kadýnýn evdeki rolünü, erkeðin evdeki rolünü konuþurken iyi bir iþadamý olabilir. Ýyi baba ayný zamanda olabiliyor. Ayný þekilde kadýnýn da evdeki rolü var. Mesela yatak odasýndaki rolle, mutfaktaki rol, salondaki rol ayný deðil. Yani yatak odasýnda annelik rolü olmaz. Yani bunun için her pozisyona uygun davranýþý gösterebilmesi gerekiyor. Onun için yatak odasý diþiliðini gösterecek. Mutfakta çocuklarla annelik rolü ile davranacak. Salonda hanýmefendi rolüyle davranacak. Bunun gibi rollere uygun davranabilirse kadýn ve erkeðin birbirini tatmin etmemesi mümkün deðil. Yani kadýný da burada sevimli, çekici yapan onun fiziksel görünümü deðildir. Bu onun özgüvenidir. Yani %20, %30 fiziksel çekicilik kozmetik sanayinin bize sunduðu tuzaða bakmayýn. Kadýný sevimli yapan aslýnda özgüvenidir, kiþilik özelliðidir, o kadýnlarýn diðer duygularýdýr, o özellikleridir. Fiziksel görünüme odaklandýðý için modernizm erkekte ideal kadýn budur, tarzýndaki hep böyle manken tarzýndaki kadýnlar idealize etkiler. Onun yerine fiziksel görünüm ne fazla deðer atfetmesi ile ilgili. Evet.

Katýlýmcý: Gençleri psikoloji hakkýnda bilgilendirmek amaçlý bir programýnýz var mý, olacak mý?

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Onun dýþýnda gençlere yönelik programlarýmýz burada, bu soru ilginç tam rastlantý oldu.Þimdi Timaç yayýnlarýndan çýkan “Var mý beni anlamak isteyen” diye

08

bir kitap daha önce çýktý. Orada gençlere yönelik, o kitabýn bu konuda çok talep olduðu için ve özellikle de ben öðrencilik yýllarýmda Ali Fuat BAÞGÝL vardý. Rahmetli þeydi biliyorsunuz, o dönem Cumhurbaþkanlýðýna aday olmuþtur. Bir kitabý vardý “Gençlerle Baþbaþa” hala daha vardýr. O kitap bana öðrencilik yýllarýmda çok etkiliydi, çok iþe yaradý.1940'larda yazýlmýþ bir kitap ve onun güncellenmesi gerekiyor. Bu zamanki bilgilere uygun yapýlmasý gerekiyor. Onun güncellenmiþ bir versiyonu var. Kendi tecrübelerime bilimselliði de ekleyerek, o kitabý o þekilde yazdýk. “Var mý beni anlamak isteyen?”. Kitabý açsýnlar; gence bir nasihat gibi deðil de, bir yol arkadaþý gibi. Onunla, nasýl yaþarsan mutlu olursun? Nasýl geleceðin hep beraber iyi olsun? Gelecek projen ne olsun? Hem mutlu hem baþarýlý nasýl olursun, tarzýnda. Orada çeþitli deneme yanýlma yollarýna baþvurmadan, tecrübeleri rehber alabilsin diye o þeyden faydalanýlabilir. Çok özellikle pratik olmaya çalýþtýðýmýz bir kitaptý.

Katýlýmcý:10 yaþýnda bir oðlum ve 1 yaþýnda kýzým var. Kýzým doðduktan sonra oðluma karþý bir soðukluk oluþtu. Kýzým doðmadan önce oðluma çok düþkün bir anneydim. Anne oðul birbirimize cephe almýþ durumdayýz. Bunun üstesinden nasýl gelebiliriz?

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Evet çok dürüst bir soru. Þimdi bir yaþýndaki kýzdan sonra oðlumdan soðudum diyor. Çocuklar ilginçtir. Annenin söylediklerini deðil de, beden dilini okurlar. Onun örneðini þeyde yaþamýþtým. ÝTÜ'de okuyan bir kýz vardý. Kardeþi de lisede, annesi de öðretmen. Annesi de bilinçli bir kadýn, iki çocuða da eþit davranmaya çalýþýyor. Büyük kýz ÝTÜ'de okuyan, annem kardeþimi daha çok seviyor dedi. Yani ben anneni tanýyorum, böyle böyle davranýyor, neye dayanarak bunu söylüyorsun? Annem kardeþime bakarken gözlerinin içi akýyor dedi. Düþün gözlerinin içi akýyor. Onun bakýþ tarzýndan onu daha çok sevdiðini anlamýþ. Þimdi çocuklar anlýyor bunu, ne yapacaðýz. Böyle durumlarda insan çocuklarýndan bir tanesini daha çok sevebilir, birini daha az sevebilir. Bu insanýn elinde deðil. O halde bu çocuklara ifade biçimimiz önemli. Sevgi dilleri bir tane deðil. Birini kucaðýna alýrken bir yaþýndakiyle mecburen ilgileneceksin. Böyle durumlarda 10 yaþýndaki oðluna da paylaþmayý öðretmek gerekiyor. O yaþtaki þimdi çocuða, çocuk anneyi düþman gibi görmeye baþlar ve kardeþini annemle arama kötülük soktu diye düþman gibi görmeye baþlar. Bunun çözümü onunla büyük çocuk, 10 yaþýndaki çocukla rahat konuþulur. Yani burada ben seni seviyorum demek yetmiyor burada. Hatta þöyle bir örnek var. Ýntihara teþebbüs etmiþ bir genç kýzýn hikâyesi vardýr. Ýntihara teþebbüs etmiþ, ölümden dönmüþ. Kýzýn hayatýndaki geçmiþine de baktýðýmýz zaman evden kaçýyor, okuldan kaçýyor, uyuþturucu kullanýyor, erkeklerle beraber oluyor, periþan bir hayat var ve en sonunda hayat yaþamaya deðmez diyor. Ben herkese yük oluyorum. Anneme, babama. Ondan sonra intihara giriþiyor ve kurtuluyor ve gözleri açýldýðý zaman annesi yanýnda. Annesi saçlarýný düzeltiyor, baþýný okþuyor. Ya anne ben size yapmadýðým kötülüðü býrakmadým, her türlü çileyi çektirdim. Sen niye beni hala seviyorsun diyor. Annenin verdiði bir cevap çocuðun hayatýný deðiþtiriyor. Bilmiyor ki çocuk, seviyorum ben diyor. Onun öyle saf karþýlýksýz sevdiðini, þartsýz sevdiðini ona gösterdiði zaman çocuk, böyle durumlarda beni sevmiyor zannediyormuþ. Çocuk, sevmiyor zannediyormuþ. Yani öyle durumlarda onun içten sevdiðini anladýðý zaman çocuða iki tane hediye vermiþ oluyor aslýnda orada anne. Biri þartsýz sevgiyi hissettiriyor, diðeri de yanýnda olduðunu hissettiriyor. Onun her halükarda yanýnda olduðunu hissettiriyor ve böyle durumlarda çocuk, yaþanan kötü olayý talihe, fýrsata dönüþtürüyor. Ondan sonra toparlýyor kendisini. Bu gibi olaylar olur. Bunlarý kazanýma nasýl dönüþtürürüz? Ailenin çocuðuyla muhakkak konuþmasý gerekiyor. Özellikle 10 yaþýndan sonraki çocuklar artýk anne babaya ters protesto dönemine giriyorlar, ters davranýrlar. O yaþa kadar mesela çocuða kýyafet, ergenliðe kadar kýz çocuðuna kýyafeti özgür býraktýnýz istediði gibi giydi, istediði gibi çýktý

09

dolaþtý. yapma diyor. Çocuk itiraz ediyor. Akþam eve erken gel diyor, hayýr gelmeyeceðim ne münasebet diyor, itiraz ediyor. Çünkü o kýz çocuðu daha önce öyle alýþtýrmamýþýz.10 yaþýna kadar alýþtýrmak gerekiyor. Nasýl giyineceði, nasýl oturacaðý, nasýl kalkacaðýna, hangi saatte girip çýkacaðýna eðer önceden hazýrlamýþsan çocuk itiraz etmez. Ama birden bire o yaþta yaparsan çocuk taþýyamaz onu. Küçük yaþta alýþtýrmak, hazýrlamak gerekiyor. Birden bire ergenlik döneminde evden kaçýp giden çocuklara bakýyoruz. Önceden hep böyle sýnýrsýz ne doðru, ne yanlýþ öðrenememiþ. Anne farklý, baba farklý çok þeyi yaþamýþ, þýmartýlarak büyümüþ, o dönemde söz dinlemez. Çocuk bunu yapmamasý gerektiðini bilir ama durduramaz kendisini. Çünkü hazýrlanmamýþtýr çocuk disiplin olarak. Bunun için burada þu ana, muhakkak onu alýp dinleyecek, gerekçelerini sayacak. Seviyorum, önemlisin, deðerlisin kardeþine zaman ayýrmamýn sebebi daha küçük olmasý nedeniyle onun sana ihtiyacý var yavrum, tarzýnda paylaþmayý öðretmek, onu katmak. Böyle durumlarda yani soðukluk hissetmek olabilir. Sevgi deðiþkendir, nefret hissedersin yarýn sevebilirsiniz.

Katýlýmcý: 20 yýllýk bir evliliðimiz var. 19 yaþýnda bir ergen kýzýmýz, 17 yaþýnda ergen oðlumuz, 5 yaþýnda da bir oðlumuz var. 5 yaþýndaki oðlumuza iyi anne baba modeli olmaya baþarsakta, iki ergen iyi ya da kötü model oluyor ve sürekli 5 yaþýndaki çocuðumuz abiyi taklit ediyor, model alýyor. Biz ne yapmalýyýz?

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Evet, bu da önemli bir soru ama çocuk sadece anne babayý deðil, evde kim varsa onu model alýr. Çocuklar arý gibidir, çiçekleri dolaþýr, kendi balýný oluþturur. Toplum, aile, televizyon, her þey hepsinden alýr biraz. En çok hangisine kolay ulaþýrsa, en çok onu örnek alýr. Onun için anneyle daha çok birlikteyse, babayla daha çok birlikteyse onu daha çok model alýr. Burada önemli olan birlikte zaman geçirmek. Aðabeylerini model almasý yanlýþ da olsa, abisini sevmesi güzel bir þey. Aralarýna kýskançlýk girmesi, barýþçýl olmayan rekabetin olmasý, daha tehlikeli yanlýþ konuþma yöntemi burada. Diyelim ki yanlýþ bir þey yapýyor. Diyelim ki abi eve geç geliyor, geç yatýyor. Bunlarý abin yapýyor ama doðru deðil. Bunun þu þu mahsurlarý var. Büyük insan gibi anlatmak gerekiyor. Büyük insan gibi anlamasýný beklememek gerekiyor. Yanlýþ konuþma, doðruyu konuþma birlikte zaman geçirmek içersinde. 40 yaþýndaki olgunluðu beklememiz gerçekçi deðil yani. Ona 40 yaþýndaki insan gibi olgun davranabiliriz ama o davranýþý beklemeyelim. Hata yapma hakký vardýr. Çünkü hayatta büyük hata yapmadýkça, küçük hatalarýný yaþayarak görüyorlar ve o esnekliði göstermek gerekiyor.

Katýlýmcý: Benim 11 yaþýnda bir kýzým var, 5. sýnýfa gidiyor. Ablasý da 6. sýnýfta. 11 yaþýmdaki kýzým yalan söylüyor. Sýnavda kötü puan alsa da, iyi aldým, diyor. Sorduðunda sen üzülüyorsun, ondan diyor. Ne yapmak gerekiyor? Ablasýnýn dersleri çok iyi.

Prof. Dr. Nevzat TARHAN: Tabi bazý evler vardýr, akademik baþarý ön plandadýr çoðu. Mesela abla hep ön plandadýr çok baþarýlýdýr. Diðer kardeþler kendilerini kötü hissederler. Ablaya karþý hatta kýskançlýk duygu oluþur. Bu böyle, herkesin öðrenme modeli farklýdýr. Onun öðrenme modeli farklýdýr, diðerinin farklý olabilir. Hayattaki baþarýsý sadece okul baþarýsý deðil, akademik baþarýsý deðildir. Akademik baþarýyý deðil hayat baþarýsýný, sosyal baþarýsýný da göz önünde bulundurmak gerekir. Dikkat eksikliði hiperaktivitesi olan çocuklarda vardýr. Fakat kýpýr kýpýrdýrlar, duramazlar. Sýralarýn arasýnda dolaþýrlar. Öðretmen tutamaz onu. Devamlý cd'ler fýrlatýlýr, oyunu bozar. Ýþte böyle çocuklar zekidir. Mesela öðretmen en önde oturtur, býktýysa en son sýrada oturtur. Ben öyle öðretmen biliyorum. Anne baba öðretmene kýzýyorlar. Çocuðumuza kötü davranýyorsun diye. Böyle biraz fazla sert

Ergenliðe girince birden anne baba diyor ki: Artýk uzun etek giy diyor. Onu bunu

10

davranýyorsun diye okula geliyorlar. Biz seni tayin ettiririz diyorlar, tehdit ediyorlar öðretmeni. Öðretmen de, eðer öyle bir imkanýnýz varsa tayin ettirin bende çocuðunuzdan kurtulurum, diyor. Yani bu tarz çocuklarla ilgilenmek eðitimde farklýlýk gerektiriyor. Bunun iyice onun öðrenme modeline bakmak gerekir. Evde baskýn konu nedir onu konuþalým. Hani bir evdeki atmosfer ne ise çocuðun hayatýnda öncelikler o oluyor. Mesela evde en çok konuþulan konu kýlýk kýyafetse, en çok konuþulan konu dizilerse, evde en çok konuþulan konu para þöhretse, o çocuk, o konuda zihinsel gýdasýný o þekilde alýyor. Hayatýndaki öncelikleri ona göre belirliyor. Evde konuþulan sohbet edilen konu eðer iyi insan olmak, sözünde durmak gibi böyle deðerler ön plandaysa çocuk öyle olmayý örnek alýyor, model alýyor. Burada ailelerde en çok bakýyorsunuz okulda baþarýlý olursan iyi çocuksun, baþarýlý olamazsan kötü çocuksun algýsý oluþuyor. Böyle durumlarda o kendine kötü çocuk dedirtmemek için yalan söylemeye baþlýyor. Bunlar burada savunma yalanýdýr. Kiþiliði haline gelebilir onun. Bunu önlemek için ona özel öðrenme yöntemleri öðrenme modelini araþtýrmak gerekir. Babalar ve oðullar neden anlaþamazlar? Özellikle birbirlerinin ayný özelliklerini yaparlar. Ailenin diðer bireylerine ne gibi görevler düþer? Evet baba oðlun anlaþamamasý ergenlik dönemin de. Evet, programýmýzýn sonuna yaklaþýyoruz. Saat 4 oldu. Birkaç soru daha alalým. Programý bitirelim.

Sunucu: Baþkanýmýz çiçek ve plaket takdim edecek. Sayýn Baþkanýmýz ve eþleri çiçeklerini takdim edecekler.

Prof. Dr Nevzat TARHAN: Evet birkaç soru daha alalým.

Katýlýmcý: Babalar ve oðullarýn anlaþamamasý ve özellikle birbirinin ayný huylara sahip olmasý ne oluyor?

Prof. Dr Nevzat TARHAN: Baba ve oðul ayný huylara sahip olursa þöyle bir durum ortaya çýkýyor ki genellikle iþte o rekabet, aslýnda babayla oðul arasýndaki rekabet tatlý bir rekabettir. Ama farklýlýklar üstünden iliþki kurmak yerine benzerlikler üzerine iliþki kuramýyorsa, ayný huya da sahip olsunlar köprünün üzerindeki iki keçi gibi olurlar. Ýki tarafta kaybeder ve inatlaþmadan da hep kaybeden büyükler olur. Küçükler hep kazanýr inatlaþmada. O yüzden, o çocuða dayatma þeklindeki çocukla baba iliþkisi, çocukta savunma duygusu yaratýr. Onun için çocuðu babanýn yanýna almasý, yani karþýmýza alýp düzeltmek yerine yanýmýza alýp yönlendirmek yöntemi olmalý. Eðer bunu yapamýyorsa baba güç çatýþmasý haline dönüþür. Hatta bunun örneðine bak. 1400 sene önce Hazreti Peygamberin hayatýnda vardý. Böyle bir þeyde otururken arkadaþlarýyla bir genç geliyor. Ben Müslüman olacaðým ama diyor, ama bana zina serbest olsun diyor, genç. Herkes ayaða kalkýyor vay sen nasýl konuþursun diye. O zamanlar Hazreti peygamberin yanýna oturtuyorlar. Bak, diyor. Sen beni annenle, ablanla, teyzenle böyle bir þey olsun nasýl karþýlarsýn diyor? Doðru, diyor. O halde senin bu yaptýðýn doðru deðil diyor ve sana dua edeceðim sen iyi bir çocuksun diyor. Ondan sonra Medine'nin en ahlaklý çocuðu olmuþ. Yani burada ayný o Pedagojik yaklaþým. Yanýmýza alýyoruz, karþýmýza alýp böyle azarlamak deðil, baðýrýp çaðýrmak deðil, onun büyük insan gibi gerekçelerini anlatýp ve ondan sonra iyi ve güzel olmasý için dilekte ve temennide bulunmak. Bunu yaptýðýnýz zaman o çocuk o anda hata yapabilir ama, daha sonra annem babam beni seviyor duygusunu kaybetmediyse, evde o atmosfer varsa, o çocuk hatadan bir müddet sonra o evdeki sýcaklýðý, sevginin cazibesi onu eve çeker tekrar. Evet þuradan iki soru daha alýp evet saat 4'ü geçmiþ.

Katýlýmcý: Çocuðum 8 yaþýnda gözlerini çok kýrpýþtýrýyor. Bu psikolojik bozukluk ne yapayým?

11

Prof. Dr Nevzat TARHAN: Bu tikleri olan çocuklarda bu olabiliyor. Yani tikler biraz önce bahsettiðim gibi istem dýþý geliþmektedir. Yani bu hastalýk olabilir. Ýlacý var mý, düzelebilir mi? Düzelecek bir durum. Çocuklarýmýz bilgisayar oyunlarýna baðýmlýlýðýndan nasýl kurtulabilir? Evet, bu da çok önemli bir soru, bunu da anlatmýþtýk. Bilgisayar kullanýmý, internet baðýmlýlýðýyla ilgili. Dünyada artýk merkezler açýldý. Çin'de var, Kore'de var. Klinikler açýlýyor orada. Duruma göre 4 ila 6 gün yatýrýlýp, tedavi ediliyor. Bu baðýmlýlýk ayný madde baðýmlýlýðý gibidir. Beyinde ödül ceza sistemlerini bozuyor çocuklarda. Ödül ceza sistemi; beyinde bilgisayarlarla sanal ortamlarda mutluluk hormonlarý salgýlýyor. Çocuk ona, bir bakýma þans oyunlarý gibi tutkun haline geliyor, onsuz yapamýyor, bütün vaktini o alýyor, okula gitmiyor. Annesine býçak çeken var. Biz rastladýk böyle. Modemi alýndý diye intihara teþebbüs ediyor. Hatta geçen gün bir genç geldi. Gece babasý bilgisayarý toplamýþ, sökmüþ, kaldýrmýþ. Gece 5'te kalkmýþ bilgisayarý tekrar monte etmiþ, seyrediyor. Düþün bu derece baðýmlýlýk artýk. Yani bu tedavi gerektiriyor ama düzeliyor. Yani internet baðýmlýlýðý, bilgisayar baðýmlýlýðý kolay düzeliyor. Bizim gördüðümüz bütün þey onu yasaklayarak yaklaþtýðýn zaman çocuk daha çok ona yöneliyor. Genellikle bakýyorsunuz çok güvendiði bir ortamda evin içinde, aman dýþarýda kötü arkadaþ bulacaðýna gidip oynasýn deyip kontrolsüz ve serbest býrakýlýyor. Hâlbuki o sanal ortam güvenli bir ortam deðil maalesef. Orada yalan söyleme çok rahat oluyor. Yanlýþ arkadaþlýklar edinilebiliyor. Aradýðý ilgiyi orada görebiliyor. Mesela kendisine ilgi gösterene aþýk oluyor sanal ortamda. Genç kýzlarda çok rastlanýyor. Bunlar tedavi gerektiren yollar. Bunun yolu internete hep birlikte girmek. Bilgisayarýn kazanýmlarý artýlarý, eksileriyle ilgili çocukla sohbet edip paylaþtýðýn zaman. 50 sene önce anne baba çocuðuna yarým saat ayýrýyorsa þimdi bir saat ayýracak. Burada bir fabrika kurmak deðil, çocuk yetiþtirmek daha iyi bir üretimdir. Ona zaman ayýrmak, nitekimli zaman ayýrmak zorunda deðilsiniz. Ýþ hayatýnýz olabilir ama bu 5 dakika 10 dakika olabilir. Göz temasýnýn kurulduðu bir beraberlik kurmak gerekiyor. Böyle bir iþ adamý biliyorum. Çocuklarýma iyi zaman ayýrmadýðým için onlara zarar verdim diye düþünüyor ve küçük çocuðuma zaman ayýrmaya baþlýyorum, dedi. Nasýl zaman ayýrýyorsun, diye sorduðumda bana þöyle diyor; çocuða sorduðumda eh iþte diyor. iþte o zaman babaya nasýl diyorum? Birlikte oturuyoruz televizyon izliyoruz, ben elimi omzuna atýyorum diyor. Bu zaman ayýrmak deðil ki. Hatta bir milletvekilinin bir hikayesi vardýr. Lisedeki çocuðuyla bir problem yaþýyor. Uzmana gidiyor. Uzmana diyor; biz hanýmla konuþtuk, anlaþtýk. Ortaokula kadar o ilgilenecek ondan sonra ben ilgilenecektim, diyor. Çocuk oradan ben lisedeyim diyor. Lisede olduðunu bilmiyor yani. Böyle çocuklarla nitelikli beraberlik esas olan bir baba bunu yapabilir. Öyle bir zaman olur ki çocuk ummadýðý zaman bir elini tutmasý, bir göz temasý kurmasý, onunla birlikte olmasý, o çocuk için o kýsa beraberlik bile yetebiliyor. Önemli olan nitelikli beraberlik. Evet beni sabýrla dinlediniz teþekkür ederim.

Recep ALTEPE (Bursa Büyükþehir Belediye Baþkaný): Çok deðerli hanýmlar çok deðerli beyler hepinize hoþ geldiniz diyorum ve bugün burada Bursa'da bu güzel organizasyonun gerçekleþmesinden dolayý emeði geçen tüm arkadaþlarýmýza, Kent Konseyi'nin deðerli çalýþanlarýna þükranlarýmý arz ediyorum. Sizlere de tekrar teþekkürler ediyorum, saygýlar sunuyorum. Evet, bizde Bursa'mýzýn saðlýklý bir Kent olmasý yönünde çalýþmalarýmýz sürdürüyoruz. Saðlýklý bir kentte, çaðdaþ bir kentte insanlarýmýz yaþasýn ve sorunlarý en aza insin diye. Demek ki bizim için kent saðlýðý önemli, kent saðlýðý insan saðlýðýný etkiliyor. Bizim için önemli olan tabi ki insan, Ýnsanýn saðlýðý. Bizim için en önemli olan bizi geleceðe taþýyacak olan bir aile olmamýz. Bizim toplumumuzun temel taþý ailemiz ve toplumumuzun temel taþý aile yaþantýmýz. Bizim diðer toplumlardan da farkýmýz bu. Ýnþallah bunu en güzel þekilde koruyacak ve geliþtirecek ve bu konuda da çalýþmalarýmýza devam edeceðiz. Toplum olarakta bu bünyemizi güçlendirmiþ olacaðýz. Bu konuda deðerli hocalarýmýzýn katkýlarýndan dolayý ve bu çalýþmalara katký koyan herkese teþekkür ediyorum. Hocamýz gerçekten bizim

12

otorite olarak kabul ettiðimiz ve her zaman herkesin dinlemek istediði bir insan. Bu günde bilgi ve deneyimlerini uzmanlýklarýný Bursalýlarla paylaþtý. Ben kendilerine tekrar teþekkür ediyorum. Emeði geçen herkese þükranlarýmý sunuyorum. Saygýyla selamlýyorum.

Sunucu: Gönül söyleþilerini paylaþan Sayýn Büyükþehir Belediye Baþkanýmýza da teþekkürlerimizi sunuyoruz. Evet, saygýdeðer konuklarýmýz konferansýmýzýn son bölümünde deðerli hocamýza günün anlam ve önemi için plaketlerini takdim etmek için Sayýn Büyükþehir Belediye Baþkanýmýzý davet ediyorum.Sayýn hocamýza ve Baþkanýmýza teþekkür ediyorum. Evet, saygýdeðer konuklarýmýz konferansýmýzýn bu son bölümünde Bursa Kent Konseyi Gönül Dostlarý Kadýn Çalýþma Grubu adýna hediye ve çiçek takdim etmek üzere konferansýmýza destek saðlayan Büyükþehir Belediye Baþkanýmýzýn eþi Sayýn Hüsniye ALTEPE'yi davet ediyoruz, buyurun efendim. Konferansýmýzýn gerçekleþmesine birebir destek ve katký saðlayan Büyükþehir Belediye Baþkanýmýzýn eþi Sayýn Hüsniye ALTEPE'ye de teþekkürlerimizi sunuyoruz efendim. Hocamýzý bizlerle buluþturduklarý için. Bursa Kent Konseyi'nin sosyal sorumluluk anlayýþýyla gerçekleþtirilen konferansýmýza göstermiþ olduðunuz katýlýma bir kez daha teþekkürlerimizi sunuyoruz. Diðer etkinliklerimizle yeniden buluþmak üzere hoþçakalýn diyorum efendim.

13

14

BURSA BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYESÝKATKILARIYLA

BURSA KENT KONSEYÝ BAÞKANLIÐIMerinos - Atatürk Kongre Kültür Merkezi,

16200 - Osmangazi / BURSATel: 0224 270 82 10 - 70 -71

Fax: 0224 270 82 12 - 270 82 78bursakentkonseyi@bursa.bel.tr.bursa@bursakentkonseyi.org.trwww.bursakentkonseyi.org.tr