T.C. ULUDA~ üNIVERSITESI ILAHIYAT FAKüLTESI

Sayı: 2, CIIt: 2, Yıl: 2, 1987

BURSA ŞER'İ MAHKEME SlClLLERlNDEN NOTLAR

Osman ÇETİN*

ÖZET

Tarih boyunca Islam deuletleriiıde adalet işlerine çok önem verilmiş ue kadı" ların yetkisinde o(up mahkemelerde görülen bütün işler ue alınan kararlar özel defter· lere işlenmiştir. Bu "sicil" geleneği Osmanlılarda da deuam etmiştir. Şer'iye sicille­ri, kadı defter/eri, mahkeme defter/eri, zabıt defterleri gibi deijişik isimler verilen bu sicil kayıtlarmda idari, malf, askeri, içtimai, hukuki us. konularda çok zengin kayıtlara rastlamak mümkündür. Tarihimiz, özellikle şehir tarihleri bakımından bu kayıtlar son derece önemlidir. XVI. yüzyıla ait Bursa Şer'iye Sicilieri'nden aldığımız muhtelif konuları içeren aşağıdaki kayıtlar, deurin, sosyal, kültürel ue ekonomik hayatını yansıtan belgeler mahiyetindedir.

SUMMARY

Not es on The Canoııical Courts of The Town of Bursa

Throught history due intportance has been giuen to jıu;tice in Jslamic states and the procedure and decisiorıs huue been recorded in some special registers in the authority of the cad is (Moslem judge). 'l'he Iradition of "registration" aiso can· tinued under the Ottomans. ln those records it is quite possible to inuestigate va· rious aspects of administration, finance, military applications, social matters and law in de tails. W ith regard to o ur history- especially the history of o ur to w n- all those records are of ultermost im porta nce. All the se documents, reflecting uarious cases and belonging to the XVI ı:crılury which we haue obtained from records of Bursa court of jıtstice shed lig/ıl orı the social, cu/tura/ and economic life of the time.

Tarih boyunca İsliim devletlerinin adalet işlerine büyük önem verdiklerini ve ilk halifeler, hatta Hz. Peygamber zamanında teessüs eden geleneklerin büyük bir titizlikle korunarak müstakil ve güçlü bir adlı teşkilatın kuruldu~unu biliyoruz. Şüphesiz İslam adli teşkilalının özünü, merkezi idare tarafından tayin edilen kadı­lar ve onların nilipleri teşkil ediyordu. Bunlar, yetkileri dahilinde olan bütilii Işler hakkında "şer'! ahkam"a ba~lı kalarak karar verir ve bu kararların suretlerini de,

* Yard. Doç. Dr.; Uludug Utıiuersitesi ltaJıiyat Pakiiilesi

-59-

özel defterlerine yazarlardı. Daha Abbasiler devrinde bu tür kayıtların tutulduğu ve bu usulün diğer müslüman devletlere de geçtiği bilinmektedir1

• Ne yazık ki, "şer'iye sicilleri"2 adım verdiğimiz bu defterler çeşitli sebeplerle3

- yok olmuş ve mesela, bildiğimiz kadarı ile Selçuklular döneminden günümüze böyle bir defter intikal etmemiştir.

Selçuklular'dan sonr.a Anadolu'da güçlü bir siyasi teşekkül olarak ortaya çı­kan ve kısa zamanda büyük bir devlet haline gelen Osmanlı Beyliği'nin kurucusu Osman Gazl'nin, idareyi ele alır almaz, adalet Işlerine büyük bir titizlikle eğilerek fethettiği şehirlere kadılar tayin ettiğini tarihlerimiz na.kletmektedir4

• Böylece Osmanlı adliye teşkilatı, diğer müesseseleri lle birlikte, devletin kuruluşundan itibaren büyük bir gelişme göstererek XVI. yüzyılda en mükemmel şeklini aldı.

Osmanlı şer'1 mahkemelerinde, Osman Gazi devrinden şer'! malıkernelerin

kapatıldığı 1924 tarihine kadar "slcil" geleneği sürdürülerek kadılar veya naiplerl tarafından bütün mahkeme kararları, mahkemenin yetkisine giren her türlü muame­le ile resmi vesika sfıretleri, mahkeme defterlerine kaydedilmiştir. Kadıların, fertler arasındaki ihtilafları halleden bir hakim, bir adliye memuru olmaktan başka, bütün mülk'i işlerde "merkezi idarenin mümesşili" görevlerini üstlenmeleri onlara, idarf, mail, askerl hatta beledi bazı görevler de yüklüyordu. Bu çerçevede olmak üzere ka­dıların İslam hukuku esaslarına göre davaları halİettiklerl, vakıf hizmetlerinin yürü­tülmesine nezaret ettikleri, soruşturmayı yürüttükleri, noter hizmetlerini yaptıkları, aile hukukunu ilgilendiren konulara baktıkları, sefer esnasında askeri görevler üstlen­dikleri, ~yişi temine çalıştıkları, suistimalieri tahkik ettikleri, tapu muamelelerini yürüttükleri ve her-türlü belediye hizmetlerini yerine getirdikleri görülmektedir. Buna bağlı olarak da şer'iye sicillerinde; her türlü dava zabıtlıirı ile mukavele, senet, satış, vakfıye, vekalet, kefalet, veraset, ıtk, borçlanma, nikah, boşanma, tereke ve taksim vs. gibi şer'! muamelelere dair resmi kayıtlar, narhlarla esnaf teftişine ait not­lar, başta hükümdar olmak üzere her derecedeki büyük ve küçük makamlardan yazı­lan ferman, berat divan tezkeresi, mektup vs. gibi resmt mahiyetteki emir ve yazı su­retleri, hatta yangın, sel, fırtına, deprem, salgın hastalık gibi olayların kayıtları gün­. .ik olarak işlenmiştir.

Kadılar ve naipleri tarafından düzenli bir şekilde ve günü gününe işlenmiş ol­duklarından güvenilir birer vesika durumundaki şer'iye sicilleri, bu zengin muhteva­ları ile kültür tarihimiz ve folklorumuz için vazgeçilme·z kaynak niteliğini kazanmış­tır. özellikle şehir tarihi yazanların şer'iye sicillerine başvurmll$1 gerekir. Zira siciller, halkın duygu, düşünce, inanç ve davranışlarını, yaşanan acı tatlı olayları olduğu gibi aksettiren, dolayısı ile geçmişin adeta aynası durumunda bulunan birinci derecede

1 · ··KÖprülü, M. Fut, "Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları", Be Ileten, c. VII, sy. 26, s. 409.

2 Şer'iye sicillerine kadı defterleri, mahkeme defterler!, zabıt defterleri vs. de denilmektedir.

3 Sicillerin kaybolmasının ana sebebi, başlangıçta bu defterlerin kadıların elinde kalmasıdır. Ayrıca tarih boyunca süregelen harpler, istilalar, yangın ve su bas· kınları, kasıt ve ihmaller de bu önemli tarilll vesikaların yok olmasına, çürüyüp kaybolmasına sebep olmuştur.

4 Aşıkpaşaziide, Tevarih·i Al·i Osman (Aşıkpaşazade Tarihi), İst., 1332, s. 18-19.

-60-

önemli belgelerdir. Bir şehrin canlı ve gerçe~e en yakın tasvirlnl, ancak şer'lye sicll­lerine başvurarak yapmak mümkündür.

İşte bu özelliklerinden dolayıdır ki, şer'iye siciiieri degişik müzelerimizde top­lanmış ve araştırıcıların hizmetine sunulmak üzere koruma altına alınmıştır. Ne ya­zık ki, mevcut defterlerin sayısı bu mahkemelerin tarihine oranla oldukça azdır.

Osmanlı şer'iye sicillerinden Bursa ve kazaları lle Bilecik Iline alt olanlar Bur­sa Arkeoloji Müzesi'nde bulunmaktadır. Çok zengin kayıtlar ihtiva eden bu defter· ler A, B, C ve D diye gruplandırılarak kayıtlara geçiriimi ştir. Toplam 887 defter var- · dır. En eski defter 860/1455 tarihini, en yenisi de 1342/1923 tarihini taşımaktadır.

Yukarıda da belirtildi~! gibi siclllerde çok de~lşlk konularda kayıtlar 6uiün­maktadır. ·Bu kayıtlar Içinde resmi yazışma suretleri önemli bir yekün tutar. Tarihi· mizln aydınlattimasında bunların de~erl çok büyüktür. Fakat biz burada, ferman, hüküm, berat, tezkere gibi resmi yazı suretleri üzerinde durmayacak, alelade vaka kayıtları lle ilgili bazı de~erlendirmeler yaparak XVI. yüzyıl Bursa'sında kesitler vermeye çalışaca~ız. De~erlendirmeye aldı~ımız belgelerin tamamını, orijinallerin­deki imla, cümle ve Ifade hatalarını aynen muhafaza ederek EK-I'de verdi~imlzi rle belirtmek Isteriz. Bu belgelerin ışı~ında XVI. yüzyıl Bursa'sında, aşa~ıda özet­lemeye çalıştı~ımız hususları tespit etmek mümkün olabilmektedir.

Iktisadi Hayat: Şer'iye sicillerinde Iktisacli-mali konulardaki kayıtların çoklu~u dikkatimizi

çekmektedir. EK-I'deki Ilk sekiz belge de Iktisadi hayatı yakından ilgilendirmekte ve bunlar bize XVI. yüzyılda esnaf teşekküller! ve bunların otokontrolü lle piyasa kontrolleri hakkında bilgi vermektedir. Anlaşıldı~ı karlan lle bu devirde her esnaf grubu, mutlaka bir "seyh", "kethüda" ve "yi~itbaşı"ya sahip bulunmakta ldi5

•

Bu esnaf temsilcilerinin "hirfet" ehli arasında görülecek her türlü sahtekarlı~ı, mah­keme nezdinde önlemek için yetkili kılınmaları biiyUk ölçtide esiıafm otokontrolUnü sa~lıyordu. Bu belgeler, esnafın, kendilerini temsil Için yetki verdikleri ve bunu mahkemede tescil ettirdikleri şahıslarda, "ehl-1 hak, salih, mütedeyyln, blgaraz, san'atında mahlr, emanet-şlar, kethüdalık emrinde şeyhlik işinde kaviyyü'l-iktidar, umur-dide, kar-amuze, salabet-nisar ve yarar eski üstad" olmaları, hizmeti gere~! gibi edaya muktedir bulunmaları6 gibi vasıflar aradıklarını; yi~itbaşı ve şeyhlerin imal edilen malların standartiara uygun olup olmadıklarını kontrol yetkisine sahip bulundukliınnı 7 ; "e hi-i fesad ve şerır" meslektaşlarını, kötü örnek olmaları ve baş­kalarını da ifsad etmeleri muhtemel oldu~u Için, aralarında lstemedlklerinl8

; zaman zaman esnaf grupları arasında anlaşmazlıklar ve şikayetler vuku buldu~unu9 ; ehli· yetsiz kişilerin san'at !cra ederek halkı ve devleti zarara sokmalarına "ehl-1 hlref"ln ve "çarşu ahallsi"nln mahkemeye müracaatla engel olmaya çalıştıklarını 1 0 , buna

5 Beiğe n-o: i, i'(A:Yı-~~a bk. Bursa Şer'iye Siciileri, A 152/199, vr. 34a, 70b; A 154/204, vr. 27b). ·

6 Belge no: 1, 2. (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicil!eri, A 152/199, vr. 70b, 71a). 7 Belge no: 1. (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Siclileri, A 150/180, vr. 176b). 8 Belge no: 4. 9 Belge no: 3 (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 154/204, vr. 32b).

10 Belge no: 5 (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 154/204, vr. 82a).

..:... 61-

bağlı olarak çırak yetiştirmeye önem verildiğini ve ustalığa geçip müstakil işyeri aç man'ın belli esa~Iara bağlandığını 11 vs. göstermektedir.

Tüketici ve muhtesib gibi görevlilerin, "narh-ı şer''i ile amll" olmayıp fahiş fiatla mal satan veya bozuk mal lma! edenleri mahkemeye bildirerek piyasa kont· rolünün sağlanmasında yardımcı olduklarını da yine bu belgelerle öğrenmekteyiz 1 2 •

Başta iç borçlanma olmak üzere, kamu ve özel kesim arasında cereyan eden iktisadi, mail münasebetlere ait pek çok olaya da sicillerde rastlamak mümkün olma~tadır 1 3 •

İktisacit hayatı yakından ilgilendiren bir konu da şüphesiz faiz meselesidir. Siciller bize, yüzde onluk bir falzin "ribh-i şer'i" sayıldığını ve bu miktarı aşmamak ili:ere faiz muamelelerinin yapıldığını göstermektedir1 4 •

lhtidalar: Yerli halkın İhtidasının Anadolu'nun İslamiaşmasındaki etkisi araştırılması

gereken önemli konulardan biri olduğu halde, maalesef bu hususta yeterli bilgi ve belgeye sahip bulunmamaktayız. Sicillerde rastladığımız münferit ihtida olayları bu konuda bize ipucu verebilecek durumdadır. Bazı sicil kayıtları, gayr-I müslim halk arasında tamamen kendi isteklerine bağlı ihtldaların vuku bulduğunu gösteriyor. Yalnız bu kayıtların ihtıda olayını tespit ve tescil için yapllmadığını, aksine tebennt, miras1 5 gibi başka sebeplerle siclllere geçtiğini ve do lay lı olarak lhtidalardan söz edildiğini görüyoruz. Bu da bize kayıtlara geçmemiş binlerce ihtida olayının olabile­ceğini düşündürmektedir. Küçük yaşta müslüman olanların evlat edinilmeleri16

,

yahut mahkemece bir müslümanın yanına yerleşt!rilmelerl 1 7 halkın ve devletin ihti· da olayına karşı takındığı müsbet tavrı ortaya koymaktadır. öyle anlaşılıyor ki, ye­ni müslüman olan gençlerin ana-babalarından ve eski Hr!stlyan çevrelerinden koptuk-ları zaman içine düşecekleri yalnızb~ı gidermek ve kendilerini lıimaye etmek, dinı bir görev olarak telakki edilmiş ve mühtediler bu yolla İsH1m toplumuna kazandırıl· maya çalışılmıştır. Başka bir belgede ise devşirme ve Osmanlı ordusuna alınan yeni­çerilerin ailelerinden tamamen koparılmadığını, üstelik bunların, müslüman olan ya·

ll Bursa Şer'iye Sicilleri, A 154/204, vr. 32b. 12 Belge no: 6, 7 (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 141/168, vr. 112a; A,152/

199, vr. 122a; A 153/201, vr. 94b. 13 Belge no: 8. 14 Belge no: 9, 10. 15 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 152/199, vr. 76b. 16 Belge no: 11. Cahiliye devrinde Araplar arasında yaygın bulunan ve halil bir·

çok memleket hukukunda tanzim edilmiş olan evlat edinme (tebennl)'yi Kur'an-ı Kerim reddetmiştir: " ... Allah oğulluk edindiğiniz kimseleri size öz oğul kılmadı. Bunlar sizin ağızlarınızdan söylediğiniz sözlerdir. Allah ise sözün doğrusunu söyler ve doğru yolu gösterir. O oğulları kendi babalarına nisbet edin. Bu, Allah nezdinde daha uygundur. Şayet babalarını bilmiyorsa· nız onlar sizin din kardeşleriniz ve dostlarınızdır ... " (Aiızab 33/4·5). Bu ayet· ler ve Hz. Peygamberin tatbikatı gereğince bütün İslam müctehitleri, tebenn'l· nin hukukt bir münasebet ifade etmeyeceği hususunda ittifak halindedir. (Bk. Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku I, İst., 1978, s. 339). Buna rağmen sicillerde tebennıye dair kayıtların bulunması, hukuk uygulamaları ba· kırnından dikkate değer bir mahiyet arzetmektedir.

17 Belge no: 12.

-62-

kınlarının mirasını talep edecek kadar akrabaları lle sıkı münasebetlerde bulunduk­larını anlıyoruz 18 •

Vakıflar: Şüphesiz Türk vakıfları hakkında en zengin ve en doıtru bilgileri siclllerde bul­

mak mümkündür. Vakflye stı.retlerinln siclllere kaydedilmesi ve kadıların vakıflam nezaret etmeleri, bu bilgi ve belge bollu~nun temelsebeplerinden biridir. Vakıfla­rın gelir ve giderlerini, yönetim biçimlerini, problemlerini ve hangi hizmetlerin va­kıflara konu oldu~unu slclllerdekl kayıtlardan taldp etmek Imkan dahilindedir. EK-I'dekl 15 nolu belge bize henüz şehlrlerimizde mahalle teşkilatının kurulmadı~ı dönemlerde, bazı belediye hizmetlerinin vakıflar yolu lle nasıl yürütüldü~nü ve mahalle halkının bu tür vakıflara nasıl sahip çıktı~ını göstermektedir1 9

•

Adli Tıp Uygulamaları: Siclllerde tıp tarihi ve tıbbı folklorumuzu ilgilendiren kayıtlara da sık sık rast­

lanır. XVL yüzyılda frengl hastalı~ı "Frenk marazı" adı lle blllnmekte olup bu tabir, daha o devlrde, hastalı~ın menşelnl de göstermekteydi2 0 • Ayrıca Osmanlılar'da adli tıp müessesesine temel oluşturacak uygulamalar da vardı2 1

• EK-I' deki 18 nolu belge Ise 1504 tarihinde Bursa'da hüküm silren veba salgını için oldu~u kadar "acemi o~­lanların" Anadolu'daki çiftçilere verildi~nl göstermesi bakımından da tarihl bir ve­slka mahlyetlnl taşımaktadır2 2 •

Sosyal Hayat: Şer' Iye sicillerinde devrln sosyal problemini tespit etmek de mümkündür. Bazı

belgelerde de~lşlk sebeplerle ortaya çıkan sosyal problemierin kadınları nasıl etkile­dil1i açıkça anlaşılmaktadır. Bakacak kimsesl, sı~ınacak yeri olmayan genç bir kızın, babası olmadıl1ı Için nlkahının cliiz olmadı~ına inanıldı~ı ve kendisi ile evlenmekten kaçınıldı~ı bir dönemde, mahkemeye başvurarak evlenme Izni çıkarması gerçekten dikkate de~er bir olaydır2 3 • Dl~er taraftan 1525 gibi Osmanlılar'ın en güçlü olduk­ları bir devirde, bir babanın, geçimini temin edememesi sebebiyle kızını bir başkası­nın bakırnma terk etmesi, üzerinde düşünülecek bir konu olarak karşımiza çıkmak­tadır24. Başka bir belge Ise, Osmanlı erkek nüfusunu büyük ölçüde eriten harpleri n cephe gerisinde ne tür sosyal problemlere sebep oldu~unu göstermesi bakımından önemlidir. Bu veslkadan ayrıca "ordu esnafı"nın harbe giderken eşi ve çocuklarının bakınu iÇiii-hirini vekil bıraktikiarını, böyle bır mliessesenlnzaİnanıa teşekkül ettı­~nı göstermesi açısından dikkate de~er bir vesika mahiyetlnl arzetmektedir2 5 •

Kahve, Kanuni devrinde İstanbul'a gelmiş, kısa sürede yayılmış, kahvehaneler açılmış, arkasından da kahvenin helal olup olmadı~ı tartışmaları başlamıştı2 6 • An-

18 . Belge no~l3(Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 152/199, vr. 76b). 19 Belge no: 15. 20 Belge no: 16, 17. 21 Belge no: 17. (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 152/199, vr. 64a). 22 Belge no: 18. 23 Belge no: 19. 24 Belı;~ no: 20. 25 Belge ıo: 21. (A·->rıcıo. h~~,_Bursa Şer'iye Sicilleri, A 152/199, vr. 45a, 64a). · 26_ . iütip Çelebı, Mizanü'l-Hak tl İhtiydri'l-Ehak (İslam'da Tenitici ve Tartışma ·

Usfılü), sad. :ıı-t. Kara, İst. 1981, s. 76 vd.

- 61·-

kara 1 nolu Şer'iye Sicili'ndeki evail-i Şaban 991/Eylül 1583 tarihli bir "emr-I şerif" suretinde2 7

, kahvehanelerin daha önce kapatıldı~ı hatırlatılarak bu yasa~a titizlikle uyulmasının bildirilmesi, bu tarihte kahvehanelerii1 kapalı oldu~unu göstermektedir. EK-I'deki son iki belgede ise 1006/1598 tarihinde bu yasa~ın devam etmedi~lni, kahvehanelerin yeniden açıldı~ını, hatta kahvecili~in2 8 bir meslek haline geldi~ini görüyoruz. Yarısı boş kalan bir s! cil sahifeslne yazılan, Şair Saft'nin:

"Humlar şlkeste, cam tehi, yok vUcud-1 mey, İtdün esir-i kahve bizi, hey zemane hey!"

beytl ise, şair yaratılışlı bir mahkeme görevlisinin kahve tiryaklll~ine dikkatimizi çekmektedir2 9

•

Bütün bunlar bize, merkezi idare lle yapılan her türlü resrrı1 yazışma sfiretl dı· şında kalan günlük mahkeme kayıtları bakımından bile, şer'iye slcillerlnin, tarih araş· tırmalarında çok önemli belgeler durumunda bulundu~unu göstermektedir.

, ..

27 Ogan, Halit, Ankara 1 noiu Şer'lye Sicili, Ank. 1985, s. 12i. 28 Belge no: 22, 23. (Ayrıca bk. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 111a). 29 Bk. Bursa Şcr'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 139a.

-64-

BURSA ŞER'I MAHKEME SidLLERİNDEN NOTLAR EK-I

Belge no: 1 "Mahrfıse-1 Bursa'da olan hayyatlar ve kartancılar tarafından Bayram b. Veli

ve el-Hac All b. Mustafa ve el-Hac Hayruddin b. Durmuş ve Bostan b. Pir All ve Mehmed b. Musa ve Ahmed b. Pfr All ve Seydi' b.'Ivaz ve Mehmed b. Kiyvan (?)ve gayrileri cemm-l gaflr ve cem'i-keslr meclis-I şer'de hirfet-i merktımeden. el-Hac Abdülganj b. el-Hac Nasuh ve Burak Çelebi b. Hamza nam kirnesneler müvacehesin­de takrir-1 kelam kılub hazar hiyatat olunan kaftanların ekseri eteksüz ve •... dikilüb haddi mütecaviz ihmal ve müsamaha üzre hıyatat olunma~la intifaa kabiliyeti kalmamıştır. Hala hirfet-i mumadan mezbQr el-Hac Abdülgani, birfet-i mezbureye şeyh ve ehl-1 hibre ve Burak Çelebi yi~itbaşı olub, her dikilen kaftanın dört zira' ipe~l olu b ve ete~ine ibrişim ile te~el olu b iplik ve .... olmayub bu ittlfaka muhalefet !dinlerin mezbtıran şeyh ve yl~itbaşı kıbel-i hakim-l şer'e l'lam ldüb haklarından ge­line, didiklerinde merkuman el-Hac Abdülgani ve Burak Çelebi dahi ehl-i hibreli~i ve yl~ltbaşılı~ı kabul idüb ve hizmet-I laz! me kema yenbegi edaya mu'terif oldukların­dan sonra mezburan ehl-i hibre ve yi~itbaşı tayin olunuh ma hüve'l-vaki' gıbbe't-ta­leb kay d olundu. Tahrlren fl evasıtı Şevvall'l-Mükerrem sene sit te ve elf." 1 Şevval 1006/Temmuz 1598*.

Belge no: 2 "Maıınıse-i Bursa'da hazar kaftan hıyatat Iden derzilerden İsa b. Yusuf ve Meh­

med b. Yusuf ve Yusuf b. Abdullah ve Ebubekir b. Abdullah ve Veli b. İsa ve Meh-med b. All ve Abdünalıman b. Hızır ve gayriler, meclis-i şer'-i şerifde zikr olunan derziler zümresinden üstad M ura d b. 'I vaz müvacehesinde takrlr-1 kelam kıl u b, mez. bur üstad Murad mabeynimizde ehl-1 hak, salih ve mütedeyyin, liigaraz, san'atında mahir eski üStadımız olma~la hıyatat olunan esbabın eyusuni ve yaramazını görüb kem hıyatat !denlerin ehl-1 şer'a hakkından geldirinesiyçün rızamız ile yl~itbaşı tayin olunmak üzere ittifak eyledik. Kıbel-i şer'den dahi lttifakımız üzere mezbur üstad Murad yl~itbaşı nasb olunuh temessükü verilmesin taleb lderüz, didiklerinde yl~itbaşı nasb olunuh yed-I talibine vaz' ve def' olundu. Tahrıren fı evaili Zilka'de sene sltte ve elf mlne'l-hicre" 2

• Zilka'da 1006/Hazii:an 1598.

Belge no: 3 "Mahrltse-1 Bursa'da bakırcılar birfetinin üstadları İsa b. Memi ve İsa b. Musta­

fa ve Mehmed b. All ve Hasan b. Abdullah ve Hüseyin b. Ali ve Osman b. Kılıç, mec· lls-i şer'a hazlrun olub eski bakır alub satan koltukçulardan Kenan b. Abdullah ve cemm-l gafir mahzarlarında takrlr·l kelam idüb mezbUrlar dahi bizim gibi bakır alır satarlar ve biz ordu virüb bunlar virmezler, süal olunsun didiklerinde mezkurların

1 Bursa Şer' iye Sicilleri, A 153/201, vr. 5b. * Bazı kayıtlarda tarih yoktur. Böyle durumlarda gündeme uygun düşen tarili

parantez içinde, milad1 karşılı!tı ile yazılmıştır. 2 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. lOb.

-65-

makul cevabı olmamakla hallerince onlar dahi Orduy-i Hümayun'a muavenet itme­leri tenbih olunuh ma vaka'a kayd olundu" 3

• (12 Şaban 1007/Mart 1599).

Belge no: 4 "Mahruse-i Bursa'da Gelincik Çarşusu ahalisinden balsü's-sicil Abdiligani Çe­

lebi b. el-Hac Nasuh ve Hayruddin b. Durmuş ve Mehmed Bey b. Nokta(?) ve el­Hac Ramazan b. B ali ve Abdullah b. Yusuf ve Bayram b. Veli ve Mustafa b. Bayram ve Bostan b. el-Hac Pir Ali ve Mehmed b. el-Hac İlyas ve cemm-l gaftl.' meclis-I şer'a hiizirlln olub eyle takrir-1 kelam eylediler ki, mezb\lr çarşuda vaki' kaftancı İbrahim b. Receb nam şab emred ehl-i fesad ve şenr ve hilekar ve levendler ile müsahabet ider, mademki mezbur emred mesfur çarşuda ola her-fesad olmak mukanerdir. Mu­hassal-ı kelam mezbur emredi mezkfu çarşuda oldu~un istemezüz, didiklerinde mes­fur emredin mezbii.r çarşudan gitmek tenbih olundu, bi't-taleb kayd-ı slcil olundu" 4 •

(21 Şaharı 1007/Mart 1599).

Belge no: 5 "Baliida mezkuru'l-esaffiı olan Gelincik Çarşusu'nun ahatisi eyle ihbar eyledi·

ler ki, kumaş-ı kaftan dikicilerden dükkan ve derzlganı olmayub odalarında Işleyen­ler iyi işlemeyüb ve üstaddan destur almayub mücaz olmayanlara kumaş-ı kaftan dik­tirmeyesüz dey\1 elimizde emr-i vacibü'l-!ttiba' vardır. Hala lstima' eyledik ki bazı derziyan odalarında işler imiş. Ol makulelerin ber-mucib-1 emr men' ve tenbih olun­maların taleb iderüz, didiklerinde ber-mf.ıcib-1 emr tenbih olundu. Ma vaka'a kayd olundu. Yevmü'l-Cum'a 21 Şabanü'l-Muazzam sene 1007"5 • Şaban 1007/Mart 1599.

Belge no: 6 "Osman nam kirnesne meclis-i şer'a gelüb dedi ki, Nasırullah ... nam ekmekçi·

nin bişürdü~ü ekmek her akçelikte on dirhem nakıstır, didikdebi't-taleb kayd olun­du"6. 24 CemaziyeliHıir 1007 /Mart 1599.

Belge no: 7 "Şehir muhtesibi Tayyib Çavuş meclis-i şer'de Mustafa b. Ali mahzarında

takrir-i keHim idüb, mezbfır Mustafa bir koyun ci~erinl altı akçeye satub narh-ı şer'i ile amil olmamış, süal olunsun, didikde gıbbe's-süal ikrarı bi't-taleb kayd olundu. Gune-i Re ce b 1007" 7

• Re ce b 1007 f Şubat 1599.

Belge no: 8 "Sebeb-i tahrir oldur ki, beylik içün ber-mucib-i emr-I all kumaş almaga Bur­

sa'da olan mukataatda hazır akçe bulunmadığı ecilden bazı a'yanından kumaş al­mak içün bir mikdar akçe istikraz olundukda Hoca Seydi Mehmed Çelebi b. Hoca Hüseyin'den dahi bin eşrefi karz olundu. Yevmü's-Sebt 27 Zilka'de sene 909"8

•

Zilka'de 909/Mayıs 1504.

3 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 115b. 4 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 123a. 5 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 123a. 6 Bursa Şer' iye Sicilleri, A 153/201, vr. 93a. 7 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 96b. 8 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 19/19, vr. 13la.

-66-

Belge no: 9 "Mahruse-i Bursa'da vakl' merhum es-Seyyid Hüseyin b. es-Seyyid Alıdurra­

him Erzincan1 vakfına hala mütevelll olan el-Hac Bostan b. el-Hac Mehıned nam kirnesne meclis-i şer'-i şerlfde mahrlıse-i mezbure mahallatından Kuruçeşme nam mahalle sükkanından İbrahim vetedi Musa nam Yahudi müvacehesinde takrlr-1 ke­lam ve ta'blr-1 meram ldüb işbu balsü'l-kitab İbrahim'e merklım mesfUr bal-! ha­yatında mal-ı vakf-ı merktımdan onu onbir üzere muamele-i şer'lyye lle yetmiş bin nakid fızza akçe vlrüb ve her sene ribhl canib-I vakıftan ahz ve kabz olunurdu. El­haletü bazihl mebla'-ı merkllm yetmiş bin akçeyi mezbur İbrahim'den tevliyetlm hasebiyle bi't-temam ve'l-kemal ahz ve kabz eyledim. Asıl ve ribhinden mezburan

· zimmetinde bir akçe dahi kalmamıştır. F1 evabiri şehr-I Rebi'ulahlr sene seb' ve elf" 9 • Rebi'ulahir 1007/Aralık 1598.

Belge no: 1 O "Bundan akdem vefat Iden el-Hac İbrahim b. nam kirnesnenin varisierinden

Aişe binti Mirza nam hatunun vekil-I şer'lsl olan Mustafa Bey b. Abdullah ve yine kerimesi tlmmügülsüm'ün vekil-i şer'tsi olu b vektileti bima hüve nehcü's-sübut şer'an sabit olan All Bey b. Mirza nam kirnesne tlmmügülsUm binti nam hatun mahzarında !krar ve i'tiraf idüb, mezbtlre tlmmügülsUm, bundan akdem mezbUr el-Hac İbrahim'· den on üç bin nakid fızza rayiç fi'l-vakt akçe ki onu onbir akçe üzere 'ala tarlki'l-is­tirbah akçe almış idi. Veraset!mlz hasebiyle mebla'-ı mezb!lru merkUıne ümmügül­süm'den bi't-temam ve'l-kemal ahz ve kabz idüb mezbure tlmmügülsüm'ürı 'ala tarTh:i'r-rehin virdü~ü esbabı mezbureye teslim eyledik, didiklerinde, mukırran-ı mezbllranı mezbCtre tlmmügülsüm vlcahen tasdik ldlcek ma huVe'l-vaki' kayd-ı si cil olundu. Evalll şehr-I Cemazlyelahir sene 1007"1 0 • Cemaziyelahir 1007/0cak 1598.

Belge no: 11 "Bundan akdem zlmnıi olub hala İslam arz olundukda İslam'a gelüb müslim

olan Abdullah nam sag"ır o~lanı kıbel-i şer'-I şerifden vas'tsl olan hamllü'l-kitab ve rafiü'l-hltab Ramazan b. Veli nam hayyat tebenni içün taleb ittlkde sa(ır-1 merktım mezbür Ramazan'a tebenn'l lçürı vlrülüb ma vaka'a bl't-taleb ketb olundu. Taht'ıren fl evaili şehri Ramazan sene selase ve seb'in ve seb'ariıie" 1 1 • Ramazan 993/Eylül · 1598.

Belge no: 12 "Bundan akdem zaman-ı cehaletinde adı Yorgakl vetedi Paskal nam emred

zimmt olu b hala kaddl ve slnnl bülti~a mürıcer olub ve btUfı~una mu'terif olub şe­ref-! İsHlmla müşerref olan All ·b. Abdullah nam emred meclis-I şer'-I şerifde Bostan Çelebi b. Ahm~d nam kimesnenirı hizmetin itme~e müteahhld olma~m mezkur Bostan Çelebi yanında vaz' olundu"12 (17 Zilka'de 1006/Temmuz 1598).

9 Bursa Şer'iye siciüeri, A 153/201, vr. 71a. 10 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 91b. 11 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 141/168, vr. 110a. 12 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 18b.

-67--

Belge no: 13 "Şeref-i İsUl.mla müşer:ref olan Yusuf nam müteveffilnın ammtsi dl~er Yusuf

b, Abdullah nam yeniçeri, meclis-i şer'de mesfur Yusurun babası Mihal veledi Yani mahzannda tarri.r-1 meriim kılub, bundan akdem mezbür Yusuf'un validesi Elekllne {?)nam ziı:nmlye mürd olub merkıirnYusufviilldesl mezbüreden hisse-l şer'lyyesini' kabz eyleyüb ba'dehU müslümanolub fevt oldukda mezbtır Mihal muhallefatın kabz ve zabt etı:nlş idi. Hükmen 'ala mil farazailah bana ald olan hisse-l şer'lyyeı:nl mer­küm Mihal yedinden bi't-teı:nam ve'l-kenial alu b kabz ve tesellüm eyledim. Baki zlm· metinde bana ald bir akçe ve bir habbe hakkım kalmayub husus-i mezktıra müteal­llk dava ve talebden merktım Mlhal'ln zlmmeti lbra-ı amm ve ıskat-ı tam ile Ihra ve ıskat eyledim ... Talu1ren fi evasıtı Cemaziyelevvel 1008" 1 3

• Cemazlyelevvel 1008/ Aralık 1Ş99.

Belge no: 14 "Sebeb-I tahrir oldur kl, ~lman viiayatinden Musa ve Muhammed nam eha-

. veyn kl mühtedilerdlr. Mahrüse-1 İslambol'da İslam'a geİmlşlerdir dey(l Ahmed b. el-Hac Hamza ve P1ri b. Yusuf nam kirnesneler mühtedilerder dey\\ şehadet Ittiler, hiillya Hicaz'a müteveccih oldular. İyabda ve zehabda men' olunmayalar dey(i Ana· dolu kadılarına mektub vlrlle. Yevmü'l-ehad 24 Şevvalü'l-Müker:rem sene 910" 1 4 •

Şevval910/Nlsan 1505. ·

Belge no: 15 ; "Ma.hrO.se-1 Bursa'da, Alacahırka Mahallesi ahiilisinden Hasan b. All ve Muhar·

re m b. el-H.iı.c All ve Ahmed b. Cafer ve Halil b. Resul ve Mirza 'b,. Hüseyin ve M usta. fa b. İbrahim ve Latif b. Cafer ve gayriler biesrihim meclis-i şer'a haı:nllti:ı-kitab Nuh Çelebi b. Mehmed ve el-Hac Süleyman ı:nahzarında sevk-I kelam kılub bundan akdem mahallemiz mesallhiyçün vakf olunmuş mezblir el-Hac Yakub ve el-Hac Kasım evkiifma hasbi mütevell1 olan mezbür el-Hac Süleyman hizmet-i tevliyette tekasül üzre olub, tevliyet uhdesinden gelür kirnesne olmayub evkaf-ı mezbür hall ve muattal olma~m mezblh tevliyetten azi ve ref' olunuh yerine cüpılemüzün ifa­de-i lcma'ı ile mezbur Nuh Çelebi hasb1 mütevellf olmasın taleb ideriz deyüb fi'l· vaki'el-Hac Süleyman dahi büsn-i ihtiylirı ve t1b-i hiitırı ile tavliyet-l mezbUreden fa.

. ri'" ve· yeri ·mahlul olu b. yerine m ez bill: Nuh mütevelll nasb olunuh ma hüve'l-vaid' llecll't-temessük ketb olundu. Yevmü's-seliise Muhar:remü'l-Hadam sene elf" 15

•

Muharrem 1000/Ekim 1591. ' . '

Belge no: 16 i . . , "Ebu'l·Kasım b. Mehmed JU\m kirnesne .meclis-i şer'a zevcesi Zülfyha binti

el-Hac Mahmud b. Ali nam klmesn'e ihzar ve mahzarıpda takrir-1 dava idüb, mezbur el-Hac Mahmud'un sulhiye kızı Züleyha, benim taht-ı .nikahımda olu b zevcem Iken bana zabt ve tasarrufa ınan!' olub kend(l evine alub gitti. Süal oluniıb tes,llm talep iderin, didikde gıbbe'l-lstintak, fl'l-vaki' kızım mezbt'ı.re Züleyha mezbqr Ebu'l· Kasım'ın taht-ı nikahmda olub zevcldir. Ve lakin inezbür Ebu'I-Kasım'ın Frenk zah.

13 Bursa Şei:'lyeSicilleri, A 152/1$9, vr. 65b. 14 Bursa Şer'iye Sicillerl, A 19/19.,\rr. 366a. . ·ı 15 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 150/~80, vr. 168b, Aynı vakıfla ilgili diğer\blr kayıt

da vr. 167b.'de bulunmaktadır. ı · \. ı\

-68-

meti derler marazı var imiş. Kızım istikriih ve nefret eyledi. Ana binilen evime alub gittim. Avretidir, yabanda de~il. Biavnillah maraz-ı mezbfudan kenduyi tahlls eyle­sün, yine hatunu evine göndereyim. Kızımdır, mezbur eyCı oluncaya değin evimde sakine olsun. Nafakasın ve kisvesin yine kendi uhdeme aldım, ben beslerim. Mez­bO.rdan nafaka ve kisveye müteallik dava ve talebim yoktur, didikde ma hüve'l-vaki' bi't-taleb kayd olundu. 10 Şabanü'l-Muazzam sene elf" 16

• Şaban 1000/Mayıs 1592.

Belge no: 17 . "Fahru'l-muhadderat Sultan binti Abdullah nam hiitun, H[\seyin b. Bostan

nam kirnesne mahzarında takrlr-i dava idüb, bundan akdem mesfur Hüseyin'den Macariyyü'l-asl Peymane binti Abdullah nam cariyeyi sekiz bin akçeye iştira eyle­miş idim. Hala mezbflre cariyede Frenk marazı olduğuna vukuf ve ıttılaım olu b bi­hasebi şer'i-şerif merkum Hüseyin'e reddolunmasını taleb !derim, didikde bi'l-mü­vacehe mesfur Hüseyin'e sual olundukda, fi'l-viiki' zikr olunan cariyeyi mezbfı.re Sultan'a sekiz bin akçeye bey' eyledim. Lakin merkfıme cariyede Frenk marazın oldu~un bilmezim, deyu cevab viricek, cariye-i merktime fahru'l-etıbqai'l-hiizil(ın Ali Çelebi nam tabibe irsal olunuh nazar eyledikde, mezbure cariyede Frenk ma· razı olub aybı kadlmdir, deylı haber virdikde ma vaka'a ketb ve imla olundu. Tahdren fı selh-i Saferi'I-Muzaffer sene sernan ve elf" 17

• Safer 1008/Eylül 1599.

Belge no: 18 · "Sebeb-i tamır oldur ki, cemaat-i müsl1minden Kasım b. Abdullah el-İmam

ve Yusuf b. Abdullah ve Mehmed b. Mustafa ve Hasan b. Abdullah ve Ali b. Kuma­rt (?) ve Mehmed b. Mestan nam kirnesneler Bursa ve Kite niihiyelerinde olan kura ehline hizmet içün virilen acemi yeniçeriler kethüdiisı olan Hacı b. Ahmed mahza­rında gıbbe'l-istişhad şehiidet idüb eyittiler ki, Armudlu Köy'de Mevlana Halil b. Sinan elinde olan Hızır nam karaya~ız, kara gözlü emred çatuk kaşlu Rumiyyu'l· asi've Mehmed nam karaya~ız, karagözlü emred Rumiyyu'l-asl ve Hasan nam kara­yağız, karagözlü, açuk kaşlu Rumiyyu'l-asl ve İlyas nam buğday .... , ala gözlü Bos­naviyyü'l-asl ve Ali nam saruşun gök gözlü açuk Bosnaviyyü'l-asl oğlanlar taCın zahmetinden fevt oldular. Biz hanelerine hiizirun olduk didiler. Yevmü'l-ehad 19 Zil­ka'de sene 909" 18

• Zilka'de 909/Mayıs 1504.

Belge no: 19 "Atronos kazasına Güneyköy dimekle ma'ruf karyeden işbu billfiğuna ve rüş­

düne mukırra ve mu'terife olan İsmihan binti Hüseyin akile ve baliga meclis-I şer'a

16 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 150/180, vr. 228a~ ı 7 Bursa Şer' iye Sicili eri, A 152/199, vr. 45b:-18 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 19/19 vr. 126a. Aynı defterin pek çok yerinde Bursa

ve kazalarma bağlı Balıklı, Hamamlıkızık, Gölpınar, Tuzla, Kızılköy, İvazpa· şakızığı, Ahmedbey Köyü, Armudlu, Karaköy, Hamidler, Çavuşköy ... vs. köylerinde tatın (veba) dan ölen başka acemi yeniçerilerin de olduğunu öğ­reniyoruz. Bu kayıtlardan Bursa ve çevresinde veba salgınının aylarca devam ettiği anlaşılıyor. Yine aynı defterde: "Bursa hisarında, Saray-ı amire civarm· da olan istabl·ı amirede olan dört yaşında ... " biri kula, diğeri kara iki tayın öldüğü ve derilerinin mahkemeye getirilcliğine dair 8 ve 9 Şaban 909/0cak 1504 tarihli iki kayıt (vr. 304a ve 305a) beli~'tilen tarihte bir hayvan hastalığı salgınını akla getiriyor.

-69-'

gelüb şöyle sevk-I kelam ve bast-ı meram kılub, hala ben billfı~a vasıl oiub sakine olacak' meskenim ve mahremlm olmayub, her ne makule kirnesne yanına varır Isem bana garaz ldü b kiml o~landan kimi kulundan kıskanub halim mütehayylr ve müte­keddir olmaktim Mn de~il~ir. Allah Teala'nın emri üzere helallı~la bir müslümana varmak taleb !derin. Baban mezbur Hüseyin hazır de~ildlr, nikah caiz olmaz, deyilb her kişi benden lctinab ve l'tiraz iderler. Kıbel-1 şer'den bir müslümana tezevvüc olunma~a izin taleb !derin, didikde, fi'l-vaki' mezbfue İsmihan'a tezevvüc eylemek dünya ve enfa' ve evla re'y olunuh ba'de'l-yevm küfvl olan kirnesnelerden tezevvüc eylemek diledü~i kirnesne akd-i nikah olunma~a izin virilüb ma hüve'l-vaki' kayd, alan kirnesnenin zararına üstad Ca'fer b. İlyas nam sabba~ kefil oldu~u kayd olun­du"1 9 • Evail-i Receb 1000/Nisan 1592.

Belge no: 20 "Sebeb-I tahrır ol dur ki,· Atranos kadılı~ında, Harmancık nam karyede müte­

mekkln olan Ban b. Hacı nam kirnesne meclis-i şer'a gelüb ikrar ve l'tiraf idüb, Fat­ma nam sulb'i kızının me'kulatına ve melbfisatına kadir olmadı~ı ecUden Hacı Meh­med b. Mustafa'ya 'lyiilete virdim, didi~inde, mezkur Hacı Mehmed mezbure Fat­ma'nın me'kulatına ve melbılsatına yevm1 iki akçe harc !tmek iltizam ltdükten son­ra talebi ile bu vesika ketb olunuh yedi ne verildi"2 0

• (11 Şaban 931/Haziran 1525).

Belge no: 21 "Mahruse-i Bursa mahallatından Kocanaib Mahallesi sakinlerinden tlmmüha­

nl binti Meml nam Mtun, meclis-i şer'-I hatır-i liizlmü't-tevkirde Işbu rafi'u', kitab Hasan b. Mustafa nam kirnesneyi ihzar ve mahzarında takrır-1 kelam ve ta'bir-i 'ani'l-meram idüb, bundan akdem zevcim Hamza b. Pir Ahmed nam kirnesne malı­miye-i mezbUra nalçacıları ordusun aiub sefer~l hÜıTıay{'ina revaı, oldükda nafaka ve kisvemi virmege mezbur Hüseyin'i vekil idüb Iki yıldan mütecaviz idi nafakam virir Idi. Hala virmede ta'allül ider. Süal olunuh nafakam alıvirllmesln taleb !derin, didik­de gıbbe's-süal merküm Hüseyin cevabında, fi'l-hakika merkflm Hamza üstadım o~lu olmakla mezbO.re Ummühanl'nin nafakasına kefil olub tarih-i kitaba gelince virir ldim. Hala mezbur Hamza vefat itmiş. Ba'de'l-yevm nafaka viremlzim, dey(icek mezbur Hasan'ın sıdk-ı makaline mutabık beyyine taleb olundukda 'fldul-1 müsll· minden ve sikat-1 muvahhidlnden Müstecab b. All ve Ali b. Mustafa nam kirnesne­ler meclis-I şer'a Iiecli'ş-şehade hazıran olub, bizim huzurumuzda mezbür Hamza; Rumeli'nde, Varad nam kara muharebesinde* şehid olub namazını bile kıldık.

Bu hususa şahidlerüz ve şehadet dahi iderüz, didiklerlnde, şehadetleri ba'de't-ta dil ve't-tezkiye kabule vaki' olduktan sonra yed-I talibine vaz' ve def' olundu ki vakt-ı hacette ihtlcac idine. Tahrlren fl evasıtı ·Ramazani'l-Mübarek sene sernan ve elf"2 1 • Ramazan 1008/Mart 1600.

19 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 150/180, vr. 218b. 20 Bursa Şer'iye Sicilleri, A 35/35, vr. 401b. * 1007/1598 Varad Muharebesi

21 Bursa Şer'iye. Sicilleri, A 152/i99, vr. 92a. Aynı derterin 93b ve 114a varakİa· rında da benzer kayıtlar vardır. 93b. deki dava kaydında Rahime binti el-Hac Kasım, kıızzazlar hirfeti ile E~ri Seferi'ne (1596) giden kocası Abdünnebi'nin kendisine nafaka ödemek üzere vekalet verdi~i Mustafa b. Musa'nın nafakasını

-70-

Belge no: 22 "Kahvenin hususunda bugünden ibtida olundu ki alandan, salandan her vu­

kİyYede üçer akçe alına, dey{i emri kayd olunduğu ki, .malı-ı Muharrem'in on do­kuzuncu günü** lbtida olundu"22

• (Evail-1 Şevval1006/Mayıs 1598).

Belge no: 23 "Mah.r(tse-i Bursa'da vaki' merhume Hatuniye vakfının ciibisi ve kaimmakiim-ı

mütevellisi olan Hüseyin Çelebi b. Biill meclis-i şer'de Ali b. el-Hac Ebubekir ınüvii­cehesinde ikrar idüb malıruse-i mezburede Muradbey Suku'nda vfıki" lede'l-hayrilt ma'lumu'l-hudud fevkaru bir bab kahvebiineyi mezbura yevml on akçe ile bir sene tamamına değin malı be-mah virüb i care eyledim, mezbur dahi isticiir eyledi, didik­de mezbur Hüseyin dahi ber-vechi meşruh isticiir ve kabul eyledim, didikten sonra ma hüve'l-vak.i' kayd olundu. Tahrıren fl gurrel Muharrem sene seb' ve elf" 2 3

•

Muharrem 1007/Ağustos 1598.

22

**

ödemedi~ini iddia etmektedir. İkinci kayıtta ise Yasemin adında bir kadın, ti· caret için Bursa'dan ayrılan kocası Hasan'ın yine nafaka için vekil bıraktığı Receb'i dava ekmektedir. Fakat vekiller, Abdünnebi'nin sefere giderken yolda Hasan'ın da Selanik'ten gemi ile dönerken Bozcaada yakınlarında geınisiı;ıin batması sebebiyle öldüklerini şahitlerle ispat etmekte ve bu yüzden ödeme yapmadıklarını bildirmektedir. Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. la. 1 Eylül 1597.

23 . Bursa Şer'iye Sicilleri, A 153/201, vr. 32b.

-71-