BUÔNGXẢPHIỀNNÃO

HòathượngThíchThánhNghiêm

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Bảnquyền©CôngtycổphầnSáchTháiHàKhôngphầnnàotrongxuấtbảnphẩmnàyđượcphépsaochéphaypháthànhdướibấtkỳhìnhthứchoặcphươngtiệnnàomàkhôngcósựchophéptrướcbằngvănbảncủađơnvịchủquản.

NHÀXUẤTBẢNPHƯƠNGĐÔNGĐịachỉ:107ĐườngBùiThịTrường,Phường5,ThànhPhốCàMau,TỉnhCàMauĐiệnthoại:0780.3.831.305

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

HộiSáchhaycùngđọc(https://www.facebook.com/sachhaycungdoc/)Bạnmêđọcsách?Vàbạnmuốnđượcđónggópchocộngđồngnhưchúngtôi?Hãyliênhệvớichúngtôiquaemail:yeusach.group@gmail.com

MỤCLỤC

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Bàithứnhất:Diệuphápquảnlýtinhthần

Bàithứhai:Tham

Bàithứba:Sân

Bàithứtư:Si

Bàithứnăm:Mạn

Bàithứsáu:Nghi

LỜINÓIĐẦUHạnhphúclàđiềuaicũngướcmuốn.Chúngtathườngnóihạnhphúclà“tìmkiếm”hoặc“giànhlấy”.Hạnhphúcgiốngnhưtấmbằngkhentreotrêntường,cầnphảitrảiquamộtlầncạnhtranhvàphấnđấuthìmớiđạtđược.Suynghĩnày rấtphổbiến,khiếnnhiềungườicho rằnghạnhphúc lànhững thứởngoài thân tâmmình.Nhưngbạnphảitrảiquakinhnghiệmnày,khitựmìnhhàilòngthấychiếnlợiphẩmtrongtaythìthấyđượcnỗivấtvảkiếmđượcvàdườngnhưbạncảmthấymấtđimộtthứ;bởivì,“hạnhphúc”làđiềuchúngtamongđợimãichưađến.Vìsaomộtngườicóthểđạtđượctấtcảmàvẫnkhôngcóđượchạnhphúc?Thậtra,hạnhphúclàtựmìnhphảixảbỏtựngãvàtiêudiệtphiềnnão,chứkhôngphảiđạtđượcnhữngthứnàobênngoài.Trongquyểnsáchnày,HoàthượngThánhNghiêmnóichochúngtabiếthạnhphúcchânthậtthìkhôngcầndựavàobấtkỳngười,sựvậtnàobênngoài,cũngkhôngphảixuấtpháttừtìnhcảmvàcảmgiáchuyễnhóavôthườngmàlàtrạngtháitâmvuivẻ,bìnhan.Vìthế,chúngtacầnthấyrõphiềnnão,mạnhdạnvậndụngphươngpháphóagiải,đốitrịphiềnnão,cuốicùnglàbuôngxảphiềnnãohoàntoàn,chínhlàtìmđượchạnhphúctrongtầmtay.Trongphầnthứnhất,HoàthượngThánhNghiêmluậnbànvềnguồngốccủaphiềnnão.Ngàichỉrabaloại“tình”khácnhaulà:tâmlý,tìnhcảmvàtinhthần;đổngthờinhấnmạnhbấtcứđiềugìxungđộtvàkhóxử,khôngcócáchgiảiquyếttrọnvẹnđềulàphiềnnão.Từphầnthứhaiđếnphầnthứsáutrongsách,ngàiphântích,thảoluậnkỹnămloạiphiềnnão-tham,sân,si,mạn,nghi-luônlàmtổnthươngchúngta,cũngchínhlànămđộcmàĐứcPhậtđãnóivàcungcấpphươngphápquảnlý,giảiquyếtvấnđề.Hoàthượngtàigiỏichỉnóivàicâungắngọn,nếunóitheoquanniệmcủangườibìnhthườngthìkhôngdễgìthựchànhtốt.Nhưnóithếnàolàtham?Hoàthượngtrảlời:“Cóđượcthứmìnhcầnkhônggọilàtham,mìnhkhôngcầnmàcònmuốncóthêmmớigọilàtham”.KhigiảithíchlàmthếnàođểđốitrịsânthìHoàthượngnói:“Nhẫnkhôngphảinuốtgiậnchịuấmứcmàlàkhắcphụctínhhiếuthắngcủamình,khôngnênphảnứnglậptức”.Phiềnnãotuycótrămnghìnloại,nhưngnógiốngnhưmọithứctrênđời,chỉtổntạitạmthời.Khitinhthầnbấtan,chỉcầnkhéodùngmộtphươngphápthìhóagiảiđược,cuốicùngthìbuôngxảchấptrước,làmchotâmtrởvềbảntínhthanhtịnh,hồnnhiên.Lúcđó,hạnhphúckhôngtìmmàvẫntựđến.

Bàithứnhất:DIỆUPHÁPQUẢNLÝTINHTHẦN

Nămloạiphiềnnãocănbảncủaconngườilàtham,sân,si,mạn,nghikhiếntinhthầnconngườibấtan.LàmthếnàođemPhậtphápđểhóagiảiphiềnnãotinhthần?

CONNGƯỜICÓTÌNHCẢMTHÌCUỘCSỐNGMỚIPHONGPHÚ?NhìntừquanđiểmPhậtpháp,conngườilàhữutìnhchúngsinh,đãlàhữutìnhthìtấtnhiênphảicótìnhcảm.Phầnđôngtrongchúngtađềuhiểunhưngkhônglàmchủđượctìnhcảm,nênbịtìnhcảmchiphốigâyrađaukhổ,thậmchívìkíchđộngtìnhcảmnhấtthờimàphạmsailầm;sauđó,cóhốihậncũngđãmuộn.Nóivềtìnhchí,córấtnhiềuloại,nhưngcóthểquyvềbakiểulớnsau:1.Tìnhcảmvàtưtưởng:Vídụnhưtìnhcảmvàtưtưởngcủanhàtriếthọc,nhàchínhtrị,ngườinghệsĩ,nhàtuhành.Cáctưtưởngtìnhcảmnàythuộclýtínhnêncóíchchomọingười,chothếgiớivàbảnthânmình.Nếunhưmộtngườikhôngcótìnhcảmvàtưtưởngthìsẽthấphèngiốngnhưloàiđộngvật.2.Tìnhcảm:Tìnhcảmdànhchongườithân,hoặcngườivàsựvậtcóquanhệvớimình,dothíchhoặckhôngthíchmàsinhrahiệntượngtìnhcảm.Tìnhcảmtuykhôngcaohơntưtưởng,nhưngnếuconngườikhôngcótìnhcảmsẽgiốngnhưthựcvậthaykhoángvật.Chỉkhitìnhcảmíchkỷlàtựmìnhluônbịchiphốimừng,giận,vui,buồn,cóthểlàthiện,cũngcóthểlàác,hoàntoànkhôngcóanlạc.Nhưngtâmlýlạithanhtịnhvàrấthoàbình,ổnđịnh.3.Tinhthần:Sinhratừtìnhcảm,khitìnhcảmkhôngthểnóirahếtđượcthìtronglòngsinhraphiềnmuộn,bấtan;dođótinhthầnbựcbộikhóchịu.Tinhthầnlúcđógiốngnhưsóngbiểnlớntrongmưabão,khôngcóýchí,quyluật;vảlại,sựbấtanrấtlợihại,nhưngcóngườibấtannhiều,cóngườibấtanít.Khitinhthầnbấtanthìgiốngnhưngọnlửavôminhthiêuđốt,cólúckhócto,cólúccườilớn,thậmchíđánhngười,xuấthiệnkhuynhhướngbạolực.Vìthế,mộtngườilàmviệcmàtinhthầnbấtanthìcàngtệhơnngườilàmviệctheotìnhcảmcánhân,cũngrấtđángsợ.Nhưthế,chẳngnhữngtựmìnhtạorakhókhănchochínhmìnhmàcònkhiếnngườikhác rờixamình.Dođó,khichúng tađốidiệnvớivấnđề, tốtnhất là

khôngnênđểtinhthầnbấtantùytiện.Nhưngcóngườinói:“Nếunhưcuộcsốngconngườimàkhônggặpthăngtrầmthayđổithìgiốngnhưsốngtrongvôvị.Conngườiphảicóvui,buồnthìcuộcsốngmớiphongphú;chonên,bựcbộicũngkhôngcógìlàxấu”.Thựctếlàchúngtanênđiềuchỉnhtheocảmxúccủachínhmình.Chúngtanghĩthửmỗilầntinhthầnbấtanthìkhôngbiếtbaonhiêu tếbàochết trong thân,chẳngnhững thân thểkhôngkhỏemạnhmà tâm lýcũngkhônganlạc.Nếunhưconngườithườngsốngtrongtrạngtháimừng,giận,vui,buồnthìsốngchẳngđượcbaolâu,khôngcólợiích.Tựmìnhphảilàmchomôitrườngcuộcsốngthườngvuivẻ,bìnhyênthìtinhthầnmớiổnđịnh,tâmlýcũngđượcthoảimái.Chúngtamuốntránhtinhthầnbấtanthìtrướctiênphảibiếtrõsựbấtansẽgâyrahậuquảnghiêmtrọngchomìnhvàngườikhác,hiểurõnhưthếmớikiểmsoátsựbấtancủamình.Tinhthầnbấtansẽgâyraviệcxấunàyđếnviệcxấukhác,giốngnhưngườibịcaohuyếtápsẽgặpnguyhiểmtínhmạng;trướctiêncóthểlàtrúnggió,rồibịbạiliệt,khôngchừngdẫnđếntửvong;chonênkhôngđểmìnhbựcbộilàrấtquantrọng.Phươngphápđềphònglàtrướckhitinhthầnchưaxảyrabấtan,tựmìnhbiếtđượclànósắpxảyra,trongthờikhắcquantrọngnày,phảidùngquanniệmđểhóagiải,tựnóivớimình“tinhthầnbấtanlàđiềukhôngnên”.Bởivì,cuốicùnggặpđiềukhôngmayvẫnlàchínhmình,thậmchíngườikháccũngbịvạlây.Ngoàivậndụngquanniệmra,chúngtacònphảinỗlựctutập,nhưngồithiền;hoặcthườngthầmniệmdanhhiệuPhậtADiĐà,Bồ-tátQuánThếÂmcũngđượctrợgiúprấtnhiều.Trướckhitinhthầnchưanổibựctức,niệmPhậtcóthểchuyểnhóatinhthần,khiếnnảysinhýnghĩthanhtịnh.Nhưngkhichúngtavậndụngquanniệmhoặcphươngphápcũngphảihiểurõmụcđích,khôngnêncưỡngépmìnhmàphảihóagiảivấnđềmộtcáchkhônngoan.Chúngtacóthểchỉcầnquansátnómàkhôngnghĩđếnnóthìtinhthầnbấtanlạicóthểhóagiảirấtđơngiản.

TINHTHẦNBẤTANTỪĐÂU?Chúngtađangsốngtrongthờiđạihỗnloạn,căngthẳngvàvộivàng,làmchotinhthầnconngườiluônbấtan;chonênhiểuđượcvàlàmthếnàođểkiểmsoáttinhthầnbấtanlàđiềurấtquantrọng.Phươngphápđơngiảnnhấtlàtrongcuộcsốngthườngngày,chúngtakhôngnênđưaranhữngvấnđềgâytranhcãikhitinhthầnbấtan.Chúngtacóthểtranhthủđibộthưgiãnhaynhâmnhitáchtrà,nghenhạctrữtình;hoặctìmbạnbètángẫuchotinhthầnthoảimái.Phươngphápcaohơnlàquánsátýnghĩcủamìnhkhởilêntừđâu?Chúngtacầnbiếtýnghĩđượckhởilênthếnào,khởi lên từđâu.Nếuchúngtakhôngbiết rốtcuộcvìnguyênnhângìgâyra tinh thầnbấtan thìkhôngcầnđểýnó,vìbỏmặcnóthìtựnhiênkhôngxảyraviệcbựcmình.Chodùcóviệcgìxảyrathìcũngquađi,cầngìphảitứcgiận?Khitinhthầnbấtan,chẳngnhữngvôíchmàcònlàmchotâmmìnhloạnđộng.Nếunhưtronglúctứcgiậnnóinăngvôlễ,hayhànhđộngthôbạo,làmchotinhthầnbấnloạn,thậtlàlàmtổnhạithân,tâmmình.Mộtkhichúngtađãbiếtnguyênnhângâynêntinhthầnbấtanthìhãyquánsátsựsinhdiệtcủatìnhcảmvàhiểurõảnhhưởngtinhthầnđốivớisứckhỏe;đâylàphươngthứcxửlýrấttrítuệ.Trítuệnàylàbiếtrõmanhmốisựsinhdiệtcủatinhthầnbấtan.Saukhichúngtabiếtcầnphảixửlýnhưthếnàothìhãytuỳduyênmàhànhxử.Nếumọivấnđềđãrõràng thì tựmìnhkhôngcònvướngbậnviệcgì,đãkhôngcònvướngbậnthìtinhthầnsẽanổn.Ngoàira,còncómộtphươngphápcaohơnlàkhôngcầnđểýđếnsựviệc,chodùmanhmốicủasựviệcnhưthếnào?nguyênnhânlàgì,xảyratranhcãithếnào.Chúngtaphảithấy,xemxétýnghĩmìnhcótốt

không?Làýnghĩtrítuệ,haylàýnghĩphiềnnão?Nếulàýnghĩphiềnnãothìtựmìnhkhôngvượtquađượcchínhmìnhlàkhôngcótrítuệ.Sởdĩ,ngườiđượcmọingườithươngyêu,quýtrọnglàvìhọcótrítuệ.Cóngườinàomuốnmìnhlàmkẻngusikhông?Mỗikhichúngtađốidiệnsựbấtanchỉthấyýnghĩlàtốthayxấucũngmặcnó;hoặcsinhkhởinhưthếnàothìngaylúcđóliềndừnglạiýnghĩ.Vìthế,Phậtgiáogọiphiềnnãolànhiệtnão,nãolàphiềnnão,nhiệtlàhỏanhiệt.Mặcdùchúngtakhôngởđịangục,nhưngthânchịunỗiđaukhổchẳngkhácnàoởđịangụcHỏaNhiệt.Tựđầymìnhvàođịangục,đúnglàviệclàmcủakẻnguxuẩn.Ngaylúcđó,chúngtaphảilậptứcdừngngayýnghĩphiềnnãokhởilên.Nhưngmuốnlàmđượcđiềunàytheotuầntựlàrấtkhó,chonênphảilàmtừbướcthứhai,cũngchínhlàtừviệchiểurõýnghĩsinhkhởi,nỗlựctutập.Đợiđếnkhicôngphuthànhthụcthìmớicóthểtiếnthêmbướcnữalàpháthiệnýnghĩvừakhởiliềndứttrừ.NgườinàocókhảnăngđạtđếnbướcnàythìchúngtagọihọlàHiềngiả,nhưngHiềngiảkhôngphảikhôngcóphiềnnãomàlàhọlàmchủđượcmình,khôngbịphiềnnãolàmđaukhổ,cũngkhônglàmtổnthươngngườikhác;đâylàgiaiđoạntựtutậprấtquantrọng.

NGHIỆPVÀTIỀMTHỨCTheocáchnóicủaPhậtgiáođốivớiviệcconngườikhôngkiểmsoátđượchànhvivàtinhthầncủamình,điềunàycóquanhệmậtthiếtđếnnghiệplựccủamỗingười.Quanniệmvềnghiệplựclàchỉnhiềuđờiquákhứcủachúngtavớimọikiểuhànhvi(baogồmhànhvicủathânthể,hànhvicủangônngữvàhànhvicủatâmlý)tạothànhmộtnănglực,chúngliêntụctíchlũyvàtậptrungtrongcuộcsốnghiệntạicủachúngta.Nhưngkhôngphảitấtcảnghiệpmàchúngtađãtạotrongđờiquákhứđềuthểhiệnratrongđờinày,chúngtaphảibiếtnghiệpnàomạnhnhấtvànghiệpnàotươngứngnhấtvớihoàncảnhcủachúngtamớicóthểxuấthiện.Tấtnhiên,nếunănglựccủanghiệpquáyếu,hoặckhôngcócơhội,hoàncảnhthíchhợpđểpháttriểnthìnósẽkhôngcótácdụng.Nhưngcórấtnhiềunhàtâmlýhọcphântíchrằngnghiệplàtiềmthức,họchorằnghànhvivàcuộcsốngcủachúngtabịchiphốitrongvôthức,mớicóảnhhưởngtớisựpháttriểnnănglựcvàtrítuệphánđoáncủachúngta.Tiềmthứctrongtâmlýhọclàbảnthânmìnhkhôngthểkiểmsoát,cũngkhôngthểtựgiác,nênnóphárối,vốnkhôngbiếtkhinàosẽsinhraýnghĩnhưthế;hơnnữa,hiệntượngvẫnkhôngngừngxuấthiện.Nócóthểlàảnhhưởngtừnhữngkinhnghiệm,họctậptừkhicònnhỏchođếntrưởngthành,vàsinhranănglựctrongnãocủachúngta;cũngcóthểlàtựmìnhcungcấpthôngtinchomìnhmàchẳngphảiviệcxảyrabênngoài,hoặctrongthânmạng,nhưngtâmniệmcủamìnhthườngnóivớinó,ámchỉnó,kếtquảlàbiếnthànhmộtloạitiềmthức.Dovậy,chúngtacóthểnóitiềmthứcxuấtpháttừnghiệp;bởivìnănglựccủamộtsốnghiệptrongquákhứtươngđốimạnh,chonêncuộcsốnghiệntạichúngtacóthểghinhớmộtsốsựviệcrấtrõràng.Hơnnữa,chúngcònđểlạiấntượngsâusắctrongta,vàtừđóhìnhthànhmộtsốkháiniệm,cuốicùnglàxuấthiệnmột số ý tưởng, biến thành ý thức tiềm ẩn.Mặc dù tiềm thức xuất phát từ nghiệp, nhưng không giốngnghiệp,tiềmthứcluônchuyểnđộngtrongcuộcsốngcủachúngta,chúngluônluôntìmcơhộiđểxuấthiện;nhưngnghiệpcólúcchuyểnđộng,cólúckhông,cũngcónghĩalàchúngcóthểxuấthiệnhoặckhôngtrongcuộcsốngnày.Khichúngtatìmhiểutiềmthứcvànghiệpcàngnhiềuthìcơhộiphátsinhvấnđềsẽcàngít,dochúngtađãbiếtđólàgì.Điềunàygiốngnhưngườisợma,mànguyênnhânsợmalàđasốmọingườikhôngbiếthìnhdángcủamathếnào,maởđâu,chonênlúcnàocũngnghingờmaquỉ.Tráilại,nếuhọbiếtrõhìnhdángcủamanhưthếnào,biếtnóẩnhiệnởđâu,chắcchắnsẽkhôngsợnó.Tiềmthứcvànghiệpcũngnhưvậy,nếunhưchúngtahiểurõtiềmthứccàngnhiềuthìcàngcólợichochúngta.Vìthế,cácnhàtâmlý,bácsĩtâmlýthườngkếthợpthửnghiệmtiềmthứccủamọingười,thậmchíhọcòn

dùngthuậtthôimiênđểtìmhiểu,tiềmthứcrốtcuộclànghĩđiềugì?Muốnnóiđiềugì?Chuẩnbịmuốnlàmgì?Saukhibiếtđượcnguyênnhânthìnănglựccủatiềmthứctừtừmờdần,rồicuốicùngmấttácdụng.Nghiệpcủachúngtagiốngnhưrễcỏ.Nhổcỏphảinhổtậngốc,nếuchúngtachỉcắtcỏmàkhôngnhổsạchgốcthìnócóthểmọclên,chỉcầnnhổtậngốcthìsẽdiệtđượccỏ,vìkhirễcỏkhôngđượchấpthụchấtdinhdưỡngtừđất,nướcthìchúngsẽdầndầnhéoúa.Cũngnhưthế,dùcónghiệpxấunhưngkhôngnhấtđịnhsẽlàmchúngtabấtan,giốngnhưrễcỏvẫncòn,nhưngchỉcầnkhôngchochúngcócơhộisinhtrưởng,tựnhiênnghiệplựccũngsẽtiêumất.Ngườibìnhthườngchúngtagặpviệcbấtan,tuychúngtacũngkhẳngđịnhtácdụngcủaviệcđiềutrịtâmlý,nhưngtheoPhậtpháplàsửađổitậnnguồngốcthìmớitrừtậngốcrễ.Chonên,chúngtađemPhậtphápđểgiảiquyếttinhthầnphiềnnãosẽtốthơnviệcphântíchtâmlý,hoặcthôimiên.

ANTÂMNHƯTHẾNÀO?TrongThiềntôngcómộtcâuchuyệnđốithoạigiữaTổBồĐềĐạtMavàđệtửthiềnsưHuệKhả.ThiềnsưHuệKhảcảmthấytrongtâmcórấtnhiềuvấnđề,nênmuốnTổgiúpđỡmìnhantâm.Vìthế,TổhỏiThiềnsư:“Tâmconởđâu?Conhãyđemtâmbấtanrachothầyxemthử!”.Kếtquả,Thiềnsưkhôngtìmđượctâmmình.Lúcđó,TổBồĐềĐạtMabảo:“Thầyđãantâmchoconrồi”.Nguyênnhânnộitâmconngườibấtan,rốtcuộclàkhôngphảiởbênngoàimàdotâmganhtỵ,tâmlolắng,tâmsânhận,tâmtứcgiận,tâmtham...gâymâuthuẫnxungđột.Sựxungđộtnàybaogồmgiữamìnhvớimình,hoặcmìnhvớingườikhác,cóthểlàthậtmàcũngcóthểlàtưởngtưởng.Nhưtâmganhtỵ,cólúcchúngtanhìnthấyngườikhácthànhcông,trongtâmrấtkhóchịu.Đúngra,ngườikhácthểhiệnsựthànhcông,chúngtaphảivuimừng,khenngợi,chiavuicùnghọ;vảlại,sựthànhcôngcủahọlàmchochúngtađượcthơmlây,thậmchícócơhộihọctheo.Thayvìganhtỵvớingườikhác,chibằngtìmhiểunguyênnàohọcóthểthànhcông;đồngthời,hãyxemxétlạimìnhlàmthếnàomớicóthểtàigiỏigiốngnhưhọ.Nhưngcólúcngườikháclàmđượcmàchúngtacốgắnghếtsứcmìnhvẫnkhônglàmđược;lúcđó,chúngtahãynghĩlạinhânduyên,phướcbáocủamìnhchưađủ,cầnphảinỗlựcthêm.Sauđó,cốgắngvuntrồngnhânduyên,phướcđứcthìtấtnhiênsẽthànhtựu.Sởdĩ,ngườikhácđượcthànhcônglàvìhọphảitrảiquanỗlựcvấtvả;chodùtrongđờinàyhọkhôngcựcnhọc,nhưngđờiquákhứhọcũngtừngtíchlũy.Cóngườinhìnthấyngườikhácgiàusang,cóđịavịdanhvọngcảmthấykhôngkhâmphục,chorằngmìnhsuốtđờilàmlụngcựckhổmàvẫnthiếutrướchụtsau,cũngkhôngcóhạnhphúc.Lúcđó,chúngtahãynghĩlại,ngườikhácđượcgiàusang,hạnhphúclàkếtquảtừđờiquákhứđãnỗlựctutập,chúngtakhôngngưỡngmộhọ,cũngkhôngnênganhtỵ.Ngoàira,tâmthamcũnglànguyênnhânlàmchotâmconngườibấtan,ngườisốngbiếtđủkhônggọitham,ngườikhôngbiếtđủ luôn tìmcầugọi là tham.Người thamkhôngbiết chán làđiều rấtđaukhổ, thật rangườibiếtđủtấtsẽđượcđầyđủ.Chúngtakhôngcầnsuynghĩtìmmọicáchđểđitranhgiànhvớingườikhác,chỉcầnnỗlựclàmviệcthìtấtnhiênsẽđượcđơmhoakếttrái.Nếunhưthànhquảchưaxuấthiệnlàchứngtỏnhânduyênchưathànhthục,chúngtacũngkhôngnênbuồnvìviệcnày.Nếusuynghĩnhưthếsẽtiêutrừnhânthamsinhrađaukhổ.Trênthựctế,tâmbấtanchủyếulàtựmìnhlàmkhổmình,tựchuốcphiềnnão.Khichúngtacảmthấybấtan,trướcphảihiểurõvìsaomìnhbấtan?Saukhitìmhiểunguyênnhânthìthấyrấtnhiềuphiềnnãomàchúngtacũngkhôngcầnbậntâm.Nhưchúngtađithi,saukhithixong,cóngườihàngngàytrôngchờkếtquả,trongtâmlúcnàocũnghồihộplolắng,khôngbiếtmìnhcóthiđậukhông?Thiđậurồihọcởđâu?Nếunhưlúcđóchúngtasuynghĩ:“Dùsaomìnhcũngđã thixong,có lo lắngnhưthếcũngchẳnggiảiquyếtđượcgì;cònsaukhiđậuhọcởđâu,đếnlúcđósẽ tính,hiệntạicó lo lắngcũngvôích,cầngì tựmình

chuốclấyphiềnnão?”.Nếunghĩnhưthếthìtâmanliền,cảmthấymìnhsuynghĩlungtungthậtvôduyên.Chonên,khitâmchúngtabấtanthìhãynghĩlại,tựhỏimìnhnguyênnhânbấtanlàgì?Domìnhsuynghĩquánhiều,thựcrachẳngcóviệcgìđánglàmchochúngtaphiềnnãovàbuồnrầu.Khiphảntỉnhnhưthếthìtâmchúngtasẽanổn.Ngoàira,khibấtan,cũngcóthểniệmdanhhiệuPhậtADiĐà,hayBồ-tátQuánThếÂm.NếuchuyêntâmniệmPhật,sẽkhôngcònnghĩnhữngvấnđềphiềnnão,tấtnhiêntừtừtâmsẽanlạc.

PHIỀNNÃOVÀTẬTXẤUConngườiđềucóphiềnnão,khichúngtrởthànhthóiquenthìcảmgiáccủaphiềnnãodầnkhôngtồntại,chỉcònlưulạihiệntượngphiềnnão,đócũnglàthóiquenxấu.Nhưngườixemtrọngđồngtiềngiốngnhưthânmạng,nhìnthấytiềnnhưđóikhát,vừathấytiềnliềnmuốnchiếmvềmình;cảmgiácđóikhátnàylàphiềnnão.Nếunhưmộtngườithườngcócảmgiácđóikhátnhưthế,vừathấytiềnthìmuốnlấyngay,hoàntoànkhôngsuyxétcónên lấyhaykhông; lúcđó,họ trở thành tậtxấu thammàkhôngphải làphiềnnãotham.Chonên,tậtxấuvàphiềnnãorấtkhácnhau.Chẳngnhữngphiềnnãolàmtổnhạimìnhmàcólúclàmtổnthươngngườikhác.Nếukhiphiềnnãosinhkhởi,chưabiểuhiệnrangoàicólẽngườikhácchưabịtổnthương,nhưnglạihạimình,làmchomìnhrấtđaukhổ.Giốngnhưchàngtraiyêuthầmtrộmnhớđếncôgái,tâmtríthườngthíchnghĩvềcôta,nhưngcôtavốnkhônghềhaybiếtgì,cònchàngtraithìbuồnkhổ;mặcdù,anhtachưalàmtổnthươngđếnngườikhác,nhưngtựlàmhạimình.Giảsửcôgáikiakhôngthươnganhta,nhưnganhtatheođuổimãicũnglàmchocôtabựcmìnhkhóchịu,ảnhhưởngđếnngườikhácnhưthế,làmchongườikhácbịtổnthương,cũnglàđemphiềnnãochongườikhác.Nhưngtậtxấu thườngnuôidưỡnghình thành trongbấtgiác, tựmìnhvô tình làmtổn thươngngườikháccũngkhôngbiếtđólàphiềnnão.Nhưcóngườikhiăncơmvớingườikhác,anhtacóthóiquenhaynhìnvàochéncủahọănnhữngmóngì,ngườikhácnhìnthấyrấtkhóchịu.Cóngườikhôngđểýđếntháiđộcủangườikhác,khihokhôngchemiệnglại,thậmchívừanóichuyệnvớingười,vừaho;anhtakhônghềbiếthànhđộngnhưvậylàmchongườicảmthấybựcbội.Bởivì,anhtavôýnênkhônghềbiếtngườikhácbựcbội,nhưngsựvôýcủaanhtalàmngườikhácbựcmình,thóiquenvôýkỳlạnàykhiếnchongườikhácchánghét,đólàtậtxấu.Ngườibịtậtxấunặngthườnglàmchongườikhácchánghét;nhưngcónhữngtậtxấulạilàmchongườitathấydễthương.NhưngàiDalaiLamakhiđihoằngphápcácnơi,ởchốnđôngngườingàithườngvừanói,vừakéoyphục,hoặcđưataysờlênmũi,rấtnhiềuhànhđộngnhỏnhặtkhác.Ngàikhôngđểýtháiđộcủamọingườinhư thếnào,nhưngvìngài làDalaiLamabiểuhiệnnhư thế lại làmchomọingười thấydễthương.Cómộtlần,chúngtôigiảngpháptạinhàkỷniệmcủachủtịchởĐàiBắc;bởivìchúngtôimặcnhiềuyphụcnênthấyrấtnóngnực.Ngaylúcđó,chúngtôikhôngđểýtháiđộcủangườikhácnhưthếnào,liềnnói:“Xinlỗi!Chúngtôinóngquá!”.Sauđó,chúngtôigiảiyra,thínhchúngởhộitrườngcảmthấyvịhoàthượngnàythậttựtạivàgầngũi.MặcdùchúngtôikhôngtựnhiêngiốngngàiDalaiLama,nhưngkhibịngứachúngtacũngkhôngcầnthiếtrángchịuđựngkhônggãi.Khichúngtabịngứatấtnhiênphảigãi,ngồilâucũngcóthểcửđộng,khôngcầnphảiquánghiêmtrang;bởivìnhưthếcũnglàmộtloạiđaukhổ.Làmngườiaicũngcóbiểuhiệntậtxấu,cóngườibiểuhiệnrấtdễthương,nhưngcóngườibiểuhiệnlàmchomọingườichánghét.Vìthếphảichúýđếnmìnhởtrườnghợpđóthếnào,thânphậncủamìnhlàgì,nhấtđịnhkhôngnêntheosựthoảimáicủamìnhlàmchongườikháckhóchịu.Bằngkhôngtựmìnhkhôngcóphiềnnão,lạigâyphiềnnãochongườikhác.

ĐIỀUHÒACẢMTÍNHVÀLÝTÍNHTheocáchnhìnchung,conngườicóthểchiathànhhaihạng:1.Ngườisốngtheocảmtính.2.Ngườisốngtheolýtính.Ngườisốngtheocảmtínhcốchấplàkhôngcólýtrí,cốtìnhgâychuyện.Ngườisốngtheolýtínhlàcólýtrívàtrítuệ.Chonên,đasốmọingườiđềuđồngýtiếpnhậnngườilýtính,cònđốivớingườicảmtínhthìkhôngdámtiếpxúcgầngũi.Trênthựctế,chưachắcđúnghoàntoàn,cólúcngườicảmtínhdễsốngchungvớimọingườihơn.Nhưngngườiquálýtínhthườngtỏtháiđộlạnhlùngbàngquan.Chúngtôicómộtđệtửsốngrấtlýtrí,làmviệcgìcũngđâurađấy,khôngchophépmìnhvàngườikháclàmviệcsailầm,chonêngâyáplựcrấtnặngnềvớinhữngngườicộngsựcùnganhta.Mặcdùanhtalàmviệcrấtnghiêmtúc,nhưngquanhệvớimọingườikhôngtốt;bởivìaicũngđềusợanhta.Cảmtínhcủaconngườikhônggiốngnhauởmỗithờiđiểm,tuycólúclàmviệcthiếutậptrung,nhưnghọbiếtlolắng,biếtđồngtình,thôngcảmvàbaodungchongườikhác.Nhưngcảmtínhquácũngkhôngtốt,nếunhưtìnhcảmquáướtát,rấtcóthểbiểuhiệntìnhcảmsailầmđưađếnnhiềuphiềnnão.Nếunhưbạnkhôngchămsóc,quantâmngườikhácthìcũngkhôngđược.Vìthế,bàytỏtìnhcảmphảithíchhợp,khôngnênđểđốiphươngchịuáplựcquámức;hoặclàmchođốiphươngquensựchămsóccủabạnmàỷvàobạn,cuốicùngbạnmuốnthoátracũngrấtkhó.Ýđịnhcủabạnchỉquantâmvàchămsócbìnhthường,kếtquảlạitạothànhsựỷlạicủađốiphương;kếtquảnhưvậylàmchocảhaiđềuđaukhổ.Kỳthật,lýtínhkhônghẳnlàkhôngtốt,ngườisốnglýtínhthìđốinhânxửthếvàtấtcảmọiviệcđềutheoquycủ,khôngcóthayđổivàlinhđộng,giốngnhưmáymóc,mỗicáiđinh,conốcđềutheovịtrícốđịnh,khôngthểthayđổi.Nếunhưconngườigiốngnhưmáymócthìcuộcsốngcógìlàthúvị?Quanhệgiữangườivớingườivốnảnhhưởnglẫnnhau,khôngthểkhôngthayđổi.Dođó,cảmtínhvàlýtínhphảiphốihợpvớinhau,ngườicảmtínhcầncólýtínhđểtrợgiúp,ngườilýtínhcầnphảicócảmtínhđểdunghòa;nhưthế,mớilàngườithựchànhBồ-tát.Cảmtínhthậtsựlàloạicảmtínhthanhtịnh,nólàtìnhcảmsaukhiđãtịnhhóa,cũngchínhlàtừbicủaBồ-tát.Nhưnglýtínhlàdanhtừkháccủatrítuệ,nhưngtrítuệkhônggiốngvớilýtính.Lýtínhkhôngxửlýsựviệcđược,nhưngtrítuệthìcóthểlàmthíchhợpvớiđốiphươngmàđiềuchỉnh,trongqúatrìnhtựmìnhđiềuchỉnhkhôngthíchhợpthìcoinhưthấtbại,sinhraphiềnnão.Nhưthế,chúngtacóthểsốngchungvớingườicónhiềuphiềnnão,nhưngbảnthânmìnhlạikhôngbịảnhhưởng,mớilàngườicótrítuệ.Nếungườichỉcócảmtínhthìdễbịtìnhcảmtróibuộc;cònngườichỉcólýtínhthìsẽbiếnthànhquáchuẩnmực,nhưlàmáymóc.Xãhộihỗnloạnvàbấthoà,chođếnhiệntạiconngườicórấtnhiềuvấnđề,phầnđônglàvìkhôngbiếtứngdụngcảmtínhvàlýtínhđúngmức,khicảmthấyđau36khổmớilàmchomộtsốngườitựcholàcảmtính.Khitựnhậnlýtínhkhôngdễgìđượcmọingườitiếpnhận,xãhộicũngdođâymàkhôngđượcyênổn.Chỉcóđiềuhòacảmtínhvàlýtínhmớithậtsựlàngườicótrítuệđemđếntừbivàánhsángchonhângianđượchạnhphúc.

Bàithứhai:THAM

Khiướcmuốnvượtquánhucầulàtham.Nếucuộcsốngbiếtđủ, íthammuốn,tâmkhôngchạytheovậtdụngthìsẽđượcanlạc.

THẾNÀOLÀTÂMTHAM?TrongkinhPhậtnóithamcórấtnhiềuloạikhácnhaunhưthamgọilàdục,cũnglàýnghĩaướcvọng,tìmcầu,khaokhát.Rốtcuộcconngườimongmuốncáigì?Khátkhaomongcầuđiềugì?Nhucầucủaconngườikhôngngoàithamnămdụclà:sắc,thanh,hương,vị,xúc.Mắtthamthấyđẹp,taithamnghetiếnghay,mũithamngửimùithơm,lưỡithamthíchvịngon,thânthamxúcchạmvậtmềmmại.Tómlại,hễthíchlàtham.Nhưngconngườivốnkhôngthểkhôngănuống,khôngngủnghỉ,mắtkhôngthểkhôngnhìn,taikhôngthểkhôngnghe;chonênthamlàkhichúngtađòihỏiquámức.Chúngtôithườngnóivớicácđệtử:“Cóđượcnhữngthứcầndùngkhôngphảilàtham,khôngcầnmàmuốncóthêm,đólàtham”.Trênthựctế,chúngtacầnkhôngnhiều,nhưchúngtangủchỉcầnmộtcáigiường,ăncơmchỉcầnănno...nhưngmọingườivẫnmuốnmưucầuđượcnhiềuthứ.Vìsaoconngườithamkhôngbiếtchán?Tâmlýconngườilàmãimãichạytheohammuốncủamình,nhưngnhữngthứmàconngườimongmuốnthamđắmthìkhôngthểgiữgìnlâudài,nênkhiđượcnórồi,lạibắtđầulosợmấtđi.Chúngtôilấytiềnlàmvídụ,chiphísinhhoạthàngngàycủachúngtakhôngnhiều,nhưngaicũngmuốntiềnthuvàomàkhôngaimuốnchira,chonênmongmuốngomgópcủacảicàngnhiều,đểphòngcầnđếnbấtcứlúcnào,kếtquảtrởthànhlòngthamkhôngđáy.Lòngthamcủaconngườigiốngnhưconkhỉtrèolêncâyháitráiđàonon,nóthấynhữngtráiđàocăngtròn,nặngtrũitrêncâynênmuốnhái,tráinàonócũngmuốnăn;kếtquả,nóháicầmtrongtaykhônghết,lạikẹpdướihaibênnách;háiđếntráicuốicùng,chẳngănđượctráinàomàcònmệtđứthơi.Conngườithườngcũngnhưvậy,bịlòngthamlôikéomàchuốcnhiềuphiềnnãovàmệtmỏi.Tụcngữnói:“Ngườichếtvìtiềntài,chimchếtvìmiếngăn”.Thậtra,conngườikhôngchỉthamđắmtiềntàimàcòntìmcầu,giànhgiậtđủthứ,giữangườivớingườichàđạp,tranhcãinhaucũngvìlòngtham.Vì

thế,lòngthamchẳngnhữnglàmchomìnhbấtanmàcòngâytaihọachoxãhội.Xưanay,nhucầucủaconngườiđềugiốngnhau làcơmăn,áomặc,nhàở,đi lại.Nếunhưngườinào,ngoàilonhucầuchomình,lạicònlochođờisốngcủamọingườithìkhônggọilàtham,nhưchúngtamongmuốnchomọingườiđầyđủcơmăn,áomặc,cóxeđilại,cónhàở,cònlàmphướcgiúpmọingườitrongxãhộithìkhônggọilàtham.Dođó,ngoàinhữngthứmìnhcần,chúngtakhôngnêntham.Biếtđủthìdừngmớilàtrítuệ,phươngthứcđơngiảnnhấtchínhlàthườngchúýđếnkhởitâmđộngniệm,biếtđượcmìnhđangsốngchomìnhhaychongườikhác.

VÌSAOTÂMTHAM?Chỉcầncótâmthamcũnglàtâmtháikhôngtốt,vìvớimỗivậtdụngbạnlạicótâmthamkhácnhau.Chodù,bạnthamvậtgìcũnglàtìmcầuquámứcdùchomứcđộthamlammỗingườilàkhácnhau.Cómộtvị trụ trìmớinhậnchùachưađượcbao lâu, thầynóivới tôi: “Từkhicon làm trụ trìđếnnay,dườngnhưlòngthamngàycàngnhiều,nhưngconkhôngthểbỏýmuốnlàmtrụtrì.Trướcđây,conmongmuốncónhiềuPhậttử,muốncónhiềutiềnvànhiềuđệtử;lạicònmuốnxâychùato,cónhiềuphòngvàmongcôngviệchoằngphápngàycàngpháttriểnrộngrãi”.Thầycảmthấysaukhinhậnchứctrụtrì,suốtngàytrongđầuluônsuynghĩphải làmthếnàongàycàngnhiềuhơn;điềunàylàmchothầyrấtmệtmỏi.Chúngtađủthấythamđúnglàcănbảncủaphiềnnão.Sauđó,tôihỏilại:“Thầydựtính,mongđợinhữngđiềuđólàvìmìnhphảikhông?Thầymuốnlàmtrụtrìnhấtđịnhphảilàmchomọingườicangợichứgì?ThầymuốncónhiềuPhậttửkhâmphụcthầynhưvậy,chùalớnnhưthế,họchorằngthầytàigiỏihơnbấtcứvịnào,việcgìthầycũnglàmđượcphảikhông?Nếuthầycóýnghĩđúngnhưthếlàtham.CònnhưthầylochoPhậtgiáo,chochùa,chochúngtăngthìkhôngphảitham”.VịtrụtrìnàyvìhoằngdươngPhậtpháp,cầncómộtđạotràngđểthuyếtpháp,nơitutậpchonhiềungườiđượcnghegiảngPhậtpháp,chonênmuốnxâygiảngđường rộngmột tí,vàxâynhiềuphòngchochúngtăng.VìlàmlợiíchchochúngsinhđượcthấmnhuầnPhậtpháp,cónơibốthícúngdường,vuntrồngruộngphước;chonêntrongchùacầnphảicósựđónggópcủamọingười,đemtịnhtàitịnhvậtlàmlợiíchchochúngsinh.Nhữngnhucầunàyđềuvìchúngsinhvàxãhội,vìtruyềnbáPhậtpháp,chonênkhôngphảitham.Nếunhưhammuốnchobảnthânmình,khôngvìngườikhác,đólàtham.Ngườimuốnlợiíchchomình,khithànhcôngthìkiêucăngngạomạn,cảmthấymìnhquátàigiỏi,dườngnhưtấtcảmọiviệcđềulàcônglaocủamình;lúcthấtbạithìcảmthấychánnản,sợmọingườixemthường.Ngườisuyhơntínhthiệtnhưthếthìsốngtrongphiềnnão.Tráilại,nếuhọbiếtchuyểnýnghĩ,biếtmìnhnỗlựclàvìPhậtpháp,phụcvụchochúngsinh;đâylàngườicótrítuệ.Nếunhưbạnnghĩđúngnhưvậythìkhôngcònphiềnnão.Đốivớimọingườicũngnhưvậy,phảnứngcủahọcũngsẽ theoýđịnhvàđộngcơcủabạnmàthayđổi.Trongxãhộingàynay,cónhữngngười làmtừthiệnvìlòngtưlợi,làmchomọingườihiểulầmhọlàngườicótâmtừbi,làmviệccôngđức,ngườitàigiỏi.Nhưnghạngngườinàycuốicùngcũngbịvạchtrầnbộmặtđạođứcgiả.Chodùhọđóngkịchrấthay,khiếnchomọingườihiểulầmhọlàngườitốt,rốtcuộcvẫnlàtròlừabi.p;đãlừabi.pngườicũnglàphiềnnão,họcólừadốimọingườisuốtđời,nhưnglươngtâmhọkhôngthểanlạc.Vìthế,ngườicótrítuệtuyệtđốikhôngđượcdốimình,lừangười.

CHUYẾNTÂMTHAMTHÀNHTÂMNGUYỆN

Phậtphápnóithamlàgốckhổ,chúngtamuốngiảiquyếtvấnđềkhổthìtrướctiênphảibắtđầutừ“biếttham”.Nhucầucủaconngườicóhai:1.Nhucầu.2.Ướcmuốn.Hễkhiướcmuốnquámứcnhucầucủamìnhthìgọilà“tham”.Nhưngmọingườithườngkhôngbiếtmìnhcầnbaonhiêu,vàcũngkhóphânbiệtđượcsựsaikhácgiữanhucầuvàướcmuốnrõràngnênluôncảmthấythiếu.Thậtra,khôngkhóđểphânbiệtnhucầuvàướcmuốn.Khátthìuốngnước;đâylà“nhucầu”.Nhưnguốnggiảikhátchỉcầnchúngtauốngmộtlythìđủ,nếunhưđềphòngcầnđếnbấtcứlúcnào,ướcmuốncấttrữhai,balythìtâmlýnàygiốngnhưnuôiconđểcậyvềgià,tíchlúaphòngkhiđói;đâychínhlàtham,vấnđềhiệntạiphảigiảiquyếttrướcchínhlànhucầu.Cònsaunàycầncáigì?Cóphảinhucầumìnhcầnnhiềunhưthếkhông?Vìkhôngcócáchgìmàđoántrướcmọiviệc,chonênkhôngcầnsuynghĩ.Conngườiănuốngthiếuthốnthìkhôngthểduytrì thânmạng.Namnữkhônggiaohợpthìkhôngduytrìđượcnòigiốngvìkhôngsinhđượcthânmạng.NgườiTrungQuốcnói:“Thíchănlàbảntínhconngười”.Chúngtacóthểthấychuyệnănuống,quanhệnamnữlàchuyệnthườngtìnhcủaconngười,cóthểbịcholànguyênnhânviệcxấulàdoconngườitìmcầuquámức,đắmchìmtrongvậtchấtnênkhôngcócáchnàotựcứumình,giốngnhưđammêchuyệntìnhcảm,hoặcthíchănchơitráctáng;nhữngđiềunàyđềuvìthammàtựmìnhchuốclấyphiềnnão,cũngchínhlànói:“Ngườichếtvìtiềntài,chimchếtvìmiếngăn”.Tấtnhiên,nếunhưchúngtacósởthíchthậtsự,vànănglựccủamìnhcóthểđạtđếnmụctiêunhưthếthìkhônghềgì.Nhưngnếuchúngtahamgánhváccôngviệcquásứcmìnhsẽchuốclấyrấtnhiềuphiềnphức.Ngoàinhucầucơbảnsinhtồn,conngườicònthíchngắmphongcảnhđẹp,ngheâmnhạchay;nóichung,mongmuốnthấynhiều,nghenhiềucủaconngườicũnglàchuyệnthườngtình.Chonênconngườithưởngthứccảnhđẹpvàâmnhạclàphảnứngbảnnăng,khôngcầntrốntránhnó.Hoalá,câycảnhtrongcôngviênđểchomọingười thưởng thứcngắmnhìn,cứđểnó tựnhiênhiệnra trướcmắt,chỉcầnchúng tachiêmngưỡngthưởngthứccảnhđẹp.Cònvềâmnhạc,nếunhưchúngtanghenhữngbảnnhạcmìnhưathíchthìtấtnhiênchămchúlắngnghethíchthú;đâycũnglàmộtcáchhưởngthụ.Nhưngnếuchúngtathấyhoađẹp,liềnkhởitâmmuốnbẻhoađemvềnhà;đólàtham.Âmnhạccũngnhưvậy,nếunghenhạcmàsayđắmquênmình,bỏcôngănviệc làmmàđắmchìmtrongđó;hoặcnghebảnnhạchaymàsaymêvàoâmnhạc,càngthưởngthứccàngchìmđắm,nhucầuthíchnghengàycàngnhiều,nênkhôngngừngchạytheohammuốn,chiếmhữu,thìđólàtham.Vìthế,theođuổiphẩmchấtcuộcsốngtốtđẹpvốnlàthườngtìnhcủaconngười;nhưngnếubiếnthànhchấptrướcthìsẽđemđếnnhiềuphiềnnão.Hammuốnvàyêu thươngvốnkhôngcógì làxấu,nhưnghammuốn thườngđưađến lòng thamcủamọingười.Khihammuốn,yêuthươngvàthamcùngsinhkhởithìbiếnthànhphiềnnão.Nhưngthamcũngphảiphânbiệtmứcđộtốtxấu,giốngnhưyêuthươngcóthểlàmộtsựcốnghiến,vàhammuốncũngcóthểlàhyvọng.Hy vọng chomình và khắp thế giới ngày càng tốt đẹp hơn, tiến bộ vănminh hơn.Đây chính làchuyểnthamáivàthamdụcthànhtâmnguyện,chuyểnthànhsựmongđợi.Dođó,thamáivàthamdụccũngcóthểchuyểnđổiphươnghướngpháttriểntốtđẹp,làmviệctíchcựccốnghiếnchoxãhội.

DÙNGBỐTHÍĐỐITRỊTÂMTHAMTâmthamthườngđemđếnphiềnnãochochúngtarấtnhiều.Vậyphảilàmthếnàogiúpchúngtatrừtham,giảiđộc?Dùngbốthíđểđốitrịthamlàbiệnpháptốtnhất.Bốthílàxảbớttiềncủa,vậtdụngcủamìnhcóđểgiúpngườikhácvượtquakhókhăn,thậmchícònbốthíthờigian,trítuệcủamình;hoặcdùngcácthứ

tàinguyêncủamìnhđểtrợgiúpngườikhác.Khichúngtalochongườikhác,mưucầuhạnhphúcvàlợiíchchongườikhácthìtựmìnhsẽnhậnlạiđượcrấtnhiều.Lấybảnthânchúngtôilàmvídụ,chúngtôilàngườixuấtgiachẳngcógìcả,nhưngkhichúngtôithấynhiềungườisốngthiếuthốn,vìmuốngiúphọcảithiệnđờisống,nênchúngtôinghĩcáchkêugọiPhậttửpháttâm;kếtquả,ngàycàngcórấtnhiềungườiđồngtâmnguyệnđếngópcủacảigiúpđỡchúngtôi,thànhtựunhờđôngngười,xâydựngđượcPhápcổSơn.PhápcổSơnchẳngphảithuộcvềchúngtôimàthuộcnhiềungườitrongxãhội.Nhờchúngtôikêugọi,mọingườihưởngứngngàycàngđông,tậphợplựclượngcũngrấtrộng,nênlàmviệcngàycàngpháttriển.ĐiềunàygiốngnhưLãoTửnói:“Đãvìngườithìmìnhcàngcó,đãchongườithìmìnhcàngnhiềuhơn”.Cũngchínhlànói,nếuchúngtacàngchothìmìnhcàngđượcnhiều,lạikhôngcầnrasứcmàtựnhiênnóđến.Điềunàygiốngnhưnướctronggiếng,ngườimúcdùngcàngđôngthìmạchnướccàngchảyrakhôngdừng.Nếunhưmọingườikhôngmúcdùngthìmạchnướcgiếngmãimãikhôngchảyra;cũngthế,nếunhưchúngtakhôngđemcủacảimìnhchongườikhác,chẳngnhữngcủacảikhôngcóthêmmàcònbịmắnglàkẻkeokiệt;lạicònlolắngvìtiền,phảisửdụngthếnào,khisắpchếtnênchoai....Vìthế,nếuchúngtamuốnbốthíthậtsự,chodùkhôngcóvậtgìcũngchẳngsao;bởivì,chúngtapháttâmnguyệncốgắnglàmviệchếtsứcmình,nhấtđịnhsẽcóđểbốthí.Bốthíchânthậtlàphụngsựchochúngsinh,trongtâmhoàntoànkhôngmongcầuđượcđápđền,cũngkhôngcólòngtham;nhưthế,mớicóthểđạtđếncảnhgiớitrítuệviênmãn,phướcđứccũngviênmãnthìgiốngnhưĐứcPhậtThíchCaMâuNi.

DANHLỢICHỈLÀTẠMTHỜIMụcđíchconngườithamchiếmlấykhôngngoàitiềnbạc,danhvị,nhưngnhữngthứnàydùtìmkiếmcũngkhôngra,cólúckhôngmờimàtựđến;chonênquantrọnglàphảicótháiđộchínhxácđốixửvớinó.Chúngtôilấytiềndànhdụmlàmvídụ,nếunhưchúngtacókếhoạch,mụctiêuchínhđáng,saukhidànhdụmđượcmộtsốtiềncóthểthỉnhmộtbộ“đạitạngkinh”;hoặccóthểlàmquỹhọcbổnggiúpđỡnhữngemnhànghèohiếuhọc;nhữngđiềunàyđềucóýđịnhrấttốt,khôngphảitham.Nếunhưmụcđíchtíchtrữtiềncủalàđểthỏamãnhammuốncánhânthìđâylàtham.Nhưngườiđầutưcổphiếu,chúngtathườngthấycónhữngngườichơicổphiếubịtángiabạisản.Kỳthật,dùngcổphiếuđểlàmviệcchínhđángthìkhôngcógìlàkhôngtốt,trừphiđemcổphiếuđểđầucơtrụclợi;đólàýnghĩtham,làphiềnnão.Tiềnbạcgiốngnhưnước,cầnphảithườngchảymãi;khinướcchảybấtluậnnướcnhiềucũngtốtmàítcũngđượcđềuvẫnduytrìtrongmộtchỉnhthể.Vìthế,khichúngtađầutưcổphiếu,chỉcầnnghĩđếnsốtiềnnàyđặtvàotrongcổphiếu,cóthểgiúpchonguồnkinhtếxãhộiđượcpháttriển;nhưvậy,chúngtakiếmđượctiềncũngtốt,nếucóbịthualỗcũngchẳngđaubuồn.Nếunhưchúngtakhởilòngtham,mongmuốnkiếmđượctiềncàngnhiềucàngtốt,nênkhiđầutưchúngtasẽđánhcanhbạccuốicùng,đemhếttàisảnđểđầutư,kếtquảcổphiếubịrớtgiáthuasạch,đaukhổcùngtột.Chonên,hànhđộnggiốngnhau,nhưngquanniệmvàtháiđộkhácnhau,đưađếnkếtquảsaikhác.Cònvềdanhvị,quantrọngnhấtlàcóthànhtựuthựctế,cònnếuchỉcóhưdanhthìđaukhổvôcùng.Danhvọngkhôngphảilàmộtcôngcụ,bởivìngườicódanhthìtấtnhiêncóđịavịtrongxãhội,làngườicónănglựclàmnênsựnghiệp,pháthuytàinăng.Đạtđượcdanhvịkhôngphảiviệcxấu,nhưngcódanhvịcùnglắmchỉlàđượcmọingườibiếtmàthôi,khôngnênđemdanhvịlàmthànhchínhmình.Trênthựctế,cũngkhôngcầnđemhếttâmýtheođuổidanhvị,khithờicơđếnthìtựnhiênxuấthiện.Vìthế,chúngtacũng

khôngcầncoitrọng,suyhơntínhthiệt.Nhưcóngườiđóngphimđượcđưalêntruyềnhìnhnhiềulần,trởthànhngườinổitiếng,chonênbắtđầutínhtoánthiệthơnvềchuyệnnổitiếng.Họsợmìnhsẽbịmọingườichìmtrongquênlãng.Nếunhưthậtsựmộtngàynàođó,họkhôngcònxuấthiệntrướcquầnchúngthìhọcảmthấybịxãhộichốibỏ;dođó,sinhrathấtvọng,phiềnnão.Kỳthật,câuchuyệncủamỗingườiđượcđăngtrênbáohayđưalêntruyềnhìnhlànhờquầnchúngđưatin,chẳngnóilênđiềugì;chỉvìchúngtalàmnhữngviệcđóđúnglúcđượcmọingườithấy.Nếunhưchúngtalàdiễnviênnhưngchưacócơhộiquayphimlàchứngtỏthờigian,hoàncảnhchưađủnhânduyênxuấthiện.Bấtluậnlàtiềntàihaydanhvịđềuphảixemnóchỉcótạmthời,khôngnênxemnólàmđạidiệnchomình.Chúngtanêncótháiđộcócũngtốt,khôngcócũngđược,đềuchỉlànhânduyênnhấtthời.Nhưthế,chúngtasẽkhôngbịđaukhổphiềnnão.

XALÌACÁMDỖDANHVỊVÀQUYỀNLỰCMọingườiđềumuốntheođuổidanhvịvàquyềnlực,córấtnhiềungườitrẻtuổithườngnói:“Chỉcầntôithíchthìcógìmàkhônglàmđược”.Dườngnhưhọlàmnhữngviệctráingượcthìcơhộinổidanhcàngnhiều.Thậtra,phầnđônghọmuốnđượcmọingườichúý,hoàntoànvìmuốnnổidanhmàthôinhưngsựthỏamãnnàychỉlàkíchđộngnhấtthời,cóđượccũngchỉlàhưdanhmàhưdanhđưađếncáilợihão.Chodùđượclợiíchthậtsựnhưngerằngcũnglàthứrỗngtuếch.Nhưngngườitrẻtuổixưanaykhôngsuynghĩkỹhưdanhnày,rốtcuộcnómanglạichomìnhbaonhiêulợiích?Cólợichongườikhácđượcbaonhiêu?Hưdanh,lợihãothườngđingượclạisựmongđợi,lànguyênnhântạothànhphiềnnão.Vìhọmuốnchomọingườibiếtđếnnênkhôngngừnggâysónggió,dẫnđếndưluậntrongquầnchúng.Chodù,họkhônglàmviệcphạmphápnhưnggâyhoangmangtrongxãhộivàbấtanchomọingười,chẳngnhữnghọhạinhiềungườimàđốivớixãhộicũngcóhạivàvôích.Đốidiệnvớihiệntượngxãhộinày,chúngtaphảirasứcthayđổinếpsốngxãhội,quantrọngnhấtlàgiađìnhgiáodụctừnhỏ.Làmchamẹphảiđốixửvớiconcáinhưngườibạn,cùngtròchuyệnvớicon,thảoluậncácvấnđề,nhẹnhàngkhuyênbảo,dầndầnlàmchocontựpháthiệnnhữngmặttốt,xâydựngkiếngiảichínhxác,chẳngnhữngchamẹchỉdạyconcáimàcònbiếtpháthuyđiểmmạnh,điểmyếucủacon.Ngoàira,hànhđộngcủachamẹlàmtấmgươngchoconcáinoitheo.Cácvịnghĩthử,nếuchamẹlàmđiềukhôngtốtmàbảoconcái:“Bamẹlàmsai,cácconkhôngnênbắtchướctheonhé!”.Làmsaoconcáivânglờichamẹđược?Ngoàidanhvị ra,quyền lựccũnghấpdẫnrấtnhiềungười.Khicóquyền lực, tuycó thể làmchútviệc,nhưnggiốngvớidanhvị,chúngtaphảicẩnthậnđừngđểquyềnlựckhốngchế,rơivàocảnhgiớiphiềnnão.Mặcdùngườicóquyềnlựcthườngnổitiếng,nhưngngườinổitiếngchưahẳncóquyền.Bởivì,phầnđôngngườinổitiếngchỉhiệnrabềngoài,saulưngcóbàntayquyềnlựcđiềukhiểnhọ;dođó,họchỉlàngườidiễnviên.Làmdiễnviêntuycónổitiếng,nhưngngườiđạodiễnmớicóquyềnhànhthậtsự,giốngnhưcórấtnhiềungườilàmchủtịchhộiđồngquảntrị,tổnggiámđốccôngty,nhưnghọkhôngcóquyềnhànhthậtsự.Ngườicóquyềnlựcvừacótiền,vừacótrítuệ,cũngcókhitừchốichứcvị.Vìthế,nếunhưbạncótiền,cótrítuệvàcóchứcvị,chodùchưanổitiếngnhưngnhấtđịnhsẽcóquyền.Cóngườisaukhinắmquyềnhànhthìbắtđầulộngquyền,ỷthế,giởnhữngtròthủđoạn,họkhôngngờsựđờisẽthayđổi.Chúngtaphảibiết

quyềnthếchỉtạmthời,mộtngườikhôngthểnắmquyềnhànhmãimãi.Khithânthểgiàyếu,hoàncảnhthờicuộcthayđổithìquyềnlựccũngkhôngcòn.Ngườicóquyềnlựcmàlotoanchongườikhác,giúpđỡhọ,khôngsửdụngquyềnlực,hoặctựtưtựlợiquámứcthìtốt,danhvịcũnggiốngnhưvậy.Chonên,quantrọngnhấtlàbạnsửdụngquyềnlựcbằngtâmnguyện,vàbạnđốinhânxửthếtheotháiđộcủađó.

KẾTRỘNGTHIỆNDUYÊNChúngtađềubiếtthamlàtậtxấukhôngtốt,nhưngcólúcchúngtalạirơivàomộtcựcđoankháclàkeokiệt,cũngchínhlàhẹphòi,tiếcrẻvàbủnxỉn.Cóngườichorằngđâylàtiếtkiệm.Thậtra,keokiệtvàtiếtkiệmlàhaiviệckhácnhau.Keokiệtkhácvớitiếtkiệm,mụcđíchchủyếucủatiếtkiệmlàđúngchỗ,giốngnhưchúngtacómườiđồngtiền,vìmuốnbốthímàtínhkỹviệcthuchi,tiếtkiệmlạimộtđồng;đâykhôngphảilàkeokiệt.Tráilại,nếunhưsinhhoạtcủachúngtachỉcầnchiphínămđồng,nhưnglúcđógặpngườithiếucơmăn,áomặcđếnxin,chúngtatiếcrẻnămđồngcònlại,khôngdámbốthíchohọ;đólàkeokiệt.Vìthế,keokiệtlàmìnhcódưcủacảicũngkhôngchịuchongườikhácmàđểcấtgiữchonhiều,hànhvinhưthếkhôngíchlợichoaicả.Nhưngnókhônggiốngthamlàcứmuốnlấyđồcủangườikháclàmcủamình;chonên,keokiệtkhônghạiđếnngườikhác,sorađỡhơnthammộtchút.Mặcdùkeokiệtkhônglàmtổnhạingườikhác,nhưngcónhiềungườitiếccủakhôngchịubốthí,nênngăntrởsựtrưởngthànhcủamình.Nhưcóngườihọcvấnrấttốt,hiểubiếtphongphú;hoặcrấtgiỏikỹthuật,nhưnghọkhôngmuốntruyềntraochongườikhác,cũngkhôngmuốnchialợichomọingườicùnghưởng.Saukhichếtkhácnàođemtrítuệ,tàisảnvàotrongquantài;nhưthếchẳngphảivôíchsao?Lạinhưtrongcôngtybạncórấtnhiềucôngnhân,viênchức.Họrasứclàmviệcsốtiềnlãibạnthuvềrấtnhiều,nhưngrốtcuộcbạnkhôngthưởngchohọđồngnào;nhưthế,côngtynàycótiếptụctồntạipháttriểnđượckhông?Cólợi thìmọingườicùnghưởngchung,khiphânchiacóthể theocôngsứcgópphần,người làmnhiềuhưởngnhiều,ngườilàmítthìhưởngít.Cómộtôngchủđầutưhếtvốnliếng,đemhếttrítuệvàtâmlựcđểlàmviệcviệckinhdoanh;bởivìôngtabỏrarấtnhiềunênthulợinhiềulàviệcbìnhthường.Nhưngmộtviênchứcbìnhthường,ítnhấtcũngphảirasứclàmviệcbằngtrítuệvànỗlực,thậmchílàmhoànthànhcôngviệctrướcthờigiancôngtyquyđịnh,vìđểchocôngbằngthíchhợp,chiahưởnghợplýlàđiềunênlàm.Nếunhưôngchủchỉbiếtbóclột,hoặckhôngmuốnchiachonhânviênhưởnglợiíchthìdầndầnsẽmấtđinhânlựcvàquầnchúng,tổnthấtnàydokeokiệtđưađến.Cóngườituykhôngcótàisảngì,nhưnghọrấtrộngrãi,bằnglòngđemtấtcảtàivậtchiachongườikháccùnghưởng.Nhờhọsốngrộngrãinhưvậy,chonênđượcnhiềungườitintưởng,ủnghộhọ,cóthểnóilànhântàilãnhtụ.Nhưngkẻkeokiệtvìkhôngmuốnchiatiềnvậtcủamìnhchomọingườicùnghưởng,nênkhôngcómốiquanhệvớimọingười,khôngđượchọủnghộvàthươngyêu.Nhưngngườihàohiệpkhácvớikiểu“giảlàmngườihàohiệp”.Hàohiệplàmìnhkhôngcótiền,hoặccótiềnkhôngnhiều,nhưngđemhếtkhảnăngcủamìnhgiúpđỡngườikhác.Cóngườituykhôngcógì,nhưngdùngnhiềucách lấyđổcủanhàgiàu,nhưmuachịu,mượn, lấy trộm...đemchiachongườinghèocùnghưởng,cũnglàcủangườiphúcta;đólà“giảlàmngườihàohiệp”.Ngườinàođờinàykhôngkếtduyênrộngvớimọingườithìđờisausẽthànhkẻngusi.Nếubảnthânmìnhcótiềnvậtđemchiachongườicùnghưởngthìđờisaumớităngtrưởngphướctuệ.

TRITÚC

Keokiệtlàmchochúngtakhôngkếtduyênđượcvớimọingười,mấtđitìnhbạn;đồngthời,tựmìnhcũngkhôngthểtrưởngthành.Vìthế,bấtcứchúngtacóđổvậtgìđềunêngiúpngườihếtlòng.Dùtacóđượccảdanhvị,tàisảnvàquyềnlực,khôngnênhưởngthụmộtmìnhmàhãyrộngrãichiasẻvớimọingười.Córấtnhiềungườinổitiếngsợbịngườikháclợidụngnênkhôngmuốnchohọmượndanh.Cólúcngườikhácchẳngqualàmuốnmượntiếngtămcủabạnđểmởrộnghoạtđộngnàođó,thaymặtbạntánthànhviệcnày;chodùviệcnàychỉlàmượndanh,nhưngbạnvẫnkhôngbằnglòngchohọmượnsửdụng.Tấtnhiênchúng taphảiquý trọngdanhdự, làmrõmụcđíchcủađốiphương,khôngnênđểngườikhácmượndanhcủabạnlàmviệcxấu,nếunhưmụcđíchchínhđángthìngườicầuxinkhôngcóvấnđềgìmàbạnlạikhôngchohọsửdụnglàkeokiệt.Nếunhưsaukhihiểurõ,pháthiệnđốiphương,hoặcsựviệckhôngtốtthìtốtnhấtkhôngnênchohọsửdụng,kẻosẽgâyranhiềuphiềntoái,ngườikhácsẽnghingờbạnvìsaocùngliênkếtvớihạngngườinày,tiếpđếnhọsẽsuyđoáncólẽbạncấukếtnhiềungườixấu.Nếuxảyraviệcnhưthếthìbạnphảilưuýquýtrọngdanhdự,nhưngngượclạiquýtrọngdanhdựquámứccũnggọilàkeokiệt.Danhlànhưthế,quyềncũngnhưvậy,chỉcầnlàmtốtcôngviệcvàviệccầnlàmthìkhôngphảikeokiệt.Chúngtôithườngnói:“quanlàmviệcthiện”,chínhlàmongmuốnngườicóquyềnthườngchủđộngvậndụngquyềnlựccủamìnhđểgiúpđỡngườikhác,làmlợiíchchochúngsinhvàxãhội.Nếunhưnóikhicóquyềnmàkhôngdùngquyền,hoặckhônglàmlợiíchchomọingườivàxãhội,chỉlàmtrònbổnphậncôngviệccủamình,làmhàilòngcấptrên,đượclòngcấpdướilàkẻbaphải.Cóquyềnlựcnhưvậychỉuổngphí,thăngquantiếnchứcchỉvôích.Chonên,ngườicóquyềnphảicósựquyếtđoán,cólýtưởngthìmớilàmđược.Nhưngcólúctrừbỏkeokiệtlạidễtrởthànhmộtkẻlãngphí;dođó,giữahaitínhcáchnàynhấtđịnhphảicóđượcsựcânbằng.Hễlàtiêuxàixaxỉthìgọilàlãngphí,nếunhưchidùngđúngmứcthìkhônggọilàlãngphí;giốngnhưngườikhácđãchoanhtađủđồdùng,bạnlạichoanhtathêm;hoặclàhômnayhọcó,ngàymaicũngcó,bạnvẫnchohọthêm,đólàlãngphí.NgườiTrungQuốcrấtsợngườikhácphêbìnhmìnhlàhẹphòi,nênthườngmuốnlàmchongườikhácthấymìnhrộngrãi.Vìthế,khimờikháchđếnnhàđãi,chỉcầnnămmónlàănnođủ,họnhấtđịnhphảichuẩnbịmườimấymónthứcăn,dườngnhưhọnghĩlàmnhưthếmớikhôngcholàhẹphòi;rốtcuộc,còndưlạithứcănrấtnhiều,hìnhthànhthóiquenlãngphí;đâythậtlàmộtthóixấu.Chonên,khimờikháchđếnphảisuynghĩngườikháchđónhưthếnào?Vàkhảnăngkinhtếcủamìnhrasao?Tuykhôngkeokiệt,bủnxỉnquámức,nhưngcũngđừngquálãngphí.Chúngtalàmviệcphảinắmvữngtrongtayhaichữ“vừađủ”.Việcgìcũngvừađủlàtốtnhất,tínhtoánchilicũngkhôngtốt.Bởivìtínhtoánquámứcthìthànhkeokiệt,ănxàixảlángthànhlãngphí.

THANHBẦNKHÁCVỚIKEOKIỆTNếpsốngthanhbầntừnglưuhànhmộtthời,cũngcóthểgọilàmộttràolưusốngđơngiản.Đờisốngthanhbầnphùhợpvớitựnhiên,tiếtkiệmtốiđa,coitrọngsựchấtphác,thậtthà,làmộtnếpsốngtrởvềchânthật,nókhácvớikeokiệt.Thanhbầnlànhấnmạnhđờisốngđạmbạc,đơngiản,chỉcầnnhữngđồcầnthiết,bềnchắcmàkhôngxaxỉ,tựmìnhsắpxếpcuộcsốngđơngiản,thanhtao,khôngcầuchođẹpđẽvàlãngphíquámức.Chúngtôicómộtngườibạn,ônglàmộtdoanhnhânvềhànghảirấtgiàucó.Nhưngmỗibuổisángôngchỉdùngmộtlycàphê,mộtquảtầnbà,mộtlysữalàđủ.Mộthôm,chúngtôiđếnthămông,ônglấytrongtủlạnhmộttráichanh,xemrađãcắtmấylầnrồi,cắtmộtmiếngvắtvàotronglyhồngtràcủamình,vàmộtmiếngvắtvàolyhồngtràcủachúngtôi;sauđó,lạicấtmiếngchanhcònlạitrongtủlạnh.Thấynhưvậy,

chúngtôihỏi:“Quảchanhnày,anhdùngmấyngàyrồi?”,ôngđáp:“Dạ,đây làngày thứba,dùsaochỉmìnhconănsángcũngquenrồi.”.“Ôngdùngnhưthếcóquátiếtkiệmkhông?”.“Dạ,conchỉcầnchừngđó”.Nhưvậy,ôngấycóthểdùngmộtquảchanhnăm,sáungày.Cólẽmọingườicảmthấyôngấylàngườirấtkeokiệtvàhẹphòi.Nhưngthựcra,ôngấylàngườirấtrộngrãi,thườngmangtiềngiúpđỡngườikhác,lậpranhiềuquỹhọcbổnggiúpđỡxãhội,giúptrườnghọcvàtấtcảthanhniênnghèo.Bảnthânôngtiêuxàirấthạnchế,cuộcsốngrấtđơngiản,nhưngđemsốtiềnlớngiúpđỡchongườinghèo.Ngườinhưthếlàmsaogọilàngườikeokiệtđược?Ngoàira,chúngtôicònquenmộtngườicũngrấthay.Mỗilầnanhtađếnthămchúngtôiđềumangmộtgiỏtráicây.Chúng tôihỏi:“Cuộcsốngcủaconcũngrất thiếu thốn,vì saomỗi lầnđến thămthầy,conđềumangtráicâyđến?”.Anhtathưa:“Bạchthầy!Mỗilầnconđếnthămthầyđềuđibộ,nênsốtiềnđixeconđemmuatráicây.Vìthế,giỏtráicâylàsốtiềncontiếtkiệm.”Tiếtkiệm,thanhbầnlàcuộcsốnggiảndịvàkhôngcótiếcrẻ;vảlại,bảnthânhọsốnggiảndị,chấtphácnênmớicódưnhiềutàivậtđemchongườinghèo.Nếunhưbảnthânmìnhănxàilãngphí,hưởngthụthìchongườisẽít.Vìsaotưtưởngthanhbầnlưuhànhđượcởđời?Bởivì,conngườihammuốnvôcùngtận,hưởngthụvậtchấtkhôngbaogiờthấythỏamãn,cũngkhôngcócáchgìlàmchotâmhọcảmthấyyêntĩnh,anổnvàbìnhanthậtsự.Chỉcầnđiềukiệnđờisốngvậtchấtquáđầyđủthìlòngngườicàngdễbấtan,giốngnhưngườitacóthểxỏmộtđôigiàybìnhthường,nhưngvớingườilấyvậthiếmlàmquý,vìchuộnghưvinhnênnhấtđịnhphảimanggiàyquý,đắt;kếtquả,sựtìmcầungàycàngcao.Cóngườiliềumạngcướpgiậtđồquýhiếmđểhưởngthụ,cóngườichorằngcàngnổitiếngthìcàngphảidùngđồquýgiá.Thậtsự,nhữngthứnàykhôngthểlàmchoconngườithỏamãnđược,hưởngthụđếncuốicùngvẫnlàtrốngrỗng,chỉcóngườisốnggiảndị,chấtphácthìmớianổn,khôngbịvậtchấtlôikéo.Hômnaymuốnthứnày,ngàymaimuốnthứkia,hưởngthụcàngnhiềucàngtốt.Chonên,chỉcócuộcsốnggiảndị,thanhbầnthìmớilàmchomìnhhàilòng,tựtại.

Bàithứba:SÂN

Hễkhôngđemtâmtừbiđốixửvớimọingườilàsân.Nếuluônluônbồidưỡngtăngtrưởngtâmtừbicủachúngtathìniệmsântấtnhiênsẽgiảmít,thậmchítiêumất.

TẠISAOPHẢITỨCGIẬN?Phậtphápchorằng,“Tham,Sân,Si”,cònđượcgọiTamđộc,làbakiểuphiềnnãocănbảncủaconngười.Trênthựctế,mỗingườichúngtađềukhôngthểtránhđượctâmSân,nhưngmộtsốngườicóthểgiấucáiSâncủamìnhđimàkhôngbiểuhiệnrabênngoài.NhưngcũngcómộtsốngườilạithườngxuyênbộclộtâmSântronghànhvivàlờinóicủamình,vôtìnhthểhiệnởngônngữvàhànhvi,vừalàmtổnthươngbảnthânmìnhvừalàmtổnthươngngườikhác.Dođó,chúngtavẫnthườngvíSânlàhỏa,cũngcóthểgọilàSânhỏa,bởivìcũnggiốngnhưlửa,Sâncóthểkhiếnchúngtađánhmấtsựbìnhtĩnh.NếuchúngtacókhảnăngduytrìsựbìnhtâmthìkhôngcótâmSân.Nhưngluônmuốnduytrìtâmbìnhlàđiềukhônghềđơngiản.KhởinguyêncủatâmSânlàviệcchúngtakhôngthỏamãnvớihoàncảnhngoạitạihoặckhôngthểkhiếnngườikhácthuậntheoýmuốncủamình,khiếnchúngtanảysinhxungđộtmàtạonêntâmSân.Thật ra đôi khi tuy người khác khônggây trở ngại công việc của chúng ta, nhưng do ta thấy người đóchướngtaigaimắt,chưahiểugìliềnnổitứcgiận.Chonênvìnguyênnhânhoàncảnhbênngoài,cólúctựchomìnhlàđúng,nhưngchưachắclàkháchquan.Khôngnhấtđịnhdongười,sựvậtnàođóbênngoàitácđộngcũngkhiếntatứcgiận,nhưngchodùcórấtbựctứcthìngườikháccũngchưachắcbiếtđược.Ngoàira,sânhậnkhônghẳnlàtừbênngoài,cólúcphiềnnãoởbêntrong,giốngnhưcóngườitựhậnmìnhbấttài,thiếuphướcđức;hoặchậnmìnhkhôngđượcthôngminh,khôngnỗlực...Mặcdùhậnmình,khônglàmtổnthươngđếnngườikhác,nhưngtronglònghậnthìcũngkhôngtốt.Nhấtlàtựhậnmìnhđạtđếncựcđiểmthìbắtđầuhànhhạchínhmình,vàhànhhạmìnhnặngnhấtlàtựsát.Bởivìhọchánghétbảnthân,tựthấymìnhtồitệnhưthế,chonênhọthựcsựcảmthấysốngkhôngbằngchết,chibằngchếtchorồi.

Dođâychúngtabiếtđượcsânhậnđemđếnchomọingườitaihọarấtlớn,nênphảihóagiảitâmsânhậnkịpthời.Cóhaicáchhóagiải:1.Trướctiênlàhóagiảitheoquanniệm:Chúngtaphảiphântíchkỹnguyênnhânphátsinhsânhận,tiếnthêmmộtbướcnữalàsuynghĩ:“chúngtasânhậncuốicùngsẽbịảnhhưởnggì?”.Saukhilýtríphântíchkỹcàngtheoquanniệmthìsẽbiếtbấtluậnhậnngườihayhậnmìnhđềuvôích,chibằngtựmìnhthayđổi,bắtđầuthựchànhcảithiệnhoàncảnh,điềunàyphảithấytáchạicủahận,hoặcđốidiệnvấnđềtinhthầnbựctứccàngnhiềucàngtốt.2.Phươngpháptuhành:Nếunhưchúngtaphântích,giảithíchbằngmọicáchmàkhônghóagiảiđượctâmsânhậnthìbiệnpháptốtnhấtlàlạyPhật,niệmPhật,tụngkinh,ngồithiềnthậtnhiều.Nhữngphươngphápnàycóthểhóagiảitinhthầnsânhận,giúpđỡmọingườihiểurõtuhànhtiêunghiệp.Nhưngnếuchúngtađốidiệnvấnđềmàkhôngcótâmhổthẹnvàtâmsámhốithìrấtkhótiêutrừnghiệplực.Thậtra,bấtluậnchúngtatutheophươngphápnào,cũngphảihọctậptừbi,chẳngnhữngtừbivớitấtcảchúngsinhmàbảnthânmìnhcũngnhưvậy.Từbivớimìnhlàphảidùngtrí tuệđểxửlýcôngviệccủamình.Bấtkỳviệcgìcũngkhôngnênlàmviệctheotìnhcảmcánhân,vìlàmnhưvậyrấtdễnổigiận,dễxúcđộng.Hãytừbivớimọingười,chodùngườikháccólýhayvôlýthìcũngnênthôngcảmchohọ,giốngnhưchúngtamongmuốnngườikhácthôngcảmchomìnhvậy.Nếunhưchúngtalấymìnhlàmgươnghoặcđặtmìnhtronghoàncảnhcủangườikhácđểthôngcảmvớihọthìtâmsânhậndầndầngiảmbớt.

SÂNLÀLỬATRONGTÂMPhậtgiáonóilửasânlàlửavôminh,giốngnhưcâunói:“Sânlàlửatrongtâm,thiêucháyrừngcôngđức”.Haylà“Mộtniệmtâmsânkhởi,mởtrămvạncửachướng”.Chúngtacóthểthấymộtniệmlửasântrongconngườicóthểhủysạchbaonhiêucôngđứcmìnhđãtutập,giốngnhưđứabéchơixếpnhàgỗ,chỉcầnnótứcgiậnđámộtcáithìcănnhàkhổcôngngồixếpliềnngãnhào.Vìthế,nhẫnlàviệcrấtquantrọng.Khôngnhẫnđượcthìtâmnổitứcgiận,tâmgiậnnổilênthìbiểuhiệnralờinóivàhànhvi.Sựtứcgiậnnàytrựctiếptừlờinóivàhànhđộngbộcphátra,làmtổnthươngmọingườirấtnhiều.Mặcdùcóngườibựcmìnhnhưngchẳngdámnói ra,ngườikháckhôngbiếtnênkhôngbị tổnthương,nhưngtrongtâmhọluônbựctức,tựgâykhổđauchomình.Chonêntứcgiận,dùngườikhácthấyhaykhôngthấy,đềulàviệcxấu.Theonghiêncứusáchbáo,khimộtngườitứcgiậnthìtếbàotrongthânsẽchếtrấtnhanh;đồngthời,ngườidễnổigiậnthìcáchệthốngtiêuhóa,tuầnhoàn,hệbàitiếttrongtrongthânthểđềusẽsinhrachướngngại.Ngườihaytứcgiậnbiểulộralờinóihayhànhđộngthìkhôngtốtchosứckhỏe;huốnggìngườikhôngnóirachỉbựctứctronglòng,khichúngtabuồnrầu,tựlàmtổnhạithântâmmìnhrấtnặng.Đâycũnglànguyênnhânvìsaonhữngngườigiàthườngbuồnrầusinhbệnhtậtdễtổnhạitinhthần.Nhưthế,chúngtaphảihóagiảicơntứcgiậnnhưthếnào?vềphươngdiệnquanniệmthìphảibiếtrõvìsaomìnhtứcgiận,vìsaomìnhđaukhổnhưthế?Thậtra,nguyênnhântứcgiận,dùmuốnnóirahaygiậnmàkhôngdámnói,đềulàvìcảmthấymìnhbịoanuổng,nêntronglòngluônấmức.Nhưchúngtabị tráchmắnglàmviệcsai,hoặcnóisainhưngsự thật làmìnhbịngườikháchãmhại;dođó,mìnhoánhậnmàkhôngkêuoanđược,cũngoánhậnngườikiaácýhãmhại.Trướctìnhcảnhnày,chúngtacóthểlýgiảitừnhânquả.Hiệntạixảyrasựviệcnhưthế,cóthểlànhân,cũngcóthểlàquả.Nếulànhânthìchúngtakhôngcầntrảthù,bởivìchúngtaquyếttrảthùhọ,chẳngnhữnghọđaukhổmàchúngtacàngđaukhổhơn.Cònnếulàquảthìchúngtanênđónnhậnkhôngnênbáothù;nếunhưchúngtabáothùsẽbiếnthànhnhân,nhânquảtuầnhoànchồngchấtvôtậnsẽkhôngdừng.Chúngta

thấyrõđượcđiềunàythìsẽkhôngtứcgiận,bấtbình.Nếulúcđó,chúngtachuyểnquanniệmkhôngđược,nghĩcũngkhôngthôngthìtrướctiênkhôngnênnghĩđếnnó,cũngkhôngcầngiảithíchlýdo,lúcnàychỉniệmdanhhiệu“ADiĐàPhật”và“QuánThếÂmBồ-tát”;hoặctheodõihơithởbiếttâmmìnhhoạtđộngvàhiệntượngđaukhổtrongtâmmình.Lúcđó,chúngtasẽhiểurằng“mọingườiđềuđãđaukhổnhưthếrồi, tacòngâyđaukhổnữasao?”.Nghĩđếnđiềunày,trongtâmchúngtasẽkhôngcònnghĩđếnchuyệnchốngđối,bấtbình,tinhthầncũngdầndầnlắngdịu,cơntứcgiậnsẽgiảm,làmtheophươngphápnàychúngtasẽhóagiảiđượccơntứcgiận.ChỉcầnchúngtalinhhoạtvậndụngquanniệmvàphươngphápcủaPhậtphápthìtrongtâmchúngtakhôngbịlửavôminhthiêuđốttổnhại,vàtránhđượctâmsânhậnkhôngkhởilên.

TÂMSÂNVÀTÂMTỪCóngườinóitâmsâncủangườihiệnđạirấtnặngnênxãhộicủachúngtađầyrẫyhiệntượngbạolực.Nóisânlàtêngọichung,nộidungcủanóbaogồm:khônghàilòng,tứcgiận,oánhận,xemthườngvàkhôngtựtại.Nhữngthứnàyhiệnranétmặthoặchànhđộngđềulàtứcgiận, làmchomọingườicảmthấyrõtâmthâmhiểm,giantrá;hoặclosợđườngsinhmạngcủahọsắpbịuyhiếp.Cóthểnóibấtcứviệcgìkhôngdùngtâmtừbiđểđốixửvớimọingười,tráivớitâmtừbilàtâmsân.Tâmtừbilàyêuthươngbảovệngười,lolắngchongười,nhưngthểhiệntâmtừbikhôngphảilúcnàocũnghiệnvẻmặtônhòa, có lúc cũnggiậndữ.Nhưnggiậndữkhácvới sânhận, nó là sựyêu thương,dùngphươngthứcuynghiêmcũngbiểulộlòngthươngyêu,giốngnhưchúngtasợđứabétéxuốnggiếngnênmớihétto:“Conkhôngđượcđếnchơigầnbêngiếng”;đâylànhắcnhở,thểhiệnlòngyêuthương.Nếuchúngtachỉquánsátnétmặt,giọngnói,cửchỉthấyvẻmặtônhòathìcholàthương;cònhiệntướngphẫnnộcholàsân,erằngcũngchưachínhxác.Điềunàyphảicảmnhận,phảnứngđúngtừđốiphươngvàđộngcơhànhviđểphánđoán.NhưngườikhẩuPhật tâmxà, tuyngoàimiệngnói lờingonngọt,nhưngtronglòngtínhtoánlàmnhữngđiềuxấu,vìmuốnhạingười,thamlamtàivậtcủangườikhác,khôngđượcmớikhởitâmsân.Ngaytrongxãhộicónhữngchuyệnhậntìnhmàgiếtngườikhácdễdàng,hoặcdùngthủđoạnbạolựcđểxửkẻbạctình,đềulàtừtìnhyêuchuyểnthànhthùhận,dườngnhưhọnhấtđịnhphảitậnmắtthấyđốiphươngbịhạithìmớihảdạ.Nhưngkhôngphảidùnghànhđộnggâychođốiphươngbịtổnhạimớilàsân,chỉcầnkhởitâmmongchođốiphươngbịhạithìđãsânrồi.Chúngtathườngnghemọingườinói:“Việcnhỏkhôngnhẫnđượcthìlàmhỏngviệclớn”.Tâmsângâyratrongcuộc sống thườngngàycủachúng ta rất nhiềuphiềnnão, trước tiên ảnhhưởngmốiquanhệgiữangườivớichúngta.Bởivìmộtngườithườngxuyêntứcgiận,khiếnngườikháclosợ,sẽbịcoinhưmaquỷ.Khiđó, chodùkhôngcóýhạingười,nhưngngườiđócũngkhiếnchomọingười sợhãi,xa lánh.Ngoàira,mỗingườichúngtađềutrảiquakinhnghiệmnày,saukhinổicơngiậndữ,thườngcảmthấyrấtmệtmỏi,khôngbiếtlàmgì,buồnbực,vìsaocònphảinổigiậnnhưthế?Cóngườitrảiquakinhnghiệmtuthiềnsẽpháthiệnđiềunày,chỉcầnmộtniệmsânnổilênthìtâmbấtan,khôngcócáchgìyêntĩnhđược.Bởivìtâmbấtan,căngthẳngnêncácmạchmáutrongthâncũngphátnónglên,hiệnrađỏmặttíatai,thânthểtấtnhiênsẽkhóchịu,giốngnhưlửatrongthânđangbốccháy.Tâmsânhậncũnglàmchoconngườiđánhmấtlýtrí,khôngkiềmchếđượctinhthầnbựctứccủamình;kếtquả,hệthốngtiêuhóa,hệthốngmáutuầnhoàntiếtrabêntrongđềudosânmàkhôngđiềuhòađược;đâycũnglànguyênnhânlàmgiảmtuổithọ.Nhưvậy,tứcgiậnlàmảnhhưởngđếnsứckhỏevàsựanlạcthântâmcủachúngtarấtnhiều.Nếuchúngtađemtâmsânhạingườihạimình,vìsaokhôngđemtâmtừlàmlợi

mìnhlợingười?

NGHỊCHCẢNHPHẢINHẪNMÀTHUẬNCẢNHCŨNGNHẪNSởdĩconngườikhởitâmsânlàdohọkhôngthỏamãnđượchammuốnvàthamái;hoặchọđượcrồi,lạisợmấtđi.Chonênchỉcầnthuậntheoýmìnhthìvuivẻ,nhưngởthếgianhếttám,chínviệckhôngnhưý;dođó,trongtâmthườngnổigiận,tứcgiậnlàsân.Nhưoánhận,phẫnnộvàcămthùđềulàsân.Sựthậttâmsânlàmtổnhạingười,chỉcầnchúngtavừatứcgiậnthìtếbàotrongthânchếtkhôngbiếtbaonhiêumàkể,rấtdễđưađếntinhthầnbấtanvàthânthểbịbệnhtật;chonêntâmsânlàmtổnhạinặngnhấtlàchínhmình.Vả lại,khinổi tứcgiậncũngkhông thểgiảiquyếtvấnđềchínhxác.Chúng tadùngnhữngphương thứctranhcãi,ỷquyềnlực,tứcgiận...đểxửlýsựviệc,chỉlàmchongườitasợbạnnhấtthời,vốnchẳngđượcviệcgì.Chỉcóđemtâmtừbihoặclàtrítuệđểxửlýthìmớicóthểgiảiquyếtvấnđềchínhxác.Dođó,chúngtathấyngườicótâmrộnglượngthìcơhộithànhcôngthườngrấtcao;nhưngngườidễnổicáugắt,làmchomọingười sợhãi, tấtnhiênkhôngđượcmọingười tônkính.Chonên, chúng taphảinỗ lực tudưỡngtínhtìnhcủamìnhthìmớicóthểlàmlợingườivàlợimình.Vậylàmthếnàohóagiảiđượctâmsân?Phươngpháptốtnhấtlàgiảiquyếttậngốc,hiểurõtâmsânnổilênlàvôích,chỉcầnkhôngsânthìbảnthânmìnhmớitốt.Vìkhiviệckhôngnhưýxảyramàchúngtacótứcgiậnthếnàocũngvôích,tứcgiậnlênsẽchửibớilẫnnhau;hoặcxảyraxungđộtlàmhạingườilạikhônglợichomình.Vìthế,chúngtaphảilắngngheýkiếncủangườikhácvàphảihếtlòngthôngcảmnỗiđaukhổcủađốiphương;nhưvậy,tâmsânsẽgiảmbớt.Cóngườivừađộngmộttíthìliềnnổitứcgiận,chúngtabiếtrõtứcgiậnlàđiềukhôngtốt,họcũngkhôngmuốnnổigiận,nhưngtậtxấulâungàyquảlàkhósửađổi.Khigặpngườinhưthế,ngaycảquanniệmcũngkhôngápdụngđược.Chúngtôithườngdùngphươngphápdạymọingười,làkhichúngtatứcgiậnthìtheodõihơithởvàsuynghĩ:“Tacònthởđược,thậtlàmaymắn”.Nhưthế,bựcbộicũngdầnbớtđi.Khichúngtađốidiệnvớingườiđangnổitứcgiậnthìnhẫnnhụclàcáchngănchặnđượcxảyraviệckhônghay.Vìthế,ĐứcPhậtThíchCaMâuNitừngnóicôngđứcnhẫnnhụcnhiềuhơncôngđứctrìgiới,tukhổhạnh.Chúngtanhẫnnhụckhôngchỉđốivớinghịchcảnhhiệntạiphảinhẫnmàđốivớithuậncảnhcũngphảinhẫn.Bởivì,khichúngtagặpthuậncảnhthườngngấtngâytựmãn,nếunhưgặpchútthấtbạithìtâmsânhậnlậptứcnổilên;chonên,chúngtathườnggiữtâmlýbìnhtĩnh,khôngnênthỏamãnđắcý;đâylànhẫncótrítuệ.Córấtnhiềungườilầmchorằngnhẫnlànhẫnnhụcchịuđựng.Dođó,khihọgặpviệcgìkhônghợplýđềunói:“Thôikệ!Mìnhcốgắngchịuđựng!”.Thậtra,nhẫnkhôngphảilànéngiận,chịuoanứcmàlàkiềmchếhànhđộngnóngnảycủamình,khôngnênphảnứngngaylậptức.Bởivìtrướctiênchúngtaphảibiếtvìsaosựviệcxảyra,rồimớicóthểtheothờicơthíchhợp,phảnứngviệcđóđúnglúc;nhưthế,mớigiảiquyếtvấnđềvẹncảđôibên;đómớilànhẫnnhục.Ngườitâmsânnặngthìchấpngãcũngnặng,họluônchấpýkiến,đượcmấtvàsĩdiệncủamình.Thậtra,córấtnhiềuviệcchẳngcógìghêgớm,vìmộtchútvấnđềsĩdiệnmàtranhgiànhđiềutốt,xấuvớingườikhác;thậmchí,cònliềumạngmàychếttaosống,quảthậtlàrấtđángtiếc.Vìthế,chúngtakhôngnênápđặtngườikhác,cholàmìnhđángđượcvênhváođắcýmàphảisuynghĩ:“Khitanổisân,cóphảiđốiphươngcũngnổisânnhưmình?”.Nếunhưcảhaingườiđềutứcgiậnthìchắcchắnsẽxảyravấnđềtranhcãi.Nếuchỉtựmìnhnổisân,cònđốiphươngvẫnbìnhthảnthìchỉcótựhạimình,bởivìmìnhnổigiận,đốiphươngvẫnbìnhthản.Chodù

đốiphươngcũngbịhại,nhưnghọcũngítphiềnnãohơn;chonênmìnhbịtổnthươngnặng,đốiphươngtổnthươngnhẹ.Chúngtanghĩthôngsuốtđiềunày,lầnsaukhitâmsânnổilênthìtrướctiênkiềmchếlạichomìnhmộtconđườngrútlui,đồngthờicũngchongườikhácmộtđườngđitới;nhưthế,haibênsẽthôngsuốtkhôngbịchướngngại.

TỨCGIẬNLÀBỆNHMÃNTÍNHTỰSÁTChúngtađềubiếtsânlàlửatrongtâm,chẳngnhữnghạimìnhmàảnhhưởngngườikháccũngkhôngtốt.Ngườithườngnổitâmsânthìgiốngnhưbệnhmãntínhtựsát;chonên,chúngtôithườngkhuyêncácvịhãycốgắngkiềmchếtínhnóngnảycủamình.Nhưngkếtquảlàcàngkiềmchếtâmsânthìcàngnổisân;dođó,chúngtapháthiệnvốnkhôngcóbiệnphápnàođểkiềmchếđượctinhthầnmìnhđangbựctức.Vì thế,mỗikhi tâmnổisânhậnthìchúngtahãytựtráchmình:“Làmthếnàobâygiờ?Ngaycảmìnhcũngkhôngkiềmchếđượctinhthầnbựctức,nóigìtớikẻkhác.”Khitinhthầnbựctứcthìkhôngthểdùngcáchthứckiềmchếđểxửlý.Sânhậnvàtừbilàđốinhau;dođó,chỉcầnchúngtabồidưỡng,tăngtrưởngnhiềutâmtừbithìtâmsântấtnhiênsẽgiảmbớt.Chonên,chúngtahãythửnhìnsựviệctừgócđộkhác,chuyểntinhthầnbựctứccủamìnhthànhtâmtừbi,tâmyêuthươngtíchcựcđểđốixửvớimọingười,mớilàphươngpháphóagiảitâmsântốtnhất.Vídụbạnđangbận,nhưngcóbọntrẻconởbêncạnhbạnđùagiỡnồnào,tấtnhiênbạnsẽcảmthấyrấtbựcbội;nhưngnếubạnchuyểnýnghĩ:“Bọntrẻconnàykhôngbiếtmìnhđangbận,chỉvìchơiđùađangthíchthúnênmớiồnào”.Nhưthế,bạnsẽcảmthấychúngnórấtdễthương,ngaylậptứcngọnlửasântronglòngbạnbịdậptắt.Nhưngnếubọntrẻđùagiỡnồnàolàmảnhhưởngcôngviệccủabạn,cóthểbạnchơicùngvớichúngnó,sẵndipnghỉngơimộttí,rồilạilàmviệctiếp,nhưthếkhôngchừnghiệuquảlạicao.Thậtra,mộtngườinàođó,haycôngviệcgìlàmchobạntứcgiận,bạnnêncảmơnhọ.Bởivìđốiphươngdùnghànhvikhôngđúngđểchobạncócơhộihọc tập,đểbạnngănchặn tâmsân;đồng thời,bạnnênthươngyêuhọ,bởivìhọkhôngbiếthànhvicủamìnhlàsai.Nhưngnếutínhsânđãthànhthóiquenmàchúngtamuốnsửađổiliềnthìquảlàrấtkhó.Chonên,chúngtôithườngkhuyênmọingườiniệmPhậtADiĐà;bởivìkhitâmsânhậnnổilên,chúngtaniệmdanhhiệuADiĐàPhật,QuánThếÂmBồ-tát;hoặcdanhhiệuĐứcPhậtkhác,haytrìchúthìcóthểchuyểnđượctinhthầnbựctứcthànhniệmPhật,trìchú;hoặctâmthanhtịnhniệmBồ-tát.Chúngtalàmđượcnhưthếlâungàythìtâmsânhậntựnhiênsẽchuyểnthànhtâmthanhtịnh.Nhưthế,lầnsaukhichúngtamuốnmắngngười,hoặchậnngườiđếnthấuxương,chúngtacũngkhôngcầnkiềmchếtinhthầnmàniệmmộtcâuADiĐàPhật;hoặclàQuánThếÂmBồ-tát.Chodù,nhấtthờinhẫnkhôngđượcmắngngười,nhưngcâumắngcũnglàADiĐàPhật.Nhưthế,chẳngnhữngphẫnnộ,sânhậndầndầngiảmbớtmàcònnuôidưỡngthànhthóiquenthườngxuyênniệmPhật,Bồ-tát.Ngoàira,chúngtacũngthườngtựhỏimình:“Hômnay,talàmđượcbaonhiêuviệctốt?Trongtâmtasinhđượcbaonhiêutâmtừbi?Tâmcónổisânhậnkhông?Tâmsânhậncóbiểulộkhông?Hoặctrongtâmcósânhậnnhưngchưabiểulộ?”.NhưTăngTửđãnói:“Tamỗingàytựxétmìnhbalần”.Chúngtathườngtựkiểmđiểmýnghĩ,lờinói,hànhđộngcủamình,cósựcốgắngkiểmsoátmìnhnhưthếthìtâmsânhậnngàycànggiảmbớt.

KIÊNNHẪNKHÔNGPHẢILÀNÉNGIẬNThôngthườngngườikhôngcótínhkiênnhẫnđềucóliênquanhoàncảnhnơihọsinhtrưởng,nhântốgia

đìnhvàquátrìnhgiáodục.Cóngườidogặptìnhcảnhbấthạnhtrongquátrìnhtrưởngthành,tínhcáchbỗngthayđổikhôngcótínhkiênnhẫn;nhưngcũngcóngườivốnkhôngcótínhkiênnhẫn,sauđóvìhoàncảnhchỗở,gọilà“ngườinghèocùng,khôngthểkhôngcúiđầu”,vìhoàncảnhhọphảicúiđầutrướcthựctế,dầndầnhọcũngtrởthànhngườicótínhkiênnhẫn.Dođó,tínhkiênnhẫnkhôngphảilàviệc“giangsơndễđổi,tínhngườikhósửa”,vàcũngkhôngphảingườikhôngtínhkiênnhẫnthìsẽkhôngbaogiờkiênnhẫnđược.Vìthế,khichúngtacốgắngkiênnhẫnlàmcôngviệcnàođóvớimộtngườinàođó,trướctiên,chúngtaphảicảmthấynênlàm,rất thíchlàm,vànhấtđịnhphảihoànthành.Kếđến,chúngtaxácđịnhphải làmviệcnàyvớingườinàođó,dùcómuốntránhcũngkhôngtránhđược;nênphảikiênnhẫnđểxửlýcôngviệc.Nhưngngườibìnhthườngkhôngphảilúcnàocũngkiênnhẫn,thườnglàdohọchánnản,hoặckhôngthíchngườicộngtáchaycôngviệcđó;tiếpđếnlàdotínhcáchcủahọnhưthế.Cóngườitínhcáchthôtháo,hễđộngmộttíliềnnổinóng,làmviệctùytiện,nóikhônglàmthìkhônglàm;đâylàngườithíchgìlàmnấy.Hạngngườithíchgìlàmnấythườngphảidựavàovậnmayvàphướcbáothìmớicóthểsốngchunghòathuậnvớimọingười,làmviệcđượctrọnvẹn.Nhưngngườisuốtđờiỷvàovậnmaythìthậtkhóthànhcông;chodùcóthểhàilòngtạmthời,nhưngvậnmaycólúccũngthayđổi;chonên,tốtnhấtvẫnlàbồidưỡngtínhkiênnhẫncủamình.Ngoàitínhkiênnhẫncòncóliênquantớinghịlực.Hoàncảnhvàcôngviệcthườngrènluyệnchochúngta.Chodùngườikhácgiaochobạncôngviệckhôngthíchhợpnhưngphảilàmhoànthành;hoặclàbảnthânbắtđầulàmcôngviệcnghiêncứu,trongquátrìnhtiếnhànhcôngviệcđềucầncốgắngnhẫnnạirấtnhiều.Ởđờimườiviệchếttám,chínviệckhôngnhưý,bấtluậnlàcôngviệc,họcnghề,hayquanhệvớimọingười,dườngnhưđềugặptrắctrở.Xưanaycórấtnhiềunhàphátminhvàngườithànhcôngđềutừtrongthấtbạimànỗlựckhôngngừng,nghịlựcbềnbỉvànhẫnnạithìmớiđạtđượcthànhcôngcuốicùng.Nhưngnhẫnnạicũngkhôngcónghĩalànéngiậnvàchonéngiậnlànhẫnlàkhônghợplý.Nhưchúngtabịngườikhácứchiếp,vìmìnhkhôngbiếtphảnứngbằngcáchnàonênđànhnuốtgiậnthìkhôngphảilànhẫnnại.Tựmìnhphảinhậnbiếtngười, sựviệc rõ ràng,điềunàođúng thìmìnhcốgắngnhẫnnại.Nếunhưchúngtagặpviệcmàkhôngbiếtnhẫnnạivàphấnđấuthìphầnđôngbỏdởnửachừng,khôngthểcóhyvọngthànhcông.Nhưchúngtôichẳngphải làngười thôngminh,cũngkhôngcóphướcbáo,nhưngchúngtôicónghị lực.Ngườikhácchỉcầnmột tiếng làmxongcôngviệc,nhưngchúng tôichấpnhậnmấtmười tiếngmới làmxong.Vìthế,khi tôiđihọcởNhậtBản,chuẩnbị tâmlýsẵnsàng,ngườikháchọcmột,hainămthìhọcxong,tôicóthểmấtnăm,mườinămmớihọcxong.Nhưngchỉcầntôicònmộthơithởthìnhấtđịnhphảilàmxongcôngviệcmìnhmuốn.Vìthếtínhđếnnay,tôicórấtnhiềuviệccũnggặpphảikhókhăn,nhưnghoànthànhtừtừtừngviệcmột.Xưanay,chưacóviệcnàothuậnlợihoàntoànmàkhôngcóchướngngại;hoặchoànthànhtrongchốclát,màđềuphảidựavàokiênnhẫnvànghịlực,khiếnchotôicuốicùngđạtđượckếtquảviênmãn.Dođó,tôitinrằngmỗingườichỉcầnbằnglòngkiêntrì,khôngxemthườngđiềuchúngtôinóithìđềucóthểrènluyệnđượctínhkiênnhẫn.

Bàithứtư:SI

Tấtcảsự,lýkhôngrõràng;thị,phiđảolộnđólàsi.Nếutâmmọingườithườnggiữchínhkiến,chínhniệmthìthiênhạtháibình.

ĐỪNGNHÌNTHẾGIỚIĐẢOĐIÊNPhậtphápnói“si”làmộttrongnhữngphiềnnãocănbảncủachúngsinh.Ýnghĩasilàsự,lýkhôngrõràng;thị,phiđảolộn.Điềunàykhácvớichúngtathườngnóingườinàysidotâmsimê.Sidotâmsimêlàýnghĩa“chấpmêkhôngngộ”.Nóivềthị,phiđảolộn;sự, lýkhôngrõrànglàchỉnhữngđiềuhiểubiết thôngthườnghợptình,hợplý,thậmchíchokiếngiảihợplý.NhưngnhìntừquanđiểmPhậtpháplại thấyđảolộn,giốngnhưchúngtathamluyến,chấptrướcvậtnàođóthìcholàthườngcòn.Nóivềquanhệnamnữ,córấtnhiềungườinóikhihaingườiyêunhau,hoặcsắpkếthôn thì luôn thềnonhẹnbiển,songmạngngười rấtngắn, làmsaovữngchắcgiốngnhưnúi,rộngsâunhưbiểnđược?Huốnggìnúicóthểsậpđổvàbiểnsẽkhôcạn.Nhưngcónhiềungườitinrằngnúi,biểnthườnghằngbấtbiến,cókhảnănglàmchomìnhnươngtựamãimãi,giốngnhưchỉcầntìmđượcchỗdựavữngchắcthìsẽyênổnsuốtđời.Họkhôngbiếtngaycảnúicũngbịsạtlở,sậpđổ,huốnggìlàconngười?Chonênnóimuốnlấyconngườilàmchỗdựavữngchắclàcáchnghĩngungốc;đâychínhlàlấyvôthườngcholàthường,lấyđồvậtthườngthayđổilàmkhôngthayđổi,lấykhôngđángtincậylàmtincậy,cũngchínhlàsi.ĐứcPhậtnóichúngsinhđiênđảo,điênđảonàyquynạpthànhbốnloại,cũngchínhlànói“bốnloạiđiênđảo”.Ngoàilấyvôthườnglàthườnghằngnóiởtrên,còncóbaloại:(1)lấykhổlàmvui,(2)lấydơlàmsạch,(3)lấyvôngãlàmngã.Chẳngnhữngsựvậtbênngoàithânchúngtakhôngđángtincậy,màngaycảbảnthânmìnhcũngkhôngtinđược,nhưsứckhỏe,quanniệm,cáchnghĩvàýchícủamìnhkhônggiốngnhưđồvậtlàchúngtacóthể

điềukhiển,nhưngchúngtalạichorằnglàmìnhcó,hoặcbảnthânmìnhđángtincậy;đâychínhlàlấyvôngãlàmngã.Sailầmnàyđưađếnchúngtasựxungđộtvàđaukhổrấtnhiều.Lấykhổlàmvuilàviệckhổcholàvui,niềmvuichânthậtcholàkhổ.Nhưcórấtnhiềungườiănchơitráctáng,saymêcờbạc,làmthànhthúvuiđểtheođuổi,nhưngnóchỉlàkíchthíchvàkhoáilạcnhấtthời,saukhikếtthúcrồithìtinhthầntrốngrỗngvôvị,thânthểcàngthêmđaukhổ,làmsaocóthểanvui?Vuisướngtạmthờitạothànhđaukhổlâudài.Nhưngmọingườicholàvuimàkhôngbiếtviệcnàytựmìnhcảmthấylàvui,kỳthậtchínhlànguyênnhântạorađaukhổ.Cònvềdơbẩnchosạch,lànóitrênthếgiannàykhôngcóvậtgìlàsạchmãimãi.Nhưthânthểcủachúngta,hiệntạinhìnthấycholàsạch,nhưngđếnngàymaithìdơbẩn,hôihám;đâycũnglànguyênnhânmọingườiphải tắmrửahàngngày.Thứcănngondọn trênbàn thơmphức,chúng tacho là thứcănsạchsẽ,khôngcóvấnđềnênmớiănvào,nhưngkhiănvàobụng,đếnngàyhômsaubàitiếtthìhôithốichịukhôngnổi;chodùchúngtakhôngănthứcănngon,nhưngchỉcầnđemcấtvàihômthìnóbiếnchất,dầndầntrởthànhhôithiu.Chúngtacóthểthấysựsạch,dơbấtkỳvậtnàochỉlàcảmgiácthoángchốccủachúngtamàthôi,phảixemđổvậtthìmớicóthểquyếtđịnhlàsạchhaykhông,vậtbạnthíchlàsạch,bạnkhôngthíchlàdơ;dođó,sạchchỉlàcảmthọtươngđối.Chonên,thường,lạc,ngã,tịnhcũngkhôngđángtin,khôngchânthật,cũngchỉlàmộtloạihuyễntướng,ảogiácmàthôi.

PHIỀNNÃOVÀNGUSINgusicónghĩarộngvàcũngcónghĩahẹp.Ngusitheonghĩarộnglàchỉchungtấtcảphiềnnão.Ngusitheonghĩahẹp là chỉ quanniệm, cáchnhìn, hoặcvấnđề tư tưởng, cũng chính là khônghiểunhânquả,khôngtinnhânduyên,hoặcđảolộnnhânquả,thậmchíkhôngtincónhânquảvànhânduyên.Bấtcứviệcgìnhấtđịnhphảicónhânduyênmớihoànthànhđược;trongđó,nhânlàđiềukiệnchủyếu,duyênlàđiềukiệnthứyếu,kháchquan.Mộtđiềukiệnchủyếuthêmmột,haiđiềukiệnkháchquan,đólànhânduyên.Nếunhưsựviệcthànhcông,lànhờnhânduyênđãđầyđủ;nếukhôngthànhcôngcũnglàvìquanhệnhânduyên.Dođó,nếuchúngtakhôngmuốnkếtquảxấuthìkhôngnêntạonhânxấu.Cũngthế,nếuchúngtamuốnđạtđượcthànhquảtốtthìnhấtđịnhphảicónhântốtmớicóthểxúctiến.Nhưngchúngtathườngđổinhânlàmquả,mãimãikhônglàmrõđúngnguyênnhântạothànhkếtquả,sailầmmuốnchiếmcủangườichínhlàtựmìnhlàmviệcxấu,chẳngnhữnggâybấtanchomìnhmàcòngâyphiềnphứcchongườikhác;dođó,luônbịđaukhổtróibuộc.Chonên,ngườikhôngbiếtnhânquả,khôngbiếtnhânduyênlàkẻngusi.Nóivềnhânquả,nhấtđịnhphảitừnhânđếnquả,nhưngnókhôngphảiquanhệhìnhthứcđơnphươngtừnhânđếnquảmàlàtrongquátrìnhtừnhânđếnquả,lạicònphốihợpnhiềuduyên,sauđósinhramộtkếtquả.Giốngnhưchúngtavừaươmhạtgiốngmàmuốncótráiănliền,làviệckhôngthểcó.Nhấtđịnhphảitrảiquagiaiđoạnươmtrồngchămsóc,cóánhnắngmặttrời,khôngkhí,nước,phânbónvàphốihợpnhântốkhácthìmớicóthểkhaihoakếttrái.Bảnthânnhânquảrấtphứctạp.Nóitheonghĩarộng,chỉcầnconngườicóphiềnnãolàbiểuhiệnngusi.TrongLụcTổĐànKinhcónóingusigiốngnhưmâyhoặcsươngmù.Khitrênbầutrờicómâymù,chúngtakhôngnhìnthấymặttrời;sựthậtmặttrờivẫnhiệntrongđámmây,chỉlàdomâychekhuấtmặttrời,làmchomọingườikhôngnhìnthấy;nhưngmâymùlàdoẩmthấptrongkhôngkhí,nhiệtđộtăngcaovàliênquanđếnnhânduyênkhácmàhìnhthành,chonênnóvốnkhôngtồntại,lànhânduyêntụhợpmàthành.Vìthế,khinhânduyênchưađầyđủthìsẽtantheomâykhói.

Khichúngtacóphiềnnãogiốngnhưbịmâyche,khôngnhìnthấychântướngsựthật;dođó,đánhmấtlýtrí,sinhratinhthầnbựctức,phiềnnãocũngtừtinhthầnmàra.Phiềnnãogiốngnhưsươngmùhiệntrêntráiđất,khôngphảilàbấtbiến,vĩnhcửumàrấtnhanhchóngtrởvềnguồngốccănbản.Vìthế,ĐứcPhậtdạymọingườiđềucóPhậttính,aicũngsẽthànhPhật,chỉvìcóphiềnnãomớithànhchúngsinh.Phậttínhtrongmỗingườixưanaykhônghềthayđổi,nhưngchúngsinhngusikhôngbiếtmìnhlàgiả,chẳngphảibềnvữnglâudài.Nhưngvìchúngsinhkhôngbiếtmìnhlàkẻngusi,mớilấykhổlàmvui,cứmãiđiênđảo.Chonên,chỉcầnchúngtabiếtngusilàgìthìsẽkhônglấykhổlàmvui,màPhậtphápchínhlàthuốchay,khingườikhácgặpphiềnnãolàmchochúngtađềcaocảnhgiác.

THOÁTKHỎICẠMBẪYMÌNHTỰĐẶTRAChúngtôitừngđọcbáocómộtbàiviếtnhưthếnày:“Cómộtngườivợmuốnchồngmìnhkhitrởvềnhà,tiệnthểmuamộtchaidầutrộn,nhưngchồngcôquênmua,ngườivợrấttứcgiận,haingườicãinhau;kếtquả,ngườivợvìchuyệnnàymàtựsát.”Vừanghequa,ainấyđềusửngsốt,cảmthấyngoàithấysứctưởngtượng.Vìsaochỉmộtchaidầutrộnmàngườivợtựsát?Nếunhưchúngtaxemnólàviệcnhỏthìviệcnàykhôngđếnnỗinghiêmtrọng,chỉcầnngườichồngnói:“Xinlỗi!Đợitínữaanhđimuanhé!Hayđểngàymaianhđimua”thìcóthểgiảiquyếtsựviệc,vấnđềởchỗlàdongườichồngthườngquênviệcbiểulộtìnhcảmvớivợ,khôngquantâmđếnvợ.Nếuthậtsựlànhưvậy,mặcdùngườivợrấtyêuthươngchồng,nhưngvìtháiđộngườichổngquáthờơ,nênngườivợcảmthấylấychồngthậtlàchán,tâmlýcũngbấtan,cônghĩmìnhsốngchẳngcóýnghĩagì;kếtquảlàtựsát.Thậtra,nếucôtacóthểcùngchổngngồinóichuyệnthẳngthắnvớinhauthìkhôngđếnnỗiđivàochỗbếtắc,chorằngchồngkhôngmuachaidầutrộnlàkhôngbiểulộsựquantâmđếnvợ;nhưthế,côtasẽkhôngtựsát.Đọccâuchuyệnnàychúngtathậtkhôngsaohiểunổi,nhưnglạilàvấnđềrấtphổbiếntrongxãhộihiệnnay,có rấtnhiềungườivìchuyện rấtnhỏnhặtmà tựsát.Thật ra, chuyệnmuachaidầu trộnchỉ làmộtnguyêncớ,vàchuyệnnhỏhiệntạikhôngphảithật,màlàvìthườngxảyranhữngviệcnhưthế;kếtquả,sựoángiậnchấtchứatronglònglâungày,lạikhôngbiếtlàmthếnàođểgiảiquyếtvấnđề,cuốicùngvìquátứcgiậnchọncáichếtchođốiphươngsángmắt.Việcnàyquảlàquángusi.Chúngtôinghĩngườivợnàycólẽkhôngcóbạnbè,nếunhưcóvàingườibạnthânthìcóthểtròchuyện,khuyêngiảicôtathếnày:“Chồngcủaemcòntệhơnchồngchị,chồngcủachịchỉquênmuachaidầutrộnthôimà,cógìđâumàchịtứcgiận?Chịđimuacũngđượcvậy,anhấybậnviệcmớiquên,chịnênthôngcảmchoanhấy!”.HoặccôtanghetheoquanniệmPhậtphápthìthayđổiýnghĩ,cóthểgiúpcôtarakhỏicảnhkhốncùng.Córấtnhiềungườitựlàmchuồnggiammình,tựđặtmìnhởtrongvòngluẩnquẩn,thânrơivàotrongđó,đaukhổvôcùng.Nếunhưhọkhôngthoátrađượcthìcóthểđivàoconđườngchết.Vìthế,chúngtôimongmọingườihãyvậndụngquanniệm,cáchnghĩtheoPhậtphápđểthoátkhỏicạmbẫydomìnhđặtra.Silàmtổnhạisứckhỏethântâmcủachúngta,vìngườisitâmlýcủahọthườngởtrạngtháibấtan,rấtdễgâyáplựcchomình.Lạithêmbấtkỳđộngtĩnhhoàncảnhxãhộiđềuảnhhưởngđếnhọ,khitâmlýbịảnhhưởng,cũngliênquanđếnvấnđềsứckhỏe.Chonên,bấtcứviệcgìcũngnghĩlùilạimộtbướclàtốtnhất.Khichúngtagặpđaukhổ,hoặcphiềnnãothìtựnhắcmình:“Vìsaotangusinhưthế!Điênđảonhưthế!”.Nhưvậy,sẽchuyểnđượctâm,thoátkhỏicảnhkhốnđốn.Dođó,khichúngtagặpchuyệnkhókhăn,hoặchoàncảnhkhốncùngkhôngcócáchgìgiảiquyếtđược,chỉcầnchuyểnquanniệmthìkhôngcóconđườngnàomàkhôngthông,chỉlànhanhhaychậm,xahaygầnmà

thôi.

CHUYỂNBIẾNĐƯỢCKHỦNGHOẢNGNgusi,đảođiêntheoquanniệmvàcátínhsẽlàmchomìnhphiềnnãovôcùng,chỉcóthayđổiquanniệmđảođiênthànhchánhkiếnthìmớithoátđượcphiềnnãothậtsự;vìthế,quanniệmchínhxáclàrấtquantrọng.Giốngnhưbìnhhoanàyđãcắmrấtđẹp,nếulúcđócómộtngườichuyêncắmhoađến,muốncắmlạibìnhhoađẹphơn;nhưngkhiđemsosánhlạixấuhơn,tấtnhiênrúthoarahếtcắmlại.Nếungườichuyêncắmhoakhôngđến thì bìnhhoanàyvẫnynguyênđược cho là bìnhhoađẹp.Chonên, sựviệcở thếgian,thườngthayđổikhácbiệt,mộtthờigiannàođótrướcđây,nócũngtừngrấttốt,bạncholàtốt,nhưngcóthểtrongchốcláttrởthànhxấu.Dođó,câuchuyện“Táiôngmấtngựa,mớibiếtchưaphảilàhọa”chẳngphảicâunóiđểanủimọingười.Nếunhưbạnthậtsựlàmthiện,đốiđầutrướcnghịchcảnh,nhưthếnósẽtrởthànhmộtnhântốgiúpbạnthànhcông.Tráilại,cónhữngngườituygiúpbạnrấtnhiềutrongcuộcsống,nhưngcuốicùnglạilàmchobạnthànhbấttài,khôngthểvươntớithànhcông.Nhưngtốtvàxấukhôngphảilàtuyệtđối,đốivớiviệctốtkhôngnêncholàquátốt,khôngnênvuimừngquáđộ.Thậtra,chodùlàtốtcũngchỉlànhấtthời.Cókhilàviệcrấttồitệ,điđếntìnhtrạngsụpđổ,lạilàmchobạnchuyểnbiếnđượckhủnghoảng.Bởivìnếuchúngtabiếtrõsựkhủnghoảng,khéovậndụngkhủnghoảngđểthayđổichínhmình,thayđổihoàncảnhthìcóthểgiảiquyếtviệcrắcrốidễdàng,vàchúngtacũngcóthểtrởthànhngườithànhcôngtrongchốclát.Dođó,khichúngtagặpviệctốtkhôngnênđắcchímàgặpviệcxấucũngđừngsuysụptinhthần;nhưthế,mớikhônggọilàkẻngusi,cũngkhôngbịphiềnnão,đaukhổgiàyvò.Tấtnhiên,aicũngmongmuốnthànhcông,nhưng thànhcôngkhôngcóđược100%,chỉ cónhữngngườikhônghài lòngvì sựviệc chưađạtđượcthànhtựutrọnvẹnnêncảmthấyđaukhổ.Nếunhưbịthấtbạihoàntoànthìcàngđaukhổhơn.Chúngtôi từngkểcóbangườibạnchuẩnbị thamgiabầucử“thànhbại làchuyệnthườngngàycủanhàbinh”.Đốivớibầucử,chúngtaphảigiữniềmtinnhấtđịnhsẽthắng,nhưngđồngthờicũngchuẩnbịtâmlýthấtbại.Bởivì,họvớibạntranhbầucửsứclựcngangnhau,chodùthấtbạibạnvẫnthuhoạchđượcnhiềuđiềuvàđốiphươngcũngcảmơnbạn,vìnhờbạncạnhtranh,bạncókinhnghiệmphongphú,mớilàmchođốiphươngkhôngdámsơsuất,lạinhờđómàkhuyếnkhíchtrítuệcủahọ,nêurachánhkiếncàngnhiềucàngtốt.Mọingườitranhbầucửđềuhivọngthànhcông,nênaicũngtốnrấtnhiềutâmlực,nếunhưcuốicùngthấtbại;đâycũnglàthấtbạitrongvinhquang.Huốnggì,saukhithấtbại,biếtđâucơhộilạiđếnrấtnhiều.Đâygọi là “chuyển tâm, không chuyển cảnh”.NhưngườiTrungQuốc thườngnói: “Chỗnươnghọa vàphúc,chỗẩnhọavàphúc”.Nhưngcáchnghĩnhư thếvà tâmlýAQđểanủi tựmình làhoàn toànkhácnhau.TâmlýAQlàkhôngcóhyvọng,khôngcónănglực,làtựanủimìnhmộtcáchảotưởng.Chúngtađãcólòngtin,cónỗlực,cómụctiêu,cũnglàcókhảnăngtựbiếtmình,khôngthểchorằngngườichưatừngnếmthấtbạithìdễgặpthấtbạithảmhại,ngườitừngthànhcôngthìluônthuậnbuồmxuôigió.Nếunhưchúngtathấyrõsaikhácchântướngcủahaimặtthìchúngtasẽkhôngchấpvàotrongđó,lạicũngkhôngbịphiềnnão.

KHÉOÁPDỤNGCUỘCSỐNGKHÔNGLƯỜIBIẾNGLườibiếnggọi làgiảiđãivà tráivới tinh tấn.Nó làmột tháiđộ,cáchsốngđượcsaohayvậy, thườngkhôngnghĩđếntựmìnhphảilàmxongviệcgì.Chodùhọcóviệclàmcũngluônkéodàikhôngcóhànhđộngsốtsắng,thườngdừnglạiởgiaiđoạnsuynghĩvẩnvơmàkhôngmuốnchuyêncầnthựchành,nỗlực.

Vìthế,ngườilườibiếngthườngcảmthấycuộcsốngrấtmùmịt,nhưngkỳlạlàhọlạithấyđờisốngcủamìnhluônbậnrộn.Vìhọcảmthấymâuthuẫnnhưvậy,nênhọvừalàmviệcchậmchạpvừakhôngmuốnhoànthànhmụctiêu;kếtquả,họcảmthấyviệcgìcũngliênquanđếnmình,thườngcholàrấtnhiềuviệcnênrấtmệtmỏi.Thậmchí,khicầmđũaăncơm,haymuốnrótlynướccũnguểoảikhôngmuốnlàm.Bởivìmỗiviệcđềukéodàikhônglàmxong,dođómỗiviệclàmđềumuốnlàmchonhanh,nhưnglạikhôngchịulàmthậtsự.Hạngngườinàychưahẳnlàkhôngcònhyvọng,chỉ làkhôngchịulàmviệc.Cũngcónhữngngườilườibiếngthậtsự,việcgìcũngkhôngmuốnlàm,khôngcóhyvọngđiềugì,khôngbiếtcuộcsốngcầnlàmviệcgì,dườngnhưsốnglàvìphảisống.Cónhữngngườivìnănglựccógiớihạn,cơhộitìmviệclàmchưađược;chodùhọcótìmđượccôngviệcnhưngkhôngcócáchnàođểhoànthành;chonên,họtrởthànhkẻchơibờilêulổng,thíchănxài,lườilaođộng.Thật ra,cuộcsốngcủangườinàyrấtđaukhổ,vìbản thânhọkhôngcónăng lực,khiếnchongườikháckhinhthường,lạikhôngcócôngviệcđểlàm,nhữngngườinhưvậyởtrênthếgiớithậtlànhiều.KhichúngtôiởMỹnhìnthấyrấtnhiềuhàngconcháusailầm,bốicảnhgiađìnhkhôngcócáchnàogiáodụcđượcchúngnó,hoặcbản thânchúngnócũngkhôngmuốnđượcgiáodục,nền tảnggiáodục lệch lạc;dođó,chúngnókhôngcó tàinănggì,đànhphảisuốtngàyởnhàrongchơi,hoặcngồi tángẫu.Tuổi trẻbị thấtnghiệpthìrấtdễxuấthiệnhànhviphạmtội.Nếunhưmọingườiđangđốidiệntìnhcảnhtúngquẫnkhôngthểhướngthượngthìdễbịsađọamàhiệntượngnàylànguyênnhânhìnhthànhlườibiếng.Cóngườinghingờrằng,ngườilườibiếngkhôngmuốnlàmđiềugì;nhưthếcógiốngvớicuộcsốngngườithíchthanhnhànkhông?Thậtra,giữahaingườinàykhácnhaurấtnhiều.Ngườisốngthanhnhàncóđiềukiệnlàmchocuộcsốngcàngthêmgiàucó,chỉlàhọkhôngmuốnchạytheosựgiàusang.Mặcdùhọcónănglựclàmviệcrấtgiỏi,nhưnghọmuốnkhônglàmnhiềuđểgiàucó,chỉmuốncuộcsốngthanhnhàn.Đồngthời,ngườisốngthanhnhànphầnđôngchútrọngvàođờisốngtinhthần.Cóngườichọnsốngởnúirừng,bênsuối.Cóngườichọnsốngởmiềnquêyêntĩnh,thườngngàythíchđọcsách,viếtsách,nghenhạc,ẩnchứatínhtìnhcủahọởtrongđó.Bởivìhọcóđiềukiệnchọnlựacuộcsốngmìnhthích,khôngphảihọkhôngcónăng lực,hay thanhcao,chỉ làhọmuốnhưởngthụđờisốngannhàn,bình thường,yênổn;họkhôngthíchđờisốngchốnđôthịồnào;hoặcnhữnggiaotiếpnhiềungườiphứctạpsinhranhiềuvấnđềphiềntoái.Ngoàira,cónhữngngườilườibiếngchỉmộtgiaiđoạn,rồibắtđầuđitìmviệclàm,họlạilàmviệcrấtnăngnổ,tíchcực;đâylàngườicókhảnăngthayđổicuộcsốngtốthơn.

KHÔNGNGỤYBIỆNĐỂCHỐNVIỆCNgườithíchướcmơviểnvôngnênthườngsuynghĩrấtnhiềuđiều,nhiềumưukế,tựchomìnhômấpchílớn,chỉlàcơhộichưađến;hoặclàchưalàm.Làmviệcphảilàmtừchỗgần,nhìntrôngrộng,làngườicóchíhướngvànguyệnvọngrộnglớn.Nhưngnếukhônglàmthiếtthựcthìmãimãilàmộtloạiảotưởng,hoặcvọngtưởnghưhuyễn;chodùhọômấpchílớn,nhưnglàngườikhôngcónănglực.Nếunhưnóitừgócđộnàythìcũngcóthểgọilàngườilườibiếng.Ngườicóchílớnthậtsự,trướckhihọchưathựchiệnđượcchínguyện,họnhấtđịnhsốngvàlàmviệcrấtchânthực.Nhưthờixưacónhữngvịtểtướng,tướngquân,trướckhichưalàmquanđềulànôngphu,hoặclàcôngnhân,tiềuphu.vềsau,nhờđượcpháthiệntàinăng,cơhộiđếnmớiralàmquan.Nhưngkhihọlàmnông phu, họ không hề nói: “Chao ôi! Tôi là người phải làm tể tướng, làm sao có thể làm nông phuđược?”.Đồngthời,lạikhôngvìlàmngườinôngdânmàhọmặccảm,tronglòngvẫnnuôiýchílớn.Nếu

nhưtrongtâmhọluônảotưởngnghĩ:“Tôichuẩnbịlàmviệclớn,khôngthèmlàmnhữngviệclặtvặtnày”.Nhưthếvềsau,chắcchắnhọkhôngthànhtựuđược.Ngoàinhữngkẻảotưởng,vọngtưởngra,còncómộthạngngườithíchkéodàicôngviệccũnglàtâmlýlườibiếng.Córấtnhiềungườithíchkéodàicôngviệc,việchômnayvốnphảilàmngaythìhọnghĩkhônghềgì,dùsaongàymailàmvẫncònkịp.Kỳthật,côngviệcphảinhanh,khôngđượcđợiđếnhômsau.Tuylàmviệckhôngđượccầuthả,nhưngnhấtđịnhphảilàmnhanh;bởivìcôngviệcnếukhôngđượcthựchiệnluôn,thôngthườngkhómàhoànthànhđược,chỉcónhữngviệccấpbách,làmnhanhkhôngnghỉngơi,mớicóthểthuậnlợi,nhanhchóng.Cónhiềungườichorằnghômnaylàmkhôngxongcũngkhônghềgì,ngàymailàmvẫnđược;ngàymailàmkhôngxongthìngàymốtlàm,chodùtựmìnhlàmkhôngxongcũngkhônghềgì,vẫncóthểđểlạichođờisaulàm.Đâycũnglàmộtcáchmượncớ,cũnglàmộtloạitâmlýlườibiếng.Bấtcứlúcnào,chúngtacũngthườngtựnhắcnhởmình:“Việcngàyhômnayphảilàmchohoànthành,vìkhôngbiếtngàymaimìnhcócònsốngnữakhông,phảicốgắnglàmxongnhanhchóng”.Vìthế,Phậtphápthườngnhấnmạnhtinhtấn,giốngnhư“nhấtđịnhchứngquả”,ýnghĩalàphảiphátnguyện,nhấtđịnhtrongthờigiannàođóhoànthànhviệcgì.Córấtnhiềungườicũngphátnguyện,nguyệntrongđờinàymìnhsẽhoànthànhviệcgì,nhưngnguyệnphảithiếtthực,bằngkhôngtrởthànhnguyệnsuông.Nhưngmìnhphátnguyện,khibắtđầulàmcầncóđộnglực,chỉcầnbắtđầulàmthìtâmnguyệncủabạncóthểhoànthànhtừtừ.Nếunhưkhôngphátnguyệnthìngaycảchínhmìnhmuốnlàmviệcgì?Điđếnđâu?Làmđạtđếnmứcđộnào?Đềukhôngbiết.Vìthế,chúngtôithườngkhuyêncácbạnphátnguyện;bởivì,saukhibạnphátnguyệnthìnhấtđịnhphảilàm,khilàmbạnsẽcốgắnghếtsứcmìnhđểhoànthànhtâmnguyệnnày.Thậtra,chỉcầnchúngtahiểurõ“sinhmệnhvôthường,thânngườiđángquý”thìcóthểkhắcphụctâmlýthíchkéodàihoặclườibiếng.Bởivìthânmạnglàvôthường,nênconngườicóthểchếtbấtcứlúcnào.Nhưngthâncủachúngtalàđángquý,vìsaukhimấtthânnàyrồithìchúngtakhôngcòncáchnàođểlàmhoànthànhcôngviệc.Chonên,trướckhichúngtachưamấtthânmạngthìhãycốgắngvậndụngthânmạngvôgiánày,làmviệccốnghiếnhếtsứcmình,chorằngmìnhdùsaocũngchỉlàmcómộtđờinày,nếulườibiếngthìquảlàthậtđángtiếc.Thânngườilàđángquý,cuộcsốngcủaconngườirấtkhóđược,lạicònrấtngắn,chúngtaphảiquýtiếc,vậndụngnó,mớikhônguổngphí.

LÀMCHOCUỘCSỐNGĐIVÀONỀNẾPKhôngtậptrungcóthểchialàmhai:đầuóckhôngtậptrungvàcuộcsốngvôkỷluật.Đầuóckhôngtậptrunglàkhôngbiếtcáchtổchức,khôngcókếhoạch,nóihaygọilàtùyduyên,nóidởgọilàkhôngcóchủkiến.Cuộcsốngvôkỷluật,nếungườicótiềnmàđiănchơitráctáng,đờisốngkhôngcónềnếp,trởthànhkẻbêtha;cònnếukẻnghèocùngmàsốngbừabộn,trongcôngviệchọkhôngcócáchgìchuyêntâmhọchỏi,hòađồngvớimọingườivàxácđịnhcôngviệclàm;kếtquả,từsángđếntốichơibờilêulổng,cókhingủlibìsuốtngày,đờisốngtrôiquavônghĩa.Khithântâmkhôngkhépvàoquyluậtchínhlàsốngkhôngcónềnếp.Cuộcsốngvôkỷluậtlàrấtbuồnchán,khôngcóniềmvui,cũngkhôngcóýnghĩa.Vậychúngtaphảilàmthếnàođểcuộcsốngcóýnghĩahơn?Trướctiên,tựmìnhđặtramụctiêu,lạibồidưỡngsởthíchcủamình,sẽpháthiệnđượctiềmnăngcủamình,làmxongviệcnày,rồilàmviệckhác,dầndầnsẽcảmthấyhàilòngcóthànhtựu,cũngcóthểquendầncuộcsốngcónềnếp.Vìthế,chúngtamuốnkhắcphụctínhvôkỷluậtrấtđơngiản,hãybắtđầuthửmớithứcdậy.Mỗingàysau

khithứcdậyxếpmùng,mền,chiếu,gốigọngàng;lạiquétdọnnhàcửasạchsẽ,sắpđặtđồdùngngănnắp;sauđó, lạinhìn thử thưởng thứcnhàcửacuộc sốngcủamìnhcó tốtgọngàng,ngănnắphơn trướcđâykhông,cóthoảimáihơnkhông?Nguyênnhânconngườisốngvôkỷluậtlàphầnđôngquênđicuộcsốngnềnếp,sinhhoạtkhôngcóquyluật.Bởivìtâmcầuthả,nêncuộcsốngtấtnhiêncũngbừabãi;dođó,trởthànhvôkỷluật.Vìthế,chúngtamuốnkhắcphụctâmcẩuthảthìphảikhépmìnhvàonềnếp.Chúngtacóthểdùngphươngpháptựđặtchomìnhthờikhóanhấtđịnh,mỗingàyđểbồidưỡngđịnhlực;đổngthời,dùngphươngthứcphátnguyệnđểkiếnlậphướngđicuộcđờimình,suynghĩkỹtựmìnhmuốnlàm,nênlàmviệcgì?Cuộcsốngmỗingàyphảiđặtrakếhoạchnhưthếnào?Saukhibạnápdụngquyluậtthayđổicuộcsống,dầndầntrừbỏbớttâmcẩuthảthìcuộcsốngđivàonềnếpquycủ.Mụcđíchnuôidưỡngđammêlàtránhsailầmlàmchomụctiêutrởthànhthứcứngnhắc.Nếunhưchỉcómụctiêumàkhôngcósởthíchthìmụctiêudễtrởthànhlàmviệctheohìnhthức,nếumuốnđạtmụcđíchnhanhquáthìngaychínhmìnhcầnlàmgìcũngkhôngbiết.Ngoàira,cònbồidưỡngđứchạnhtốtthâncậnvớimọingười,cùngchungsốngqualạivớingườikhác,cóthểdựavàosựgiúpđỡcủamọingườixungquanhđểsửađổitínhvôkỷluậtcủamình.Nếunhưngườicócátínhgànbướng,lạisốngvôkỷluậtmàmuốnthayđổitháiđộcuộcđờithìrấtkhó.Haynóicáchkhác,nếunhưcóthểthâncậnvớimọingười,chodùhọvôkỷluậtnhưthếnào,nhưngvìtâmlýcảmthấycầnbạnbè,cũngcóthểdùngphươngthứcsinhhoạtgiaolưukếtnốibạnbèđểthayđổi;nhưthế,tháiđộcuộcsốngcủahọsẽthayđổitừtừ.Tấtnhiên,bạnbènóiởđâylàngườicóhọcvấn,cótínngưỡng,hoặccùngnhaubànluậnviệccóýnghĩavàbảnthâncuộcsốngcủangườibạncónềnếp.Giốngnhưcuộcsốngcủangườixuấtgialàchủtrươngphảitheochúng,cũngchínhlàtheođạichúngcùngnhausinhhoạt,thứcdậy,tụngkinh,quáđường,nghỉngơiđềutheochúng;đâycũnglàsinhhoạttheotậpthể.Nếpsốngtậpthểnuôidưỡngtâmmìnhhướngthiện,vìkhinhìnthấyngườikháctinhtấntutậpnhưvậy;chodùmìnhkhôngcótâmcầutiến,nhưngvìsựkhíchlệcủangườikhácdầndầnmìnhtrởthànhngườicótâmcầutiến.Chonên,theochúngkhôngphảimuốnchúngtatrởthànhgiốngnhưmáymóccứngnhắc,màlàmuốnchúngtahoạtbátcókhíthếhọctậpđiềuhaycủangườikhác.Lợi ích theochúngrấtnhiều,khôngbị lạcphươnghướng,giốngnhư loài trúcsống trongrừng trúcvừathẳngvừacao.Bởivìtrongvườnhoàntoànlàtrúc,chomỗicâyđềumọcvươnthẳng,khôngcócongquẹo.Khicùngchungsốngvớinhau,cùngtrưởngthành,vì theothờigiannếucócơhội tiếpnhậnmôitrườnggiáo dục tốt, lớn lên nhất định sẽ trưởng thành. Trái lại, nếu sốngmộtmình thì sẽ cảm thấy không cóchuyệngìvàkhôngthấysailầmnênkhôngcócơhộitiếpnhậnsựgiáodụcvàđượctrưởngthànhgiốngnhưngườikhác,rấtdễđánhmấtchínhmìnhvàtrởthànhngườiđượcsaohayvậy.

Bàithứnăm:MẠN

Bấtcứviệcgìtựchomìnhđúng,cậytàikhinhngười,làmạn.Nếuchúngtabuôngxảtựngã,khiêmtốn,cungkínhvớimọingườithìtâmmạntấtnhiêndầndầntiêumất.

TỰTINHAYLÀTỰPHỤ?Dườngnhưconngườiaicũngcótâmtựphụvàtựmãn,Phậtgiáogọilà“tâmmạn”,cũnglàýnghĩatựchomìnhtàigiỏi.Ngườinhưthế,khichungsốngvớingườikhácthì luônxemhọthấpkémcònmìnhthì tàigiỏi;dođó,rấtdễlàmtổnthươngđếnngườikhác,tạothànhđiềukhôngtốtchocảhai.Sởdĩconngườitựphụlàvìhọỷmìnhgiỏihơnngườikhácởphươngdiệnnàođó,nhưtàinăng,tríthức,hoặcphẩmchấtconngười;dođó,khihọđốixửvớingườikháctựnhiênbiểuhiệntâmkiêumạn.Nếunhưhọđượcngườikháckhẳngđịnhtàigiỏi,lạiluôngặpcơhộitốtđưahọlêncaothìcàngngàyhọcàngkiêumạn.Nhưngcuốicùngconngườikhôngthểtrèomãilêncao,chodùcứtrèomãilêncao,cũngcólúclênđếnđiểmcaonhất,khilênđếnnơirồi,nhấtđịnhphảitrởxuống.Nhưngngườicótâmmạnthườngkhôngtựbiếtmình.Mặcdùhọbịphiềnnãorấtnhiều,nhưngvẫnkhôngbiếtlàdotâmmạngâynên.Nhưhọluôncảmthấymìnhlàtựtin(chẳngphảitựphụ).Tựtinlàkhảnăngtựbiếtmình,cũngchínhlàbiếtrõtàinăngcủamình,cókhảnănglàmđượcnhữngviệcgì,nhiệmvụđạtđượcnhưthếnào.Còntựphụlàtựchomìnhcónănglựcnhưvậy,nhưngchưachắcgìlàmđược.KhichúngtôiởTokyo,từnggặpmộtngườibạntừĐàiLoanđến,anhtatốtnghiệpđạihọcchínhtrị,bạnhọccủaanhtacóngườilàmthứtrưởng,cóngườilàmđếnbộtrưởng;dođó,anhtathanthởvớichúngtôi:“Thưaphápsư!Thầybiếtkhông?Conthậtlàxuixẻo!Thờigianchẳngchờđợicon,thờivậnvẫnkhôngđến,dườngnhưvậntốtkhôngđếnvớicon.ChonênconởTokyochỉcòncáchbuôngbỏtấtcả,dứtkhoátmaidanhẩntích”.Bởivìanhtanhìnthấycácbạncùnghọcvàđồngnghiệpđềuthăngquantiếnchức,nhìnlạimìnhcảmthấythấtvọng.Thậtra,đâychínhlàvìtựphụkhôngđượcnhưýmàđưađến.

Nếunhưngườitựbiếtvàtựtinthìsẽkhôngnghĩnhưthế.Họsẽnói:“Tôicónănglựclàmviệcnày,nếunhưcócơhộithìchắcchắntôilàmđượcrấttốt;giảsửkhôngcócơhộithìcũngkhôngsao.Bởivìđâychẳngphảivấnđềnănglựccủatôi,màlàliênquannhânduyênchưađủ”.Hoặcnói:“Cóviệcnàothìtôilàmviệcđó,khôngnhấtthiếtphảilàmbộtrưởng,tôilàmviệckháccũnglàmrấttốt”.Dođó,chúngtaquánsátkỹtâmmạn,cóphảilàcótâmsosánhhaykhông.Nóichungtâmmạnlàtựchorằngmìnhtàigiỏihơnngườikhácmộtbậc,nhưngườilấythànhcôngcủamọingườiđềuthuộcvềcônglaocủamình,cònkhithấtbạilạiđổlỗichongườikhác,tâmlýsinhrabấtbìnhthườngvàcảmthấythấtvọng,cũnglàtâmmạn.Chúngtanênbiếtviệcđượcthànhcônglàphảicórấtnhiềunhânduyênmớithànhtựu,khôngphảihếtthảycônglaođềulàcủamình.Vìthế,đốivớibấtcứviệcgìchúngtaphảigiữtháiđộlàchẳngphảinhờmìnhmàlàmtốt,nếunhưkhôngthểlàmviệcnàythìcũngcóthểđổilàmviệckhác.Chúngtalàmđượcnhưthếthìgiữđượctâmlýbìnhtĩnhvàanổn,cũngkhôngkhởitâmmạn.

GIỮKHIÊMTỐN,CUNGKÍNH,THÍCHLÀMNGƯỜIPHỤVIỆCNgườicótâmmạn,trongtâmthườngcảmthấybấtannênthườngđaukhổvàphiềnnão.Nhưnghailoạitháiđộkhiêmtốnvàcungkínhlàphươngthuốctốtnhấtchúngtatrừbỏtâmmạn.Nóivềkhiêmtốnlàkhicùngchungsốngvớimọingười,khôngnênluônnghĩcônglaothuộcvềmình.Nhưtrongtiếtmục“Đạiphápcổ”chiếutrêntruyềnhình;mặcdùchúngtôilàngườichủgiảng,nhưngnếukhôngcóvịchủtrìgiớithiệuhướngdẫn,mọingườicùngnhaugópsứcsắpđặt,lạichọnđềtàiphùhợpvớikhángiả thìnộidungtiếtmụcnàysẽkhôngđượctốt,vàkhángiảcũngkhôngđượcnhiềunhưthế.Phảicôngnhậnkhángiảủnghộrấtnhiều,chúngtôivôcùngcảmơnhọ.Trênthựctế,chúngtôichỉ lànhântốnhỏtrongtiếtmụcnày,nhờcácduyênhoàhợpmớilàmđược“Đạiphápcổ”,lạiđạtđượcthànhtíchrấttốt.Khichúngtaxemxétvấnđềtừkhíacạnhnhânduyênthìsẽhiểuđượckhiêmtốn,cũngcóthểtrừđượctâmmạn,nhưngkhôngvìthếmàphủđịnhsựnỗlựccủamình.Bởivìsựcốnghiếncủabạnvẫnlànhântốthànhcông, songvẫnkếthợpđiềukiệnkhác, chonênkhôngđượcđemhếtcông laocủamọingười thuộcvềmình.Nhưngcónhữngngườiđemtấtcảcônglaocủatậpthểthuộcvềmình,chorằngngườikhácđượcnhờhọ,nhưthếthìcóthểnói:“Nếunhưbạnkhôngchủtrìtiếtmụccủatôithìaibiếtđượcngườiđólàbạn,chẳngphảibạnnhờtôimàđượcnổitiếng”.Nếunhưnóinhưthếlàtâmkiêumạn.Chonên, trừbỏ tâmkiêumạnrấtquan trọng;mặcdùbạnmuốnkhẳngđịnhsựnỗ lựcvàcốnghiếncủamình,nhưngphảichomìnhlàngườiphụviệc,làmộtnhântốtrongnhiềunhânduyên,nhưvậysẽpháđượctựngã,màcóthểthườngnghĩđếncônglaongườikhác,cảmơnhọ,cảmơnnhânduyêncủahọ.Chúngtalàmđượcnhưthếthìkhôngcòntâmmạn.Ngoàitâmtháiquantrọngnhưkhiêmtốn,tônkính,cungkínhcũnglàhoágiảitâmmạn,cũngchínhlàkínhnghiệp,lạcquần.Kínhnghiệplàđốivớicôngviệcđãlàmluôngiữtâmtônkính.Lạcquầnlàmỗicánhâncùngthamgianênkhởitâmcungkính,cảmtạ.Nhưthế,tựnhiênngườikhácsẽchủđộngcộngtácvớibạn,giúpđỡbạn;đólàmọingườiđồngtâmhiệplực.Tôithườngnói,ngàynayThánhNghiêmtôicóchútdanhtiếng; trên thực tế,danh tiếngnàykhôngphảicánhân tôimà làcủa tínchúng,đệ tử,còncóxãhộicủachúngtacùnglàmnổidanhtôi.Vìthế,tôigặpbấtcứngườinàocũngrấtcungkính,cảmơn,khôngkhởitâmkiêumạn.Nhưngcómộthạngngười,khibìnhthườngkhôngdễgìcúiđầutrướcngườikhác,họluôncảmthấyđólàviệcmấtthểdiện;đặcbiệtđốivớibạncùnglứa,hoặccấpdưới,tuybiếtmìnhkhônglàmđược,phảinhờngườikhácchỉdạy,nhưnghọkhôngchịucúiđầu,trừkhibịtổnhạiđếnlợiíchcủamình,hoặcbấtđắcdĩhọmớichịucúiđầu.TrongđạoPhật,lạyPhậtlàphươngpháptốtbổidưỡngtâmcungkính.Từngcómộtvịcưsĩđếnnóivới

chúngtôi,ôngtavốnlàngườicótâmmạnrấtnặng.Nhưngcómộtlầnôngtathamgiatuthiềntrongbangày,tổchứcởPhápCổSơn,nhờlạyPhậtlàmchoôngtahọctậpthậtsự,hiểuđượcthếnàolàkhiêmtốn,cungkính.BởivìtrongquátrìnhlạyPhật,ôngtahọcđượcphảiđốixửvớichúngsinhsẽthànhPhậtgiốngnhau,đemtâmkhiêmtốnđốixửvớimỗichúngsinh.Vìthế,khiôngtalạyPhật,đầu,haitay,haychânúpsátxuốngđấtquántưởnglễkínhĐứcPhậtvàcũngcảmthấygiốngnhưlễkínhchúngsinh.Nếunhưmỗingười,mỗigiađình,hoặcđoànthể,chođếntấtcảxãhội,quốcgialuônluôngiữtâmtháikhiêmtốnvàcungkínhđốiphươngthì tâmkiêumạntấtnhiênsẽtrừsạch;cũngkhôngdẫnđếnđầumốitranhchấp.

BIẾTTÀMQUÍMỚITIẾNBỘĐƯỢC

"Tàmquý”1làdanhtừchuyêndùngtrongPhậtgiáo,trướckhiPhậtgiáotruyềnvàoTrungQuốcngaycảtừ

vựngcũngchưacóhaichữ“tàmquý”.Nhưnghaichữnàylàmộtphươngphápvàquanniệmtuhành.Trongđó,tàmlàchỉcólỗivớimình,cũngchínhlà“tựthẹnmìnhkhôngbằngngười”.Quýlàchỉcólỗivớingườikhác,chonênnói“xấuhổvớingười”.Thậtra,mộtngườicólỗivớingườikháccũnglàcólỗivớichínhmình,vídụbạnlàmsailầmviệcgìtổnhạiđếnngườikhác,ítnhấtđãlàmtổnhạiđứchạnhcủamình,chonêncũnglàcólỗivớimình.Nhưngkhichúngtacólỗivớichínhmình,thìsẽítkhiđốitốtvớingườikhác;chonêncólỗivớimìnhcũnglàcólỗivớingườikhác.Nhưchamẹluônhyvọngconcáihọcthànhtàilàmvẻvangchogiatộc,nếunhưconcáikhônglàmđượcthìcólỗivớimình,cũngcólỗivớichamẹ,vìlàmchochamẹthấtvọng.Mặcdùconcáikhônglàmviệcxấu,nhưngvìkhôngchịuchămchỉ,nỗlựchọctập,lãngphíthờigian,tuổitrẻ,phụlòngmongđợicủangườithânvàdònghọ.Dođó,haichữtàmquýluôncótácdụngvàcóýnghĩacólỗivớimình,lạicòncólỗivớingườikhác.Vìthế,chúngtađốivớithầycô,bạnbè,chođếntấtcảchúngsinhphảiluônsinhtâmhổthẹn.ĐâycũnglànguyênnhânđạisưẤnQuangđặtpháphiệumình“thườngtàmquýtăng”.Aicũngchorằnglàcaotăngsẽrấtítkhuyếtđiểm,xứngđánglàmgươngchomọingười,nhưngngàivẫnthấybảnthânthườngphạmsailầmmàtựcảmthấyhổthẹn.Điềunàykhôngchỉlàmộtđứchạnhkhiêmtốnmàcònthểhiệnsựtuhànhcaohơnkhiêmtốnmộtbước.Khiêm tốn là tự biếtmìnhkhông cókhảnăng, cònnhiềukhiếmkhuyết; chonênđối vớimọi người rấtkhiêmtốn.Nhưngsựhổthẹnnàylàrấttíchcựclàtựmìnhbiếtsainênsửa,tựmìnhbiếtkhônglàmđượcnênphấnđấunỗlực,tựmìnhbiếtlàmđượcnhưngvẫnchưatốt,cầncốgắngcảitiến;đâychínhlàngườithườngcótâmtàmquý,tâmBồ-đề.ChúngtahọcPhậtlàphảihọctâmBồ-đề,tâmBồ-tát,cótrítuệ,cótừbi,làmlợimình,lợingười;đồngthời,phảithẳngđếnthànhPhậtmớigọilàviênmãn;còntrướckhichưathànhPhật,thườngphảinhắcđếnhaichữtàmquý.Nếunhưchúngtathườngnhớhaichữ“tàmquý”trongđầuthìsẽđượcbađiềucóích:1.Khôngdámlườibiếng,sẽluônnỗlựctinhtấn.2.Thườngkhiêmtốn,chẳngnhữngtônkínhtấtcảmọingườimàcòngiúpngườivôđiềukiện.3.Cókhảnăngnhẫnnhục,bởivìhiểuđược“tàmquý”,chonênlàmđượcviệckhólàm,nhẫnđượcđiềukhónhẫn,xảđượcđiềukhóxả;đâychínhlàtinhthầnBồ-tát.Vìthế,chúngtakhôngnênhiểusai,chorằngcótâmtàmquýlàbiểuhiệncókhuyếtđiểm,thừanhậncókhuyếtđiểmlàthểhiệnngườihènkém.Tráilại,bởivìngườibiếttàmquý,luônsửađổimìnhnênítkhuyếtđiểm;vìbiếttàmquý,thườngxuyênnỗlựctinhtấnkhônglườibiếng.

KHÔNGBIẾTTHÌNÓIKHÔNGBIẾTNóitheongườibìnhthườngMạnchínhlàKiêumạn.NhưngkinhPhậtphântíchmạnrấtkỹ,nhưquámạn,quánghĩalàvượtmức,làtựchomìnhgiỏihơnngườikhácnênkiêungạo,xemthườngngườikháckhôngbằngmình;đâygọilàquámạn.KếđếnlàTiliệtmạnlànóitựbiếtmìnhkhônglàmđượcmàvẫnkiêungạo,giốngnhưnhânvậtAQtrongtiểuthuyếtAQChínhTruyệncủanhàvănLỗTấn.AQbịngườiứchiếp,đánhđậpthìnóiđâylàconđánhcha,chorằngmìnhlàcha,màngườiđánhanhtalàcon.Ngoàira,chúngtacũngthườngnghemọingườinói:“Anhtathìtàigiỏigì,chẳngquađọcnhiềusáchmộtchútmàthôi,anhtangủthìtôicũngngủ,anhtađithìtôicũngđi,anhtaăncơmthìtôicũngăncơmgiốngnhau,lạikhôngthấytôiănnhiềuhơn”.Mìnhlàmkhôngđượcmàvẫnxemthườngmọingười,gọilàTiliệtmạn.Loạimạntâmnàycũngrấtphổbiến.Lạicòncómộtloạimạn,tựbiếtmìnhkhôngtàigiỏihơnngườikhác,chỉvìgiữthểdiệnmàluônlàmbộlênmặtvênhváo;đâygọi làKiêuhão.Bởivìhão là tựmìnhkhông làmđược,dođómớiápđặtmọingười,đốivớibấtcứviệcgìcũnghiệnradángđiệucaongạo,kiêumạn,dườngnhưmìnhquátàigiỏilạisợngườikhácxemthường.Hạngngườinàykhôngbiếttrờicaođấtrộng,điđếnchỗnàocũngtỏtháiđộkhinhngười,đếnkhibịmọingườivạchtrầnbộmặtthậtthìtrởthànhTiliệtmạn.Nếunhưhọpháthiệnmìnhthậtsựtàigiỏihơnngườikhácthìlậptứckhởikiêumạn.Nhưngngườikiêumạnthườngluồncúicấptrên,ứchiếpcấpdưới,đốivớiđồngnghiệpluôntínhmưukếđểhãmhại.Chonên,ngườicótâmkiêumạnrấtkhóđượcmọingườitiếpđón,dùhọcóbiểuhiệnthânthiệnđểbạnđónnhậnhọ,nhưngchẳngbaolâucũnglàmchomọingườisợhãi;bởivì,khilàmchungvớihọkhôngđượcthoảimái,họluôncótháiđộdòxét,rìnhmò.Chúngtaphảitrừbỏthóixấukiêumạn,trướctiênlàtựbiếtrõmình,ngườitựbiếtmìnhlàkhôngbiếtthìnóikhôngbiết,cũngchínhlà“biếtthìcholàbiết,khôngbiếtthìcholàkhôngbiết”.Chodùchúngtabiếtmườiphầnnhưngnóisáu,bảyphần,nhưthếkhôngcógìlàxấucả.Nhưngnếuchúngtabiếtchỉcósáu,bảyphầnlạinóibiếtmườiphần,nhưthếlàMạn.Chonên,khichúngtakhoácláckhoekhoangphảibiếtmìnhđãquáxasựthật,nhưngnóikhiêmtốncũngkhôngnênnóigiảdốimànênnóiđúngmức.Dođó,biếtmìnhlànửacânthìmìnhlànửacân,mộtlạngthìmộtlạng,khôngcầnlàmravẻgiảtạo,cũngkhôngcầnsosánhvớingườikhác,vừasosánhthìxuấthiệnhailoạimạn.Tựmìnhđitrênconđườngmìnhđi,dựavàotâmlựccủamình,thôngminhvàphướcbáophảihếtlòngnỗlực.Ngườigiỏi,chúngtakhenngợi;họdở,chúngtakhuyếnkhích,khôngnênởtrướcmặthọbiểuhiệnkiêungạo.Đốivớibậcbềtrênnêntônkính,ngườidướinênthôngcảm,đốivớiđồngnghiệptôntrọnglẫnnhau.Nếunhưchúngtalàmđượcnhưthế,thìkhôngcònmạnnữa.

BIẾTBAODUNG,THATHỨCHONGƯỜIKHÁCKhiêmtốnlàviệcrấtquantrọng.Trong64quẻtrongKinhDịch,mỗiquẻđềucótốtvàxấu,chỉcóquẻ“khiêm”cóthểxemlàquẻtốtnhất.Bởivìkhiêmthìcóthểnhường,nhườngthìcóthểnhịn,nhịnmớicóthểbaodung,cũngchínhlàbaodungtấtcảmọingười.Nếumộtngườicóthểhiểuđượcnhườngnhịn,baodungngườikhác,cũngchínhlànóilòngrộngnhưbiểnmớitiếpnhậntrămsông,đượclợiíchmọiphươngdiện.Chonên,ngườikhiêmtốnbiếtlắngngheýkiếncủangườikhácthìnhấtđịnhtôntrọngtấtcảmọingười;nếunhưmộtngườikhôngcótâmkhiêmtốnthìluônchomìnhlàđúng,thườngđểmắttrênđầu,làmsaocóthểnhìnthấyđượcngườikhác?Bởivìhọchỉthấybầutrờinênkiêungạovôlễ.Ngườikiêungạovôlễvìxemthườnglàmtổnhạingườikhác;cũngthế,họkhôngđượcmọingười tiếp

đón,bịcôlập,vìhọkhôngtiếpnhậnmọingười,tấtnhiênngườikháccũngkhôngtiếpnhậnhọ.Khiêmtốnrấtquantrọng,nhưngmuốnlàmđượcthậtkhôngdễgì.Bởivìthôngthườngmọingườichỉthấykhuyếtđiểm,vấnđềcủangườikhác,thấyngườikháccólỗivớimình,họkhôngxứngđáng,luônchomìnhgiỏihơnngườikhác,cốnghiếnnhiềuhơnngườikhác,luônkhẳngđịnhmình,phủđịnhngườikhác.Ngườinhưthế,làmsaohiểuđượckhiêmtốn?vềcơbản,conngườicũnglàphàmphu,màphàmphuthìkhôngthểkhôngcókhuyếtđiểm.Chonên,trướctiênchúngtahãykiểmthảokhuyếtđiểmcủamình,lạinhìnngườikháccóưuđiểmgìđểchúngtahọctậptheo,kiểmđiểmlạimìnhtrướcđâycónhữngviệcnàolàmtốt,haychưalàmtốt;hoặckhôngnênlàmsai,lạilàmsai,đốivớinhữngviệcnàyđềuphảisinhtâmhổthẹnvàtíchcựcsửađổi.Phươngphápsửađổilàphảicótâmbinguyệnchotươnglai.Binguyệnlàmongmuốnmìnhtừnayvềsauphảicốnghiếnphụcvụchomọingười,chochúngsinhđemđếnlợiíchchohọ,đểhọđượcquantâm,chămsóc,đượchạnhphúc,anvui.Cóbinguyệnrồithìcảmthấymìnhkhôngđángkể,pháthiệnranhiềuđiềumìnhphảinỗlựchọctập.Trênthựctế,cơhộihọctậpởđâucũngcó,đólà“bangườicùngđi,ắtcómộtngườilàthầyta”.Khibangườicùngđi,nhấtđịnhcómộtngườitàigiỏiđểhaingườikiahọchỏi,huốnggìtrongcuộcsốnghiệnthựccủachúngtatiếpxúcbênngoàirấtrộng,tiếpxúcrấtnhiềungười,nhấtđịnhcónhữngđiềuđểchúngtahọctập.Nếunhưhọbiểuhiệnmặttốtthìchúngtahọcưuđiểmvàcáihaycủahọ;chodùlàmặtxấunhưngchúngtacũngcóthểhọctậpđểtựmìnhtránhkhỏisailầmkhônggiốnghọ.ítphêbìnhngườikhác, tựkiểmđiểmmìnhnhiều,học tập theongườikhác,đốivớinhữngviệcsai lầmtrướcđâyphảicótâmhổthẹn,đốivớitươnglaiphảicótâmbinguyện.Nếuchúngtacótâmnhưthếthìtrởthànhmộtngườirấtkhiêmtốn.

KHIÊMTỐNMỚITRƯỞNGTHÀNHSuốtđờingườilàmộtquátrìnhkhôngngừngtheođuổitựmìnhtrưởngthành,ngườithànhtựucũngphảitíchluỹtừngchútmộtmớitựmìnhtrưởngthành.Chỉcầntựmìnhkhôngngừngnângcao,nỗlựcvươnlên,tấtnhiênthànhquảsẽnhưnướcchảyắtthànhsông,thậtsựđượcnổitiếng.Nhưngtrongxãhộihiệnnay,cónhữngngườithíchđánhbóngtêntuổimìnhquámức,khôngchịusốngthựctế,tựmìnhkhôngchịunỗlựcđểtraudồithiếtthực.Đặcbiệtlàngườituổitrẻbiểuhiệnhammuốnmạnhmẽ,thíchgì làmnấy,tìnhhìnhnàydườngnhưrấtnghiêmtrọng.Trênthựctế, tựmìnhtrưởngthànhphảitừngbướcvữngchắc,cócốnghiếnbaonhiêuthìcókếtquảbấynhiêu,chonênnói:“Trồngdưađượcdưa,trồngđậuđượcđậu”.Thậtra,ngườitrẻtuổitínhtìnhngôngcuồngkiêungạocũngkhôngphảilàkhôngtốt,tínhbốcđồngkhôngphảihoàntoànlàxấu.Bởivì,thôngthườngngườinóngnảynhấtđịnhcótàinăngnênhọmớingôngcuồngkiêungạo,cólẽhọbiếtrõtàinăngmìnhgiỏi,hoặcthôngminhhơnngười,cũngcóthểhọdũngcảmrasứcnỗlựclàmviệchơnbấtcứngườinào,vìvậymàđượcthànhtíchrấttốt.Khihọthấyngườiđồngtranglứakhôngbằngmình,tấtnhiêntâmkiêungạokhởilên.Tâmlýnàykhácvớithổiphồngmìnhquámứcrồisinhrakiêungạo.Ngườicànglớntuổicàngthấynănglựccógiớihạn;vảlại,saukhihọtrảinghiệmnhiềutrongcuộcsốngnênpháthiện:“Ngườigiỏicóngườigiỏihơn,ngoàitrờicótrời”.Nghĩalà:“Córấtnhiềungườitàigiỏi,chứchẳngphảichỉcóvàingười”.Chodùcùnglứachẳngcóngườilợihạihơnmình.Nhưngngườilớntuổi,thậmchícảngườitrẻtuổihơncóthểvẫncóngườigiỏihơn,chodùcùngmộtthờiđạichẳngcóngườigiỏihơnmình,nhưngởthờiđạitrướcnhấtđịnhsẽcó.Đâychínhlàđạolýđốinhânxửthế.

Chonên, saukhimộtngười từng trảicókinhnghiệmsâusác, tấtnhiêndầndầngiảmbớtđi tínhngôngcuồng,kiêungạo.Nếunhưngườinàyvẫnkhôngbiếtkiểmđiểmhànhvithìchỉsốnglâuthànhlãolàngchứkhông thành tựuđượcviệcgì.Bởivìmộtngười thíchchơi trội, lười laođộng,đạp trênđầucủangườikhác,điđếnđâucũngkhôngđượcmọingườichàođón.Hạngngườinàychỉhạingườilợimình,cólẽchỉlàmđượcviệcnhỏtạmthời,khôngthểthànhtựuđượcviệclớn.Ngườicókhảnăngthànhcôngviệclớnnhấtđịnhlàngườiphảicólòngrộnglượng,nỗlựctinhtấn,cốnghiếnphụcvụchongườikhác;đồngthời,khôngchiếmcônglaocủangườikháclàmcủamình.Ngườikhiêmtốnnhưvậychắcchắnđượcngườikháctônkính,hoàntoànkhácvớinhữngngườikhoekhoang,khoáclác,khôngcoiairagì.Nhữngngườitângbốcmình,chodùngườikháckhôngnóitrướcmặt,nhưnghọphêbìnhsaulưng.Vìthế,làmngườichodùcócốnghiếnrấtnhiều,nănglựctàigiỏibaonhiêuthìcũngphảigiữkhiêmtốn.Mộtngườithànhcông,tuyệtđốikhôngchỉnhờnỗlựccủariêngmìnhmàcònnhờcácduyênhoàhợpmàthành.NóitheoPhậtpháp,mộtngườithànhcônglànhờphướcđứcchungcủachúngsinhmàđượccảmứngtácthành,cánhânchẳngcócốnghiếngì,chỉlàmộtcôngcụchẳngcótàigiỏigì.Nếunhưmọingườiđềukhôngcóphướcbáođểtiếpnhậnthànhquảnhưthếthìcánhâncốgắngnỗlựccũngvôích.Đâylàđiềuchúngtathườngnóilà“cộngnghiệp”,làmọingườicùngchungnỗlựcmớihoànthành.Vìthế,chodùlàngườituổitrẻcũngđược,lớntuổicũngkhôngsao;saukhithànhcông,tuyệtđốikhôngđượcđắcývênhváo,khoekhoangmình.Nếunhưbấtcứviệcgìaicũngnghĩnhưthếthìngườikiêungạocólẽsẽgiảmít,vàaiaicũngkhôngkiêungạo,đềulấykhiêmtốnlàmbảnhoài;nhưvậy,thếgiớisẽhoàbình.

TÀMQUÍKHÔNGPHẢITỰTIPhậtphápmuốnchúngtabiếttàmquýmàthườngsámhối,nhưngcóngườidovậymàđánhmấtlòngtựtin;nênhiểutàmquýlànguyêndocủatựti.Sựthật,tàmquývàtựtihoàntoànkhácnhau.Tựtilàkhôngcólòngtinvàobảnthânmình,coithườngmình;hoặcbịngườikhácxemthườngmàcảmthấymìnhkhôngcónăng lực;dođó,việcgìcũngkhôngmuốnlàm,cũngkhôngdámgặpmọingười.Tàmquýlàcảmthấymìnhlàmchưađượctốt;hoặclàmsaimuốnsửađổiđểtốthơn,nhưýnghĩacủacâunói:“Mấtbòmớilolàmchuồng”.Vìthế,tàmquýlàsaukhibiếtmìnhlàmsai,tựcốgắngsửađổitíchcực.Giốngnhưbạnnóisaimộtcâulàđắctộivớingườirồi,tựmìnhlạikhôngbiết;sauđó,bạnmớibiếtvìcóngườivôtìnhkểlạikhiếnbạnbịtổnthương;vì thế,bạnkhôngmuốngặplạingườiấyvìcảmthấyrấtxấuhổ,vàsuynghĩ:“Vìsaomìnhkhôngcẩnthậnnhưthế,ngaycảnóisaicũngkhôngbiết,lầnsaunhấtđịnhphảisửađổi”.Chonên,khisinhtâmtàmquýnhấtđịnhphảixinlỗingườiđó;sauđó,tâmluôncảnhgiác,hivọnglầnsausẽsửađổi.Ýnghĩatàmquývốnlàcólỗivớimìnhvàxấuhổvớingườikhác.Cóngườicảmthấynghingờ,chorằngcólỗivớingườikháckhôngnhấtthiếtcólỗivớimình,vàcólỗivớimìnhcũngkhôngnhấtđịnhcólỗivớingườikhác.Kỳthật,haiđiềunàycóquanhệmậtthiết,vídụtựmìnhlàmsai,nóisai,nhìnbềngoàichỉcótổnthươngđếnngườikhác,nhưngtrênthựctếcũnglàmtổnhạiđứchạnhcủamình.Cólúctuychúngtakhôngnóisai,làmsai,nênđượcnhiềungườicangợi;thậmchíbanthưởngchobạn,nhưngbạncảmthấybanthưởngnàynhiềuhơncôngsứcmìnhbỏranêncảmthấyhổthẹn,bạnphảicốgắnghơnnữa;vìthế,dùkhôngbịtổnthương,nhưngvẫnphảiphảntỉnh.GiốngnhưchúngtôitừngtrụtrìThiềnThất,hoặckhidạytrênlớp,thườngnóivớicáchọcviên:“Lầnnày,tuychúngtôidạycácbạnhọc,nhưngchuẩnbịbàichưađượcchuđáo,nhìnthấycácbạnbỏthờigianhọc

tậpnhưthế,chúngtôicảmthấythậtcólỗivớicácbạn,thậtxấuhổ”.Cólúcsaukhidạyxong,chúngtôithườngnóicảmơncáchọcviên:“Thậthổthẹn!Thậthổthẹn!Chúngtôiphảicảmơncácbạnđãlắngnghetiếpthugiờhọccủachúngtôi”.Khichúngtôicảmthấyhổthẹnthìgiờdạylầnsaucóthểchuẩnbịtốthơn,cũngcólúccáchọcsinhvàđệtửcủachúngtôithấytôidạycũngchưađầyđủlắm,nênhọcầntìmtòitracứunhữngđiềuhayhơn;dođó,tựmìnhchủđộngnghiêncứu,pháthiệnracànghay,càngmới,càngcóquanniệmvàphươngphápứngdụng.Dođó,cóthểthấytàmquýlàrấttíchcực.Nhưngtựtithìkhônggiốngnhau.Tựtilàbịngườiphêbình,hoặclàlàmxongmộtviệcnàođócảmthấykhôngcólòngtựtin,cảmthấycólỗivớingườivàcólỗivớimìnhmàsinhratâmtháidứtkhoátkhôngchịulàm.Tưtưởngkhôngmuốnlàmviệcnhưthế,chodùhọcólàmnhiềulầncũnglàmkhôngđạt;chẳngnhữngkhôngthểlàmchongườikháchàilòngmàngaycảchínhmìnhcũngkhôngvừaý,mìnhđãkhôngcónănglựcthìtốtnhấtđừnglộkhảnăngthấpkémcủamình.Vìthế,ngườicảmthấytựti,chẳngnhữnglàmchomìnhkhôngthểtrưởngthànhmàcònkhônglàmđượcnhiềuviệcphụcvụvàcốnghiếnchongườikhác,lạitrởthànhchùnbước,hoàntoànkhácvớitàmquý.

DÙNGKHÍCHLỆTHAYQUỞTRÁCHTrongkinhPhậtcómộtcâuchuyệnvềhaiconbòkéoxe.Chuyệnkểrằng:Cóhaingườidắthaiconbòkéoxelêndốc.Khingườiđitrướcdắtbòkéoxelêndốckhôngngừngkhíchlệnó,anhtanói:“Bòngoannhé!Tabiếtsứcngươirấtmạnh,nêntinrằngnhấtđịnhngươikéoxelêndốcrấttốt;đợikhilêndốcrồi,tasẽđểchongươinghỉmộttí,tacũngphụđầyvớingươi.Nào!Chúngtacùngcốlênnhé!”.Kếtquả,conbònàykéoxelêndốcrấtnhanh.Ngườiđisauthìluônhùnghổhốithúcbò,lạivừađánhvừamắngnó:“Conbònguxuẩn,lườibiếngnày,hiện tạichúng taphảikéo lêndốc, tanghĩngươingốcnghếch,chắcchắnkéokhông lênđượcrồi”.Rốtcuộc,conbòđứngìrakhôngchịuđi,chodùngườichủđánhđập,lahétcỡnàonócũngkhôngchịukéo.Vìnóbịmắnglàconbònguxuẩn,lườibiếng,kéokhônglênđượccũnglàlẽtấtnhiên.Mặcdùđâylàcâuchuyệnngụngôn,nhưngchúngtôinghĩthậtsựconbòcũngcóthểlàmnhưthế.Tươngtự,nóivềconngườiđốixửtốtvớinhaunênkhíchlệtốthơnlàtráchmắng,ứchiếphayxemthường.Nếunhưbạncangợi,khíchlệhọthì tấtnhiênhọhết lòngvớibạnvàcảmthấy“Anhtốtvới tôinhưthế, tấtnhiêntôiphảicốgắng”.Nhưngnếubạnmắnghọlàkẻvôdụng,bấttàithìtấtnhiênhọsẽnghĩ:“Dùsaomìnhcũnglàkẻbấttàivôdụng,phảilàmnhưthếnào?”.Kếtquảlàdùcócơhộithửsức,họcũngbỏluôn.Trướcđây,cómộtcôbéđanghọcphổthôngtrunghọc,nhưngrấthamchơi,vìmẹcôkhôngyêntâmnênmỗingàysaukhitanhọc,chodùcôbévềnhàsớmhaymuộnluônbịmẹhỏi:“Hômnayconcóđichơivớibọncontrailêulổngkhông?”.Chodùcôbénóikhôngcónhưngngườimẹvẫnkhôngtin,mỗilầncôđihọcvềbàvẫnhỏinhưthế.Côbénghĩ:“Mìnhcóvềnhàsớmcũngnóinhưthếmàcóvềmuộncũngnóinhưthế,vậythìvềtrễmộttícũngkhôngsao”.Mộthôm,ngườimẹhỏithẳng:“Hômnayconlacàởđâu?Nhấtđịnhlàconđichơivớibọnlưumanhđúngkhông?”.Kỳthật,côbévềtrễmộttícũngchẳnglàmviệcgìxấu;vảlại,côcũngchẳngkếtbạnlưumanhnào,nhưngvìcôbénóikhôngcó,ngườimẹcũngbuộccholàcó.Dođóvềsau,côkếtbạnvớibọnlưumanhthật,đếnkhitựmìnhhiểuđượcvàtỉnhngộ,cômớitránhxabọnlưumanh.Chonên,đốivớiviệcgiáodụcconcái,khôngthểnóichúngnólàkhôngtốt,bằngkhôngsẽdễđưađếnnhâncáchtựti,bấtcứviệcgìchúngnócũngnghĩlàmkhôngđượcnênđànhcamchịuthụtlùi.Chúngtaphảikhíchlệ,khenngợiconcái,nhưngđừngkhenconquámức,bằngkhôngchúngnósẽhiểulầmmìnhgiỏi, trởthànhhỗnhào,xấcláo,khôngcoiairagì, thậmchíbiếnthànháplựcchochúng,điềunàyảnhhưởngđếnsựpháttriểnthântâm.

Chúngtacóthểnóivớicon:“Hômnay,conlàmrấttốt,mẹthấyrấtvui,nhưngcóbạnlàmgiỏihơnconnữađó,mẹtintưởngconsẽlàmgiỏihơnbạnấy,nhưngconcũngkhôngcầncốsức,concónỗlựclàtốtrồi”.Bấtcứviệcgìcũngphảiđúngmức,nhấtlàviệcchamẹgiáodụcconcáirấtquantrọng.Chonênvìcon,bậclàmchamẹcũngphảicốgắngtudưỡngsửađổimìnhthêm.

CỞIBỎLỚPHÀONHOÁNGBÊNNGOÀITâmchuộnghưvinhlàmộttrongnhữngphiềnnãocủachúngta,nócóliênquanđếntâmtựti.Nhưcácphươngdiệnhọcvấn,tàinăngmìnhchưagiỏilắm,nhưnglạimuốnmìnhnổitrộilàmchongườikháchâmmộ;hoặcmuốnchomọingườithấymìnhcóđịavị,ướcmuốnnàylàlòngchuộnghưvinh.Vídụ,mọingườicùngmặcquầnáođẹpđểtiếpđónkháchquý;nhưngrõrànglàchúngtakhôngcầntốnnhiềutiềnđểmuahàngnổitiếng,chỉlàvìtiếpđónnhữngngườinổitiếngnàynênănmặcđẹpmộtchútlàđược;nếutựmìnhbỗngdưngthíchkhoekhoanglàchuộnghưvinh.Cònnhớ,khitôicòntrẻtừngcóphongtràochạytheomốtrăngvàng.Córấtnhiềungườirăngkhôngbịgì,nhưngvìmuốnkhoemìnhcónhiềutiền,hoặcchạytheomốtcũngđilàmrănggiảbằngvàng.Nhữngkẻchuộnghưvinh,khônghềnghĩđếnmứcthunhậpkinhtếcánhân,haytậptrungvàohọchỏităngtrưởngtrítuệ,chỉchuộnghìnhthứcbềngoài,cũnglàhưvinh.Hưvinhthườngxuyênđemlạichongườitarấtnhiềuđaukhổ,rõràngtựmìnhkhôngcóích;hoặclàphítổnkhôngđáng,cũngvìsĩdiệnmàdốchếtcủacải,sứclực.Nhưchúngtacùngcácbạnvàoquánăn,mặcdùmìnhkhôngcóđồngtiềnnào,nhưngvìchuộnghưvinh,lạimiễncưỡnggọirấtnhiềuthứcănmờicácbạndùng;tựchomìnhlàngườihàophóng.Ngoàira,còncónhữngngườinhìnthấyngườikháclàmviệctốtđượcmọingườikhenngợi,vìmuốnmìnhđượccatụng,khẳngđịnhmìnhvớimọingườimớimiễncưỡngđilàmnhữngviệctốt;đâycũnglàmộtloạihưvinh.Vảlại,nhữnghànhđộngnàykhôngtốtchomìnhvàngười,cóthểvìmìnhkhôngcótiền,hoặcnănglựcđểgiúpngườikhác;kếtquả,vìkhônglượngsứcmình,chẳngnhữnglàmchomìnhgiốngnhưngườisụpchânxuốnghố,càngvùngvẫycànglúnsâu,khôngcócáchnàothoátđược,cũnglàmchongườiđượcgiúpđỡhivọngtanvỡ,thấtvọng.Chonên,chuộnghưvinhkhônghẳnnhằmvàovậtchất,cólúctâmlýháodanh;hoặcthíchkhẳngđịnhmìnhtrộihơnngườikhác,cũngchínhlàchuộnghưvinh.Nhưcóngườimưucầudanhtiếng,họbỏramộtsốtiền,muốnbạnđăngtrênmụcquảngcáo,tuyêntruyềnrộngrãichomọingườibiết.Điềunàytuylàhưvinh,nhưngvẫntốthơnnhữngkẻchuộnghưvinhkhôngthật;bởivìhọbỏtiềnrathậtsự,thậtcónănglựcnhưthếvàkhônghoàntoànlàgiảdối.Điềunày làmchochúng tôinhớđếnđãxemquamộtbộphim, trongphimcómộtngườimặcbộđồâuphục,nhưngbêntrongkhôngmặcyphụcchỉlàcổáo,lạithêmcáicàvạt.Ngườihưvinhgiốngnhưquanlớnđầuócrỗngtuếch,mặcbộâuphụcnày,tuybềngoàitướngmạođườngbệ,nhưngbêntrongkhôngbiếtgì.Chúngtôitinrằngchẳngcóaimuốnlàmmộtngườichỉcócáimãbềngoài.

LÀMTHẾNÀOTIÊUTRỪBỆNHƯAHƯVINH?Trongxãhộingàynay,cómộtsốngườisốngrấtxaxỉ,phươngtiệnđilạiđềulàxeđờimớiđểphôtrươngsựgiàusang,cácloạiđồdùngtrongnhàbằngvàng;thậmchíngaycảcáibôcũngbằngvàng.Mụcđíchcủahọmuốnlàmchongườikhácbiết,họkhácvớimọingườirấtxa,lấyđólàmthoảmãn.Cũngcóngườichorằngmìnhlàmratiềnnênphảihưởngthụ;bởivì,nếukhôngxàicủacải,lỡngàynàođóthầnchếtđếngọichưakịphưởngthụthìchẳngkhácnàotiềnhếtsạchsao?Chonên,họcóbaonhiêuthìxài

hếtbấynhiêu;đâycũng làmộtđộng lựckích thíchhọkiếmtiền.Còncóngườichorằng, thờigianconngườisốngởđờingắnngủichỉmấymươinăm,nếunhưmìnhkiếmđượctiềnmàkhôngxàithìbịngườikhácxàihết,đángtiếcbiếtbao!Vì thế, thàtựmìnhxàihết tiền,họkhôngmuốnđểlạichongườikhác.Điềunàykhôngphảingườichuộnghưvinh,nhưnglànhữngkẻlãngphí.Haihạngngườinày,bấtluậnlàđứngtrênlậptrườngPhậtpháp,haynóitheoquanđiểmbảovệmôitrườngđềukhôngnênkhuyếnkhíchhọlãngphí.Bởivìnhữngthứđổdùngđềulàtàinguyêntựnhiêntrêntráiđất,màtàinguyêntựnhiênđềuthuộccủachungmọingười,khôngphảicánhâncủahọ.Vìthế,chodùmìnhkiếmđượctiềnnhưngđángtiếtkiệmđượcthìnêntiếtkiệm,khôngnênvungtiềnquátránđểhưởngthụ.Nhưdùngxecũngkhôngcầnthiếtchọnxesangtrọng,lẽnàođemxetheolêngiườngngủ?Hoặcđemxevàotrongvũtrườngcùngkhiêuvũ,uốngrượu?Còncáibôdùngđượclàtốtrồi,cầngìphảimạvàng?Cóngườivìmuốnkháchơnmọingười,nênbiểuhiệntâmlýmìnhlàngườigiàusang.Nếunhưtấtcảđồdùngđềulàvàng;hoặcdùngvậtchấtđặcbiệtkhácđểchếtạohìnhdángđồdùngkỹxảo,chẳngnhữngcóthểlàmchomọingườicảmthấytâmlýhọcóvấnđề,cònđốivớitựmìnhchưahẳnlàcóích.Chúngtamuốnphátrừquanniệmhưvinhnày,cóthểchỉrõchohọthấyhưởngthụnhưthếđểlàmgì?Nếunhưchỉthoảmãnnhấtthờimàchuốclấysựganhtỵcủangườikhác;hoặcbịchỉtríchlàkẻlãngphí,khoetrươngxaxỉ;nhưthếthìcógiátrịgì?Nhưngnếuchúngtakiếmtiềnđểmưucầuphướclợichoxãhội,thayđổiquanniệmconngườivàtrợgiúpđứchạnhconngườithìrấttốt,đờisốnglạiantoàn,ổnđịnh,tốntiềnnhưthếlàviệcđánglàm,cóýnghĩa.Chúngtôitừnggặpquanhữngngườirấtgiàucóbiếtsửdụngđồngtiền.Khichúngtôiđếnthămnhàhọ,pháthiệnđồvậttrongnhàtrưngbàyrấtđơngiản,họănmặc,đồdùngcũngrấtgiảndị.Họkiếmđượctiềnđềusửdụngvàoviệckinhdoanhcôngtyvàlợinhuậnđềuđemlàmtừthiệnxãhội,màkhônghưởngthụcánhânmình;bởivì,họchorằngchỉcótựnhiênmớilàtốtnhất,cuộcsốngchấtphácluônđượcmạnhkhoẻ.Chonên,mộtngườiđượcgiáodụcvàcónềntảngđạođứctốtthìsẽkhôngcótâmchuộnghưvinh;bởivì,họhiểurõđạolýđừngvìcủacảimàđánhmấtlýtrí.

Bàithứsáu:NGHI

Bất cứ việc gì tựmình không giữ lập trường, không có lòng tin với người là nghi.Nếu xác lập đượcphươnghướngcuộcsốngchínhxácvàtháiđộxửthếthìkhôngcònsốngtrongnghingờ.

CÓNÊNNGHINGỜKHÔNG?Bảntínhconngườichưahẳn làđanghi,phầnđôngtừngbịmắclừa,chonênmớiđanghi.Nếuchamẹthườnglừadốiconthìtấtnhiênconcũngbắtchướclừadốingườikhác;vìthế,làmchomọingườihiểulầmchorằngconngườisinhradườngnhưđãđanghi.Cóngườibịngườikháclừagạt,nhưngvẫntiếptụctintưởngngườiđó,kếtquảbịlừahếtlầnnàyđếnlầnkháccứmàvẫncứtin;đâylàhạngngườichấpmêkhôngngộ.Bởivì,anhtakhôngtintưởngtuyệtđốivàongườikhácmàlàmviệctheocảmtình.Cũngcókhithấyđượcnănglựccủangườikhácthấpkémnhưngvìkhôngcóbảnlĩnh,chonêndễbịgạt.Nhưngsựlongạicũngkhônghẳnlàviệcxấu,nhưkhichúngtađirangoài,vìlolắngkhôngcẩnthậnsẽdẫmphảiđinhnênviệctrướctiênlàchúý.Cóngườibịđạpđinhmấylần,chonênmỗibướcđiđềusợđinhdướichânmình.Dođó,nếutrongquátrìnhđờingườithườnggặptrắctrở,tấtnhiênlâungàysẽtạothànhtíchcáchđanghicủahọ;haynóicáchkhác,nếunhưmộtngườilàmănpháttriểnkháthuậnlợi,lòngtựtincủahọcàngmạnh,bấtcứđiđếnđâuđềucảmthấygiảiquyếtvấnđềdễdàng.Cóngườilúccòntrẻrấtítnghingờ,chonênhọquyếtđoán,năngnổlàmviệcđểthăngtiến,đếnkhilớntuổihọsuynghĩrấtnhiều.Họcóthểnghingờ:“Talàmgiỏinhưthếnàysao?”.Khivềgiàcóthểhọtrởthànhmộtngườidodự,thiếuquyếtđoán;đặcbiệtngườigiàkhôngdưdảtiềnbạcnênhọsuytínhrấtkỹcàngtrướckhiđưaraquyếtđịnh.Nóivềkinhnghiệmmắclừa,trướcđâychúngtôicógặpmộtlần,lúcnàynhớlạichúngtôithấyrấtthúvị.KhichúngtôiởMỹnhậnđượcmộtphongthư,nóitôiđượcthưởngphảiđinhận,chúngtôikhôngtin,nênhỏingườibạnởMỹ,giảithưởngnàycóthậtkhông;bởivìcónhữngdoanhnghiệpvìmuốngiớithiệusản

phẩmnênmớitổchứcbốcthămtrúngthưởng,anhtacũngthườnggặpviệcnày.Dođó,chúngtôinhờanhtagọiđiệnhỏithửxem,kếtquảhọnóichúngtôiđượctrúngthưởngthiếtbịđiệnrấttốt,chúngtôinhờanhtađinhận.Ngườibạncủachúngtôicũngkhônghỏithiếtbịđiệngì,vộiláixeđếnnhận;kếtquả,chạyxehơn50dặm,chỉnhậnđượcmộtbộốngnghe,tínhratiềnxăngđếnđịađiểmnhậnquàthìlỗnhiều.Vìsaochúngtôiđượcgiảithưởngnày?vốnlàmộtdoanhnhânmuốngiớithiệucănnhà,xemquatưliệu,họbiếtchúngtôitừnơikhácđến,nênmượncớtrúngthưởngđểchúngtôiđếnxemcănnhà.Từkinhnghiệmlầnnày,bấtkỳgiảitrúngthưởngnàochúngtôicũngkhôngnghĩđến.Chúngtacầnphảiđềphòngngười lạ,nếunhưcóngườinóivớibạn:“Hiệngiờbabạnnằmtrongbệnhviện,tôiđưabạnđếnthămba”.Trướctiên,bạnphảihỏi:“Vìsaobatôinằmtrongbệnhviện?Đểtôigọiđiệnthoạihỏithửxem”.Đợisaukhixácđịnhđốiphươnglàngườinào,cóquanhệvớibamìnhthìmớicóthểtin.Nếuđốiphươngthậtsựcótâmtốtđếnbáochobạnbiếtthìbạncũngphảicẩnthậnvàgiữmình,tốtnhấtlàsaukhicảmơnhọthìnên,đimộtmìnhsẽantoànhơn,đừngđểbịmắclừangườikhác.Mặcdùnghingờcótácdụnggiữmình,nhưngcũngkhôngthểcứngnhắc,làmviệcgìcũngđềuđanghi,nêncứchầnchừ.Chúngtacầnphảidùngtrítuệphánđoánmớicóthểnắmbắtcơhội.

NGHINGỜVÀNIỀMTINNgười nặng lòng nghi thườngdo dự khôngquyết định, có người khônggiữ vững lập trường, có ngườikhôngtintưởngngườikhác;chonênbấtcứviệcgìcũngkhôngdámquyếtđịnh.Bởivìhọkhônggiữvữnglậptrường,cũngkhôngcómụctiêu,phươnghướngvàtiêuchuẩnnhấtđịnhđểlàmnguyêntắcchomìnhđốinhânxửthế;chonênbấtcứviệcgìcũngnghingờ.Chodùngườikhácđốivớihọrấttốt,nhưnghọlạinghĩngượclại.Dođó,ngườinặnglòngnghi,làmbấtcứviệcgìcũngkhóthànhcông.Thôngthườngchúngtahìnhdungmộthạngngườilà“hồnghi”,vìhọnóiragiốngnhưconcáoxảoquyệt.Concáocóthểnóilàđộngvậtrấtnguyhiểm,chonênlấynóđểhìnhdungconngườicótháiđộnghingờbấtcứviệcgì-khôngphảilànghingờngườikhácgâybấtlợichohọ,mànghingờsựviệccóthểthayđổi.Chúngtanóiconngườicóniềmtin,xácthậtlàphảitinmình,tinngườikhácvàtinsựthật,gọilàtintưởng.Niềmtinchỉcóđốivớingườihoặcsựvậtmàmìnhđãnắmvữngmộtsốvàhiểurõvềhọ.Ngườixưađãday:“Biếtmìnhbiếtta,trămtrậntrămthắng”.Nếunhư,bạnkhônglườngsứcmình,làmviệcmùquángthìđếnlúcnàođócóthểrơivàomâuthuẫnnghingờchínhmình.Chúngtôinói thídụ, tiếtmục“Đạiphápcổ”mờicôTrầnNguyệtKhanhlàmngườichủtrì tiếtmục, tấtnhiênmọingườitintưởngcôchắcchắncónănglựcchủtrìviệcnày.NhưngchúngtôivàcôTrầncóthểhợptácđượckhôngvàhợptácđếnmứcđộnàothìphảidựavàosựtínnhiệmcủahaibên.Vìthế,trướckhichúngtôichọntiếtmục,phảihiểurõthôngsuốtchủđềlầnnàycầnbànluậnđiềugì.Nếunhưhoàntoànkhônghiểuthìcơbảnkhôngcócáchnàomàbànluậnđúng.Thếnêncầnlàmchămchỉ,cẩnthận;mụcđíchlàmongmuốnlàmviệcđượctốthơn,hivọngkhihoànthànhviệcnày,nhấtđịnhhaibêncànghiểunhauhơn.Dođó,chúngtalàmbấtcứviệcgìđềuphảichuẩnbịtrước,cũngnhưcóngườinóitậphợp,nghiêncứutàiliệu;saukhihiểurõvàphântíchđầyđủthìtrongquátrìnhchúngtatiếnhànhsẽítgặptrắctrở;đồngthời,cóđủđiềukiệnvàhivọngthànhcông.Trênthựctế,việcnghiêncứu,điềutra,hoặccótâmlýcẩnthậnlàdochưahiểurõ,nhưngườiphươngTâynói:“Nghingờlàsựbắtđầucủahọcvấn”.Nhưngsựnghingờnàylàtìmhiểutrithức,khônggiốngsựnghingờ trênđâyđãnói.Bởivì chúng takhôngbiếtviệcđónhư thếnào, chonênmuốn tìmkiếm,hiểu rõ.

Giốngnhưniềmtinđốivới tôngiáovìchúngtavốnkhônghiểurõgiáolý,chỉcóniềmtin.NhưngnếuchúngtavừanghingờvừacầukhấnPhậtthìchúngtacầucácngàicóýnghĩagì?Ngoàira,khôngnênvậndụngnghingờđểgiaotiếpvớimọingười,khibắtđầutìnhbạn,phảibắtđầubằngsựtincậy.Nếunhưcótâmnghingờthìdứtkhoátkhôngnênkếtbạn.Saukhikếtthân,cũngkhôngnêntrúthếtbímậtcủamình;cóthểhọvốnchưahẳncótâmxấu,nhưngvìbạnlàmthếkhiếnhọkhởiýxấu,kếtquảvìquanhệvớibạnmàtăngthêmtâmxấu.Vậyđốivớihọcócôngbằngkhông?Chonên,khikếtbạnvớingười,nhấtđịnhphảitintưởngđốiphương.Dùngngườicũnggiốngnhưvậy,chonênnói:“Nghingờngườithìkhôngdùng,dùngngườithìkhôngnghi”.Nhưngtrongquátrìnhdùngngười,chúngtavẫnphảichúý,cẩnthận;nhưthế,mớicóthểlàmchongườicócơhộipháthuytàinăng,làmviệctốthơn.Vìthế,niềmtinvànghingờtuylàđốilập,nhưngcũngcóthểbổsungchonhau,cótinmớicóthểhoànthànhcôngviệc.Nếunhưbạnkhôngcólòngtinvớingườikhácthìtấtnhiêncôngviệcsẽkhôngthànhcôngnhưmongđợi.

DÙNGTINTƯỞNGĐỂTRỪNGHINGỜChúngtôicóquenmộtPhật tử,anhta tinsốmệnhmìnhkhôngtốt, rấtmêtín luônxemtửvi.Mỗingày,trướckhianhtarakhỏinhà,haytrởvềnhàrồi,nhấtđịnhxemtửvi.Cólúcđiđâucũngnhìnxemàuhồnghaymàutrắng,anhtacũngtínhtoánsựviệctrước;thậmchívìsợtrúngđộc,trướckhiăncơmlấykimcắmvôthứcăn,suốtngàyđanghinhưvậy.Bởivìanhtacảmthấyluônbấtan,nghingờtấtcả,nhưngkhimộtngườisốngtrongtìnhcảnhnhưvậythìrấtđaukhổ.Mộthôm,chúngtôihỏianhta:“Mỗingàychúngtôiđirangoài,gặpmọingườivẫnkhôngxảyraviệcgì.Ngàynàoanhcũngcảnhgiácnhưvậy,cóxảyraviệcgìkhông?”.Anhtađáp:“Thưathầy!Thếgiớinàythậtđángsợ”.Lạicòncómộtngườikinhdoanhnhỏ,nếunhưtraođổibằngtiềnmặtthìanhđềubảongườikhácbỏtiềnvàotrongtúixách,tựmìnhkhôngdámcầmtiền;kếtquả,khôngbiếtngườikhácđưaanhbaonhiêutiền.Chúngtôihỏianhta:“Vìsaoanhlàmnhưthế?”.Anhtađáp:“Thưathầy!Hiệnnaytrêntiềngiấycórấtnhiềuvitrùng,vìtiềnrấtdơ”.“Tôicũngcầmtiềnđâucóbịgì?”.“Thưathầy!Cólẽtaycủathầyđãphòngđộc”.“Khôngcógìđâu,mỗingàychỉcầnanhrửataythậtsạchthìđược,khôngnênquálolắngnhưvậy”.vềsau,anhtachếtkhicònrấttrẻ,nguyênnhânkhôngphảitrúngđộcmàlàquácẩnthận,cuốicùngvìquálosợmàchết.Hàngngày,họsốngtrongsợhãi,nghingờbấtcứđiềugìcũnglàmtổnhạihọ,cũnguyhiếpsinhmệnhcủahọ;chonên,cuộcsốngcứluônnghingờ.Khimộtngườisốngtrongnghingờthìthếgiớinàybiếnthànhnhưđịangục.Mộthoàncảnhvốnlàrấttốt,họlạibiếnnóthànhởđâucũngcótaihoạ,nơinàocũngdữdội,thìtấtnhiênkhôngcócáchgìsốngnổi,cóthểlàvìtâmlýchịuđựngkhôngnổinênhọchết.Chúngtamuốntrừsựnghingờvôíchnày,trướchếtphảikiếnlậpmộtphươnghướng,cáchsốngchínhxácvàtháiđộxửthếđúngđắnthìtrongcuộcsốngsẽkhôngcònnghingờ;nhưngthenchốtlàởhaichữ“niềmtin”;cũngchínhlàtinnhânquả,tinnhânduyên.Saukhitinnhânquả,làtinmìnhkhônghoànhảokhivấpngãsẽkhôngcóvấnđềgì,cũnglàkhôngcóloâuquámức.Nhânquảnàylàmìnhđãtạotáctừvôlượngkiếpđờiquákhứchođếnngàynay;mặcdù,chúngtakhôngbiếtngọnnguồnnhưthếnào,nhưngvìtincónhânquảthìchúngtasẽcốgắngtạophươnghướngtốthơn,cuộcsốngcũngsẽngàycàngthiếtthực.Tinnhânduyênlàtintưởngchỉcầnmìnhchúý,cẩnthận,nỗlựcxúctiếnnhânduyêntốtthìhoàncảnhcuộc

sốngcủamìnhcóthểtốthơn.Nếunhưkhôngcónhânduyêntốtthìbạnphảitìmcáchđểlàmthànhnhânduyêntốt.Khisinhra,tuyphướcbáo,tuổithọcủamỗingườivềcơbảnđãsắpđặtrồi,nhưngnókhôngphảilàbấtbiến,chỉcầnchúngtacốgắngnỗlựcthìvẫncóthểthayđổi,cảithiệntấtcả.Tinnhânquả,tinnhânduyên,niềmtincóthểtrừsạchnghingờ.

CÀNGNGHINGỜCÀNGNGỘMọingườibiếtloâulàlosựviệcchưaxảyramàloâuthìsinhranghingờ,hoặclosựviệcsắpxảyra,khôngbiếtkếtquảrasao.Xảyratìnhtrạngnày,phầnđônglàngườikhôngquảquyết.Cóngườilolắngchoconcái;cóngườilolắngcuộcsốngvềgià,cónhữngngườilolắngvìsựnghiệp.Chonênhọthườngsốngtrongbấtan.Loạibấtannàyrấtđaukhổ,giốngnhưbậclàmchamẹthườnglolắngvấnđềgiáodụcvàtươnglaichoconcái.Nếunhưchamẹcứsốngtrongtìnhtrạngloâu,nghingờnhưthếthìsẽảnhhưởngkhôngtốtđếnconcái.Bởivìchamẹdạyconmàkhôngrõđúngsai,concáikhôngđihọccũngđược,họcquánhiềucũngkhôngsao;concáihamđichơinhiềucũngđược,khôngđichơicũngtốt,làmchoconcáikhôngbiếtnghetheoai,khôngbiếtlàmthếnàomớiđúng?Bảnthânchúngtôitừngcókinhnghiệmnày,hàngngàykhichúngtôilạyPhậtthìthầybảo:“ConlạyPhậtchẳngcóíchgì?Khácnàogàăngạo”.Vì thế,chúngtôichuyểnsangniệmPhật,kếtquảthầynói:“ConniệmPhậtcóíchgì,giốngnhưđĩahátđượcthulại”.Chúngtôiđổisangngồithiền,khôngngờthầylạibảo:“Conngồithiềncóíchgì?Giốngnhưkhúcgỗ”.Chúngtôilạichuyểnquatụngkinh,thầylạibảo:“Contụngkinhcóíchgì?Đềulàmộtđốngvăntự”.Sau đó, chúng tôi đến hỏi thầy: “Bạch thầy!Rốt cuộc con phải tu như thế nàomới đúng?”.Thầybảo:“Thầykhôngbiết,tựconhãynỗlựctutập”.Thầynhấtquyếtkhôngnóichochúngtôibiếtvìsaothầylàmnhưthế.Lúcđó,chúngtôicũngrấtloâu,nghingờ,khôngbiếtrốtcuộcphảilàmthếnào?Tôikhônghiểuvìsaothầyđốivớichúngtôinhưthế.Sauđó,chúngtôihiểuralàthầydạykhôngnênchấpbấtcứphápmônnào,chỉcầncóchấplàsai.Nhờđó,chúngtôihiểuđượcphươngpháptuhànhtốtnhấtchínhlà“cuộcsốnglàtuhành”,cũngchínhlàkhilàmviệcgì,bạnphảicốgắngchuyêntâmlàmtốtviệcđó.Kỳthực,phươngpháptuhànhtheoThiềntôngchínhlà“nghi”,cóphảithầymuốnlàmchochúngtôisinhnghingờ,nhưngchúngtôikhôngbiết.Nghilàlàmchobạncảmthấyđiềugìcũngkhôngđúng,làmnhưthếnàykhôngđúng, làmnhưthếkiacũngkhôngđúng, làmchomìnhluônbựcbội;sauđó,bạncứmãibựcmình,khóchịu,khôngbiếtphảilàmthếnào,bỗngnhiêntronglúcsuynghĩnungnấuliềnkhaingộ.Khiấy,tuychúngtôichưakhaingộ,nhưngcảmthấycáchthầydạydườngnhưlàđúng,mụcđíchcủathầylàdạytôikhởisinhnghingờ.Bởivì,nếubạnmuốnbiếtvìsao,tấtnhiênsẽđihỏi,đitìmhiểu:“VìsaolạyPhật,ngồithiềnkhôngđúng,xemsách,tụngkinhcũngkhôngđược,thầylàmnhưthếrốtcuộcphảilàmthếnào?”.Vìthế,chúngtôikhôngnghingờthầy,tintưởngbấtcứđiềugìthầybảonhấtđịnhđềucólýcủanó;đâychínhlàlợiíchkhôngcónghingờ.

KHÔNGCẦNLOLẮNGCHOTƯƠNGLAIChúngtôithườngdạycácđệtửphảinhìnhiệntạicủachúngta.Bạnsốngtrongthờigianhiệntạithìkhôngcầnlolắngtươnglaixảyranhưthếnào.Nếunhưbạnthườnglolắngchotươnglaithìthờigianhiệntạibịlãngphímấtrồi,điềunàychẳngphảilàđángtiếcsao?

Ngườixưanói:“Mộttrămconchimởrừng,khôngbằngbắtđượcmộtcon”.Nếunhưhiệntạibạnbắtđượcmộtconchimthìbạnkhôngcầnlolắngphảilàmthếnàobắtđượchết100conchimkhácởtrongrừng,chỉcầnbạnchămsócmộtconchimchuđáolàđượcrồi.Nếunhưbạnchămsócconchimbắtđượctốt,cólẽchimkháctrêncâycũngsẽbayđi;nhưngnếubạncứlolắngchỉbắtđượccómộtconchimnênmuốnbắtđượchếtthảymộttrămconchimthìphảithảmộtconchimhiệntại,đểđuổibắtmộttrămconchimkia;kếtquả,chẳngnhữngmộttrămconchimkiabayđimấtmàconchimbắtđượccũngkhôngcòn.Vìthế,cáchtốtnhấtlàbạnnắmbắthiệntại,vậndụnghiệntại,từhiệntạimàtừngbướcvữngchắcđivềphía trước.Conngườimuốn tiến bộphải vươn lên, cầnphải phối hợpvị trí hiện tại và nỗ lựckhôngngừng.Phươnghướngnhấtđịnhkhông thể thayđổi,nhưngchỗđứngcó thể thayđổi;nếunhưchỗđứngkhôngthayđổithìbạnsẽkhôngtiếnlênđược.Hiệntại,tuybạnđangtiếnbướcvữngchắc,nhưngbạnphảibiết rõ tìnhhuống thực tế là thếnào,sauđómớicó thểđi tiếp;đâychính làcách làm“thận trọng từngbước”.Nếunhưbạnnắmchắccáchlàmnàythìbấtluậntươnglaixảyraviệcgì,bạncũngcónănglựckịpthờiứngphó.Bằngkhông,bạncứlolắngchotươnglaithìmỗibướctronghiệntạiđềuđikhôngvững,cókhicònlàmhỏngviệcvàrấtnguyhiểm.CónhữngngườilolắngvìtìnhhìnhdidâncủaĐàiLoan,nhưngkhingườidânđếnnướcngoàirồi,cuộcsốnglạikhôngtốtbằngtrongnước.Chúngtôikhôngphảnđốididân,bảnthândidânkhôngcóvấnđề,ngườinướcngoàicũngđếnĐàiLoan,quantrọnglàtâmlýcủangườididân.NếunhưhọsợởĐàiLoansẽgặpnguyhiểm,nhưthếlàcóvấnđề.ChỉcầnchúngtaởĐàiLoanđượcquảnlýtốt,nhândânđoànkết,anninhbảođảmthìkhôngcóviệcgì.Dođó,chúngtakhôngcầnquálolắngchobảnthân,hoặcxãhội,hayquốcgia,chỉcầnchúngtasốngthựctạilàmtốtcôngviệcthìđượcrồi.Chúngtamuốnsốngngayhiệntại,cũngchínhlàsốngthậtsựvàthiếtthực.Hiệntạibạnlàmviệcgìthìphảichuyêntâmlàmviệcấy.Vídụchúngtôiđổngýphỏngvấn,nếutrongtâmsuynghĩlungtungthìsẽnóinănglộnxộn.Nếubạnsốngthậtsựchuyêntâmlàsốngtronghiệntại;đâylàcáchtuhànhrấttốt,cũnglàphươngpháptốtnhấtkhắcphụclolắngvànghingờ.

SỢCŨNGVÔÍCHNóiđếnlosợlàkhichúngtađứngtrướctìnhhuốngnguyhiểm;hoặclàbiếttrướcsẽxảyrasựcốtaihoạ,tâmlýsinhrabấtan,lolắng.Mặcdù,chúngtôikhôngphảilànhàtâmlíhọc,nhưngchúngtôibiếtlosợlàmộttrạngtháitâmlýluôncócảmgiáckhôngantoàn.NgườiTrungQuốcxưacómộtcâuchuyệnthànhngữrấthay,giốngnhưbóngcâycungcóhìnhconrắntrongchénrượu,conngườithấycỏcâytưởnglàđịch,gióthổi,hạckêuđềulàtâmlýlosợdẫnđến.Mỗingườiđềucótâmlosợnhiềuhoặcít;cóngườisợchết;cóngườisợcôđộc.Nhưngphầnđôngmọingườiđềusợbệnh,bởivìaicũngtừngnếmquanỗikhiếpsợnày,giốngnhưcónhữngngườitừnhỏbịchamẹngượcđãi,chodùhọđãtrưởngthànhnhưngtrongtâmhọvẫnluônhiệnrahìnhảnhkinhhãi.Lạicónhữngngườiluônthấyácmộng,nằmmộngthấymìnhbịđuổigiết,hoặcbịtéxuốngsông,hayrơiruốnghầmlửa;đâygọilàngàynghĩsaođêmmơthấyvậy.Điềunàyđủthấyvìtrongtâmhọthườngcảmthấylosợ,nênbấtcứlúcnàocũngcảmgiácsợhãi.Ngoàira,cóngườikhingồithiềncũngsinhracảmgiáclosợ.Vìsaomôitrườngngồithiềnyêntĩnh,antoànnhưthếmàhọvẫnlosợ?Rốtcuộchọsợđiềugì?Cảmgiácsợhãinàysẽlàmchongườitacảmthấydườngnhưsaulưngthườngcómatìmđến.Cảmgiácsợhãivàcảmgiácsinhmệnhkhôngantoànkhônghoàntoànliênquantớinhau.Cóngườinóitâmnghisinhraquỷám,khitâmlosợnghiêmtrọng,thậmchícònlàmchongườitavìquálosợmàdẫnđếntửvong.Nhưcóngườimắcbệnhungthư,người thâncủahọsợhọlo lắng,chorằnghọ

khôngbiếtbệnhtìnhthìcóthểsốngthêmmộtthờigian,chonêncốtìnhgiấubệnhtình.Chúngtanghequadườngnhưcólý,nhưngnếuhoágiảitâmlosợcủabệnhnhân,chohọbiếtsựthậtbệnhtìnhcũngkhôngnhấtđịnhsẽchết,chonênkhôngcầnchegiấuhọ,cókhinóirabệnhtìnhlạicàngtốthơnlàgiấu.Bởivì,nếubệnhnhânbiếtrõtìnhtrạngsứckhoẻcủamìnhthìhọmớibiếtnêntựđiềudưỡngthếnào;nhưthế,họcóthểkéodàisựsống.Dođó,nếunhưchúngtahoágiảiđượctâmlosợlàrấttốt;cònkhônghoágiảiđượclàviệcrấtnguyhiểm.Chonên,đốivớinhữngngườithườngcảmthấylosợ,chúngtôitừngnóivớihọ:“Cácbạnđừngsợ,sợcũngvôích”.Sợhãilàmchovấnđềtrởthànhnghiêmtrọng,gọilà“ngườitrongcuộcthìmê,ngườingoàicuộcthìsáng”.Nguyênnhânngườitrongcuộcbịmêlàvìlosợ,họlolắngvấnđềlợivàhại,đượcvàmất,cứmãilosợsẽxảyraviệcgì;kếtquả,xảyrathật.Nhưngngườingoàicuộcvìkhônglosợ,họxửlýsựviệcrấtbìnhthường.Dođó,chúngtathấyđượcsợhãilàmảnhhưởngnặngnềđếnthântâmcủachúngta,chẳngnhữnglàmtổnhạisứckhoẻmàthậmchícókhảnăngsẽkếtthúcsựsốngcủabạn.Duytrìcáchnhìnkháchquansẽdễdànghoágiảitâmlýlosợ.

LÀMTHẾNÀOĐỂTRỪNỖILOSỢ?Cómộtngườitừnglàmcảnhsát,lầnđầuanhtađếnHồngKôngrấtsợhãi,lokhimáybayđápxuốngphitrườngHồngKôngkhôngcóaiđếnđónanhta.Anhtahồihộphỏichúngtôi:“Thưathầy!ConkhôngbiếtnóitiếngQuảngĐôngcũngkhôngbiếtnóitiếngAnh,đếnHổngKôngkhôngcóaiđónconphảilàmthếnào?”.Chúngtôibảo:“Khôngsaođâu!CậuhãyghiđịachỉvàsốđiệnthoạicủabạncậubằngtiếngAnhvàtiếngTrung,nếunhưkhimáybayđápmàkhôngthấybạnđếnthìcóthểgọiđiệnthoạihỏi”.Kếtquả,anhtalạilolắngmìnhkhôngcótiềnHổngKông,khôngbiếtlàmthếnàođểgọiđiệnthoạiởHổngKôngmàngaycảsốđiệnthoạicũngkhôngtìmđược.Chúngtôilạibảo:“Cậuđừngsợ!Cậucóthểnhờcậynhữngngườimặcđồngphụcở sânbayHổngKônggiúpđỡ.Nếunhưcậukhôngnóiđược tiếngQuảngĐôngvàtiếngAnhthìcóthểđưachohọđịachỉliênlạccủabạncậu”.KhianhtađếnphitrườngHồngKôngthìđãthấybạncủaanhtađếnđón,lúcđóanhtamớihếtlolắng.Thậtra,chúngtakhôngcầnlosợnhưthế.Chúngtôiđếnbấtkỳnơinàocũngđềubỡngỡ.Chúngtađếnthếgiớinàymộtmình,khitôixuấtgia,đihọccũngmộtmình.Mộtngườimuốnđếnthếgiớinàycũngchỉcómộtmình,chỉcầnsốngchungvớingườikhácthànhthật,khôngnênxemngườikháclàngườixalạ;nhưthế,nhữngngườinàysẽkhôngcònxalạ,cũngkhôngcầnsợhãi.Vậychúngtalàmthếnàođểtrừnỗisợhãi?Cóhaicách:1.Tháiđộchođivàcốnghiến,cũngcónghĩalàmìnhđếnthếgiớinày,khôngphảiđểtìmcầuđiềugìmàđếnđểgiúpđỡmọingười.Khichúngtađibanđêmthườngrấtsợma,liềnniệm“ADiĐàPhật”hồihướngchohọ,vàsuynghĩ:“Tôiđangcầunguyệngiúpchocácvịđượcvãngsinh,nêncácvịđừngtìmtôigâyphiềnphức”.Nếunhưbạnthấymộtngườikhôngnghĩđếnlợiíchcủabảnthânmàchỉmuốnđượcgiúpngườikhác,chúcphúchọđượcbìnhan;nhưthếsẽcảmthấykhônglosợ.2.Chúngtanghĩđếntấtcảcácnơitrênthếgiới,bấtluậnlàconngười,sựviệc,sựvậtkhôngthểnàotồntạimãiđượcmàdonhânduyênhợpthành,chỉmangtínhtạmthời.Khinhânduyênhộitụthìnóthành,khinhânduyênhếtthìtanrã.Vậnxấucũnglànhânduyênhoàhợp,vậntốtcũnglànhânduyênhoàhợp,đãlànhânduyênhoàhợpthìkhôngcầnlolắng,sợhãi.Bởivì,chúngtachỉlàmộttrongnhânduyênmàthôi,nósẽsinhravàthayđổibấtcứlúcnào,sợcũngvôích.Nếuchúngtadùngtâmtháitheohaicáchnàyđểđốinhânxửthế,khigặpbấtcứtìnhcảnhnàocũngkhông

cònlosợnữa.

KHÔNGCÓSỢHÃITôicònnhớlúcbéđạpxeđihọc,vìđườngbằngphẳngnênđạprấtnhanh,chonênchúngtôiđổiđitrênđườngbờruộng.Dođườngbờruộnghaibênđềulàruộnglúagậpghềnhđixerấtkhó.Lúcđó,chúngtôinghĩ:“Nhấtquyếtkhôngđượcngãxuốngruộng”.Cuốicùng,chúngtôivẫnngãnhàoxuốngruộng.Thậtra,chiềurộngbờruộngđủđểđixe.Saukhi,chúngtôigượngdậytừdướiruộngbướclênbờ,toànthânướtsũng,lấmlem,vìngãxuốngruộngnênkhôngbịtrầyxước.Lầnsau,chúngtôiđixeđãvữngnênsuynghĩ:“Vìsaolầnđầumìnhđixebịngã?”.Chínhlàvìlolắng,tâmlýcàngsợcàngdễngã.Cònnữa,lúccònnhỏtôicóchứngsợhãi,đặcbiệtlàđitrêncầukhỉ.Mỗilần,chúngtôiđitrêncầukhỉ,chỉcầnvừathấycầulắclưlàsợkhôngdámđitiếp.Sauđó,tôinghĩ:“Dùsaongườikhácđiquađượckhôngbịngãxuốngcầu,mìnhcứđicólẽkhôngsaođâu”.Thếlàdùcầukhỉlắclư,tôicứvịntaylêncầuhơirunmạnhdạnđihếtcầu,sauđócòncóthểđirấtnhanh,làvìkhôngcònsợhãi.Sợhãilànhưthế,trongcuộcsốngcủachúngta,khilàmbấtcứviệcgì,chỉcầncótâmlosợthìlàmviệckhôngthànhtựu.Nhưngsaukhibuôngbỏtâmlosợ,bảođảmkhôngcònvấnđề.Chonêntâmnghisinhquỷám,ngườiluônsợhãilàdotâmmình.Trênthựctế,chẳngcóviệcgìlàmchongườitasợhãi,chodùđitrongđêmtối,đixetrênbờruộng,hayđicầukhỉđềudotâmmìnhloâu,sợhãimớicảmthấyviệcđóthậtkhiếpsợ.

TrongTâmKinh2ghi:“Khôngcósợhãi”.Sợhãinàykhácvớisợhãicủangườibìnhthườngchúngta.Sợ

hãiởđâylàsợhãisốngvàchết,nênnóihàngphàmphusợchết,A-la-hánsợsống.Chúngsinhthamsốngsợchết,khôngbiếtsaukhichếtđivềđâu;dođómongđừngchết.Ngườiđãchứngquả,vìhiểurõnỗiđaukhổcủasinh,chonênkhôngmuốnsinhlạinhângian.Thậtra,sinhtửvàgiảithoátlàgiốngnhau.Bạnsợsinhtửthìsinhtửlàchịukhổ,nếunhưbạnkhôngsợ,cũngđừngthamnghĩsinhtửthìngaytrongsinhtửbạntựdođilại,cóthểđộkhắpchúngsinh,hànhđạoBồ-tát.Sinhtửnhưthếcógìlàđángsợ?Vìthế,trênthựctếsợhãilàđiênđảo,sinhtửvốnlàviệckhôngphảiđaukhổ;điềunàytrongTâmKinhđãghi:“Khôngcósợhãi”.

TỰTINVƯỢTQUAMỖINGÀYConngườiởđờitrongtâmthườngsinhramộtloạikhôngquânbìnhvàkhôngantoàn.Nguyêndolàvìđâu?Khôngbiếtphảilàmthếnàođểđốidiệnvớitươnglaivàhiệntại?Đâychínhlàsợhãivàloâu.Nguyênnhânsợhãivàloâu,phầnđônglàvìthiếutựtin,cũngchínhlàkhônghiểuđiềukiện,nănglực,vịtrívàlậptrườngcủamình,chonênđốivớitươnglaithườngbấtan.Nhưkhichúngtađixa,tronglòngthấpthỏmlothờitiếtxấu,bịxeđụng?Trướcsauluôncảmthấysợhãi,tứclàquáđanghi.Cónhữngngườihàngngàytrướckhirakhỏinhà,đềulạythầncầuxin,hoặcnémđồngtiền,xemtửvihayxemkinhDịchthìphảisắpxếptámchữ,đoánraquẻmớichịuđikhỏinhà.Nhưthếtrướckhiđixa,họđềuphảichuẩnbịđểkhẩncầubìnhan;buổitốitrởvềthìhọcảmtạthần,hayPhật,Bồ-tátgiahộmộtngàybìnhan.NhưthếrõrànglàmìnhđượcbìnhanngàyđólànhờsựgiahộcủaBồ-tát,thần,hoặclàtổtiênchứtựmìnhkhôngcókhảnănglàmchủphảikhông?Bởivìkhôngcócáchgìlàmchủđượcmìnhmớiluôncảmthấymìnhsốngtronghoàncảnhkhôngantoàn.Chúngtamuốnphátrừtâmlýlolắngvàsợhãitriệtđểthậtkhôngdễ,TâmKinhđãghi:“Khôngcósợhãi,xalìamộngtưởng,điênđảo”.Chúngtamuốnxalìasợhãithìphảithựchànhquán“nămuẩnđềukhông”

mớiđược.Đãnóinămuẩnđềukhôngthìhãyquánthântâm,thếgiớicủachúngtađềulàkhông.Lúcđó,tựmìnhhoàntoànlàmchủhoàncảnhthântâm,thếgiớicủachúngtathìkhôngcầnlolắng,hômnayđixacóxảyraviệcgìhaykhông,chodùcóxảyrasựcốcũngkhônghềgì;bởivì,chúngtakhôngcósợhãivàlolắngthìluônsốngtrongbìnhan.Nhưngchúngtamuốnlàmchủthântâm,thếgiớicủamìnhvốnlàviệckhôngthể.Bởivì,thâncủachúngtakhôngdochúng tađiềukhiển,khinàođauđầu,hắthơichúng tacũngkhôngbiết trướcđược.Chúng tathườngkhuyênngườikhácgiữgìnsứckhoẻ,nhưngchínhmìnhlạibịbệnh,điềunàyrấtthườngxảyra.Vìthế,chứngtỏchúngtasốngởthếgiớinàyvốnkhôngcóbìnhan,thếgiớibìnhanthậtsựlàkhôngcómặtchúngtanơiđó,làmsaocóthểkhẩncầubìnhan?NếunhưcóđượcsựbìnhanthìnhấtđịnhphảigiốngPhật,Bồ-tát;giốngnhưBồ-tátQuánTựTạiquánthếgiớivàthânnămuẩnnày-sắc,thọ,tưởng,hành,thứcđềulàkhông;bởivì,chỉcóbậcđạitrítuệthìmớicókhảnăngbìnhanthậtsự.Cònngườibìnhthườngchúngta,làmsaobìnhanđược?Chúngtôithườngnhủmình,khôngcógìphảisợ,bởivìsợcũngvôích.Chỉcầnchúngtanghĩđượcnhưvậythìcóxảyraviệcgìthìđãchuẩnbịtrước,cũngchínhlànói:“Sửanhàtrướclúcmưaxuống”.Chodùđãchuẩnbị trước,nhưngcũngcóthểxảyra tìnhhuốngbấtngờ,chẳngphảichúngtathườngnghenói:“Téngãbểmắtkính”;haylà“Giữađườnggặpnạn,maycóTrìnhGiảoKim

3”phảikhông?Đâylàhìnhdungnhữngviệcmàmìnhkhôngngờđến,đãlàviệcbất

ngờ,cósợcũngvôích.Bởivìchúngtalosợchẳngnhữngkhôngcóíchgìmàcònkhiếnchothầnkinhcăngthẳng;nếuhàngngàychúngtasốngnhưthếthìthậtlàđaukhổ.Chonênđốivớihiệnthựcvôthường,chỉcầnbiếtnólànhưthế.Saukhihiểurõtìnhcảnhcủamìnhthìkhôngnênquálolắng,sợhãi.

Notes

[←1]Tàmquý:“Tàm”làtựthấyxấuhổvớibảnthân,“quý”làxấuhổvớingườikhác.Sámhối:tiếngPhạnlàKsama,dịchâmlàSámMa(dịchâmtứcchỉdịchbằngcáchdùngtừsaochokhiđọclênâmdịchđógầngiốngvớiâmgốc,bảnthânnóhoàntoànkhôngcónghĩagì),dịchnghĩalàhốiquá(ănnăn,cầumongsửađổivàchịuhìnhphạtvìsailầmđó).“Sámhối”vừadịchâm,vừadịchnghĩa.(ND)

[←2]TâmKinh:têngọitắtcủaKinhTinhYếuBátNhãbalamậtđaTâmKinh.(ND)

[←3]TrìnhGiảoKim:DanhtướngnổitiếngdướithờivuaĐườngTháiTông,TrungQuốccổđại.(ND)

TableofContents

LỜINÓIĐẦUBàithứnhất:DIỆUPHÁPQUẢNLÝTINHTHẦN

CONNGƯỜICÓTÌNHCẢMTHÌCUỘCSỐNGMỚIPHONGPHÚ?TINHTHẦNBẤTANTỪĐÂU?NGHIỆPVÀTIỀMTHỨCANTÂMNHƯTHẾNÀO?PHIỀNNÃOVÀTẬTXẤUĐIỀUHÒACẢMTÍNHVÀLÝTÍNH

Bàithứhai:THAMTHẾNÀOLÀTÂMTHAM?VÌSAOTÂMTHAM?CHUYẾNTÂMTHAMTHÀNHTÂMNGUYỆNDÙNGBỐTHÍĐỐITRỊTÂMTHAMDANHLỢICHỈLÀTẠMTHỜIXALÌACÁMDỖDANHVỊVÀQUYỀNLỰCKẾTRỘNGTHIỆNDUYÊNTRITÚCTHANHBẦNKHÁCVỚIKEOKIỆT

Bàithứba:SÂNTẠISAOPHẢITỨCGIẬN?SÂNLÀLỬATRONGTÂMTÂMSÂNVÀTÂMTỪNGHỊCHCẢNHPHẢINHẪNMÀTHUẬNCẢNHCŨNGNHẪNTỨCGIẬNLÀBỆNHMÃNTÍNHTỰSÁTKIÊNNHẪNKHÔNGPHẢILÀNÉNGIẬN

Bàithứtư:SIĐỪNGNHÌNTHẾGIỚIĐẢOĐIÊNPHIỀNNÃOVÀNGUSITHOÁTKHỎICẠMBẪYMÌNHTỰĐẶTRACHUYỂNBIẾNĐƯỢCKHỦNGHOẢNGKHÉOÁPDỤNGCUỘCSỐNGKHÔNGLƯỜIBIẾNGKHÔNGNGỤYBIỆNĐỂCHỐNVIỆCLÀMCHOCUỘCSỐNGĐIVÀONỀNẾP

Bàithứnăm:MẠNTỰTINHAYLÀTỰPHỤ?GIỮKHIÊMTỐN,CUNGKÍNH,THÍCHLÀMNGƯỜIPHỤVIỆCBIẾTTÀMQUÍMỚITIẾNBỘĐƯỢCKHÔNGBIẾTTHÌNÓIKHÔNGBIẾTBIẾTBAODUNG,THATHỨCHONGƯỜIKHÁCKHIÊMTỐNMỚITRƯỞNGTHÀNHTÀMQUÍKHÔNGPHẢITỰTIDÙNGKHÍCHLỆTHAYQUỞTRÁCH

CỞIBỎLỚPHÀONHOÁNGBÊNNGOÀILÀMTHẾNÀOTIÊUTRỪBỆNHƯAHƯVINH?

Bàithứsáu:NGHICÓNÊNNGHINGỜKHÔNG?NGHINGỜVÀNIỀMTINDÙNGTINTƯỞNGĐỂTRỪNGHINGỜCÀNGNGHINGỜCÀNGNGỘKHÔNGCẦNLOLẮNGCHOTƯƠNGLAISỢCŨNGVÔÍCHLÀMTHẾNÀOĐỂTRỪNỖILOSỢ?KHÔNGCÓSỢHÃITỰTINVƯỢTQUAMỖINGÀY

Notes