Byme ve Rekabet Stratejileri

Byme ve Rekabet StratejileriT.C. 9 Eyll niversitesiSosyal Bilimler Enstits Tezsiz Yksek Lisans Finansman BlmFinansal Operasyonlar Dersi sunumu1

Bymeletmelerin kurulu aamasndaki en temel amalarndan bir tanesi iletmenin srekliliini ve bymeyi salamaktr2

letmeleri bymeye iten nedenler:Hammadde teminindeki kolaylklar;

Byk iletmeler daha kolaylk ve daha uygun koullarda hammadde satn alabilmektedirler.

Kk iletmeler, kk partiler halinde yksek maliyetle hammaddeyi tedarik ederler.3

letmeleri bymeye iten nedenler:Byk iletmelerde birim maliyet daha dktr;

Toplam sabit giderler retilen mallara datldndan, kk iletmelere oranla, byk iletmeler ok daha kk birim maliyetlerine ularlar.4

letmeleri bymeye iten nedenler:Sat ilemindeki stnlkler;

Sat ileminde de byk iletmeler birtakm stnlklere sahiptirler.

Byk iletmelerde birim bana den sat masraflar azdr. Fiyat belirleyebilirler.5

letmeleri bymeye iten nedenler:Faaliyetleri eitlendirerek riski azaltma;

Dk byme hz ve durgun bir sektrdeki firmann daha hzl byyen ve daha karl sektrlere yatrm yapmak suretiyle faaliyet konularn eitlendirmesi, riski azaltarak karlln artrmasn salar.6

letmeleri bymeye iten nedenler:Vergi avantaj salama;

Karl bir firma, zararda bir firma ile birletiinde, birleme sonucu karl firmann dnem net kar ile zararda olan firmann zarar ayn tabloda gsterileceinden, vergi matrahndan bir dm sz konusu olacaktr.7

letmeleri bymeye iten nedenler:G kazanmak;

Byk iletmelerin resmi daireler ve yerel ynetimler karsndaki durumlar da gldr.

Hkmetlerle kolaylkla temas kurabilirler.8

Byme1. Byme: SERMAYE ARTTIRIMIletmenin kendi iinde bymesidir. letmede grlen ilerin geniletilmesi, younlatrlmasdr. nceden grlebilen ve planlanarak uyum salanabilen zamana yaylm bir bymedir.

2. D byme ise: BRLEMEBir iletmeye baka bir iletmenin alnmas veya iletmenin baka iletme ile birlemesi eklinde olan bymedir. Bu durumda ani bir byme sz konusudur.

9

Bir iletme ister i isterse de d byme eklinde gelisin belirli byme kalplar ierisinde bulunur

Yatay byme,Dikey byme,Ortak merkezli byme,Kmeli byme.Byme10

A) Yatay BymeAyn veya birbirini tamamlayc mal ve hizmetler reten ve rnlerini ayn corafi pazarlara sunan irketlerin birlemesidir.

Yatay byme ile, piyasaya girme kolayl, piyasay etkileyebilme, retimi kontrol edebilme ya da hammadde kaynaklarn kontrol edip etkin kullanma gibi avantajlar salanabilir.11

B) Dikey Byme

retici iletmenin, kulland girdilerden herhangi birini kendisine satan bir iletmeyi satn almas ya da kendi rettii mal satan bir iletmeyi rgtne katmas durumu

Geriye Doru Dikey Byme: Daha nce satn alnan girdilerin iletme tarafndan retilmesi.

leriye Doru Dikey Byme: letmenin rettii mallar iin sat organizasyonu kurmas. Giysi reten bir iletmenin bayii ve maazalarda sat yapmak yerine sat maazas amas.

Dikey btnleme ile; Daha dk maliyet giderlerine Ar-ge olanaklarna ulalr. Bununla birlikte; Byk bir parasal kaynak aktarmay, yeni riskler stlenmeyi, rgtn egdmlenmesi sorunlarn ortaya karr.

12

C) Ortak Merkezli Byme

Ortak merkezli byme, datm kanallar, rn hatt, teknoloji dzeyindeki hizmet yada rnleri benzer olan iki ve daha fazla iletmenin birlemesiyle ortaya kar.

rnek: Binek otomobil reten bir iletmenin, kamyon, otobs, minibs reten bir baka iletme ile birleip faaliyetlerini geniletmesi.13

D) Karma Byme

Kmeli birleme birbirinden farkl rn yada hizmet reten iki yada daha fazla iletmenin birlemesini ifade eder.

Kmeli birlemede riskin datlmas, yani yatrmn birbiriyle ilikisi olmayan alanlara ynlendirilmesiyle risk azalmas salanmaktadr.

rnek: Zorlu Holdingin teknoloji ve tekstil ile balayan faaliyet alanlar zamanla yabanc ortaklarla birlikte enerji sektrne de yaylmtr, ve bu sayede risk srekli olarak datlmaktadr.14

Karma BymeYANSAL BTNLEME: lgisiz rnlerin ya da yan rnlerin retimini ya da pazarlamasn gerekletirmedir. ETLENDRC BYME: letmenin ana rn kua ile ilgili ya da rakip olan rnlerin eklenmesi ile gerekleen bymedir

15

E)Corafi Birleme

Corafi birlemeler iletmelerin bulunduklar lke snrlarnn tesinde, gerek ileriye doru, gerekse yatay ve dorudan ilgili olmayan iletmelerle birleerek uluslararas ve uluslar tesi faaliyetler gsterebilmeleri ilemidir. 16

letmeler Aras Anlamalara Gre letmeler

letmeler, pazarlara daha ok egemen olma, tek balarna gerekletiremeyecekleri ileri ortaklaa gerekletirme, daha yeterli olanaklara kavuma ve sonuta daha yksek krlar salama amacyla aralarnda gizli ya da ak anlamalar yaparlar.

17

letmelerin Bymelerinde birlii Trleri

FzyonCentilmenlik AnlamalarKonsorsiyumKartelTrstHoldingKonsern18

1. FzyonByk bir iletmenin, bir yada daha fazla sayda kk iletmeyi satn almas anlamna gelir.

Bu terim iletmelerle ilgili btn birleme ekillerini kapsayacak ekilde de kullanlmaktadr.

Fzyon olayn dier birleme ekillerinden ayran temel lt, iletme sahiplii birlemesinin sz konusu olmasdr.

Fzyon yolu ile birleen iletmelerin hukuki varlklar tamamen ortadan kalkar ve yeni bir iletme doar.

19

Fzyonu gerektiren nedenlera - retim le lgili Nedenler: Teknik donanm teknolojik gelimenin gereklerine uydurmak,letmelerin rettikleri rnlerin birbirini tamamlar nitelikte olmasn salamak.

b - Piyasa le lgili Nedenler: Sat hacmini arttrarak, birim bana den sat giderlerini azaltmak, Ayn retim konusunda rekabeti ortadan kaldrmak.

c - Finansal Nedenler: Sermaye gcn arttrmak,Yabanc sermaye tedarikinde finansal avantaj salamak20

rneklerAviva ve Ak Emeklilik birleti Avivasa oldu.

Yunan petrol irketi Shell ve Trk petrol irketi Turcas birleti.

2004 ylndan itibaren Aycell ve Ariann birlemesiyle Avea21

2. Centilmenlik Anlamalar Centilmenlik anlamalar, iletmeler arasnda karlkl gven esasna dayanan, yasal adan balaycl olmayan, belli amalarn gerekletirilmesine ynelik szl veya yazl anlamalardr.

Anlama sonucu, ortak bir eylem iin birleen iletmeler tekelci bir yapya kavuacaklar ve dier bamsz olarak hareket eden rakiplerine kar daha gl bir konuma geleceklerdir.

Hammadde piyasasn paylamaSat piyasasn paylamaFiyatlarda anlaarak rekabeti ortadan kaldrmakSat koullarnda ibirliine gitmekretim ve personel konusunda ibirliine gitmek

rnek: Bankalarn ortak faiz politikalar, ulam sektr fiyatlar.22

3. Konsorsiyum

Konsorsiyum, belirli bir amac gerekletirmek veya bir i iin kurulan birlik veya ortaklk anlamna gelir.

Genellikle kpr, baraj, elektrik santrali, otoban, demir elik tesisleri gibi byk yatrm projelerinin gerekletirilmesi iin ayn veya farkl lkelerden bu konuda uzmanlam ve gl iletmeler bir araya gelerek ibirliine giderler.

Konsorsiyuma giren iletmeler aralarndaki anlamadan dolay, ekonomik bamszlklarn yitirirler, fakat hukuki bamszllar devam eder. Rekabeti azaltmak veya bir iletmenin yerine getiremedii byk taahhtleri gerekletirmek iin iletmeler byle bir birleme yapar.

Ama, kar arttrmaktr. 23

4. Kartel Ayn sektrde faliyet gsteren iletmelerin, rekabeti ortadan kaldrmak yada azaltmak yoluyla ve piyasay etki altna almak amacyla yaptklar anlamalardr

Temel Ama: Rekabeti ortadan kaldrmak yada snrlamak.

Karteller hukuksal ve ticari bamszlklarn korurlar.Ayn sektrde faaliyet gsterirler.Piyasa paynn ounluunu ellerinde bulundururlar.Etkili olabilmesi iin ayn sektrdeki ounluk iletmenin kartel anlamasna dahil olmas gerekir.Uluslararas dzeyde de kartel anlamalar yaplabilir. 24

Kartel Trleri1. Koul KartelleriMaln teslimiAmbalaj konularnda kurallar konur.Sat artlar

2. Kota yada Kontenjan Kartelleri: letmelerin piyasadaki talebi karlamalarnda, belirli snrlamalarn getirilmesine ynelik kartellerdir. Ama: fazla retimin elde kalmasn nlemek ve fiyatlar kontrol etmek. rnek: Dnyadaki petrol reticileri rgt -OPEC- fiyat oluumunu etkilemek amacyla her lkenin retim miktarna snrlama getirebilmektedir.

25

Kartel Trleri3. Fiyat Karteli: Ayn sektrde faliyet gsteren ve sektrn ounluunu oluturan iletmelerin rettikleri mallar belirli bir fiyattan aa satmamak zere anlamalar sonucu ortaya kan kartel trdr.

Temel ama: Zarar azaltmak yada kar arttrmak.

Fiyata bal rekabet ortadan kalkar ve tek fiyat oluur. Kartel ilerlik kazanmaya baladktan sonra karteli oluturan iletmeler rn fiyatn arttrma yoluna giderler. Bu tr kartel ile piyasada tekel oluturan ve fiyatlarn ykselten iletmeler kar ederken, fiyatlarn ykselmesi tketicinin satn alma gcn azalmasna neden olur. 26

5. Trst Trstler, ticari veya snai iletmelerin piyasada daha glolabilmeleri ve daha ok kr salamak amacyla gerek mali ve gerekse ynetim bakmndan daha byk kurulular haline gelmeleridir. Tekelci yap oluturup yeni mamul retimini ve teknoloji gelitirilmesini engellediinden, birok lkenin kanunlarnda bu tr birlemelere engel olan hkmler bulunmaktadr. 27

Konsern

ki veya daha ok iletmenin, finansal ve teknik ynden daha gl olabilmek iin ekonomik bamszlklarn tamamen veya ksmen kaybettikleri ancak hukuki bamszlklarn kaybetmeden bir araya gelmeleridir.

Konsernler, retim, pazarlama, satn alma, aratrma-gelitirme gibi konularda ibirliine giriirler.

Konsern yeleri genellikle dikey byme oluturarak, birbirlerini tamamlarlar. Bu durumda, birisinin kts, dierinin girdisi olmaktadr.

Konsern yelerinin temel amac, maliyeti drerek, tek elden sat salamak suretiyle piyasay ele geirip krll arttrmaktr. 28

6. Holding Baka iletmelerin ynetim ve denetimini ele geirmek amacyla, o iletmelerin oy hakkna sahip hisse senetlerini (%50den fazlasn) ellerinde bulunduran irketler, holding olarak isimlendirilmektedir.

rnein; A irketi B,C,D irketlerinin sahip olduu hisse senetlerinin byk bir ksmn satn almakla bu irketlerin ynetimlerini ele geirir. Bu durumda A,B,C,D irketlerine holding veya grup denir. Bu durumda A irketi holdingin ana irketi, dierleri ise bal irketi dir.

Holdingler anonim irket eklinde kurulur. 29

Holdinglerin YararlarKk bir yatrmla ok sayda firmay ve byk miktarda sermayeyi kontrol etme imkan sunar.Bal irketlerinin her birinin ayr tzel kiilii olduu iin, herhangi birisinin ykmll dier bal irketlerden ve ana irketten ayrdr. Bu nedenle riskleri birbirinden bamszdr ve risk datlm olur.tirak kazanlarnn vergiye tabi ticari kazantan indirilmesi nedeniyle bu kazanlar zerinden kurumlar vergisi denmez. Bal irket ana irkete yapt kar pay demelerinden vergi kesintisi yaplmaz. Bu gibi kaldralardan yararland iin, holdinglerin karll yksek olur.

30