Türkiye’de Büyüme PerspektifleriMakroekonomik Çerçeve

Dinamikler/Strateji

Doç. Dr. Alpay Filiztekin, Sabancı ÜniversitesiDr. Ümit İzmen, TÜSİADDoç. Dr. Kamil Yılmaz, Koç Universitesi

Sunum Planı

Geçmişte ve Günümüzde Büyüme Stratejisi Uygulamaları

Türkiye’de büyüme dinamikleri:1980-2003

AB üyeliğine doğru büyüme dinamikleri: 2005-15

Geçmişte ve Günümüzde Büyüme Stratejisi

Uygulamaları

Büyüme sürecinde yakınsama görülmüyorKişi Başına Reel GSYİH

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6,5

7,0

7,5

8,0

8,5

0 250 500 750 1.000 1.250 1.500 1.750 2.0001950 yılı kişi başına GSYİH

Yıllı

k O

rtal

ama

% B

üyüm

e, 1

950-

2000

Japonya

Türkiye

Yunanistan

A.B.D.

Meksika

Arjantin

Kanada

ArjantinAvusturalya

BrezilyaLüksemburg

PortekizTayland

Mısır

Nikaragua

BolivyaNijerya Honduras

İngiltere

İrlanda

İtalya

MalezyaÇin

İspanya

Avusturya

Norveç

Danimarka

Uruguay

Endenozya

İsrail

Makroekonomik politikalar

İstikrarlı makroekonomik ortamPara (Fiyat istikrarı)Maliye• Kamu harcamaları• Kamu açıkları• Vergi oranları

Dış Ticaret (Dışa açıklık)Dış Borç

Kurumsal yapının önemi

Ekonomik ve politik istikrar önemli; ancak nasıl sağlanmalı?

Piyasa içi kurumlarPiyasa dışı kurumlar Kurumsal yapıda etkinlik ve itibar Maliyet yapısal reformların uygulanması

için bir engel

Büyüme politikaları ve Türkiye

Politik istikrar Makroekonomik istikrar Yapısal reformlar –

ekonomi genelinde düzenleyici reformlarSektörel düzeyde düzenleyici reformlar • OECD ülkeleri arasında Türkiye Polonya’nın

ardından düzenleme yükünün en fazla olduğu ülke

Büyüme Dinamikleri 1980-2003

Büyümenin Dinamikleri 1980-2003

Büyüme dinamiklerinin altında yatan temel faktörler:

demografik gelişme,sektörel yapı,bölgesel gelişme.

Büyümenin Dinamikleri 1980-2003Nüfus Dinamikleri

Fırsat Penceresi: Genç NüfusAncak yakın zamanda bu avantajı kaybedeceğiz.

Fırsat Değerlendirildi mi?Nüfus dinamikleri, verimlilik artışının refaha yansımasını engelliyor.İşgücüne katılım çok düşük. (Türkiye’de %50, Avrupa’da %75.)İstihdam yaratmada sorunlar var.

Büyümenin Dinamikleri 1980-2003Sektörel Yapı

Üretim yapısı açısından sanayileşmeye yakın. İstihdam açısından tarım toplumu.Sermayesiz tarım.

Tarımın verimliliği oldukça düşük, ve genel verimliliğin düşmesine neden oluyor.Hizmet sektörünün göreli verimliliği de düşüyor.

Büyümenin Dinamikleri 1980-2003Bölgesel Yapı

Bölgesel eşitsizlik Kişi başına katma değer açısından uzun vadede bölgesel yakınsama yok

Sektörel yapının kompozisyonu Tarım sektöründeki verimlilik farkları

Katma değer açısından iller arasındaki eşhareketlilik yeterli değil

AB Üyeliğine Doğru Büyüme Dinamikleri

2005-2015

AB üyeliği ve Kişisel Gelirde Yakınsama

Üyelik perspektifi ve Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin KB-GSYİH’sının AB ortalamasına oranı:1995 2003

Macaristan %45 %54Polonya %38 %45 Slovak Cumhuriyeti %41 %47Çek Cumhuriyeti %60 %61

Kaynak: OECD

Kişi Başına GSYİH’da Yakınsama

GRC95

IRL95

PRT95

ESP95

TUR95

BUL95

CZE95

HUN95

POL95

SVK95

GRC04

IRL04

PRT04

ESP04

TUR04

BUL04

CZE04

HUN04

POL04

SVK04

70

80

90

100

110

120

Em

ek K

ulla

nım

ı (İs

tihda

m/T

opla

m N

üfus

) AB

-15'

e O

ranı

20 40 60 80 100 120Emek Verimliliği (GSYİH/İstihdam) AB-15'e Oranı

xx

KB-GSYİH'da Yakınsama 1995-2004

KB-GSYİH= (GSYİH/İstihdam) * (İstihdam/Toplam Nüfus)

Kişi Başına GSYİH, (AB-15’e Oranı, %)

20

25

30

35

40

1990 1995 2000 2005 2010 2015

Temel Senaryo İyi Kötü

Üç Senaryo – Başlıca Varsayımlar

yüzdeKB-GSYİH (AB-15'e

göre)Yatırım /

GSYİH Istihdam artış hızı

İşgücüne Katılım Oranı

Toplam

İşgücüne Katılım Oranı Erkek

İşgücüne Katılım Oranı Kadın

Nüfus artış hızı

Çalışabilir Nüfus artış

hızıİşgücü

artış hızı2004 27.5 17.8 3.2 51.6 76.0 26.9 1.53 1.83 2.862005 28.2 19.2 2.0 51.8 76.5 26.5 1.50 1.80 2.18

2006-10 32.0 21.0 1.9 53.2 77.4 29.0 1.41 1.71 2.252011-15 38.0 23.0 2.5 55.0 78.0 32.0 1.23 1.44 2.11

2006-10 34.0 23.0 2.4 53.7 77.4 30.0 1.41 1.71 2.442011-15 42.0 25.0 3.0 56.5 78.0 35.0 1.23 1.44 2.46

2006-10 30.5 20.0 1.3 52.5 77.0 28.0 1.41 1.71 1.992011-15 33.0 21.0 1.7 53.8 77.5 30.0 1.23 1.44 1.91

Temel Senaryo

İyi Senaryo

Kötü Senaryo

Büyüme Oranı GSYİH KB-GSYİH

Emek Verimliliği

Toplam Faktör

Verimlililği Istihdam NüfusÇalışabilir

Nüfus İşgücü2004 8.9 7.4 5.7 6.0 3.2 1.53 1.83 2.862005 5.9 4.4 3.9 3.6 2.0 1.50 1.80 2.18

2006-10 5.9 4.5 4.0 3.0 1.9 1.41 1.71 2.252011-15 6.3 5.1 3.8 2.6 2.5 1.23 1.44 2.11

Sermaye Büyüme Oranı

İstihdam Artışı

(1000 kişi)Yatırım/ GSYİH

Sermaye/ GSYİH

İşgücüne Katılım Oranı

Çalışabilir / Toplam

Nüfus

İstihdam/ Çalışan Nüfus

İşsizlik Oranı

2004 2.2 671 18 2.8 51.6 64.9 46.2 10.52005 3.0 427 19 2.7 51.8 65.1 46.3 10.7

2006-10 4.2 430 21 2.5 53.2 66.1 46.7 12.22011-15 5.6 632 23 2.4 55.0 66.8 49.2 10.5

Oran

Temel Senaryo - Sonuçlar

Temel Senaryo – sektörel sonuçlarToplam Tarım Sanayii Hizmet Toplam Tarım Sanayii Hizmet

Üretim Büyüme Oranı Emek Verimliliği2004 8.9 3.5 9.5 9.8 1.06 1.00 1.06 1.072005 5.9 -0.8 7.5 6.5 1.10 0.99 1.11 1.12

2006-10 5.9 1.8 6.7 6.1 1.34 1.16 1.34 1.272011-15 6.3 3.1 6.7 6.5 1.62 1.47 1.59 1.42

İstihdam büyüme oranı Toplam Faktör Verimliliği2004 3.2 3.5 3.9 2.8 1.06 1.02 1.07 1.072005 2.0 0.6 3.1 2.5 1.10 1.03 1.13 1.13

2006-10 1.9 -1.3 3.0 3.5 1.29 1.14 1.37 1.262011-15 2.5 -1.8 3.2 4.3 1.48 1.31 1.61 1.37

Sermaye büyüme oranı EV Büyüme Oranı2004 2.2 -3.2 1.3 2.9 5.7 0.0 5.6 7.02005 3.0 -2.0 2.2 3.5 3.9 -1.4 4.5 3.9

2006-10 4.2 2.0 2.8 4.7 4.0 3.2 3.8 2.62011-15 5.6 4.4 4.0 6.1 3.8 4.9 3.5 2.5

Net İstihdam Artışı (1000 kişi) TFV büyüme Oranı2004 671 244 146 281 6.0 2.4 6.5 7.02005 427 46 121 260 3.6 0.9 5.7 5.3

2006-10 430 -93 127 396 3.0 2.0 3.9 2.22011-15 632 -116 161 587 2.6 2.7 3.2 1.6

(Türkiye/AB-15 oranı)

Emek Verimliliği ve KB-GSYİH

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015

KB-GSYİH Emek Verimliliği

(1980-2015; 15-64 yaş; milyon kişi)

Toplam İstihdam

15

17

19

21

23

25

27

29

1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013

Gerçekleşme ve Öngörü Trend Devamı

Toplam İstihdam (milyon kişi)

17

19

21

23

25

27

29

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Temel Senaryo İyi Kötü

Sektörel İstihdam (1990-2015)

Sektörel İstihdam (milyon kişi)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Tarım Sanay i Hizmetler

Sektörel İstihdam Payları (%)

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Tarım Sanayi Hizmetler

İşsizlik Oranı, (1990-2015; %)

4

6

8

10

12

14

16

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Temel Senaryo İyi Kötü

Emek Verimliliğinde Yakınsamanın Kaynakları

Yakınsamanın Kaynakları

EV’nin AB-15’e Oranı

Toplam Yakınsama (=1+2+3)

Sektör-içi (1)

İstihdam Kayması

(2)

Sektörler-arası (3)

1980 27.4 -- -- -- -- 1985 30.1 2.71 -0.03 0.12 2.62 1990 32.7 2.64 0.24 -0.41 2.81 1995 31.7 -1.04 -5.10 0.59 3.47 2000 34.5 2.85 -2.58 2.91 2.52 2005 40.1 5.58 2.50 1.59 1.49 2010 47.0 6.92 3.46 2.27 1.19 2015 53.5 6.51 2.04 2.64 1.83

TUR95

TUR04

TUR15_Temel

TUR15_İyi

TUR15_Kötü70

80

90

100

110

120

Em

ek K

ulla

nım

ı (İs

tihda

m/T

opla

m N

üfus

) AB

-15'

e O

ranı

20 40 60 80 100 120Emek Verimliliği (GSYİH/İstihdam) AB-15'e Oranı

xx

KB-GSYİH'da Yakınsama 1995-2004

Kişi Başına GSYİH’da Yakınsama