BUYUKIHANET ERMENI KILISESI VE TERÖR

-Tarihî Seyir-

Araştırma - inceleme; 12

Dr. ERDAL ILTER

İ Ç İ N D E K İ L E R

ÖNSÖZ V KİSALTMALAR ix GİRİŞ 1

B İ R İ N C İ B Ö L Ü M

1. OSMANLI-ERMENİ İLİŞKİLERİNİN BAŞLAMASI 9

1.1. Ermenilerin İmparatorluk İçindeki Statüleri ve Dinî Grupları 9

1.2. İmparatoriuk'laki ErmenilerMn Nüfusu ve Türkler'in Hoşgörüsü 14

1.3. "Ermeni Milleti Nizâmnâmesi"nin İlânı (1863) ve Sonuçlan 19

2. ERMENİ KİLİSESİ VE RUHANİLERİ'NİN BAĞIMSIZLIK YOLUNDAKİ ÇALIŞMALARI 22

2.1. Üçlü Çete: Mıgırdiç Hırimyan, Nerses Varjabedyan vc Mateos İzmirliyan 22

2.2. Meşrûtiyetken Mondros'a (1908-1918) 37 2.2. L Mcşrûliyel'in İlânı, Kilise-Taşnak-Hınçak İş

birliği, Piskopos Muşeg 37 2.2.2. Birinci Dünya Savaşı, Ermeni Terörü vc Teiıcir

(1915) 40 2.2.3. "Ermeni Katogigosluk vc Patrikliği Nizâmnâ

mesi" (1916) ile 1918 Nizâmnâmcsi'nin İlânı....44

İçindekiler

İ K İ N C İ B Ö L Ü M

1. TARİHTE ERMENİ GÖÇLERİ, DİASPORA ERMENİLİĞİ VE YAPISI 61

2. LÜBNAN ERMENİLİĞİ'NİN DOĞUŞU 67

2.1. Ermeniler'in Lübnan'a Yerleşmeleri 69 2.2. Gregoryen (Apostolik) Antilyas (Kilikya = Sis) Kato-

gigosluğu'nun Yeniden Teşkilâtlanması 70 2.3. Lübnan'daki Ermeni Siyasî Partileri 72 2.4. Lübnan Ermcniliği'nin Geçirdiği Dönemler 73

3. EÇMİYAZİN-ANTİLYAS ANLAŞMAZLIĞI, ANTİ-TÜRK PROPAGANDASI VE KİLİSE'NİN TERÖRE DESTEĞİ 76

4. -'BİRLEŞİK CEPHE"NİN KURULMASİ YOLUNDA ATIL.^N ADIMLAR 88 4.1. Lcvon Ter-Petrosyan'm Büyük Ermenistan Hayali 88

2.3. Mondros'dan Lozan'a (1918-1923) 46 2.3.1. Patrik Zaven Efendi'nin Çalışmaları 46 2.3.2. Millî Mücadele, Sevr (1920) ve Ankara Ant

laşması (1921) 48 2.3.3. Lozan Antlaşması (1923) ve "Ermeni Mese-

lesi"nin Tarihe Karışması 52

3. ERMENİ KİLİSESİ HAKKINDAKİ YORUMLAR VE DÜŞÜNCELER 54

3 . ! . Gevond Turyan'ın Düşünceleri 54 3.2, Atatürk'ün Düşünceleri 56

İçindekiler xiii

4.2. Antüyas Katogigosu 11. Karekin'in, Eçmiyazin Katogigosu Seçilmesi 90

SONUÇ 93 BİBLİYOGRAFYA 95 İNDEKS 111 EKLER (Belgeler, FotoğraHar, Haritalar) 129

BIBLIYOGRAFYA

ARŞIV BELGELERI:

A . T Ü R K ARŞIVLERI:

a. BOA, Buyruldu Defteri, Nu. 5, s. 44-57. b. 5 0 A , DUIT, Nu. 6 7 / L L e. Aspirations et Agissements Revolutionnaires des Comites

Armeniens avani et apres la proclamation de la Con-stitution Ottomane, Constantinople 1917.

d. The Turco-Armenian Question: The Turkish Point of View, Published by The National Congress of Turkey, Constantinople 1919.

e. TBMM Gizli Celse Zabıtları, C, 3, Ankara 1985. f. Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (Î915~Î920}, yay., Dev

let Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1994. g. Hüseyin Nazım Paşa, Ermeni Olayları Tarihi, I, yay.,

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1994.

B. İNGİLİZ ARŞİVLERİ:

a. British Documents on Ottoman Armenians, 1856-1880, Vol. 1, Ed. by Bilâl N. Şimşir, Ankara 1982.

SÜRELI YAYıNLAR:

A. DERGİLER:

Ankara Üniversitesi Türk Inkdâp Tarihi Enstitüsü Dergisi (AÜTİTED)

Armenian Voice Belgeler

96 Bibliyografya

Belleten Byzanîion Cross-roads İstanbul Üniversitesi iktisat Fakültesi Mecmuası (İÜİFMj Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi

(OTAM) Revue des Etüde s Armenienne s (REA) The Armenian Review (TAR) The Journal of Ottoman Studies (JOS) Türk Dünyası Tarih Dergisi (TDTD) Yankı

B, GAZETELER:

Ar ev Hürriyet Marmara Tercüman The Armenian Mirror-Spectator The Armenian Reporter The Armenian V\/eekly Yeni Şafak

KİTAPLAR VE M A K A L E L E R :

A Directory of The Armenian Diaspora Personalities and Or-ganisations, Published by the Editorial Board of OVENA, Beirul 1980.

A Qui la Eaute? Aux Partis Rev. Armenien, Pubhcation de la Revue Dadjar, Constantinople 1917.

Ahout, Edınond, La Grece contemporaine, Paris 1851.

Akçam. Taner, Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, İstanbul 1992,

Bibliyografya 97

Akçora, Ergünöz, "Millî Mücadele Yıllarında Kurulmuş Faydalı ve Zararlı Cemiyetler," TDTD, Sayı: 4 (Nisan 1987), s. 17-21.

Akgün, Seçil, General Harbord'un Anadolu Gezisi ve (Ermeni Meselesi'ne Dair) Raporu (Kurtuluş Savaşı Başlangıcında), İstanbul 1981.

Akgün, Seçil, "Amerikalı Misyonerlerin Ermeni Meselesinde Ro\ü,''AÜTİTED, Sayı: 1 (Mayıs 1988), s. 1-12.

Akgün, Seçil, "Amerikalı Misyonerlerin Anadolu'ya Bakışları," OTAM, Sayı: 3 (Ocak 1992), s. M 6 .

Akyüz, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu (1919 -7922), Ankara 1975.

Alem, Jean-Pierre, LArmenie, Paris 1972.

Amadouni, G., VEglise Armenienne et la Catholicite, Venezia 1978.

"An Eyewitness Report On The Situation in Lebanon," TAR, Vol. 29 (1977), s. 183-204.

Aprahamian, Sima, "A Multitude of Overlapping Identities: A Lebanesc Armenian Community in ihe Bekaa Valley of Lebanon," TAR, Vol. 43, Nu. 1/169 (Spring 1990), s. 67^83.

Armaoğlu, Fahir H., Siyâsî Tarih Dersleri (Î789-Î9Î9), Ankara 1961.

Armaoğlu, Fahir H., 20. Yüzyd Siyasî Tarihi (1914^1980), Ankara 1983.

Armenian American Almanac, Californİa 1985.

Asaf, Mehmed, 1909 Adana Ermeni Olayları ve Anılarım., yay. haz., İsmet Parmaksızoğlu, Ankara 1982.

fOO Bibliyografya

Ener, Kasım. Çukurova Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi, Ankara 1970.

Ercan. Yavuz, Kudîis Ermeni Patrikhânesi, Ankara 1988.

Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyâsî Tarih Metinleri: Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları, C. I, Ankara 1953.

Erkin, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara 1968.

Eryilmaz, Bilâl, Osmanlı Devleti'nde Millet Sistemi, İstanbul 1992.

Feigl, Erich, .4 Mytk ofTerror, Armenian Extremism: Its Causes and Its Hisîorical Contexî, Salzburg 1986.

Fromkin, David. Barışa Son Veren Barış: Modem Ortadoğu Nasıl Yaratıldı? iÎ914-Î922}, İstanbul 1993.

Ghazarian, Saipi Haroutinian, "Brave New V/orld: Armenians in Transition,"\4™^'«/Vw Voice, Sayr. 11 (February 1992), s. 12-15.

Goodsell, Fred Field, "Tarihsel Görünüm," İstanbul 1920, Editör; Clarcnce Richard Johnson M. A., Çev., Sönmez Taner, İstanbul 1995, s. 21-81.

Gönlübol, Mehmel-Halûk Ülman, "İkinci Dünya Savaşmdan Sonra Türk Dış Politikası (1945-1965), Genel Durum," O-laylarla Türk Dış Politikası, 1919-1973, C. I, 4. Baskı, Ankara 1977, s. 195-345.

Göyünç. Nejat, Osmanlı İdaresinde Ermeniler, İstanbul 1983.

Granvillc, Edgar, "La tsarisme en Asie Mineure," RPJ, 1917, Türk.trc, Orhan Anman, Çarlık Rusyası'nm Türkiye'deki Oyunları, Ankara 1967.

Bibliyografyû 10i

GroLisset, Rene, Hisioire de VArmenie des origines â 1071, Paris 1973.

Gunter, Michael M., ' T h e Armenian Dashnak Party In Crisis," Cross-roads (Nu. 26, 1987), s. 75-88.

Gürün, Kâmuran, 77zf Armenian File: The Myth of Innocence Exposed, London 1985.

Heyd, W., Histoire du Cornmerce du Levanî au Moyen-Age, Paris 1936, Türk.lrc,, Enver Ziya Karal, Yakm-Doğu Ticaret Tarihi, Ankara 1975.

Histoire des Armeniens, Sous La Direction de Gerard Dedeyan, Editions Privat, 1982.

Hocaoğlu, Mehmed, Tarihte Ermeni Mezâlimi ve Ermeniler., İstanbul 1976.

Honigman, E., "Urfa," ÎA, 13. Cilt, İstanbul 1988, s. 50-57.

Howorth, Henry H., History of the Mongols from the 9"' to the 19^'' century, Vol. II, London 1876.

Hyland, Francis P., Armenian Terrorism: The Past, the Presem, the Prospects, Oxford 1991.

İlter, Erdal, Ermeni Meselesi'nin Perspektifi ve Zeytûn İsyanları (7780-/SS0), Ankara 1988.

İlter, Erdal, "Ramgavar Partisi Tarafmdan'll. Meşrûtiyet (1908) Meclis-i Mebûsâm'na Sunulan Beyânname ve Program," OTAM, Sayı: 4, Ankara 1993, s. 517-556.

İlter, Erdal, Ermeni Propagandasının Kaynakları, Ankara 1994.

İller, Erdal, Türkiye'de Sosyalist Ermeniler ve Silâhlanma Faaliyetleri (1890-1923), İstanbul 1995.

102 Bibliyografya

İlter, Erdal, Tiirk-Ermeni İlişkileri BibUyografyası/Bibliography of Turco-Armenian Relaîions, Genişletilmiş 3. Baskı, Ankara 2004.

İnalcık, Halil, "Ottoman Medhods of Conquest," S/, Vol. II (1954), s. 103-129.

İnalcık, Halil, The Ottoman Empire: The Classical Age İ300-1600, London 1973.

İncieyan, P. G., 18. Asırda İstanbul, Trc., Hrand D. Andreasyan, 2. Baskı, İstanbul 1976.

Jaeschke, Gotlhard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, I, Ankara 1970.

Jorga, N., Geschichte des Osmanischen Reiches, V, Türk.trc., B. Sıtkı Baykal, Osmanlı Tarihi, 1774-1912, C. V, Ankara 1948.

Kabaklı, Ahmet, "Türkler'de Dinî Müsamaha," Tercüman, 15 Mart 1981.

Kalman, M., Batı-Ermenistan (Kürt İlişkileri) ve Jenosid, İstanbul 1994.

Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, 2. Baskı, İstanbul 1969.

Karaİ, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi: Nizâm-ı Cedit ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), C. V, 2. Baskı, Ankara 1961.

Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi: Birinci Meşrûtiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907), C. VIII, Ankara 1961.

Karal, Enver Ziya, Armenian Qu€st(on, 1878-1923, Ankara İ975.

Karpat, Kemal, "Ottoman Population Records And The Census of 1881/82-1893," UMES, IX (2), May 1978, s. 237-274.

Bibliyografya 103

Kaşgarlı, Mehlika Aktok, "Ortaçağ Ermeni Tarihleri Kritiği," Tarih Boyunca Türkler'in Ermeni Toplumu İle İlişkileri, Ankara 1985, s. 323-330.

Katliam (Albüm), İstanbul 1993.

Kazıcı, Ziya-Mehmel Şeker, İslâm-Türk Medeniyeti Tarihi, İstanbul 1981.

Kevorkian, Raymond H,-Paul B. Paboudjian, Les Armeniens dans L'Empire Ottoman, Paris 1992.

Kırzioğlu, M. Fahrettin, Kars Tarihi, 1. Cilt, İstanbul 1953.

Kırzioğlu, M. Fahrettin, Kars-Arpaçayı Boyları Eski Merkezi A-m Şehri Tarihi (J018'1236), Ankara 1982.

Kırzioğlu, M. Fahrettin, Yukarı-Kür ve Çoruk Boyları'nda Kıpçaklar, Ankara 1992.

Koeabaşoğlu, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu'daki Amerika: 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Amerikan Misyoner Okulları, İstanbul 1989.

Kodaman, Bayram, Sultan U. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası, Ankara 1987.

Köprülü, Fuad, "Türk Edebiyatı'nın Ermeni Edebiyatı Üzerindeki Te'sirleri," Edebiyat Araştırmaları, Ankara 1966, s. 239-269.

Kurat, Yuluğ Tekin, Osmanlı İmparatorluğu'nun Paylaşdması, 2. Basım, Ankara 1986.

Küçük, Cevdet, "XIX.Asırda Anadolu'da Ermeni Nüfusu," Türk Tarihinde Ermeniler, İzmir 1983, s. 75-95.

[Ö4 Bibliyografya

Küçük, Cevdet, "Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler ve Millet Sistemi," Söğüt 11. Osmanlı Sempozyumu (Eylül 1985, Söğül), Ankara 1986, s. 6N85.

L'Anglcterre et les Armeniens (1839-1904), S-Granvenhage, M. VanDerBeek 'sHofboekhandel , !918.

Lang, David Marshaü, Armenia: Cradle of Civilization, Second Edition, London 1978,

Laurcnt, j . , "Les origines medievales de ta Question Armenienne," REA, tome I, fascicule I, Paris 1920.

Les Comites rev. Armeniens et La Colonie armenienne dAme-rique, Constantinople 1918.

Lowry, Heath W., "Ninetcenth and Twentieth Century Armenian Terrorism; Threads of Continuity," International Terrorism and The Drug Connection, Ankara 1984, s. 71 -83.

Loz.an Barış Konferans/: Tuianaklar-Belgeler: Konferansda İm-zalanan Senetler {30 Ocak ve 24 Temmuz 1923), İkinci Takım, Cilt a, Çev., Seha L. Meray, İstanbul 1993.

Lynch. H, F., Armenia: Travels and Studies, Vol. il, Beirut 1967.

Marashlian, Levon, "Population Statistics on Ottoman Armenians in the Confext of Turkish Historiography," TAR, Nu. 4-160 (1987), s. 1-59.

Mayevv-ski (General), Van. Biüis Vilâyetleri Askerî İstatistiği, İstanbul 1330.

McCanhy, Justin, "Armenian Terrorism; History as Poison and Antidole," International Terrorism and The Drug Connection, Ankara 1984, s. 85-94.

Bibliyografya 105

Mecerian, Jean, Histoire et institutions de VEglise Armenienne, Beirut 1965.

Mikascha, II, Leipzig 1793.

Moltke, Helmuth von, Briefe über Zustande und Begebenheiten in der Türkei aus den Jahren 1835 his 1839, Berlin 1917, Türk.trc, Hayrullah Örs, Türkiye Mektupları, İstanbul 1969.

Morgan, Jacques de, Histoire Du Peuple Armenien, Paris 1919.

Nalbandian, Louise, The Armenian Revolutionary Movement: The Development of Armenian Political Parîies through the Nineteenth Century, Berkeley and Los Angeles, 1967.

Nemeth, Gyula, Aîtila es Hunjal, Budapesl 1940, Türk.lrc, Şerif Baştav, v4m7(3 ve Hunlan, İstanbul 1962.

Okçu, Yahya, Türk~Rus Mücadelesi Tarihi, Ankara 1953.

Ormanian, Malachia, The Church of Armenian, trans. by M. Gregory and ed. by T. Poladian, London 1955.

Ortaylı, İlber, Tanzimatdan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, İstanbul 1985.

Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, \, Yaym Yönetmeni: Roberl Mantran, çev., Server Tanilii, İstanbul 1991.

Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev., Fikret Işıltan, Ankara 1981.

Ozanyan, Kagik, The History of the Armenian Language, Merzifon 1913.

Öke, Mim Kemâl, "The Responses of Turkish Armenians to the Armenian Question, \9\9-\926," Armenians in the Ottoman Empire and Modern Turkey {1912-1926}, İstanbul 1984, s. 7 M 0 1 .

106 Bibliyografya

Özkaya, Yücel, "Arşiv Belgelerine Göre XVUI. Yüzyıl ve XtX. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeniler'in Durumu," Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri, Ankara 1985, s. 149-158.

Ozloprak, İzzet, Kurtuluş Savaşmda TurkBasmı, Ankara 1981.

Pasdermadjian, H., Histoire De VArmenie, Paris 1949-1971.

"Political Rally for Lisbon Five," The Armenian Weekh\ 11 Şubat 1984.

Reşit, Ahmet, Ekalliyetlerin Himayesi, İstanbul 1933.

Sakarya, İhsan, Belgelerle Ermeni Sorunu, 2. Baskı, Ankara 1984.

Saİmaslian, A,, Bibliographie de LArmenie, Paris 1946.

Sanjian, Avedis K., The Armenian Communities in Syria under Otloman Dominion, Cambridge 1965.

Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Gütilüğü, I, Ankara 1993.

Sarkissian, Karekin, "The Armenian Church in Contemporary Times," Religion In The Middle Easfdcn ayrı basım, Cambridge University Press, 1969.

Sarkissian, Karekin, The CouncU of Chalcedon and the Armenian Church, New York 1975.

Schcmsi, Kara, Turcs et Armeniens devant l'Histoire, Geneve 1919.

Sevim, Ali, Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara 1983.

Shaw, Stanford J. - Ezel Kural Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Reform, Revolution and Re-

Bibliyografya 107

public: The Rise of Modern Turkey, 1808-1975, London 1977.

Shaw, Stanford J., "Ottoman Population Movements During The Last Years of the Empire, 1885-1914: Some Prelimi-nary Remarks, 'VO^; I, İstanbul 1980, s. 191-205.

Sırma, İhsan Süreyya, "Tanzimat Fermanının Tahlili," Tanzima-un 150. YüdÖnümii Uluslararası Sempozyumu (Bildirileri), Ankara 1991, s. 95-100.

Sonyel, Salâhi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, I, Ankara 1973.

Sonyel, Salâhi R., The Ottoman Armenians, Victims of Great Power Diplomacy,1^x^X0X1 1987.

Sonyel, Salâhi R., "The Turco-Armenian Adana Incidents in the Light of Secret British Documents (July, İ908-December, 1909), Belleten, Sayı: 201 (Aralık 1987), s. 1291-1338.

Sonyel, Salâhi R., Minorities And The Destruction of The Onaman Empire, Ankara 1993.

Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları île Birlikte Türkiye'nin Siyasal Andlaşmaları, 1920-1945, C. I, Ankara 1989.

Süslü, Azmi, Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Ankara 1990.

Sykes, M., Thorough Five Turkish Provinces, London 1900.

Şener, Abdülkadir, "İslâm Hukukunda Gayr-i Müslimler," Türk Tarihinde Ermeniler, İzmir 1983, s. 41-56.

Şimşir, Bilâl N., Deportes of Malta, İstanbul 1976.

Şimşir, Bilâl N., "Ermeni Propagandasmın Amerika Boyutu Ü-zerine," Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile İlişkileri, Ankara 1985, s. 79-124.

108 Bibliyografya

TanscL Selâhaltin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, I, Ankara 1973,

Tekin. Mehmet, Hatay Tarihi, Antakya 1993.

Tckindag, M, C. Şchâbeddin, "Lübnan," İA, 7. Cilt, İstanbul 1988, s. IOi-107.

Ternon, Yves, Les Armeniens: Histoire d'un genocide, Paris 1977,

The Armenian fmage in History and Literatüre, Editör: Richard G. Hovannisian, Malibu, California 1981.

The Tragedy ofNagorno Kurabakh, Ankara 1993.

Toker, Metin, Türkiye Üzerinde Î945 Kâbusu, \\. Baskı, Ankara 1971.

Tuğlacı, Pars, İstanbul Ermeni Kiliseleri, İstanbul 1991.

Taran, Osman, Turk Cihan Hâkimiyeti Mefkuresi Tarihi, C. II, İstanbul 1969.

Türkmen, Fikret, Türk Halk Edebiyattnm Ermeni Kültürüne Tesiri, İzmir 1992.

Türközü. H, Kemâl (Erdal İtter), Türkmen Ülkesi (=Doğu Anadolu) Adı ve Emperyalizmin Etkileri, Ankara 1985.

Türközü, H. Kemâl (Erdal İlter), "XVrnc ı Yüzyılda Doğu ve Güneydoğu Anadolu Eyâletlerinde Hıristiyan Tebaaya Tanınan Haklar," BTTD, Sayı: 23 (Ocak 1987), s. 35-39.

Umar, Bilge, Türkiye'deki Tarihsel Adlar, İstanbul 1993.

Uras, Esat, The Armenians in History and the Armenian Ques-lion, İstanbul 1988.

Bibliyografya 109

Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi ve Papaz Grigor'un Zeyli, Türk. çev., Hrant D. Andreasyan, Ankara 1962.

Varandian, Mikael, Origins of the Armenian Movement, Vol. 2, Geneva 1913.

Variabed, Hrant, L'Empire Ottoman et Llndependance de L'~ Eglise Armenienne, Publications du Dadjar, Nu. 2, Constantinople 1917.

Vassilian, Hamo B. (ed.), 77i^ Armenians: A Colossal Bibliographie Gülde to Books Published in the English Language, California 1993.

Walker, Christopher J., Armenia: The Survlval of a Natlon, London 1980.

Walker, Christopher J., Armenia and Karabagh, London 1991.

Yavuz, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Eransız İlişkileri, Fransız Arşiv Belgeleri Açısından (1919-1922), Ankara 1994.

Yerasimos, Stefanos, Milliyetler ve Sınırlar: Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu, İstanbul 1994.

Yüdırmı, Hüsamettin, 'The Role of Armenian Religious People in the Armenian Rehellious Movements," Kars and Eastern Anatolla in the Recent History of Turkey Symposium and the Excavation (Kars-Subatan), Ankara 1994, s. 223-230.

Yurtsever, Cezmi, Ermeni Terörü-Gelişimi ve Analizi, İstanbul 1987.

Erdal İlter bu kitabuıda: • Ermeni Gregoryen (Apostolik) Kilisesi'nin Osmanlı

împaratorluğu'nun parçalanması yolundaki çalışmalarmı, • Lozan Antlaşması sonrasında, Ermeni Kiliseleri'nin

Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne karşı takındıkları tavrı, • Ermeni Kilisesi hakkında Atatürk'ün düşüncelerini, • Kiliseler tarafından Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne karşı

kurulan Ermeni "Birleşik Cephesi"nin amaçlarını, • Tarihte çeşitli ülkelere yapılan Ermeni göçlerinin

sebeplerini ve Eımeniler'in iddia edildiği gibi 1915 tehciriyle dünya ülkelerine yayılmadıklarını,

• Diaspora Ermcniliği'nin yapısını, incelemekte ve bilinmeyen birçok noktayı belgelerle açıklığa kav u ştunn aktadır.

İFiyatı: 0.50

www.turhankitabevi. com.t r

turhankitabevÛ