budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha wiecha złożona...
TRANSCRIPT
![Page 1: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/1.jpg)
Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającej z niej owocu w
wybranych rodzinach roślin.Typy kwiatostanów
Mechanizmy rozmnażania generatywnego
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
![Page 2: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/2.jpg)
Kwiat jako organ rozmnażania u okrytonasiennych
![Page 3: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/3.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
zalążnia
Dno kwiatowe- silnie skrócona oś kwiatowa, na którym osadzone są boczne części kwiatu (działki kielicha i płatki korony = okwiat), pręciki i owocolistki zrośnięte w słupek
Części kwiatu mogą być osadzone na dnie kwiatowym spiralnie lub w formie okółków
Układ członów kwiatowych międzyległy lub naprzeciw siebie w następujących po sobie okółkach
![Page 4: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/4.jpg)
Typy symetrii w kwiatach
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślinhttps://doi.org/10.1016/j.semcdb.2017.08.052
Symetria promienista – aktynomorfizmSymetria bilateralna – zygomorfizm -
kwiaty grzbieciste
S. promienista (2 warunki) – płatki tej samej wielkości, kąty między poszczególnymi płatkami takie same
S. bilateralna – zmiana kątów między płatkami
s. bilateralna – zmiana wielkości płatków lub inna ich modyfikacja
![Page 5: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/5.jpg)
Symetria promienista-
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
*
Zawilec gajowy (Anemone nemorosa L.)
Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L.)
Powojnik Clematis sp.
![Page 6: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/6.jpg)
Symetria grzbiecista - ↓
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin https://atlas.roslin.pl/plant/7496wikipedia
Obuwik (Cypripedium L)
Zaraza krwistoczerwona (Orobanche gracilis Sm.)
Calypso bulbosa
![Page 7: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/7.jpg)
Wzór kwiatowy - przedstawienie budowy morfologicznej kwiatu za pomocą symboli, liter i liczb.Informuje o liczbie elementów w poszczególnych okółkach kwiatu oraz o ich zrastaniu się, a takżeo położeniu dna kwiatowego względem zalążni.
P –okwiat pojedynczy (niezróżnicowany na kielich i koronę)K –kielichC –korona (C5 5 płatków korony)E – kieliszek (dodatkowe listki znajdujące się na zewnątrz działek kielicha i zwykle podobne do nich.
Występują np. u niektórych przedstawicieli rodzin różowatych (Rosaceae) i ślazowatych (Malvaceae). Ważna cecha diagnostyczna.
A –pręcikowie (ogół pręcików występujących w kwiecie)A5+5- dwa okółki pręcików po 5 w każdymG –słupkowie - kreska nad liczbą słupków (lub owocolistków w przypadku słupkowia zrosłego) oznacza,
że słupek jest dolny (a tym samym kwiat jest górny), pod tą liczbą – oznacza że słupek jest górny (akwiat dolny). Kreska ta symbolizuje "poziom", na którym znajduje się dno kwiatowe. G ( 5 ) oznaczasłupek dolny (=zalążnię dolną) zbudowaną z 5 zrośniętych owocolistków
↓ -kwiat o symetrii grzbiecistej* -kwiat o symetrii promienistej∞ -duża liczba elementów w okółku() –elementy w okółku zrośnięte
rodzaj tulipan (tulipa): *P3+3A3+3G(3)
Narys kwiatowy – diagram kwiatowy
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
![Page 8: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/8.jpg)
Słupki: górne, pośrednie, półdolne lub dolne w zależności od położenia w stosunku do dna kwiatowego (oś kwiatowa).
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
górny pośredni dolny
Słupek górny osadzony jest luźnona wypukłym dnie kwiatowym, apozostałe elementy kwiatuosadzone są poniżej zalążnisłupka – jest to tzw. kwiat dolny(hypogyniczny), np. w kwiecieziemniaka.
Jeżeli dno kwiatowe jest wklęsłe i obrasta zalążnię, a pozostałe elementy kwiatu są wyniesione ponad nią, jest to słupek dolny, a kwiat górny (epigyniczny), np. u ogórka.
W przypadku pośrednich form,np. gdy zalążnia osadzona jestswobodnie na płaskim lubwklęsłym dnie kwiatowym, niezrastając się z nim bokami,mówimy o słupku pośrednim ikwiecie kołozalążniowym(perygynicznym).
![Page 9: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/9.jpg)
Klon sp – kwiaty obupłciowe i męskie
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Kwiat obupłciowyKwiaty męskie - pręcikowe
Słupek górny- w kwiecie ….?
![Page 10: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/10.jpg)
Magnolia sp. – słupek górny
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
![Page 11: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/11.jpg)
Słupki: górne, pośrednie, półdolne lub dolne w zależności od położenia w stosunku do dna kwiatowego (oś kwiatowa).
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
górny pośredni dolny
Osadzony jest luźno nawypukłym dnie kwiatowym, apozostałe elementy kwiatuosadzone są poniżej zalążnisłupka – jest to tzw. kwiat dolny(hypogyniczny), np. w kwiecieziemniaka.
Jeżeli dno kwiatowe jest wklęsłe i obrasta zalążnię, a pozostałe elementy kwiatu są wyniesione ponad nią, jest to słupek dolny, a kwiat górny (epigyniczny), np. u ogórka.
W przypadku pośrednich form,np. gdy zalążnia osadzona jestswobodnie na płaskim lubwklęsłym dnie kwiatowym, niezrastając się z nim bokami,mówimy o słupku pośrednim ikwiecie kołozalążniowym(perygynicznym).- róża
![Page 12: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/12.jpg)
Słupek dolny
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Cornus sp. - dereń Malus sp.- jabłoń
![Page 13: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/13.jpg)
Kwiatostan – rozgałęzienia pędu, które nie rozwijają się dalej w sposób wegetatywny
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Typy rozgałęzień pędu
DYCHOTOMICZNE MONOPODIALNE
SYMPODIALNE PSEUDODYCHOTOMICZNE-odmiana sympodianego
Architektura kwiatostanu zależy od:
typu rozgałęzienia pędu
położenia/osadzenia kwiatów
P – oś pierwotna, 1,2,3 – kolejne rzędy odgałęzień
![Page 14: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/14.jpg)
Ze względu na sposób rozgałęziania:Proste – kwiaty wykształcają się bezpośrednio w obrębie głównej osi pędu
GRONO ZMAKNIĘTE
GRONO OTWARTE
KŁOS
GŁÓWKA
BALDACHOGRONO
KOSZYCZEKKOLBA KOSZYCZEK BALDACH
![Page 15: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/15.jpg)
Złożone – kwiaty wykształcają się w obrębie odgałęzień wyższych rzędów
Kwiatostany złożone – odgałęzienia boczne typu monopodialnego
grono złożone baldach złożony (z baldaszkami)
kłos złożony
wiechaWiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone kłoskami)
![Page 16: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/16.jpg)
Kwiatostany złożone – odgałęzienia boczne typu sympodialnego
otwarty kwiatostan
„bukietowy”
zamknięty kwiatostan
„bukietowy”
wierzchotka dwuramienna
wierzchotka jednoramienna
sierpik
wachlarzyk
![Page 17: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/17.jpg)
Kwiatostany – klasyfikacja Zakończenie pędu (pędów) kwiatem terminalnym: niezdetrminowane (-)
zdeterminowane (+)
Niezdeterminowane: grono (A – Arabidopsis th, B – Antirrhinum majus), grono złożone (C - trawy). Oś kwiatostanu zachowuje dość długo swój wzrost. Zakwitanie kwiatów postępuje od dołu ku szczytowi, najpóźniej rozwija się kwiat szczytowy.
![Page 18: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/18.jpg)
Zdeterminowane: wierzchotka dwuramienna (D – Silene latifolia), wierzchotka (E - tytoń), wierzchotka jednoramienna - sierpik (F - pomidor), wiecha (G – bez lilak, wiele gatunków traw). Charakteryzują się ograniczonym wzrostem – na szczycie osi głównej wyrasta kwiat zamykając jej dalszy wzrost, a pod nim wyrastają boczne odgałęzienia, przedłużające pęd i wydające nowe kwiaty.
![Page 19: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/19.jpg)
Elementy kwiatostanu, typy liści
kwiat
szypułka przysadka
podkwiatek
profil
podsadka
P
![Page 20: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/20.jpg)
Owoc – typowy powstaje z zalążni słupka
• Rozrośnięta ściana zalążni – owocnia (perykarp) Owocnia – 3 warstwy
zewnętrzny – egzokarpśrodkowy – mezokarpwewnętrzny – endokarp
Egzo-, endokarp – zwykle z jednej warstwy komórek; egzokarp – tworzy zwykle skórkę owocuendokarp – czasem kilkuwarstowy, może drewnieć tworząc
pestkę z nasieniem mezokarp – w pewnych owocach rozwija się jako mięsista
tkanka o znacznej grubości
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
![Page 21: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/21.jpg)
owoc
pojedyncze
suche
pękające
mieszek, strąk, torebka, łuszczyna
niepękające
orzech, ziarniak, niełupka, rozłupnia
mięsiste
jagoda, pestkowiec
zbiorowe
owoc wielopestkowcowy,
owoc wieloorzeszkowy
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
owocostan
jagodostanananasa
owocostan pestkowcowy figi
owocostan orzeszkowy
morwy
kwiat kwiatostan
![Page 22: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/22.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Mieszek - tojad Strąk - groch
Renee Comet (photographer) AV Number: AV-9400-4164
Orlik - pęknięcie mieszków wzdłuż szwu brzusznego.
pojedynczy mieszek
pękające
Strąk – pęka wzdłuż szwu brzusznego (miejscazrośnięcia owocolistkó) oraz wzdłuż żyłki środkowejowocolistka - nasiona ułożone wzdłuż szwubrzusznego
![Page 23: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/23.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Mak pod zdrewniałym znamieniem słupka torebka otwiera się klapami
Tulipan – torebka pęka komorowo wzdłuż nerwu środkowego owocolistka
Dziurawiec – torebka pęka wzdłuż linii zrośnięcia owocolistków, a torebka rozpada się wówczas na poszczególne owocolistki
Owoc typu torebka powstaje ze zrośnięcia dwu lub
więcej owocolistków (jednokomorowa, jednokomorowa
z przegrodami, wielokomorowa)
pękające
![Page 24: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/24.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Łuszczyna - rzepak
Powstaje z dwóch owocolistków, pęka dwiema klapami. Między klapami występuje fałszywa przegroda, na której są nasiona. Przegroda fałszywa powstaje w wyniku wtórnego wrastania tkanki owocolistka do pojedynczej komory zalążniowej
pękające
![Page 25: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/25.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Orzech - owocnia zdrewniała, jedno nasionie niezrośnięte z owocnią
niepękające
![Page 26: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/26.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Ziarniak – skórzasta owocnia zrastająca się z łupiną nasienną pojedynczego nasienia – pszenica, kukurydza
Niełupka – skórzasta owocnia niezrastająca się z pojedynczym nasieniem - słonecznik
Często z urządzeniami ułatwiającymi rozsiewanie przez wiatr – np. resztkami kielicha – mniszek lekarski
Skrzydlak klonu –odmiana niełupki, w której owocnia wykształca skrzydlaste wyrostki
niepękające
![Page 27: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/27.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Rozłupnia – wielonasienny owoc, który rozpada się przy dojrzewaniu na suche niepękające owocki – rozłupki– które odpowiadają poszczególnym owocolistkom i zawierają po jednym nasieniu
Rozłupki kminku – każda z jednym nasioniem
niepękające
![Page 28: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/28.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Owoce pojedyncze mięsiste (jagoda, pestkowiec) – owoce niepękające o soczystej owocni.
Jagoda - owocnia zbudowana z zewnętrznego egzokarpu oraz zmięśniałego mezokarpu, wypełniającego całe wnętrze owocu. Cechą charakterystyczną jagody jest brak endokarpu. Bezpośrednio w mezokarpie znajdują się liczne (rzadko jedno) nasiona:
arbuzawokadobażyna czarnaberberysborówkahurma – szaron kakipomidorwinogronożurawina.
![Page 29: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/29.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Pestkowiec - egzokarp tworzy skórkę, mezokarp mięśnieje, a część wewnętrzna (endokarp) twardnieje i drewnieje. Twarda, wewnętrzna część owocni nazywana jest pestką i różni ten typ owocu od jagody (zmięśniała w całości) - czereśnia, tarnina, oliwka
U niektórych pestkowców mezokarp pozostaje zielony i jest niejadalny (np. orzech włoski i migdałowiec pospolity), u których jadalną częścią jest nasiono wewnątrz pestki)
Zewnętrzna warstwa owocni stanowi mięsistą, zieloną okrywę, wewnętrzna część owocni, czyli endokarp, tworzy zdrewniałą skorupę. Jadalne jest nasiono
![Page 30: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/30.jpg)
Budowa pestkowca
(Perykarp)
źródło wikipedia
brzoskwinia
nektarynka
czereśnia
![Page 31: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/31.jpg)
owoc
pojedyncze
suche
pękające
mieszek, strąk, torebka, łuszczyna
niepękające
orzech, ziarniak, niełupka, rozłupnia
mięsiste
jagoda, pestkowiec
zbiorowe
owoc wielopestkowcowy,
owoc wieloorzeszkowy
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
owocostan
jagodostan ananasa
owocostan pestkowcowy
owocostan orzeszkowy
kwiat kwiatostan
![Page 32: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/32.jpg)
Katedra Biofizyki i Morfogenezy Roślin
Owoc pozorny (rzekomy, szupinkowy, łac. pseudofructus) – organ roślin okrytonasiennych zawierający nasiona, który w odróżnieniu od owoców właściwych nie powstaje wyłącznie ze ścian zalążni słupka, lecz także innej części kwiatu. Najczęściej wykształca się z rozrośniętego mięsistego dna kwiatowego, rzadziej okwiatu lub przysadki. Jeden owoc pozorny wywodzi się z jednego wielozalążniowego kwiatu.
Owoce pozorne występują najczęściej u przedstawicieli rodziny różowatych:
• u truskawki lub poziomki jest to jagoda pozorna, wieloorzeszkowiec zawierający liczne i drobne owoce właściwe (orzeszki) osadzone na wypukłym soczystym dnie kwiatowym;
• u maliny owocem rzekomym jest wielopestkowiec powstały przez zrośnięcie się licznych drobnych pestkowców osadzonych na wspólnym, również zmięśniałym dnie kwiatowym;
• u jabłoni, gruszy i jarząbu są to owoce jabłkowate o ścianie zalążni zrośniętej ze zmięśniałym hypancjum;
• owoce pozorne wykształcają też róże: liczne owoce właściwe – orzeszki, objęte są zmięśniałym czerwonym hypancjum;
Owoce zbiorowe - powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu. Ponieważ w procesie tworzenia owocu bierze udział nie tylko zalążnia, ale także oś kwiatowa, owoce zbiorowe zaliczane są jednocześnie do owoców rzekomych (pozornych). http://pl.foodlexicon.org/s0000750.php#0
Copyright © foodlexicon.org
![Page 33: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/33.jpg)
rodz. różowate Rosaceae
podrodz. tawułowe Spiraeoideae
śliwowe Prunoideae
różowe Rosoideae
jabłkowe Pomoideae
*K5C5A ∞ G5
*K5C5A 10 G(2-5)
*(E5)K5C5A ∞ G∞
*K5C5A ∞ G1
• z reguły owadopylne• kwiaty promieniste• kielich i korona 5-krotne • zwykle liczne pręciki
![Page 34: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/34.jpg)
Podrodzina: tawułowe Spiraeoideae
Rodzaj: 1. Spiraea tawuła2. Aruncus parzydło
Spiraea media tawuła średnia(Bieszczady, Pieniny, pod ochroną)
Aruncus sylvestris(parzydło leśne) A. dioicus pod ochroną
• dno kwiatowe płaskie lub wklęsłe• owoc: wielonasienne mieszki
*K5C5A ∞ G5
![Page 35: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/35.jpg)
Podrodzina: śliwowe Prunoideae
Rodzaj: 1. Prunus śliwa2. Cerasus wiśnia3. Armeniaca morela4. Padus czeremcha
Śliwa tarnina (tarnina, tarka) Prunus spinosa
*K5C5A ∞ G1
owoc: pestkowiec
![Page 36: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/36.jpg)
Prunus domestica subsp. Italica –śliwa domowa (węgierka)
subsp. insititia - śliwa lubaszka
![Page 37: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/37.jpg)
Armeniaca vulgaris (Prunus armeniaca) - morela
kwiaty siedzące, białe
Cerasus vulgaris - wiśnia pospolita
![Page 38: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/38.jpg)
Podrodzina: różowe Rosoideae
Rodzaj: Rosa RóżaRubus Malina (Jeżyna)Fragaria PoziomkaComarum SiedmiopalecznikPotentilla PięciornikAlchemilla PrzywrotnikGeum Kuklik
GeumcoccineumKuklik szkarłatny
Rosa caninaRóża dzika
• dno kwiatowe w kształcie dzbana lub wydłużone i wypukłe
• owoc: jednonasienne niełupki (orzeszki) lub drobne pestkowce, owoce rzekome, owoce zbiorowe
*(E5)K5C5A ∞ G∞
![Page 39: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/39.jpg)
Hypancjum (łac. hypanthium) – dno kwiatowe o specyficznej budowie, silnie wgłębione, lub posiadające wąską gardziel, na szczycie którego osadzone są listki kieliszka, działki kielicha i pręciki, na dnie zaś słupki. Z czasem może przekształcać się w zmięśniałą okrywę owocu rzekomego
Rosa canina róża dzika
![Page 40: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/40.jpg)
Rubus idaeusmalina właściwa
owoc zbiorowy złożony z małych pestkowców
Rubus chamaemorus
malina moroszka (zagrożony)
roślina dwupienna
![Page 41: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/41.jpg)
Fragaria vescapoziomka pospolita
diploid
Fragaria × ananassatruskawka
oktoploid i mieszaniec
Mieszaniec ten został uzyskany przez skrzyżowanie pochodzącej ze wschodniej Ameryki Północnej poziomki wirginijskiej (F. virginiana Duch.) z chilijską (F. chiloensis Ehrh.), którego dokonał Duchesne w 1712 roku.
Na wypukłym dnie kwiatowym znajduje się ok. 20 słupków i 20-30 pręcików. Po zapyleniu kwiatu dno kwiatowe rozrasta się stożkowato, tworząc jadalny owoc zbiorowy będący jagodąpozorną. Na jej powierzchni zawiązują się liczne orzeszki, będące właściwymi owocami.
![Page 42: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/42.jpg)
Podrodzina: jabłkowe PomoideaeRodzaj: Pyrus grusza
Malus jabłoń Cotoneaster irgaCrataegus głógSorbus jarząbCydonia pigwa
Cotoneaster sp.
Sorbus aucuparia
Cydonia sp.
*K5C5A 10 G(2-5)
owoc rzekomy, szupinkowy
Owoc rzekomy (szupinkowy): rozrośnięte dno kwiatowe zrastające się z zalążnią; właściwym owocem są powstające z rozrośniętych ścian słupka skórzaste komory nasienne wraz z otaczającą tkanką
![Page 43: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/43.jpg)
Malus jabłoń *K5C5A G(2-5)
Owoc rzekomy (szupinkowy): rozrośnięte dno kwiatowe zrastające się z zalążnią; właściwym owocem są powstające z rozrośniętych ścian słupka skórzaste komory nasienne wraz z otaczającą tkanką
Przekrój jabłka: 1- szypułka, 2 - nasiono, 3 - łuski gniazda nasiennego,4 - komora nasienna, 5 - kielich i zagłębienie kielichowe, 6 - miąższ, 7 - skórka
![Page 44: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/44.jpg)
Pyrus Malus
liście jajowate lub szpiczastojajowate, skórzaste,o długości równej ogonkom liściowym
liście jajowate lub owalne, brzeg piłkowany,dwa razy dłuższe od ogonków
kolorkwiatów
![Page 45: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/45.jpg)
rodz. bobowate (motylkowate) Fabaceae (Papilionaceae)
skrzydełko
• z reguły owadopylne• grzbiecista symetria kwiatów• kwiaty 5-krotne • 10 pręcików zrośniętych nitkami
(lub 9 zrośniętych i 1 wolny)• słupek pojedynczy (1 owocolistek)• zalążnia jednokomorowa• nektar wydzielany u nasady wolnego pręcika• owoc: strąkkielich
korona
pręcikowie i słupek
↓K(5)C5A(10)G1 ↓K(5)C5A(9)+1G1
owoc
![Page 46: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/46.jpg)
Przykładowe rodzaje z rodz. Fabaceae o dużym znaczeniu użytkowym:
Sarothamnus żarnowiecLaburnum złotokapWisteria glicyniaLupinus łubinMedicago lucernaTrigonella kozieradkaTrifolium koniczynaRobinia robiniaCoronilla cieciorkaVicia wykaLens soczewicaLathyrus groszekPisum grochPhaseolus fasolaGlycine - soja
rodz. bobowate (motylkowate) Fabaceae (Papilionaceae)
![Page 47: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/47.jpg)
gatunek miododajnyRobinia robinia
![Page 48: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/48.jpg)
Trifolium pratense – koniczyna łąkowa
Trifolium repens – koniczyna białagatunek miododajny
U Trifolium wszystkie płatki są zrośnięte ze sobą. Nitki wszystkich pręcików zrastają się ze sobą i tworzą rynienkę, do której ścieka nektar.
gatunki pastewne„nawóz zielony”
![Page 49: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/49.jpg)
Gatunki o jadalnych owocach
groch, bób,
soczewica,cieciorka,
fasola, soja
![Page 50: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/50.jpg)
południowoamerykański gatunek jadalnyi olejodajny – Arachis hypogaea L -orzacha podziemna
• kwiaty samopylne, górne na ogół bezpłodne• szybko dojrzewające owoce (24h)• GYNOFOR (karpofor) fragment dna kwiatowego i szypułki kwiatowej
u podstawy słupka, osiągający do 20cm i wykazujący geotropizm dodatni
Owoc to strąk
![Page 51: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/51.jpg)
• przeważają kwiaty o symetrii promienistej, często okazałe i efektownie wybarwione,
• korona zrosłopłatkowa, zwykle pięciokrotna• kwiaty zebrane zwykle w kwiatostany typu
wierzchotek• nitki pięciu pręcików przyrastają do rurki korony,• słupek dwukrotny górny. • owoc: jagoda lub torebka
Narys kwiatu Petunia
rodz. psiankowate Solanaceae
rodzaj: Solanum – psiankaCapsicum – paprykaLycopersicon – pomidor Nicotiana L. – tytońPetunia – petunia Mandragora – mandragora Datura – bieluń Physalis – miechunka
*K(5)[C(5)A5]G(2)
![Page 52: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/52.jpg)
Solanum tuberosum
![Page 53: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/53.jpg)
Lycopersicon esculentum
![Page 54: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/54.jpg)
alkaloid kapsaicyna - działa na receptory bólu (nocyceptory), powodując uczucie pieczenia i ostrości w jamie ustnej
Capsicum annumpapryka roczna
![Page 55: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/55.jpg)
Nicotiana tabacumtytoń szlachetny
Pękająca torebka z nasionami
![Page 56: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/56.jpg)
Petunia ogrodowa (zwyczajna) Petunia ×atkinsiana
bieluń Datura sp.
Gatunki ozdobne
![Page 57: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/57.jpg)
rodz. kapustowate (krzyżowe) Brasssicaceae
*K2+2C4A4+2G(2)
• rośliny roczne lub kilkuletnie,• kwiatostan typowo groniasty • pręcikowie czterosilne (4 dłuższe)• owoc: łuszczyna lub łuszczynka
![Page 58: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/58.jpg)
Brassica oleracea - kapusta warzywna - różne odmiany;var. capitata kapusta warzywna głowiasta; var. gemmifera -brukselka;var. botrytis – kalafior; var. sabauda – włoska; var. italica - brokułvar. sabellica – jarmuż; var. gongylodes – kalarepa
![Page 59: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/59.jpg)
Armoracia lapathifolia -chrzan pospolity
Brassica napus- rzepak
Cardamine pratensis -rzeżucha łąkowa
Capsella bursa-pastoris -tasznik pospolity
Sinapis alba - gorczyca biała
Lunaria annua -miesiącznica roczna
![Page 60: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/60.jpg)
rodz. ślazowate Malvaceae
• kwiaty zwykle 5-krotne, ze skręconą w pąku koroną,
• posiadają kieliszek (epicalyx) • nitki pręcików zrastają się w rurkę wokół zalążni
i szyjki słupka• owoc: torebka lub rozłupnia
*E3-12K(5)C5A∞G(5-∞)
kieliszek
![Page 61: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/61.jpg)
rodz. ślazowate Malvaceae
Hibiscus rosa-sinensis – ketmia róża chińska
Gossypium hirsutum – bawełna zwyczajnaroślina włóknodajna (włoski łupiny nasiennej)
![Page 62: Budowa kwiatu, w szczególności zalążni i powstającego z ... · wiecha Wiecha złożona (odgałęzienia boczne osi kwiatostanu zakończone ... Budowa pestkowca (Perykarp) źródło](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022013018/5c781e0e09d3f2a94e8c854b/html5/thumbnails/62.jpg)
rodz. ślazowate Malvaceae
Malva sylvestris – ślaz dzikigatunek leczniczy
Alcea rosea – malwa różowagatunek ozdobny
Althaea officinalis – prawoślaz lekarskigatunek leczniczy