bu yazıda, muharrem ayı ve bu ayda tutulan yaslarla, hicrî...

MUHARREM AYI VE KERBELÂ MERSİYELERİ

Bilge KAYA

ÖZET

Bu yazıda, Muharrem ayı ve bu ayda tutulan yaslarla, Hicrî 10 Muharrem 61 tarihinde

Kerbelâ’da Hz. Hüseyin, ailesi ve ehlibeytin şehit edilmesi hâdisesi hakkında kısaca bilgi

verilmiş, G.Ü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezinde bulunan, şii veya şii-

meşrep olmayan şairlerimizin şiirlerinin derlendiği Kerbelâ Mersiyeleri Mecmuası’ndan

seçilen şiirler sunulmuştur.

ABSTRACT

In this article, it has been given information about the month of Muharrem, the

mournings during this month, and also the information about the martyrdom of Hz.

Hüseyin, his family, and his fellows at Muharrem 10, 61 Hegira in Kerbela. Additionally, it

has been presented, same selected poems from the Corpus of Kerbela Elegies at Gazi

Üniversity Haci Bektaş Veli Research Center from the point of Turkish Culture where shiite

and non-shiite poets’ poems were compiled.

Anahtar Kelimeler: Mersiye, Mersiye Mecmuası, Kerbelâ, Muharrem.

Key Words: Elegies, Elegies Corpus, Kerbela, Muharrem.

Şiir mecmuaları dönemin edebî zevkine uygun şiirlerin toplandığı eserlerdir. Bir şiirin

mecmualarda çok geçmesi o şiirin sevildiğini, beğenildiğini, toplum tarafından çok

okunduğunu düşündürür. Bu makalede G.Ü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma

Merkezinde 146 numara ile kayıtlı Hz. Hüseyin’in aşkı ve ıstırabıyla yazılan şiirlerin

derlendiği yazma eserdeki mersiyelerden örnekler yer almaktadır. Hz. Hüseyin, On İki İmam

ve şehitlerin anılmasının Hz. Muhammed’in şefaatine vesile olacağı inancı şairlerimizi bu

konuda bol miktarda şiir yazmaya sevk etmiştir. Söylenen bu şiirler zaman zaman

mecmualarda toplanıp bir araya getirilmiş, böylece mersiye mecmuaları oluşmuştur.

Kerbelâ mersiyeleri, Hz. Hüseyin ve ehlibeytten 72 kişinin Irak’ın Bağdat şehri

yakınlarındaki Kerbelâ’da şehit olması sebebiyle yazılmıştır. Kerbelâ Bağdat’ın

güneybatısında bir şehirdir. Kerb; gam, tasa, üzüntü anlamına gelir. Hz. Muhammed’in torunu

Hz. Hüseyin bu şehirde şehit edilmiştir. Bilindiği gibi Hz. Ali’nin vefatından sonra halifelik

Emevî hükümdarı Muaviye’ye geçmiş; Muaviye’den sonra da oğlu Yezit halife olmuştur.

Muaviye’nin oğlu Yezit’e biat etmeyen Hz. Hüseyin, Kûfelilerin daveti ile aile efradı, akraba

ve dostlarıyla kafile halinde Kûfe’ye doğru yola çıkmıştır. Yezit bu kafileyi Kerbela

mevkiinde kuşatmış, aç-susuz bırakıp eziyet etmiştir. Hz. Hüseyin ve taraftarlarının sayısı yüz

kişi kadarken Yezit’in binlerce kişilik ordusuyla karşı karşıya gelmişler; ölümü göze alarak

yiğitçe savaşıp şehit olmuşlardır. Hz. Hüseyin, Şimr adında bir kişi tarafından Hicrî 61 yılı 10

Muharrem Cuma günü (Miladî 18 Ekim 680 ) şehit edilmiştir.

Dinler tarihinde Hz. Musa’nın kavmini Firavundan kurtarması, Hz. Adem’in

tövbesinin kabulü, İdris Peygamber’in semaya alınması, İbrahim Peygamber’in Nemrut’un

http://www.hbektas.gazi.edu.tr/

http://www.hbektas.gazi.edu.tr/

ateşinden kurtulması, Süleyman Peygamber’in tövbesinin kabul edilip mülkünün kendisine

iadesi, Eyüp Peygamber’in dertlerinden kurtulup şifa bulması, Yunus Peygamber’in balığın

karnından çıkması, İsa Peygamber’in göğe yükselmesi ve Nuh Peygamber’in tufandan

kurtulup Cudi dağında karaya çıkması Muharrem’in 10’una rastlayan önemli

olaylardandır(Noyan, 1995: 150).

Rivayetlere göre Hz. Nuh, tufandan kurtulunca gemide kalan erzaktan tatlı bir çorba

pişirilmesini istemiş, tufandan kurtulanlar bu çorbayı yemiş ve o günü kutlamışlardır.

Günümüzde aşure hem Hz. Nuh’un gemisinin tufandan kurtuluşu hem de Kerbelâ’da şehit

edilen Hz. Hüseyin, şehitler ve on iki imamların ruhu için pişirilip dağıtılmaktadır.

Her yıl Muharrem’in birinci ve on ikinci günü arasında oruç tutulur. Bu günlerde su

içilmez, düğün-eğlence yapılmaz, eğlence yerlerine gidilmez, hayvan kesilmez, çamaşır

değiştirilmez, saç-sakal kesilmez, gönül kırılmaz(Noyan, 1995: 151). Bu ayda

gerçekleşen facia her yıl canlandırılır. Ehlibeyt için ağıtlar, mersiyeler söylenir, matem

tutulur.

Divan edebiyatında ilk mersiye örnekleri XV yy.da görülmeye başlar. XVI yy.dan

itibaren diğer mersiyelerin sayıları azalırken Kerbelâ mersiyelerinin sayısında artış görülür.

Kerbelâ mersiyelerinde konu ve şahıslar aynıdır. Kerbelâ mersiyesi yazan şâirlerin hepsi şii

veya şii meşrep değildir. Hatta Nâilî, Zekâyî gibi Mevlevî şâirler de Kerbelâ mersiyesi

yazmıştır. Kerbelâ mersiyelerine daha çok mutasavvıf şâirlerin ilgi duyması bütün tarikatların

Hz. Ali’den intişar ettiğine inanılması dolayısıyladır. Tekke ve dergâhlarda tertiplenen

muharrem matemleri ile ehlibeyt sevgisi de bunda etkili olmuştur(Çağlayan, 1997: 73).

Araştırma Merkezindeki Mecmua’da da mersiyeleri kayıtlı Leylâ Hanım Mevlevî; Kâzım

Paşa Celvetiye Tarikatına mensuptur.

İncelemiş olduğumuz Mersiye Mecmuası 50 varaktır. Leylâ Hanım, Zekâyî, Muhlis,

Sâfî, Vehbî, Kâzım Paşa, Müştak, Türâbî Dede, Zihnî, Feyzî, Şerif, Şems gibi şâirlere ait

şiirler bulunmaktadır. Bu şiirlerde; Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin,

ehlibeyt, On İki İmamlar anılmış, faciadan duyulan üzüntü dile getirilmiştir. Yezid’e Hz.

Hasan’ı zehirleyen eşi Cade’ye, Hz. Hüseyin’i şehit eden Şimr’e lanet edilmiştir. Eserin bazı

sayfalarında nemden mürekkep dağılmış, yazılar okunamaz hale gelmiştir. Yer yer yazım

yanlışlarına rastlanılmaktadır. Eserin yazılış tarihi belli değildir. Şiirlerin sonunda İzmirli

Fahri adında bir kişi tarafından düşürülmüş tarih kıtası vardır. Bu kıta birkaç yerde değişik

şekillerde yazıldığı için tarih tespiti yapılamamıştır. Muhtevasında bulunan şiirlerden ve yazı

stilinden XIX yy.ın sonlarıyla XX yy.ın başlarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Eserde yer

alan şiirlerin bir kısmı günümüzde de kolay anlaşılır, akıcı bir dille yazılırken bir kısmında

Arapça, Farsça kelime ve tamlamaların yoğunlukta olduğu görülmektedir. Aşağıda

mecmuadan seçilen Kerbelâ şiirleri yeni harflere aktarılarak okuyuculara sunulmuştur.

17 a

Mersiye-i

Şems

Dîde-i fahr-i cihân oldı Hüseyn ile Hasan

Mazhar-ı nûr-ı a’yân oldı Hüseyn ile Hasan

Sulb-ı Ahmed’den cihâna neşr-i envâr etmeğe

Mihr ü mâh-ı âsuman oldı Hüseyn ile Hasan

Kişver-âbâd-ı vilâyâtda semâ-yı vahdete

İki necm-i ferkadân oldı Hüseyn ile Hasan

Âh kim kurbân-gâh-ı Kerbelâ-yı âşkda

Sîne-çâk-ı hûn-feşân oldı Hüseyn ile Hasan

Kim biri tîg biri zehr ile oldı şehîd

Hânmân-sûzî cinân oldı Hüseyn ile Hasan

Ferktâ vü efraktâ vâ veyletâ kim teşne leb

Tu’me-i tîg-i sinân oldı Hüseyn ile Hasan

Çeşm-i âlem ağlasun kan kim misâl-i nûr-ı çeşm

Çeşm-i âlemden nihân oldı Hüseyn ile Hasan

Nâle-i mâtemle aç ey Şems dâğ-ı sîne kim

Bülbül-i verd-i cinân oldı Hüseyn ile Hasan

25a

Mersiye-

i Feyzî

Ağla ey dîde-i giryân ağla

Bu Hüseyn mâtemidür kan ağla

Dâimâ eyle figân ebrû gibi



Zulm-i bî-hadd ü hisâb itdi felek

Hâne-i dîni harâb itdi felek

Ehl-i îmânı kebâb itdi felek



Kerbelâ vâkıasını yâd kılın

Turmayup nâle-i feryâd kılın

Rûh-ı peygamberi dil-şâd kılın



Yâ Muhammed bu gam u mihnete bak

Gel de bu şüriş-i bu vahşete bak

Böyle Kur’ân okuyan ümmete bak



Âl evlâdına gör ne itdiler

Haklarında ne hatâ söylediler

Cümlesini teşne şehît eylediler



Ol Şimr kâfir idüp sa’y-ı belîğ

Kıldı oğlunun başını arsa-i tîg

Bir içim suyı dahi itdi dirîg



Azm idüp tâife-i küfr-i medâr

İdeler izzet-i peygamberi hâr

Ehavât-ı haremî sayd-ı şikâr



Feyziyâ açma rumûz-ı haremi

Açma nâ-mahrem-i aşka bu gamı

Tayy-ı tomâr iderek kır kalemi



27a

Abdülhak Efendi

Şamlının birisi men’ itdi Yezid’e la’neti

Vak’a-i Âl-i Resûl’den haberi yok yâ anîd

Ced-i mel’ûn Resûl’ün dişini itdi şikest

Ceddesi amm-ı Nebî’nün ciğerün yidi Yezîd

Kendüsi eyledi dâmâd-ı Nebî’ye isyân

Veledi dahi Hüseyn hazretini itdi şehîd

Utanur müslim olan la’net ider Abdülhâk

La’n Allâh Yezîden vü alâ kavm-i Yezîd

27b

Mersiye-i Leylâ

Yine geldi meded mâh-ı Muharrem

Gözümden hûn-rîzân olacak dem

Yine bir yâre açdı çerh-i gaddâr

Bu yanık sîneme yok ana merhem

Muhammed ümmeti kan ağlamaz mı

Garîk-i hûn ola mahdûm-ı a’zam

Neden lâyık bu rütbe cevre hâşâ

Dü çeşm-i Mustafâ sibteyn-i Ekrem

Muhibb-i hânedânı ehl-i hakîkat

Bu günde nûş iderler su yerine sem

Bu günde kasd idüp Âl-i Abâya

Yezîd ibn-i sefîh ehl-i cehennem

Ne cür’et ile bilmem kahbe hınzîr

Hüseyni eyledi bu rütbe dil-gîr

O şâhı sûretâ itdi mükedder

Nihâl-i kaddini hâke berâber

Hakîkatde cüdâ itmişdi ammâ

Gürûh-ı evliyâya tâc ber-ser

İki gül goncasıdur Mustafâ’nın

İmâm-ı evliyâ evlâd-ı Haydar

Hakâret zann idüp sûretde hınzîr

Şeh-i ehl-i semâya çekdi hançer

Süleymânlık idermiş iddiâ hayf

Bu günden sonra ol mel’ûn-ı ebter

Yarın dîvân-ı Hakda seyr iderler

O kanlı kâfiri hep ehl-i mahşer

İki dünyâda da Bârî teâlâ

Anı kibr-i Yehûda itdi rüsvâ

Delîl-i rehber istersen Hudâ’ya

Yüzün sür hâk-i pâyı Mustafâ’ya

Virüp Zeynü’l Abânuñ nûr-ı vechi

Cihânda zîneti arz-ı semâya

Muhammed Mehdî ile iktidâ it

Ki bunlar oldı serdâr-ı etkiyâ

Kibâr-ı dîn idüp ma’sûmları Hak

Müşâbih her birisi enbiyâya

Der-i isnâ aşerden gayrı bâba

Gider mi ehl-i bâtın ilticâya

Demâdem arz-ı hâcât eyle ey dil

Cenâb-ı Fâtımâ hayru’n-nisâya

İlâhî eyle yarın rûz-ı mahşer

Penâhum zevce-i sâkî-i Kevser

Bu kemter bendeye eyle inâyet

Meded ey Hazret-i Şâh-ı velâyet

Yeter yandık yeter nâr-ı firâka

Ataşân âb-ı Kevser ile himmet

Terahhüm itmedi bu seng-dil hîz

Hüseyn’e itdi bu rütbe ihânet

Der-i vâlâsına mensûb olanlar

Olurlar mazhar-ı feyz-i kerâmet

Şehîd-i Kerbelâ mahdûmı zî-şân

Susuz nûş eyledi câm-ı şehâdet

Ne kâfir rû-siyah bir bî-amândur

Yezîdün âl-i a’vânına la’net

Yeter küfrüne bürhân bu mesâ’ib

Cehennemde ola yâ Rab mu’azzeb

Bu vîrân hâneyi zann itme ma’mûr

Degül câh-ı meserret olma mesrûr

Harâb olmış idi vakt-i Kerbelâ

Olur mı köhne dünyâ gayri ma’mûr

Bu kara yüzlü Leylâ’yı İlâhî

Der-i isnâ a’şerden eyleme dûr

Melâz-ı melce’im âl-i abâ kıl

O dem isyânun oldukça mahşûr

Ola her bir nefesde bin tahiyyât

Hudâ şehîdlerün itdükçe pür-nûr

Bağışla cürmümü hayrü’l-Betûle

Gözümden nûr-ı vechün itme mestûr

Usâta âdeti lütf u atâdur

Şefîüm bint-i mahbûb-ı Hudâdur

30a

Muharremiye-i Müştâk-ı Merhûm

Dilâ geldi yine eyyâm-ı mâtem

Bu rûz-ı bî-vefâda olma hurrem

Hemân hasretle kan ağla dem-â-dem

Muharremdür meded ey dil Muharrem

Bugün ol bersiyeh günde giy ey cân

Şehîd oldı o sultân-ı şehîdân

Bugün ehl-i muhabbet eyler enfüsân


Bugün derdile dûd eyler felekler

Bugün hasretle âh eyler felekler

Siyâh pûş oldı ashâb-ı dilekler


Hudâ ba’s eyleyüp Cibrîl-i emîni

Hüseynin dire dire beşiğini

Döküldi hâke hûn-ı nâzenîni


Sabâh-ı haşre dek Fâtıma Ana

Ciğer gûşum diye başlar figâna

Gözünden kan aksun dâne dâne


Bu ayda hâke düşdi mâh-ı enver

Hafîdi Fahr-i Âlem İbni Haydar

Vücûd-ı nâz-perver kaldı bî-ser


Bugün la’net ile yâd it Yezîdi

Hudânun düşmeni mel’ûn pelîdi

Şehîd itdi dirîgâ ol sa’îdi


Dilâ Müştâkîveş biz Haydarîyüz

Velî fazl-ı cehâletden beriyüz

Ali’nün kabrinün asâkiriyüz


36 a

Müseddes-i Na’t-i Şerîf-i Eimme-i

İsnâ

Aşer Rıdvânallâhu Tealâ Aleyhim Ecmaîn

Bahr-i rahmetdür Muhammed ebr-i ihsândur Ali

Mühr-i hikmetdür Muhammed mâh-ı irfândur Ali

Fahr-i âlemdür Muhammed şâh-ı merdândur Ali

Cevher-i cândur Muhammed nûr-ı îmândur Ali

Nâzenîn-i Rabb-i izzetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Verd-i gülzâr-ı nübüvvetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Şem’-i mihrâb-ı imâmetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Minber-efrûz-ı hitâbetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Şu’le-i müşkân-ı fıtratdur Hüseyn-i Kerbelâ

Şems-i eyvân-ı hakîkatdür Hüseyn-i Kerbelâ

Bülbül-i bâğ-ı vesâyetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Seyyid-i şubbân-ı cennetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Dest-i a’dâda helâhil nûş-ı subûtdur Hasan

Dâg bu dil bir şehîd-i mekr-i düşmendür Hasan

Hüsn-i hulk-ı hüsn-i-sîret ile ahsendür Hasan

Nûr-ı çeşm-i Fâtıma mahbûb-ı zü’l-menddir Hasan

Pençe-i şâh-ı velâyetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Vâris-i nakd-i sehâvetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Matla’-ı şemsü’l-mefâumdur Ali Zeynü’l Abâ

Menba’-ı lutf-ı merâhimdür Ali Zeynü’l Abâ

Fahr-i ashâb-ı me’âlimdür Ali Zeynü’l Abâ

Câmi’-i hulk-ı mekârimdür Ali Zeynü’l Abâ

Kıdve-i ehl-i siyâdettür Hüseyn-i Kerbelâ

Mebde-i feyz-i şerâfetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Bâkır-ı ilm-i hakîkat hazret-i Bâkır ki Hak

Hızr ile zât-ı şerîfün eylemişdür hem-sebak

Nüh felek mecmû’a-i vasfında gûyâ bir varak

Sâbi’-i Seb’ul-mesânîdür bi-hükm-i müttefik

Hâris-i hısn-ı şerîatdür Hüseyn-i Kerbelâ

Hâdî-i rükn-i tarîkatdür Hüseyn-i Kerbelâ

Nakd-i tevrûs-ı nübüvvetdür kemâl-i Ca’ferî

Mazharü’l-fakr ile fahridür hisâl-i Ca’ferî

Lutf-ı Hakdur ictihâdı bî-misâl-i Ca’ferî

Kıldılar ser habl eimme imtisâl-i Ca’ferî

Mesned-ârâ-yı hilâfetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Sadr-ı pîrâ-yı kerâmetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Kâzım-ı gayzü’l-iâdı Mûsâ-i Mûsâ-şiyem

Dest-i beyzâ-i mekârim şâh-ı kudsiyyet haşem

Şu’le-i tavd-ı tecellâ eymen ârâ-yı hüküm

Nûr-ı misbâh-ı sa’âdetdür o zât-ı muhterem

Saykal-ı mir’ât-ı kudretdür Hüseyn-i Kerbelâ

Revnak-ı nûr-ı hidâyetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Âfitâb-ı evc-i hikmetdür Ali Mûse’r-Rızâ

Mâhtâb-ı burc-ı vahdetdür Ali Mûse’r-Rızâ

Zâ’ik-i zehr-âb-ı mihnetdür Ali Mûse’r-Rızâ

Mübtelâ-yı kerb-i gurbetdür Ali Mûse’r-Rızâ

Gûy-ı çevgân-ı felâketdür Hüseyn-i Kerbelâ

Serzeniş-i dîde-i ihânetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Pâdişâh-ı etkiyâ-yı zât-ı vâlâ-yı Takî

Dürr-i bahr-i ıstıfâdur zât-ı vâlâ-yı Takî

Subh-ı nûr u Zehrâdur zât-ı vâlâ-yı Takî

Meyve-i nahl-i rızâdur zât-ı vâlâ-yı Takî

Sebze bustânı semâhatdur Hüseyn-i Kerbelâ

Serv-i bâğ-ı hâtemiyyetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Âşır-ı isnâ aşer şâh-ı ser-i emndür Nakî

Ma’şer-i İslâma hâdî-i müebbeddür Nakî

Urve-i vüskâ-yı ümmet kutb-ı emceddür Nakî

Vıfk-ı pâzû-yı yemîn-i şerh-i Ahmeddür Nakî

Ma’nî-i lafz-ı adâletdür Hüseyn-i Kerbelâ

Lafz-ı ma’nâ-yı imâmetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Kıble-i hâcetdür ins-i câna bâb-ı askerî

Ser-be-ser cünd-i melâ’ikdür rikâb-ı askerî

Başkadur te’sîr-i şemşîr-i cevâb-ı askerî

Seyf-i meslûl-ı şerîatdur cenâb-ı askerî

Cevher-i tîg-ı celâdetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Safder-i sahn-ı şecâatdür Hüseyn-i Kerbelâ

Kutb-ı eflâke hüdâdur Mehdî-i sâhib-zamân

Zübde-i Âl-i Abâdur Mehdî-i sâhib-zamân

Sırr-ı pâki Mustafâ vü Mehdî-i sâhib-zamân

Bâde-i râh-ı rızâdur Mehdî-i sâhib-zamân

Rehber-i renc-i hidâyetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Sâik-i semt-i reşâdetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Gerçi ol şâhlar ki bir bâğın gül-i nesrînidür

Cümlesi hep bir sipihrün encüm-i pervînidür

Bir nihâlün bî-tefâvüt meyve-i nûşînidür

Her biri mülk-i bekânun şâh-ı pür-temkînidür

Nûr-ı çeşm-i ehl-i sünnetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Kurre-i a’yân-ı ümmetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Olalı ser dâde-i hubb-i vâlâ-yı hânedân

Hamdü’lillâh eyledüm kesb-i hayâtı câvidân

Kâzımâ ölsem n’ola ruh-sûde-i bâb-ı emân

Eşref-âsâ eyleyüp bu matla’ı verd-i zebân

Melce’-i erbâb-ı hâcetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Şâfi’-i rûz-ı nedâmetdür Hüseyn-i Kerbelâ

41a

Mersiye

Ç

ün Muharrem oldı ey dil âşıkan ağlar bugün

Cümle mevcûdât-ı âlem ins ü cân ağlar bugün

Kerbelâ’nın vak’a-i dil-sûzını der-pîş idüp

Âh ider ehl-i zemîn âsumân ağlar bugün

Mustafâ Haydar Hasan Zehrâ tevellâ zümresi

O şehîd-i Kerbelâ’ya bî-gümân ağlar bugün

Eşk-i çeşm-i âşıkân tûfân-ı Nûh eyler ayân

Ger muhabbet var ise insan olan ağlar bugün

Vehbiyâ sabr eylemek mümkin değil ağla hemân

Çünkü ervâh ile zerrât-ı cihân ağlar bugün

43 a

Beyân-ı Na’t-ı Düvâzdeh

İmamât

Rıdvânullâh Aleyhim

Meşrik-i şems-i nübüvvetdür Muhammed Mustafa

Matla’-ı mâh-ı velâyetdür Aliyyü’l-murtezâ

Sem’-i mihrâb-ı imâmetdür Hasan sırrı velî

Nûr-ı misbâh-ı şehâdetdür Hüseyn-i Kerbelâ

Gavs-i âlem zâde-i mazlûm-ı deşt-i Kerbelâ

Ol Ali Zeynü’l-Abâ kim mahzen-i cûd u atâ

Bâkır u Ca’ferdür el-hak menba’-ı lutf-ı kerem

Hem İmâm Mûsâ Kâzım şu’le-i tûr-ı cilâ

Hem Rızâ ol vâris-i ilm-i nebî Hâşimî

Hem Takîdür hem Nakî her ikisi nûr-ı ziyâ

Muktedâ-yı etkiyâ vü asfiyâdur Askerî

Mehdî-i sâhib-zamândur Hâdî-i râh-ı Hudâ

Rûz-ı şeb giryân u nâlân ümmîdüm varum amân

Bâb-ı heşt ü çârdan itme beni yâ Rab cüdâ

43b

Mersiye

Muharremdür gönül zan itme kim vakt-i safâdur bu

Muhibb-i hânedâna bir dem-i mâtem fezâdur bu

Belâya uğradı Âl-i Resûlullâh vâveylâ

Ne gündür ki bu gün yâ Rabb rûz-ı pür-belâdur bu

Muharrem gurresin tarf-ı semâda mâh-ı nev sanma

Yed-i zâlim felekde tîg-i meslûl-ı cefâdur bu

Ne hikmetdür kıyâmet kopmadı aceb ol gün

Bana leyl ü nehâr endîşe-i bî-intihâdur bu

Yezîd’ün itdiği zulme Yahûdîler dahi söyler

Bu hâin fi’lidür Âl-i Resûle nâ-sezâdur bu

Niçün kıydun ona ey hûn-sûret Şimrî-i bed-nâm

Ki şîr-i bî-nazîr-i pîşe-zâr-ı lâ-fetâdur bu

Rızâ virdün o şâhun katline ey azlem-i mahlûk

Nedür bu zulm-i fıskun ve’y ne bî-câ iddi’âdur bu

Ne nûr oldugı bilmez seyyidün ol gerden-i pâkün

Mübârek pûse-gâh-ı pâdişâh-ı enbiyâdur bu

Müselmânum diyen eyler mi kasd-ı Âl-i Peygamber

Ne re’y-i nâ-sezâdur v’ey ne tedbîr-i hatâdur bu

Nice âgûşte-i hûn itdün ol şehzâdeyi zâlim

Mükerrem muhterem sultân-ı iklîm-i velâdur bu

Revâ mıdur hûn-âlûd ola sıbt-ı Resûlullâh

Nedür bu kec-edâ ey çerh ne devr-i nâ-becâdur bu

Bahâ olmaz şehîdân şâhınun bir mûyına âlem

Hüseyndür bu Hüseyndür çeşm-i Mustafâdur bu

Dûçâr oldı belâya enbiyâ vü evliyâ yekser

Belâ-yı Kerbelâ efzûndur pek rûşenâdur bu

Figân-ı âh-ı âlem-sûza başla ey dil-i mahzûn

Zamân-ı mâtem-i şâh-ı şehîd-i Kerbelâdur bu

Siyâhî câmeler ilbâs idüp kıl nevha girye

Meded ey âşık-ı şûrîde hengâm-ı gazâdur bu

Pür olsun vâdî-i sahrâlar icrâ-yı sirişkünle

Ki gayrı mâcerâya benzemez bir mâcerâdur bu

Yezîd’e kavmine sen de adâvet eyle tasrîhan

Ki rûz-ı zulmet efzûn-ı Yezîd-i bed-likâdur bu

Yezîdîler cefâsından hakâret gelmez ol şâha

İki âlemde şâh-ı kişver-i izz ü alâdur bu

Söyünmez nûrdur hîç bâd-ı bî-dâd-ı havâricden

Çerâğ-ı hânedân-gâh-ı Aliyyü’l-Murtezâdur bu

Rızâ vir her kazâya evvel-i emr-i İlâhîye

Ne çâre Zihniyâ sabr eyle takdîr-i Hudâdur bu

45b

Mersiye-i

Muharremiye

Çünki girdin ey dil-i şûrîde mâh-ı mâteme

Öyle ağla cûy-ı eşkünle cihân dönsün neme

Kerbelâ deştindeki mazlûmları fikr eyleyüp

Sen hemân hüsrân oku her dem Yezîd-i azleme

Sûziş-i âh-ı şerer-bârunla yansun nüh felek

Zelzele virsün figânun tâk-ı arş ağlasa

Öyle efgân eyle kim hengâme-i şâhum Hüseyn

Gulgule salsun ser-â-pâ on sekiz bin âleme

Nâ-münâsibdür bugün giymek libâs-ı surh-reng

Âşık isen giy siyâh câme vücûd-ı pür-gama

Kim Yezîd’e kavmine itse adâvet Hak içün

Şüphe yok lâyık olur lutf-ı Resûl-i Ekreme

Yâd idüp ruhsâr-ı gül-gûn-ı Hüseyn’i dem-be-dem

Ağlamaktan kan tolsun tâs-ı çeşm-i pür-neme

V’ey nice matrûd imiş kim tâbi-i şeytân olup

Şâh-ı merdânı münâsib gördi tîg-i samsâme

V’ey nice mekkâre kim uyup hevâ-yı nefsine

Zehr içürdi şâh Hasan-ı hulk-ı rızâ-yı gül-feme

V’ey nice zâlim imiş merdûd imiş ol bed-likâ

Çaldı hançer gerden-i pâk-ı Hüseyn-i efhame

Zulmet-i Hak tâ ebed olsun ziyâde rûz şeb

Ca’de’ye Şimr-i bed-nâma hem İbni Mülceme

Dâmen-i ihsânuñı tutmışdur ey şâh-ı kerem

Dest-gîr ol rûz-ı mahşer Zihnî-i bî-hemdeme

48 b

Der-Medh-i Düvâzdeh

İmamân

Yâ Rab muhabbetünden gönlümi itme hâlî

Mihründen özge dilde hîç koma kîl kâli

Her rûz şeb dilümde tesbîhüm tu ey Mevlâ

Yâ Muhammed Mustafâ yâ Murtazâ yâ Ali

Arş-ı Mecîde çünkim basdı kadem Muhammed

Vasl oldı zâta zâtı mahv oldı mîm Muhammed

Budur iki cihânda miftâh-ı bâb-ı cennet

Yâ Muhammed Mustafâ yâ Murtezâ yâ Ali

Dâmâd-ı fahr-i âlem ol şîr Hudâ-yı Haydar

Hatm-i nebî Muhammed hatm-i velâyet-i Haydar

Kalbünden itme münfek oku dilinde ezber


Nûr-ı dü çeşm-i Ahmed hüsn-i hulku’r-rızâdur

İki cihâna rahmet Hüseyn-i Kerbelâ’dur

Kalbi münevver eyler evrâd-ı dil-guşâdur


Zeynü’l-Abâdur ol şâh bendesidür mih(i)r mâh

Envâr birle rûşen kabri güzeşte ervâh

Zikrüm budur dilümde tâ haşr olınca hergâh


Bâkır dinildi gerçi ol kadr-i âlî-şâna

Kîmyâdur izi tozı virmem iki cihâna

Zikr it derûn-ı dilden bu ism-i bî-nihâye


Ey reh-nümâ-yı Âdem ey reh-nümîn-i rehber

Ol muktedâ-yı âlem ya’nî İmâm Ca’fer

İtdi tarîk-i Hakkı billâh günden izhâr


Mûsâ-i Kâzım ol şâh mahlûk-ı sun’-ı Mevlâ

İdindi hâk-i pâyün tâc-ı seri evliyâ

Oku dilinde dâim budur usûl-i esmâ


İlm-i ulûma âlim Muse’r-Rızâ imâmum

Kıldum fedâ yolına cân-ı dilile cânum

Budur derûn-ı dilden zikr itdiği zebânum


Serdâr-ı muttakîler Muhammed-i Takîdûr

Envâr-ı dîde-i dil âl-i Ali Nakî’dür

Bu virdi koma dilden her rûz şeb oku dur


Ser asker-i şerîat sultân-ı mîr-i meydân

Muhammed ibn-i Ali dest-gîr-i bendegân

İtme sakın ferâmûş bu virdi ey sühen-dân


Destinde seyf-i kâti’ Mehdî irişe bir gün

A’dâ-yı Ahmed ola kamusı ser-nigûn

Gönlümde dilümde budur kelâm-ı mevzûn


Seyfî derûn-ı dilden eyle Yezîd’e la’net

Ger bulmak ister isen ceddün katında izzet

Ben bunı itdüm idrâk tâc u sır-ı sa’âdet


49 b

Vak’â-i Kerbelâ hakkında Kıt’adır

Çok mu hengâm-ı belâ-yı Kerbelâ’yı yâd eyle

Şimdi ki aşr-ı Muharremde olan âh u enîn

Vak’a-i dil-sûzdan sonra kemâl-i hüzn ile

Gözlerinden kırk sene yaş dökti Zeynelâbidin

İzmirli Aziz Fahri tarafından nazm edilen mücevher kıt’a-ı tarihiyedir

Ol halâskâr-ı şehâmet Gâzî-i Haydar mesâf

Vaz’-ı enzâr itdiği âsâra ismidür muzâf

Cevherin târîhe geçsün şân ile bu ayda

Şahsına has Ka’be’dür mihr ü mehe olmış mutâf

50 a

Cevherin târîhe geçsün âbiden Fahrî didüm

Zıll-ı rûşen Ka’beveş mihr ü mehe olmış mutâf

Ey halâskâr-ı şehâmet Gâzî-i Haydar mesâf

Vaz’-ı enzâr itdiğün âsârâ ismindür muzâf

Cevherin târihe geçsün Âbdâl Fahrî didüm

Zıll-ı rûşen Ka’beveş mihr ü mehe olmış mutâf

KAYNAKLAR

AYDEMİR, Yaşar, 2001, “Şairlerin Edebi Kişiliğinin Tespitinde Mecmuaların Rolü”, Türk Kültürü, 464,

731-744, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.

ÇAĞLAYAN, Bünyamin, 1997, Kerbelâ Mersiyeleri, Ankara,GÜSBE (Yayımlanmamış Doktora Tezi)

ER, Piri, 1998, Geleneksel Anadolu Aleviliği, Ankara, Ervak Yayınları.

İSEN, Mustafa, 1993, Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, Ankara, Akçağ Yayınları.

İSEN, Mustafa ve Başkaları, 2002, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara, Grafiker Yayınları.

KUT, Günay, 1986, “Mecmua”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, 6, 170-173, İstanbul, Dergâh

Yayınları.

Mecmua, Hacı Bektaş Araştırma Merkezi, No: 456.

NOYAN, Bedri, 1995, Bektaşîlik Alevîlik Nedir?, İstanbul, Ant/Can Yayınları.

PAKALIN, Mehmet Zeki, 1983, Osmanlı Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara, MEB Yayınları.

PALA, İskender, 1995, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yayınları.

Tahirü’l-Mevlevî, 1973, Edebiyat Lügati ( Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu) İstanbul 1973, Enderun Kitabevi.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi; c.1-8, İstanbul 1977-1998, Dergâh Yayınları.

YAMAN, Ali, 1998, Muaviye, Yezid, Hz. Hüseyin ve Kerbela, İstanbul, Ufuk Matbaacılık ve Reklamcılık

San.Tic. Ltd. Şti.

DİPNOTLAR

Bkz. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, c.5 s.259, c.6 s.87.

bu yazıda, muharrem ayı ve bu ayda tutulan yaslarla, hicrî...

Documents