DERS SORUMLUSU: Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN

HAZIRLAYANLAR: Tolga Mustafa KÖSE Hasan ÖZDEMİR

Nurettin GELEŞ Mustafa ÇELİKMehmet Said GÜVEN

2009-2010 Eğitim Yılı Bahar Dönemi

BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİEVRENSEL TASARIM

Sizce Evrensel Tasarım Nedir?

KültürGeçmiş İlgiYetenekBakış açısıDeneyimler

Süreç Standart Ürün

Belli bir amaç

Evrenselliğin Amacı

Evrenselliğin Amacı

Birçok insanın olası her durumda kullanabileceği ürünler ortaya koymaktır. Böylece bu ürünler evrensel tasarımda yerini alır.

Evrensel Tasarım İlkeleri1- Kullanımda Eşitlik:Kullanıcı ayrıcalığı yapılmaz, herkes

tarafından kullanılabilmelidir

Evrensel Tasarım İlkeleri2- Kullanımda Esneklik:Kullanıcının yeteneği ve tercihi

doğrultusunda üründe kullanım esnekliği sağlamak…

Evrensel Tasarım İlkeleri

3- Basit ve Sezgisel Kullanım :Kullanımı anlaşılır ve kolay olmasıyla her

kullanıcıya hitap etmelidir. Kullanıcıdan üst düzey bilgi, beceri ve konsantrasyon beklememelidir.

Evrensel Tasarım İlkeleri

4- Anlaşılabilir Bilgi: Tasarım, bilginin etkili iletişimini çevresel

koşullara veya kullanıcı yeteneklerine bakmaksızın sağlamalıdır. Sunumun fazlalığı önemlidir. Bilgi farklı formlarda ve tarzlarda sunulmalıdır (grafik, sözlü, yazılı vb.).

Evrensel Tasarım İlkeleri5- Hata Toleransı: Hatalar iyi tespit edilmelidir. Hatalar ortadan

kaldırılmalı ya da en aza indirgenmelidir.

Evrensel Tasarım İlkeleri6- Düşük Fiziksel Çaba: Tasarımlar fiziksel güç gerektirmeyecek

şekilde olmalıdır. Kullanıcı fazla çaba sarfetmemelidir.

Evrensel Tasarım İlkeleri7- Yaklaşım ve Kullanım İçin Gerekli Boyut ve Alan: Tasarlanmış aracın veya sistemin kullanıcıların boyut ve

duruşlarına göre kullanımı değişmeyecek şekilde olmalıdır.

Evrensel Tasarım İlkeleriÖnemi :Bu 7 ilke bize tasarımlarımızı yaparken

dikkate almamız gereken adımları gösterir. Fakat her ilke her durum için söz konusu

değildir.Ayrıca her ilkeyi her durum için eşit şekilde

uygulayamayabiliriz.

ÖRNEKÖrneğin;Çekiç, balyoz, bisiklet vs.

Kullanımı fiziksel güç isteyen araçlardır. Buna göre fiziksel güç çaba gerektirmemeli ilkesine göre tasarlanması zordur.

Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi

5 DUYU BİLGİ

BİLGİYE ERİŞME YOLLARI

Evrensel tasarımda bilgiye erişimin birden fazla etkileşim yolunun olması önemlidir.

Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi

Çoklu Mod Etkileşimin Amacı;Kullanıcıların kendilerine en

uygun etkileşim yolunu seçerek sisteme ulaşmalarına olanak sağlamak

Etkileşim zenginliği katmakFarklı kanallarla aynı bilgiyi

sunmak

Evrensel Tasarımda Çoklu Mod EtkileşimiArabirimde SesArabirimde KonuşmaArayüzde DokunmaEl Yazısı Tanıma ve TeknolojisiJest- Mimik Hareket Tanıma

Arabirimde SesSes sistemi algıyı artırmada

önemli yere sahiptir.Görüntü ile birleştiğinde

evrensel tasarımı destekler hale gelir.

Böylece; Algılamada hataları azaltır(oyun vs). Görme engelliler ve duyma engelliler

ortamdan yararlanabilir. Işığın yetersiz veya gürültünün çok

olduğu ortamlarda bilgiye ulaşmadaki problemi ortadan kaldırabilir.

Arabirimde SesKullanabileceğimiz iki çeşit ses vardır.

Konuşma (speech)Konuşmasız-Sözsüz Ses(non-speech)

Arabirimde Ses - KonuşmaKonuşma dilden çıkan sesin

farklı çeşitlerde bir araya getirilmesiyle sağlandığı için ortaya karmaşık bir durum çıkarıyor.

Kişiden kişiye ve ortamdan ortama değişen konuşma ile bu karmaşıklığı daha belirgin şekilde görebiliriz.

Bu yüzden teknoloji de bu karmaşıklığı algılamada oldukça zorluk çeker.

Arabirimde Ses - Konuşma

Gelişen teknolojiye rağmen konuşma dilinin algılanması oldukça güçtür.

Ortamdan karışan diğer sesler ve kişilerin konuşmaları esnasında ağzından farklı tonlarda harflerin çıkması bu zorluğu gösterir. (ııı, üüü)

Bu yüzden konuşmayı standart tonda bilgisayar ortamına sunmak için kişilere eğitim verilmelidir. Fakat bu eğitimin şu an için amacına ulaşmadığı bilinmektedir.

Arabirimde Ses - KonuşmaAvantajları:Kişilerin diğer organlarını o an başka işlerde

kullanmasını sağlayabilir.Ayrıca fiziksel engeli bir hayli olan insanlar

için iyi bir fırsattır.Teknoloji ile daha iyi hale getirildiğinde

zaman açısından çok fazla hız sağlayacaktır.

Arabirimde Ses – Konuşmasız Sesler

Arayüzde ses, konuşmaya göre daha kolay algılanan bir iletişim parçasıdır.

Konuşmada cümleyi tamamlamak ve cümleye bir bütün olarak bakmak gerekir.

Seste ise; sesin ne anlama geldiği bilindiği an işlem yapılabilir.

Arabirimde Ses – Konuşmasız Sesler Avantajlar:

Standart hale gelebilir ve konuşmadaki gibi herhangi bir dile bağımlı olmak gerekmez.

İşlemler daha kısa sürede halledilebilir (konuşmaya göre)

Dezavantajlar:Her bir işleme bir ses bulmak ve notaların

yetersizliği olabilirBir çok sesi anlamlarına göre tanımak oldukça

zordur.

Arayüzde DokunmaDokunma hissi bilgisayar teknolojisinde

giderek önem kazanan bir teknolojidir.Bu alanda dokunmatik cihazlar ve hareket

algılayıcıları giderek artmaktadır.

Arayüzde DokunmaBu alanda gelişen teknolojiler

Örnekler,Dokunmatik Cep TelefonlarıSurfaceNovint Falcon gibiTitreşimli Kollar

Arayüzde Dokunma

Arayüzde DokunmaNovint Falcon

ÖzelliğiCisimlerin ağırlığını

hissettirebiliyor.Şekilleri algılayabilmenizi

sağlıyor.Boyutları algılamanızı sağlıyor.Fiziksel beceri istiyor.

El Yazısı Tanıma TeknolojisiEl yazısı tanıma teknolojisi yorumlama ve

tanıma açısından oldukça ilgi çeken bir teknolojidir.

Bu teknolojide en öne çıkan teknoloji sayısallaştırılmış tabletlerdir.

El Yazısı Tanıma TeknolojisiSınırlılıkları,

Kişilerin günden güne değişebilen el yazıları ve bu yazıların grafik veya metin olarak algılanmasındaki teknolojik yetersizlikler vardır.

Jest-Mimik-Hareket TanımaHareket, insan bilgisayar etkileşiminde

önem kazanan bir teknolojidir.El ve kol hareketleri ön plana çıkmıştır.

Kullanılan Teknoloji ÖrnekleriWiiGülmeyi Algılayan Fotoğraf Makineleri ( Şuayip’ in fotoğraf makinesi )

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

Her toplumda bilgisayarla etkileşim içinde bulunan %10 engelli insan vardır. Bunları 5 grupta inceleyeceğiz:

1) Görme Engeli,2) İşitme Engeli,3) Fiziksel Engel,4) Disleksi (Öğrenme-Okuma Güçlüğü),5) Otizm.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım1) Görme EngeliGrafik ara yüzü tasarımlarının gelişmesinden en çok mağdur olan görme engellilerdir. Bu durumda onların mağduriyetini azaltmanın iki yolu vardır: İşitme ve dokunma duyularından yararlanmak.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

2) İşitme EngeliGrafik ara yüzü tasarımında görme engellilere göre çok çok üstünlerdir. Grafik tasarımlarının çoğu görsellik ifade ettiği için bu konuda bir sıkıntı çekmezler. Fakat işitme engellilerde ise en büyük sıkıntı işitme engelidir. Bu duruma göre tasarımlarda sesli anlatımın dışında işitme engelliler için de metinsel bir döküman hazırlanmalıdır.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

INDRA, Castilla-La Mancha Üniversitesi ve Adecco Vakfı ile ortaklaşa yürüttüğü GANAS Projesi (İşaret Dili için Otomatik Animasyon Üretimi Projesi) kapsamında işitme engelliler için metinleri işaret diline dönüştüren bir çevirmen geliştiriyor. Proje ile işitme engellilerin sosyal yaşama dahil olması ve çevrelerindeki bilgilere erişebilmeleri hedefleniyor. Sonuç olarak metinler bir bilgisayar yardımı ile üç boyutlu karakterler kullanılarak işaret diline dönüştürülüyor.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

3) Fiziksel EngelEn büyük sıkıntı ellerini hareket ettirememeleridir. Daha yüksek derecelerde engellilerde ise vücudun birçok bölümünü fiziksel olarak hareket ettirememektedirler. Bunların engellerini ise, sesli komutlarla ve/veya göz hareketleriyle çalışan teknolojilerle aşabiliriz.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

İspanyol bilim insanları düşünce gücüyle yönlendirilebilen bilgisayar yaptılar. Kişinin ellerini kullanmadan bilgisayarı açıp kapatmasını ve hatta internete girmesini bile sağlayabiliyor.

Beyin sinyallerinin alan ve bunu çözümlemek için yüzden fazla elektrodu kullanan sistem bilgisayarın anlayabileceği bi şekilde komutları çözümlüyor.

Özellikle elleri olmayan engelli insanlar için çok önemli bir teknoloji olan bu sistem onların da internete girip bilgisayar kullanabilmelerini sağlayacak.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

4) Disleksi (Öğrenme-Okuma Güçlüğü)Okuma güçlüğü çeken engellilerdir. Okuma güçlüğü çeken için yapılan tasarımlar, yazılan yazılar tane tane olmalı ve anlatılmak istenenler grafiklerle-şablonlarla daha basite indirilmelidir.

Engelli Kullanıcılar ve Tasarım

5) OtizmOtistik insanların çevreyle etkileşimi, iletişim iyi değil ve hayal güçleri çok zayıftır. Bu yüzden sanal ortamlarda insanlarla iletişim kurmaları daha kolay ve otistik insanlar için yararlı olacağı düşünülmektedir.

Teşekkürler

Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz.