brovlerlerin verde ve kafes sisteminde veti ...eurasianjvetsci.org/pdf/pdf_ejvs_272.pdfozellikleri...
TRANSCRIPT
Vel. Bil. Dcrg. (2002),18,1-2: 99-105
BROVLERLERIN VERDE VE KAFES SiSTEMiNDE VETI~TIRILMESININ BAZI
VERIM 6ZELLIKL'ERI VE I~LETME EKONOMisiNE ETKisi·
M. Kenan TCrrkyllmazC 1 Ahmet NazhgCrll H. Erbay Bardak~loglu 1
The Effect of the Floor and Cage Rearing Systems on Some Production Traits and Livestock Economics in Broylcrs
Ozet: Bu yah~, kaleste ve yerde ye~tirmenin broytenerde kann yagl ve i~letme ekonomisi uzerindeki etldsini ortaya kOY' mak ktin vapllml~lr. CaII¥Nlda, 200 adet Cobb 500 broyler ciYciv kullaOllml~lr. AlMcl hafta canh aglrtlk ortalamasl yer ve kalesle yoti~irilen gruplarda 2261,1 9 ve 2168.4 9 oIaral< bol~ur. Canl! a{»Irtlk baIomlndan gruplar ataSllark OnemIicir (p<O,01). KII1tiki gOnlOk deneme sonunda yemclen yararianma oranl kales grubunda va yer grubunda benzer ~ekilde 1,71 oIarak bulun~r. SlCak karkas aglrtl{ll Verve kales gruplannda 1599,4 9 va 1533,1 g oIarak beli~ir. Kann vag mil<tan yerde yeti¢rilen grupta 21,6 9 kaleste yeti~tirilen g~a ise 20,0 g olarak bulurvn~ ve gruplar arasllark islalisliksel oIarak onemsizdir. Deneme sonund8 yaplian ekonomik ana/izde yerde yet~tirilen grubun daha kartl oIcIu(Iu belirtenm~tir.
Anahtar Kellmeler: Brov'er. Performans, Kales, I~ Ekonomisl
Summary: This invesligation was t-eld to demonstrate the effects of cage and floor systems on the abdomil'\8llat and ~vestock economics on broylers. 200 Cobb 500 broyler chickens were consisted the malerial 01 the study. Average live W&
ights al the sixth weeks of ages for the floor and cage groups were 2261,1 9 and 2169,4 9 respectively. Differences 01 the live weiglts in the groups were statislicaUy significant (p<O,Ol). Sim~ar values (1,71) were obtained in lhe cage and floor groups for feed conver1ion rate. The average carcass weights and abdominal fat accumulation amounts were 1599,4 g and 1533,2 9 and 21,6 9 and 20,0 9 lor the floor and cage groups respectively. Differences among the groups for the abdominal lal weights were not statistically signifICant. Economic analyses were revealed thaI broylers in floor management were more profitable than cage systems.
Key Words: Broyler Chickens, Perfonnance, Cage, livestock Economics
Girl,
Broy1er yeti~tiriciliOi, ktsa surede oldukl;a yCrksek miktarda GrunGn elde edilebildi{li YIOlnsai bir Gretim ~k1i olup (Aksoy. 1994) Gretim genellikle beton ya eta slkt~tlnlml~ toprak tabanh, altllkh kOmeslerde. verde yet~riciljk ~k1inde yapllmaktadlr. Son Yillarda Gretimin nicel olarak artmlabilmesi ve daha ekonomik olmasl icin atthkll kGmeslerde birim alanda daha fazla hayvan bannchrmanm yanl Slra, Ozellilde yumurta lawkCuluOunda kullamlan kafes sistemierinin kullamidlOI broyler kOmesierinin de uretime sokuldugJ gOrOlme"'edir (Kalpalp. 1985; Aksov. 1994). D~r Iarattan atthkll slstemde hayvanlann dl~klh altllk iIe direkl temas halinde oImasl, atthk, ~ilik vb. gider1erin fazla olmasl gibi bir taklm dezavantajlara sahip oIdu{Ju da ~~i ara~tlncllar taraflndan bildirilmi~lir (Kaya va ark., 1991; Demirulus ve Aydin. 1999).
Broy\enerin kafes ve yer sistemlerinde yet~tirilmesi ve bazl verim Ozelliklerinin ka~lla~tmlmasl
Geli~ Tarihi : 24.07.2002 @: [email protected]
ile ilgili deOi~k ~I~malar dQzenlenmi~ ofup ball 1(8-
h~malarda yetil,itirme sislemlerinin verimler Glenne olan etkilen 6nemli bulunurken, bazl I(8h~ma1arda iss istatistiksel bakuman farkhhklar g6zlenmem~lir (Andrews, 1972; Andrews va ark .• 1974; Andrev.-s ve ark.1975; 0ca1. 1980; TOrko{llu ve Akm. 1987; Kanat 199Oa; Kanal, 199Ob; Akpobome ve Fanguy, 1992; Si· zemore va Siegel 1993; Tolon, 1994; Tolon ve Yak;:ln, 1997).
Ca~itJi /f811~larda. kafeste banndl1manm, ticsri yumurtaci tawk kOrnesferi io;:in uygun oImaslna raOmen. kiSS zamanda yCrksek canh aOlnl~ ula98n broyler pilio;:lerde bazl baeek va gOQOs deformasyonlanna yoI ayabileceQi bildirilmektedir (Kanal, 19908). Bu nedenle kales sisleminda broy\er ye~rici1iOinin daha Ozel malzemeler kufianllan kafesJer ile yapilmasl gerekli{li de bildirilm~tir(Aksoy. 1994).
Bu ara~tlrma, yer ve kales sistemlerinin broyler piliclerin canh aOlnlk kazancl, yem IGketimi. bazl karkas
• Au o;nhtma Adnan Menderes Oni\'ersitesi Ara~tmna Fonu tarafmdan dcstcklenmi,tir (Proje No: VTF..()()().J) I . Adnan Menderes Oniversilesi Veteriner FakUltesi, Zootckni Anabilim Dall, AYDIN
TORKYIU\1AZ. NAZLIGOL. BARDAKCIOOLU
ozellikleri ve kann ya~1 miktan ile ~letme ekonomisi Uzerine oIan etki\erini saptamak amaClyia yapllml~hr.
Materyal ve Metot
A~tlrma, Adnan Menderes Oniversitesi v&teriner Fakunesi Kanath Onitesi'nde yQrCJtOlm~tGr. A~llnnanm canll materyalini guntGk civciv oIarak allnan Cobb 500 ticari bl"OY'er civcMer oIu~~tur. !-Ier bir tekerrur grubunda SO, her bir deneme grubunda ise 100 hayvan oImak Ozere toplam 200 hayvan kutIanllml~llr. Kafes grubunda hayvan ba~lna 459 cm2 laban alanl sa~lanlrKen, altllkll yer sisleminde ise yerIe~im slkll~1 12 hayvarv'rn2 ~inde dOzenlen~ir.
Ara~llrma sOresince gruplara 24 saal surekli aydmlatma. programl uygulanml~ oll4' beslenmeleri grup yemtemesi ~inde yapltml~lr. Yem oIarak ilk iki hafta sGresince %23 ham prolein. 3060 kcalil<g melabolik ene~iti, ikinci iki haftallk periyotta %22 ham prolein, 3060 kcaLlkg melabotik ene~iti, dOrduncU haftadan kesime kadar ise °/021 ham protein, 3200 kcaLlkg metabolik ene~iti karma sanayi yerni kullamlml~tlr.
Ara~llIma ku"kiki gun surdurulmO~ ve canll a~1I11k ar1l~mln betinenmesi amaclyla gruplardaki tum hayvanlar haftallk olarak lek lek 0,01 grama duyanl terazi ile tar1ltml~llr. Sicak karKas a~lnl~1 \Ie ranchmamnl betir1emek ilyin her lekerrOr grubundan yinni~r hayvan (12 erkek, 13 di$i) kesiterek incelenmi~lir. Kann ya!}ml belirlemek iyin buzdolablrlda +4°C slcakllkta bir gece beklelilen karkaslann kIoaka bOIgesindeki ya~tar, el ve kOrelier yardlmlyla Itlkartltarak, 0,01 grama duyanl Ierazi ile larhtml~lr. Yem IOkelimini belinemek ilyin gruplara hafta ~Inda lanllarak belini miktarda yem verilmi$ ve hafta sonunda kalan yemler loplanarak tartltml~lr.
Ara~lmnanln ekonomik anatizinde matiyeti ot~turan masraf unsurtan oIarak yem, civciv, ISllmaaydmlalma, veleriner-sa~hk, ~itik. genet idare, baklmonanm, amortisman ve althk ele allnml~llr. A~tlnnanm ge~~lirildi9i yerin 6zelliginden dolayl bina ilyin amortisman aynlmaml~lr. Ekipman iyin amortisman hesaplanmasUlda ekipmanm elde edili~ d~eri dikkale allnarak %20 amortisman oranl Uzerinden ~it arahkll amor1isman yOnlemi kutlanllml~llr (Aras,1959). Gelirlerin hesapianmasUlda ise b61gedeki ticari i~lelmelerden yararlaIlllml~lIr. Eide edilen veriler yardlmlyla birim maJiyel, masraf-haslla oranl, loplam sall~ hasllall va birim kaI1lhklar hesaplanml~lr (MOftOo{llu, 1994). A~llnna sUresince gruplarda Olen hayvanlara ait kayillar gOnlOk olarak Mulmu~tur. Kesimden soma karkaslann lek lei< incelenmesi ile bacak va gOQus bOtgesi defonnasyonianmn vanl~1 belirlenmi~r.
100
Ara~llnna sonunda elde edilen verilerin istatisliksel dE$l:rlendirilmesinde SPSS pakel programl kuttanllml~ oIup, gruplar arasl farkhhklann belinenmesinde y~ gUcO iltin Ki-kare, diQar Ozettikler iQin ise iki ortalama araslndaki farkln 6nemtilik test; (I test!) kullanllml~llr
(SumbOlo{llu va SOmbOIo{IIu, 1993).
Bulgular
Ara~tmna sOreslnce Onite iQerisinde gOnlOk olarak belirlenen slcakllk deQerleri 20.0 °C ile 29.9 °C araSlnda. bagll nem oranl ise % 4S.7~55.8 de{jeneri araSlnda ge~~i~tir.
HattaJara gOre ortaIama canh a~lnlk d~erleri ba~lang~ a~lnlgl dahil oImak Ozere tOm hattalarda yerde yet~rilen deneme grubunda daha a~lr olarak be~rIen~tir (Tablo 1). Yer ve kafes gruplan canh a~lnlk ortaIamaJannda gOrulen bu farkllhglO lekerrur gruptan icfin de ge.:(eni oldu~u saptanffil~lr. Ortalama canh a~lr-11k bakimlndan deneme gruplan ara5lndaki farkllllk ilk ild hattallk periyotta istatistiksel ~Idan 6nemsiz; ikinci, dOrduncU va attlnel haftalarda p-d),05 duzeyinde, 0¢nc0 va ~inci haftalarda. ise p-d),01 dOzeyinde 6nemli bulunmu~tur. Her lid deneme grubunda da, lum haftalarda tekerrur gruplan araslndald farklar istatistiksel al(ldan 6nemsiz olarak bulunm~tur. Ara~lInna sOresince, haftallk canh a~lnlk ar1l~ miktarlan yarde yel~tirilen g~ta 114,0 9 He 548,3 9 araslilCia, kafes sislemnde yeti~lirilen grupta ise 112,6 9 ile 550,4 9 araslllda de-!}i~mi~lir. Her iki deneme gn.bunda cia haftahk canh a!}lnlk artl~ miktannlO, a~lnnanlO ~nci haftaslna kadar yQkselme gOslerdiQi, ahlnel haftada ise biraz d~tU§u gOzlenm~tir ($ekil l).
Ara~llnna sOresince deneme gruplannda hayvanlann tUketm~ olduldan yem miktan va yemden yararlanma kalsaYISI dE$l:rleri haftalar bazlOda incelenerek Table 2'de verilmi~lir.
Haftallk pili!;: ba~H"\8 IOkelilen yem miktan, deneme gruplannda birbirine benzer bulunmakJa binikte birinci, be~inel ve altlncl haftalarda yerde yeti~irilen grupla, iki, f.Ir;: ve d6rdoncO haftalarda ise kaleste yeti~lirilen grupta daha yQksek olarak bulunmu~tur. Aynl durum yemden yarartanma oranlna da yanslml~lIr. Deneme suresince IOketilen loplam yem miktan yerde ve kafesle yet~tirilen grupla siraslyla 3805,4 9 ve 3649,6 9 bulunuri<en, yemden yararlanma kalsaYISI her ild deneme grtbunda da 1,71 olarak belinenmi~lir. Ara~tlnnada karkasla ilgili olarak sicak karkas a~lnl!}1 ve karKas randlrnanl ile kann ya!}1 miktan de{Jerieri incelenm~ oIup kesim sonu elde editen bu deOerler Tablo 3'de sunulm~tur.
8roylfrin Yfrdf "e kares sisteminde yet~tirilmesinin ...
Tablo 1. Deneme g~nnda ortalama canh agn1lk (g) va canh agn11k kazancl (gtpili¢'lafta) ctegerieri
Ar~tlrma periyodu Ortalama canb aglrbk (g) Canl! aglrhk kazanCI
(glpiO;lhafta)
Ve,
n XiS;
~~ Gen~ 100 39,5±O,25
1, hafta Genal 100 155,1±2,07
2. hafta G_ 98 399,5±5,04
3. hal1a Genel 96 755.8± 8,17 4. hal1a Genel 96 1214,9± 14,18
S.hal1a Genel 95 1758,4 ± 20,06
6.hal1a Genel 95 2266.1 ± 26,49
. : Onemli Degil 'p<O,OS " , p<O,01
OrtaJama kesim aOll1101 ~r1eri, yer ve kales g~nnda Siraslyia 2297,6 9 va 2145.9 9 olarak I)e..
lir1enmi~, gruplar arasl lark istatistiksel a<;rdan Onemli (p<o,01) bulunmu~tur. Ortalama karkas aOIr1101 de· Oer1eri ise ay". sira ile 1599,4 9 ve 1533,1 9 olarak bulunm~, gruplar arasl lanon istatistiksel ~Idan Onemli dOzeyde (p<O,01) okluQu belirlenm~tir. Karkas randlmam kales grubundaki hayvanlarda daha yOksek olarak buJun~ olup, elde edilen deQer1er, yer va kales gruplannda siraslyia %69,6 ve %71,4 oIarak ger<;ekJe~tirmi~tir. Kann yaOI mlktan yer ve kales gruplannda aynl srra ile 21,6 9 va 20,0 9 oIarak bulunrru~, gruplar araslnda istatistiksel bir farkhllk oImadlOI saptanml~tlr. Bahsedilen her bir 6zeUjQin tekerruf gruP'an arasl larkhhklar da istatistiksel bakmwn Onemsiz olarak bulunrru~tur.
OIOm oranl ile ilgili oIarak; yerde yeti~tirilen grupta 5 hayvan kaleste yetj~tirilen grupta iss 8 hayvan 61mO~ oIup, 610m oranlan yer grubunda 0/05 kafes grubunda ise %8 oIarak belirlenmi~tir. OIOmierin bOyOk bir bOIOmO ilk bir hafta ~risinde gel'«e~i~tir. OtOm oranl baklmrndan gruplar arasl fark istatistiksel ba.klmdan 6nemsiz olarak bulunlll\.J§tur. Karkaslann incelenmesi sonucunda yar grubunda bir, kales grubunda iss iki karkasta g600s b6lgesinde r00r1uk belir1enmi~. her iki gruptaki karkaslarda bacak b61gesl delorrnasyonlanna rastlanrlmaml~lr.
Ara~lInnada maJiyeti oI~turan masraf unsurtan incelendiQinde, yer va kafes grubunda Slraslyla yem, civciv, ISltma-aydlnlatma, veteriner-sa!}lIk, iWilik, genel
n
100
100
96
95
95
94
92
101
Kales Yer Kafes
X±s,-
38,3 ± 0,23 0,08·
152,7±1,83 0,87· 115.6 114,4
378.S±4,92 2,96" 244,4 225,8
730,1 ±9,65 2,03' 356,3 351,6
1146,3±13,44 3,50 ., 459,1 416,2
1691,7 ± 19,64 2,37' 543,5 545,4
2168,4±25,33 2.66" fl:)7,7 476,7
idare, baklrn-onanm, aroortismanlar va aJthk masraflan %63,3 va %64,4; %15.0 va %16.1; %4,7 va %5,1; %4,5 va %.4,9; %4,5 va %2,5; %2,3 va %2,1; %2,3 ve "/02,4; %1,1 va %2,5 oIarak tespit ediJ~ir. AlUlk masraIl ise sadece kales grubunda ~killenmi!ilir (Table 4).
Tablo 4. Ara~hnTlada maJiyeti oI~ran masraf unsuriaonln yQzde daQlllml
Masral unsurlan
Vem
CNciv IsJtma·Aydlnlatma
Veteriner-Sagllk
~"' Gene! idare
Baklm-Onanm
Am<xtismania<
AII1'k
Toplem
v'"
63,3
15,0 4,7
4,5
4,5
2,3
2,3
1,1
2,3
100.0
Kales
64,4
16,1
5,1
4,9
2,5
2,1
2,4
2,5
100.0
AlII haftalrk yeti~tirme d6neminde yer grubunda toplam 183,2 kg yem tOketilirken, kafeste 173,5 kg yem tOketimi gel'«e~m~tir. Qah~mada birim maJiyet yer grubunda 1.018.753 TIJkg, kafes grubunda 1.059.157 TIJkg oIarak hesaplanml~lrr. Eide edilen kar kg pili!;: eti
TORKY ILMAZ. NAZUGOL. BARDAK(:IOCLU
$ekill . Verde va kafesle ye~riIen broyIer piliylere ail haftaJlk ortalama carlIl agu11k artl~1 degerleri (g)
Tablo 2. Deneme ~nda yam t{'j(etimi ve yemden va· rar1anma kalSaylSl de{Ief1eri
-,'"'" Yern tOketimi Yemden yarar1arma periyodu !>'Pi"""''' -~ Ye, Kales Ye, Kales
1. Hafla 133.7 127,0 1,15 1,11 2. Hafta 323,1 343,9 1,32 1,52 3. Hafla 531 ,8 568,5 1,49 1,61 4. Hafta 682,0 711,2 1,48 1,70 5. Hafta 972,8 923,6 1.78 1,69 6. Hafta 1162.0 975,4 2,28 2,04 Gene! (0-42. gun) 3805.4 3649,6 1,71 1,71
iyin yer gn.bunda 181.403 TL. kafes grubunda ise
140.855 TL oIarak hesaplanml~tlr. Ye~tirici1iOjn eko
nomikli{Jini ortaya koyan masraf-hasiia oram ise yer
iyin 1,18 olarak bulunurken, bu deQer kafes grubunda
1.13'IOr.
Tartl,ma ve Sonut;
Cah~ma sonUClJlda aide edilen vefiler in
celendiOinde. haftallk ortaJama canll aOu11k de{ler1eri
Table 3. Deneme gruplannda kar1<as a9111191, karkas randlmam va kann yag rtiktan degerleri
()zellikler Ye, Kafes n lttS;- n lttS;-
Kesim 891r1191 (g) Genel 50 2297,6±33.90 50 2145.9 ± 37,92 2,98"
SICak karbs ag.rl191 (g) G_ 50 SICak karbs randlmanl (%) Genef 50 Kann Yagl miklan (9) Genef 50
-; 000 .. De?;I, "; p<O,OI
baklmlfldan ikinci haftadan itibaren yerde yeti~tirilen
broylel1erin, kaleste yeti~tirilenlere gOre daha fazla
eanh a~ullk de{Jel1erine sahip oldugu ve bu farkln is
latistiksel aCldan da Onemli (P<O.05) oIduOu sap
tanml~lIr. BuJunan bu soouc. Ocal (1980). TOrl<o{llu ve
Ak," (1987), TOOn (1994) va Tolon ve Yaf\:'" (1997)
taraflndan yapllan l(ah~ sonurrtanna paralellik gOs-
1599,4 ±24,68 50 1533,1 ±27,73 2,99"
69,6 50 71 ,4
21,6±O,86 50 2O,O ± O,58 1,52 -
102
lermekledir. Yerde yeti~lirilen gruptaki a~1 haftal!k y~
taki ortaJama canl! aOullk artl~1 de§eri, yerde yet~tirilen
broyler piliclerte yapllan bazl cal!~malardan elde ediJen
de{)erlerden yOksek (6caJ, 1980; Andrews ve ark..
1974; Kanat, 199Ob; l~n ve ark.. 1996; Midilli ve
Tuncer. 2001; Ozean, 1997; Poyraz ve ark., 1990; TOr
koglu ve ak,n, 1990); Olian ve an< (1999), Tok>n (1994)
Rroyltrin ytrde \'t kares sl.steminde ytli~liri1mesinln ...
taraflndan yapllan yall~malardaki deQer1er ile benzer, Akpobome ve Fanguy (1992) taraflndan yapllan ya
lI~maclaki degerden ise daha dO~Ok bulun~tur. Ara~lImada aide edilen bu son~r1a ilgili Ineratar biIdirimler araslndaki farkllllQm. uygulanan faridl baklrT~
besieme programlan va farkll orijinli broyler pililrlerin kuftanlmilldan kaynak1andlQI saylenebilir. Haftallk canll aQlrllk deQerleri baklmmclan lekerrOr gruplan araslnda far1dlhk oImamasl, IfSII~ma materyali broyler1eril aynl baklm-besleme ~ullannda yet~irik::liQinin gOs!ergesi sayllabilir.
A~tlrma sonunda her iki deneme grubunda cia, a11lnet hafta ortalama canh aQlrllk artl~1 deQer1eri, be$incl hatta ortalama canh aQtrhk artl~1 deQer1erinden claha dO~Ok bulunmu~tur. Bulunan bu sonUtY genatipin bOyOme hlzl ile uyumluluk gOstermektedir. Genolipin bOyOme profilinde gOnlOk canh aQlrllk artl~ miktannln be~inci hafta sonuna kaclar devamli ~kilde yijkselme gOsterdiQi, ahlnet haftadan nibaren ise azalmaya ba~IadlQI bildirilmektedir (Anonim, 1995).
Haftahk pililr ~Ina tOketilen yam miktan. deneme gruplannda birbirine benzer bulunmakla blr1ikte birinci. ~inci va altlnel haftalarda yerde yeti~tirilen grupta, iki. lJ9 va dOrdOnct1 haftaJarda ise kateste yeti~tirilen grupta claha yijksek oIarak bulunmu~lur. Aynl durum yemden yarartanrna oramna cia yanslml~tr.
Oeneme sOresince tOketilen loplam yam miktan yerde va kafeste yet~iriJen grup!a Sirastyla 3805,4 g va 3649,6 g bulunul1<en. yemden yarar1anma kalSaYISt her iki deneme grubunda da 1,71 olarak belir1enmi~tir. Yerde va kateste yet~tjrilen gruplann yemden yarar1anma oranlannm benzer bulunmasl literalOr bulgularta uyum gOstermektedir. Talon (1994). Akpobome ve Fanguy (1992) ile Petitte ve al1< (1983) yaptlklan yall~maJarda broyler1erin yerde va kateste ye~ljrrnenin yemden yarartanma Olerine alan alkisini Onemsiz olarak belirtm~lerdjr. Ahlnel haftada yerde yeti~tirilen grubun yemi deQerlendinne katsayrsmm incelenmesi sonunda yer deneme grubundaki hayvanlann. poyraz ve al1< (1990). TOl1<oQlu va Akm (1990). Akpobome va Fanguy (1992). Tokln (1994). l~n ve al1< (1996) ile Ozean (1997) laraflndan yapllan IfSh~malardaki hayvanlara gOre yam daha iyi deQerlendirdiQi g6n,jlmektedir. Aym ~kilde katesle yeI~tirilen gruptan elde edilen yemden yarar1anma oram degeri de Akpobome ve Fanguy (1992). Tolon (1994) va Kanal (1990a) taratlndan yapllan IfSlI¥Jl8larda elde edilen deger1erden daha iyi oIarak buJun~tur.
103
Yemden yarartanma oranl genalipin performans de{Jeri tie uyumlu bir durum gOstennektedir. Genatipin baklm kllavuzunda da klridki gOnlOk ya~takl yemden yarartanma oranl 1,75 olarak belirtilmektedir (Aronim,
1995).
Yer ve kafes deneme gruplannda SIcal< kaIkas aQlr1I~1 ve slcak karkas randlmanl def1er1eri Slraslyla 1599,4 va 1533.1 g, %69.6 va %71.4 olarak 00-lunm~tur. Gerek karkas aQlrll{jl, gerekse randlman deQer1eri, gruplarda bUyUk farkhhklar g6sterrnemi~ 01-maida birlikte, karkas aQu1tQt baklmlndan yer grubu, kalkas randlmanl baklmlndan ise kafes grubu daha yilksek de{Jer gOslermi~tir. Yer va kafes gruplanntn karkas aQut.QI baklmuldan benzer bulunmasl, Tolan (1994) laratlndan yapllan IfSh~ sonucuna benzer bir durum gOstermektedir. Gerek kales, gerekse yer grubunda elde edilen karkas aQlrllk deQer1eri, NazligOl va ark (1993), Midilli va Tuncer (2001) taraf1l1c1an bildirilen d*rlerden daha yijksek oIarak bulunmu~tur. Bu farkhllk1ann nederi bUyOk oIaslhlda farkh anjinli genotipIerin kullanllml~ oImastndan kaynaJdanabilir.
Ara~tlnnada, gruplann ortalama kann yaQI miktartan yer grubunda 21,6 g, kafes gnbunda ise 20,0 g olarak bulunmu~ va aradaki farkhhk istatistik olarak onemsiz Qlkml~lIr. Bu sonUtY, literatOr bildi~re uygunluk gOstennektedir (Kanat. 199Ob). Kann yaQI deQerleri baklmlndan yer va kates gruplan araslncla farkIIl1k bulunmamasl, kazanllan canh aglr1I{jln yaQ birikimine her iki grupta da Onemli dOzeyde elkisinin 01-madlQI ~k1inde yorumlanabilir. A~ttrTna sonucunda her tki grup ktin belirlenen kann yaOI miktan deQerleri, Kanat (1990b) taraflndan belirlenen yerde ve kafeste yeti~tirilen broy\er1erin kann yagl miktan deQerleri lie Midilli ve Tuncer (2001) taratlndan bildirilen deQer1erden daha d~Ok oIarak bulunmu~tur. Yerde yet~tirilen brayler pililrleril kann yaQI de?jer1eri NazhgOI va al1< (1993) taraftndan bildirilen ~erlerden yijksek, kateste vaI~tirilen broy1er piliylere ail de{Jer1er ise aynl literatOrde bildirilen deQer1ere benzer bulunm~tur. Her iki ara~!Irma grubuna an kann yaQt deQer1eri, I~ ve ark. (1996) tarafmdan bildirilen kll1<dokuz gOnIOk broyler pililrlere an deQerlerden ~Ok bulunmu~tur. DeQi~ik yaII~malarda aide edilen kann yaQI miktarlan ile, bu 1fSlI~mada elde edilen degener arBSlndaki farkllilldar, yah~malarda kullanllan hayvanlann faridl genotiplerde oImasmdan ve deQ~ik 6zelliklerde yemler ile beslenme sonucu ~killenmi~ olabilir.
TORKYILMAZ. NAZUGOL. BARDAKClOOLU
0I0m oram yer va kafes gruplannda %5 \Ie %8 olarak birbirine benzer bulun~lur. 61umlerin genelinin ar3$lmnanm ~k haflaSI k;:erisinde oImasl yeI~tirme sistemi iIe IlgiJi oImaylP civcivlerin bireysel larkIIlIklan va kuluykadan ~11o~ta bazl civcivlerin zaylf olmasl ile ac;:lklanabilir. G6QOs va bacak delormasyonlan baklmn"ldan gruplar araslnda Onemli bir farkllilk belil1enememi~ir. Kanat (199Oa) broyler civ
cMerin Iosa zamanda yOksek canh aQlnlQa ula~masl nedeni ile kaleste bazl bacak va gOQOs deformasyonlannln oIabileceQini bildirmi~ir. Ancak bu c;a
h~mada literatOr bildi~ doQrultusunda bir sonUC elde edilmemi~ olup, kales grubunda bu baklmdan bir dezavanlajh durumla ka~IIa~llrnaml~llr.
Ara~tlrma suresinde yem, CIVCIV, ISI!ma-aydlnlatrna, baklm-onanm masraflan yer va kales gruplannda birbirine yakm olarak bulunmu~ va bu degerie,;n masraflar genel toplamlna oranl sakarya (1990) taraftndan yapllan c;ah~ma ile uyumlu nileliktedir. I~Hk masrafl yer grubunda 5akarya (1990),nln buld~u deQerden t>raz yOksek, kales 9OUbunda ise benzerdir. Gruplara ait masral-haslla oranIan deQer1endirildiQinde ise literatOr bildj~re benzenik sOz konusudur.
SonUC olarak. yerda yet~tirilen broyler piliclerde canh aQIr1lk kazancmm kalesle ye~tirilenlere gOre daha yOksek oldu{Ju belir1enmi~tir. Yemden yarartanma oram baklmlndan iki yet~tinne sistemi araSlnda herhangl bir lark bulunamamaslna raQmen YIQlnsaJ Orelim du~nOIdOQOnde eanh aQlnlk kazanclndaki bu farkllhQln ekonomik baklmdan ooeml; olabileceQi sOylenebilir. Canh aQlnlk artl~lndaki bu durumun sleak karkas aQlnlk ortaiamaslna cia yanslmasl bu gorO~o aynca desteklemektedir. Karkas kaJita kriler1erinden oIan kann yaQI miktanna ye~tinne sisteminin Onemlj bir etkisi oImaml~tlr. i~letme ekonomisi baklmlndan ise broy1el1erin yerde yet~tirilmesinin kafesle yeti$lirilmesine gOre daha kar11 oIdugu ortaya konulmu$tur. Bununla bir1ikte tOm paramelrelerin incelenmesi va a"*tlnna sOresince yaplJan gOzlemIer sonunda kales sisteminin yer sistemine gOre OIum oranl , gOODs bacak deformasyonlan baklmlndan
bUyOk dezavantajlar ~lmadlQI da g6rUlm~lur. Bu nedenla, deQi~ik tip ve farkll malzemelerden yapllml~ kales sislemlerinin, yerde yeti~iricilik sistemine gOre avantaj va dezavantajlanm daha iyi olarak ortaya koyabi1ecek Ozellikle ara~tlrrnalann dClzenlenmesinin faydall olaea{J1 cia du~unulmekledir.
104
Kaynaklaf
Akpobome, G.O., Fanguy, R.C. (1992). E_ of Cage Floor Systems lor Prock.Iction 01 Convnercial BroyIers. Poult. Sci. 71 (2). 274-280.
Mscy, T. (1994). "Tavuk Ye~liricili{f. ~in Malbaasl, An-. Andrews, l.D. (1972). Gage Rearing in Broyiers. Poultry Sci. 51 : 1194-1197.
Andrews, l.D., Nelson, G.S., Harris, G.G .. Goodwin, T.L (1975). Perfonnance of Five Strains 01 Broyier in a lor Tier Gage System with Plastic Mat Floors. Poult. Sci. 54: 54-58.
Andrews, LD., Seay, R.L. Harris, G.G., Nelson, G.S. (1974). Flooring Materials for Caged Broylers and Their Effect Upon Per1ormance. Poult. Sci. 53: 1141-1146.
Anonim (1995). Cobb 500 Etlik P~iy Baklm RaI"t:Ieri. The Cobb Breeding Company, United Kingdom.
/vas, A. (1959) Ziraatle KrymeI T akdiri ve Amortisman Meloctan. Ayylldl.z Matbaasl. Ankara
Demirulus, H., Aydin, A. (1999). Kalesle Etlik Pit.; Yeti:$tinne Uzema QalI¥JlCllar. Hayvanclbk ~Irma Dergisi, (9) ' -2: 61-64.
~, K.M., <;etin, 0 ., Tepe', C., Oem, S. (1996). The Ef· lects of Stocb"lg Density on BroyIer Performance. Tr. J.of Vel and Anim. Sci.: 20(5): 331-337.
Kalpalp, Y. (1985). Tavuk Yel~iriciliQi . Tanm Orman va KO~ri Bakanllgl T~tlanma ve Desleldeme Gene! MQdUrtoga, Yayln No:l, Ankara.
Kanal, A.(199Oa). Yerde va Kaleste Yet~tirilen Broyier Pilio;:lerde Ya~1n va Diyet Protein Seviyelerinin Kar1<as Pan(ClIan ve Organ Aglnlldarlna Etkisi. Doga Tr. J.of Vel and Anim. Sci.: 14: 256-262.
Kanat, A. (199Ob). Yerde va Kafeste Yet~irien BroyIer Pilio;:Ierde Y~ln ve DiyeI Protoo Seviyesinin Abdomi"IaI Y~ DepoIanmaslna Elkisi. Tr. J.of Vet. and Anim. Sci.: 14: 134-140.
Kaya. S., Bilgii, A., yetin, I. (1991). Ettik Piliy Y~rd9nde Althktan Kaynaklanabilecek Mikoloksin Riskinin Ar~lJnma5l.
Ooga Tr. J.oI Vet. and Anim. Sci. 15: 118-128.
Midii, M., Tunce<, $.0 . (2001). BroyIe< RasyOOanna Kat'lan Enzm ve Probiyotiderin Besi Perfolmanslna Etkileri. Turk. J Vet Anim Sci. 25: 895-903.
Milf1ilog1u, T. (1994). ·I~ Iktis.,". Tuman Kftab<M, AnIwa.
NazilgUl, A., Poyraz, 6 .. OeIiOOle~u, Y., Bayraktar, M., I~, K (1993). 8roy1er Pilil;lerde Kann Yagl Uzerine Ginsiyet va KarXas Agullglnln Etkisi. LaJahan Hayvanclhk Ar~ tlrma EnstitQsU Dergisi. 33 (3-4): 8().88.
O!)a.n, M., Petek, M., Balel, F. (1999). Farldl Aydlnlatma Programlannrn BroyIer Perioonanslna Elkisi. U.U. Veteriner
Broyltrln ,·t rdt \'t kat" slsltmindt yCI~liril ","inin ...
Fa!<. Dergisi. 18(1·2): 1·10.
0caI, U. (1980). Izgarahk Pilil;lerin Verde ve Kafeste au. yUtGlmelerinin ~Ii Verim Oze/likleri ile Karkas Ka1itesine Etkisi Ozerinde Arrujlmnalar. Uzmanllk Teli (ya· ylnlanmaml~) E.O.Z.F. Hayvan Yet. AD.
Ozean, I. (1997). Farkll Genetlk Yaptll BroyIerierde Bazl Verim Ozel~kIerinin KaIlI~lnlmasl . Lalahan Hayvanclllk A~tlrma EnstitOsO Dergisl. 37 (2): 47·&t
Petitte. J.N., Hawes, R.O., Geny, R.W. (1983). The Inf· luance of Gage Versus Floor Pen Management of Broyler Breeder Hens 00 Subsequent Perlormance of Cage Reared Broy\efs. POOl Sci. 62 (7): 1241·1246.
Poyraz. 0 ., I~, K, Nazllglj, A., DeliOmeroglu, Y. (1990). Broyier Y~ Altllk Ttpinin ve AItII{jln Tekrar KuI· lanllmasmln Peffoonans Ozerine Etkisi I. AItIlk Tipinin 8roy\ef Pefformansl Ozerina Etkisl. A.O. Vet Fak. Derg. 37 (2): 233-244.
Sakarya, E. (1990). Ankara Iii Kazan IIQesi 8roy1er Ta· vukl;:uluk 1~1erinde Karttltk ve Vermilik Analizeri. A.O.Vet.Fak.Oerg. 37 (2): 375-396.
105
Sizemore, F.G., Siegel. H.S. (1993). Growth, Feed Convertion. and Can:asse Composition in Females 01 Four Broy. ler Crosses Fed Starter Diets with ~erent Energy levels and Energy to Protein Ratios. Poult. Sci. 72 (12): 2216-2228,
SUrrbUlo{Jlu. K, sc.rtidogIu, V. (1993). "Biyoistatistik". Oz· derNr YaYlnctllk ltd. ~ti., Ankara.
ToIon, 8. (1994). ~k Ye~rme Sistemlerinin Edik PiliI;lerde Verrnle 119i1i Kmi Ozel~kIeri Ozema Elkilefi. E.O, Fen Sil. Enst. Zoolekni AD. Yuksek Lisans Tezi, 55 s. Bomova· Izmir.
ToIort, B., Y~m. S. (1997). Bone Characteristics and Body Weight of Broyiers in Different Husbandry Systems. Br. Poult. Sci. 38 (2): 132·135.
TUrKo{jlu, M., Aktn, M, (1987). Tavuklatda Iskelet Kusurtan ve Nedenleri. Yem Sanayii Derg. 55: 1 >26.
TUrKogiu. M .. Akin, M. (1990). Olkemizde Yet~tirilen ~itli Ttcari Broyler1erin Verim iIe llgili Bazl Ozellikier va Onemij IskeIet Kusurlan YOnOnden Kallt~mlmasl. 00{Ja Tr. J,oI Vet. and Anim. Sci: 14: 219-227.