br.36_kapital_petok 07 maj 2010

...SAMO IDEJATA E KAPITAL, SE DRUGO E PARI...

NA ZATVORAWE, ETVRTOK, 6.05.2010, 13.00~.

MBI 10 2,29%MBID 1 ,73%OMB 0,28%

EVRO/DENAR 61,59DOLAR/DENAR 47,05EVRO/DOLAR 1,31

NAFTA BRENT 83,75EURORIBOR 1,24% INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (06.05)

PETOK, 07. MAJ. 2010 | BROJ 36 | GODINA 1 | CENA 20 DEN. | TEL. 2 55 14 41 | FAKS. 2 58 14 40

2

0

00

� KOMPANII I PAZARI� SUDSKITE LAVIRINTI GI IZMORIJA KOMPANIITE...STR. 15

� GR^KATA DRAMA GI RU[I SVETSKITE BERZI.............STRANA 16

� PREKU MERKUR, MERKATOR KONE^NO VLEGUVA VO MAKEDONIJA......................................................STRANA 18

� MAKEDONSKITE BANKI GO ZGOLEMIJA KREDITIRAWETO........................................STRANA 20

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATAXIM BALZILI RIM

KAKO BLEKBERI PLANIRA DA OSTANE NA VRVOT� STRANA 14

R

NTR

ON2

KOLUMNAALEKSANDAR

JANÊSKISTANISLAV

PIGON

BRODOT [TO TONE� STRANA 13

EVRO/DOLA

NAFTA BRENEURORIBORINDEKS NA MAKEDOD D

DA BEVME VO EU, DA BEVME VO EU, ]E TREBA[E ]E TREBA[E DA DA & POMOGNEME POMOGNEME NA GRCIJA SO NA GRCIJA SO 30 MILIONI EVRA30 MILIONI EVRA

83

DDDDNEEKKE NNEEEKKEEKK DNDK DDNNKEKEEE D

NIKOLAJ MLADENOVMINISTER ZA NADVORE[NI RABOTI NA BUGARIJA

AMPUTIRAJTE 25% OD MOZOKOT [TO MISLAT DEKA SITE SE PROTIV VAS! � STRANA 6

DEN DONÊVKUPUVAJTE PIKASO, PRODAVAJTE EVRA!� STRANA 12

� KOLUMNIXOZEF STIGLICREFORMIRAJTE GO EVROTO ILI ISFRLETE GO� STRANA 12

DANOKOT NA GR^KATA KRIZA DANOKOT NA GR^KATA KRIZA GO PLA]AAT EVROPSKITE ZEMJIGO PLA]AAT EVROPSKITE ZEMJI

AND BYAND BYAND BND BYAND BYAND BD BYQUPÔ ZIKOVPO OBRAZOVNITE REFORMI, ]E NEMA KOJ DA SE FATI ZA RABOTA!?

MINISTRE, ]E SE ZGOLE-MAT LI PRI-DONESITE ZA ZDRAVSTVO?

� UVODNIKKATERINA POPOSKAVRTI-SUÎ, GRA\ANITE PLA]AAT ZA NEDOMA-]INSKOTO RABOTEWE NA DR@AVATA � STRANA 2

� UVODNIKKATERINA POPOSKAVRTI-SUÎ, GRA\ANITE PLA]AAT ZA NEDOMA-]INSKOTO RABOTEWE NA DR@AVATA � STRANA 2

QUPÔ ZIKOVglaven i odgovoren [email protected]

KATERINA [email protected] [email protected]

NAVIGATOR07.05.20102

Dokolku Makedonija be{e del od Evropskata unija, za spas na gr~kata

ekonomija od bankrot, }e treba{e da izdvoi okolu 30-40 milioni evra. Toa bi bil make-donskiot pridones za re{avawe na gr~kite finansiski problemi, kako del od finani-skiot paket za pomo{ od 110 milijardi evra {to go odobrija Ev-ropskata komisija i Me|unarodniot moneta-ren fond (MMF). Do ovoj iznos se doa|a preku ednostavna pres-metka na udelot na makedonskiot bruto-doma{en proizvod (BDP) vo vkupnata ekonomija vo EU. Toa bi bil dopolnitelen problem za na{ata zemja, koja i samata se zadolùva vo stranstvo za da gi finansira sopstvenite potrebi i buxetskiot deficit. Spored pres-metkite na hrvatskite analiti~ari, dokolku Hrvatska, pak, be{e del od EU, }e treba{e da odvoi duri deset pati pogolem zaem za Grcija otkolku Makedonija, odnosno okolu 300-400 milioni evra bidej-}i Hrvatska ima i deset pati pogolema ekonom-ska aktivnost vo sporedba so na{iot BDP. Grcija im sozdava golemi glavobolki na zemjite koi se ~lenki na Unijata. Za spas na zemjata od bankrot, site zemji od EU odvoija oko-

lu 80 milijardi evra, a MMF dopolnitelno u{te 30 milijardi. Glavniot tovar na ovaa finan-siska pomo{ }e go nosi Germanija, koja }e obezbedi okolu 30% od vkupnata vrednost na zaemot od EU, odnosno okolu 23 milijardi evra, nasproti proti-vewata na germanskata javnost i politi~arite koi im sugeriraa na Grcite da po~nat da si gi prodavaat ostrovite za da obezbedat finan-sii za servisirawe na ogromniot javen dolg.Vedna{ zad Germanija, kako zemja {to treba da obezbedi zna~aen del od finansiskata pomo{ za Grcija e Francija, koja }e dade okolu 17 milijardi evra. Sleduvaat Italija so 15 milijardi evra, [panija, koja i samata ima ogromni problemi so okolu 10 milijardi, a Slovenija e posledna na listata so pomo{ za Grcija od 374 milioni evra. No, problemot na Slovenija e {to mora da zeme kredit za da gi obezbedi ovie pari. Poznatiot slovene~ki ekonomist, Joè Man-ciger, izjavi deka parite {to Slovenija }e gi obezbedi kako pomo{ }e bidat izgubeni bidej-}i Grcija mora da go postigne nevozmo`noto – godi{en rast na BDP od 10% za da moè da gi servisira dolgovite. Najverojatno }e sledi i rasproda`ba na nacio-nalen imot. Grcite }e treba da gi uverat finansiskite institucii deka imaat kontrola nad sostojbite

vo zemjata i da se `rt-vuvaat preku ogromno {tedewe kako predus-lov za da moàt da ja iskoristat finansiskata pomo{. Merkite za {tedewe podrazbi-raat namaluvawe na platite i zgolemuvawe na danocite. Gr~kata vlada najavi i dopol-nitelni merki za strogi ograni~uvawa vo vred-nost od 30 milijardi evra do 2012 godina, kako svoeviden uslov za da ja dobie neophodnata me|unarodna finansiska poddr{ka.Planot za spas na Gr-cija vreden 110 mili-jardi evra go izglasaa pretstavnici na EU i MMF kako posledna nade` za stabilizirawe na gr~kata ekonomija, koja ja razni{a edin-stvenata evropska valuta – evroto. Finan-siskata kriza vo Grcija silno ja pogodi evrop-skata valuta, kursot na evroto vo odnos na dolarot se svede na 1,29 dolari za edno evro, {to e blisku do najni-skoto nivo vo posledna-ta godina. Analiti~arite predupreduvaat deka se {iri kreditniot rizik vo evrozonata, {to moè da predizvika puknatini vo sistemot i dopolnitelno da ja razdrma evropskata valuta. Razvieniot svet e s$ u{te vo panika zatoa {to krizata zafa}a s$ pove}e zemji. Sledni na udar bi moèle da bidat [panija, Portugalija, Irska i Italija, bidej}i se prezadolèni zemji za koi {to se stravuva deka nema da ima koj da im pomogne.

PETOK 7 MAJ 2010PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

Dostigna vrednosta na evroto v~era vo odnos na dolarot, {to e najslab kurs od po~etokot na 2009 godina. Evroto na evropskite devizni berzi prodolì da

oslabuva, dodeka na globalnite pzari prodlùva “toneweto” na akciite poradi stravuvawata deka gr~kata dol`ni~ka kriza moè da se preseli vo [panija i vo Portugalija. Zaedni~kata valuta vo EU vo London vrede{e 1,2738 dolari, po {to vo tekot na denot minimalno se zgolemi vrednosta na 1,2751. Zav~era ve~er evroto vo Wujork se razmenuva{e za ne{to povisok kurs od 1,2827 dolari. Zapadnoevropski finansiski eksperti ocenija deka evroto verojatno }e go testira nivoto od 1,25 dolari bidej}i zaostruvaweto na gr~kata kriza ja turka ovaa valuta kon s$ ponizok kurs.

Dràvata ne e pred bankrot, tvrdi Vla-data i pokraj toa {to poslednive

nejzini potezi potvrduvaat deka fondovite za zdravst-vo i penzisko se prazni! Iako navidum se ~ini deka izjavata na ministerot za zdravstvo Bujar Osmani za zgolemuvawe na stapkata za zdravstveno osiguruvawe bila novinarska gre{ka i “izvadena od kontekst”, faktite na teren se pogolem demant od onoj na vladin-iot portparol. Zgolemenite ceni na lekovite, nedostigot na lekovi i panikata na pa-cientite se najgolem dokaz deka dràvata ne e vo sostojba da gi finansira zdravstveniot sistem. Drug na~in za praznata kasa da se napolni osven da se zgolemi dava~kata, za àl, nema. Dali ministerot Osmani se istr~al so izjavata, dali novinarite pogre{no go razbrale ve}e, voop{to, i ne e va`no. Site se dignaa na noze. Namesto sega{nite 7,3% , kako {to doznava “Kapital”, ako dojde do zgolemuvawe na pridonesite za zdravstveno osiguruvawe, najverojatno kompaniite }e pla}aat 9% od sekoja bruto plata za zdravstveno osiguruvawe. Stopanstvoto e {okirano od najavata na Osmani. Ne znaat {to }e pravat vo uslovi na nelikvidnost, ekonomska kriza, skrieni dava~ki i plus ako im se zgolemat pridonesite po osnova na zdravstveno osiguruvawe... Se àlat, alarmiraat, ama koj li da gi slu{ne? A ne se sigurni i deka dràvata e svesna {to pravi. Kako moè da im gi zgolemuva dava~kite, a da docni so povratot na danokot na dodadena vrednost? Kako moè da

nema doblest da se otkaè od megalomanski proekti, a da bara razbirawe od biznis-zaednicata za pone-suvawe na del od tovarot od ekonomskata kriza? Biznismenite re~isi edno-glasno komentiraat deka ako poskapi zdravstvenoto osiguruvawe prvi na udar }e bidat platite na rabot-nicite. Nekoi pak, koi nema da moàt da se spravat nitu so pomalite neto-plati, }e bidat primorani da kratat na vrabotenite i da zatvoraat pogoni. Alarmiraat deka so vakva politika, dràvata go nosi stopanstvoto vo bankrot. Ovaa merka e samo ispol-nuvawe na zadovolstvata na birokratijata, a sekako na {teta na stopanstvo-to. Skrieni i neskrieni dava~ki, raste~ki ceni, mali plati... S$ mirisa na predizborie. Vladata na Gruevski najavi deka za period od tri godini vo kontinuitet }e gi namali pridonesite za re~isi 10 procentni poeni, a sega se otkaùva od predizbornoto vetuvawe. Fondovite de-finitivno se prazni {tom Gruevski lesno se otkaùva od silnite vetuvawa. I s$ bi bilo razbirlivo za kompaniite. Tie dobro znaat matematika, no taa matematika nikako ne moè da im objasni kako Pre-mierot o~ekuva poddr{ka za bolnite reformi koi o~igledno mora da se napravat, ako i toj samiot ne pokaè seriozna doza na odgovornost kon parite na dano~nite obvrznici. So vakva politika dràvata sama si ja se~e grankata na koja {to sedi. Iscicaniot biznis ne moè da pla}a danoci i da go polni dràvnoto }ese. Toa vodi kon pove}e nevraboteni koi se na tovar na dràvata

VRTI-SUÎ, GRA\ANITE PLA]AAT ZA NEDOMA]INSKOTO RABOTEWE NA DR@AVATA

i pomalku pari za vlasta da gi realizira silnite “kapitalni investicii”. Tuka se otvora pra{aweto kolku dràvata navistina se griì za dobroto na stopanstvoto, za dvigatelot na celata ekonomija i za rabotnicite?! Po koj znae koj pat se nametnuva pra{aweto, dali dràvata navistina go pravi najdobroto i neophodnoto. Razmisluva da gi zgolemi dava~kite, a od druga strana ne se otkaùva od proekti koi se apsolutno nepotrebni vo momentov. Spomenici, arhitektonski proekti...a za smetka na toa se “dotepuva” stopanstvoto. Okolu 200 milioni evra }e potro{i za spomenicite od proektot “Skopje 2014”, pa }e im ~epka vo xebot na gra|anite.Pa sekoj razumen ~ovek, sekoj dobar menaxer koj razmisluva za podobra idnina, nema da prezema ~ekori so koi gi “iscedu-va” firmite i taka ja polni dràvnata kasa, a so istite tie danoci i pridonesi finansira spomenici... Nebulozno e, neli?!

DANOKOT NA GR^KATA KRIZA GO PLA]AAT EVROPSKITE ZEMJI �

DA BEVME VO EU, ]E TREBA[E DA I POMOGNEME NA GRCIJA SO 30 MILIONI EVRA

ALEKSANDAR JANEVjanev@ka pi tal.com.mk

Toa bi bil makedonskiot pridones za re{avawe na gr~kite finansiski problemi, kako del od finan-siskiot paket za pomo{ od 110 milijardi evra {to go odobrija Evropskata komisija i MMF. Do ovoj iz-nos, se doa|a preku ednostavna presmetka na udelot na makedonskiot bruto-doma{en proizvod (BDP) vo vkupnata ekonomija vo EU.

1,2738

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIKQup~o Zikov

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIKSpasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIKIgor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandar Pisarev, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTORNikolaj Toma{evski

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJANade Toma{evska, Igor Toma{evski

FOTOGRAFIJAAleksandar Ivanovski

LEKTORMeri Kondoska

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o ZikovIZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

OFFICE MANAGER I FINANSII: Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:[email protected]

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: [email protected]

REKLAMAAleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:[email protected]; [email protected]

OGLASIDijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: [email protected]

SPECIJALNI PRILOZI:Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, [email protected]

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: [email protected]

Pe~ati: Grafi~ki Centar SkopjeSpored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i moàt da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

07.05.2010 3NAVIGATOR

NE IM BE[E DENOTLIDERI

�Turizmot vo Turcija

se reklamira srede Ohrid. Ulicite vo gradot gi “krasat” bilbordi na koi

Turcija se reklamira kako atraktivna turisti~ka des-tinacija. Golem broj iteli na Ohrid i doma{ni tur-isti se revoltirani {to vo turisti~kata “Meka” na Makedonija se reklamira turskoto krajbre je, namesto ubavinite na zemjava, a stranskite turisti se zbu-neti. Spored turistite, vo Ohrid e te{ko da pronaj-dete informacija za nekoja interesna znamenitost, no zatoa moète da se in-formirate deka “Turcija e podgotvena”. Od op{tina Ohrid priz-navaat deka otkako se po-javile bilbordite niz gradot, postojano dobivale reakcii od gra|anite. Na kompaniite {to gi postavuvaat bil-bordite nekolkupati im ukaùvale da gi otstranat reklamite, no ne nai{le na razbirawe. “Kako op{tina nemame nikakva mo`nost da vlijaeme vrz izborot na bilbordite, bidej}i toa ne go predvidu-va dogovorot za koncesija. Od druga strana, pak, ne moème nitu da gi raskineme koncesiskite dogovori so kompaniite {to gi posta-vuvaat bilbordite, bidej}i momentalno op{tinata e so blokirana smetka i takviot

~ekor bi bil luksuz”, veli Nikola Manevski, portparol na op{tina Ohrid. Toj veli deka tie postojano apeliraat kaj kompaniite za nadvore{no reklamirawe da bidat vnimatelni pri izborot na oglasuva~ite, so cel da ne mu na{tetat na imixot na gradot.Vo Lazov grup, kompanijata koja gi ima postaveno bil-bordite, ne gledaat ni{to sporno i velat deka odlu-kata za toa {to }e ima na bilbordite e komercijalna i deka tie vo dogovor so svoite klienti odlu~uvaat kade }e gi postavuvaat re-klamite.“Od op{tinata nekolkupati ni ukaùvaa da gi otstra-nime bilbordite za Turcija. Me|utoa, stanuva zbor za ko-mercijalen dogovor koj treba da go realizirame. Od druga strana, Turskata turisti~ka komora i Makedonija im-aat odli~na sorabotka i nema nikakva potreba da se pravat skandali, bidej}i dogovorot e iste~en i vo naredniot period bilbordite }e bidat otstraneti”, velat od Lazov grup. So vakvoto tvrdewe se so-glasuva i Neboj{a Maslinko, direktor na Akcent me-dia, koj veli deka i vo Ohrid ìveat gra|ani koi treba da se informiraat za turisti~kite ponudi vo drugite zemji. Spored nego, dokolku ima takvi bilbordi, tie ne se nameneti za tur-istite, tuku za gra|anite koi ìveat tamu. Ova ne e prvpat bilbordi

za drugi turisti~ki desti-nacii da se pojavuvaat niz turisti~kite centri vo Make-donija. Minatata godina, kaj ohridskiot aerodrom, isto taka, bea postaveni bilbordi so reklami za stranski turisti~ki desti-nacii. Spored turisti~kite rabotnici, nedozvoleno e prvata impresija na turis-tite koga }e pristignat vo Ohrid da bide reklama za druga turisti~ka destinacija. Od op{tinata pra{uvaat dali, na primer, na Ohrid bi mu dozvolile da postavi svoj bilbord vo Budva ili vo nekoj drug turisti~ki centar?I Zoran Strezovski, direktor na Agencijata za poddr{ka i promocija na turizmot, smeta

deka vo turisti~kite centri ne treba da se postavuvaat bilbordi so reklama na stranski turisti~ki desti-nacii. Agencijata raboti na marketing-promocii na Makedonija preku *outdoor-reklamirawe i kako target se izbrani glavnite gradovi vo nekolku zemji. “Ovaa go-dina bilbord-kampawata }e se vodi vo Tirana, Belgrad, Sofija i Qubqana, od kade {to o~ekuvame najmnogu tur-isti”, veli Strezovski.Na bilbordite, pokraj Ohrid i Struga, }e bidat prikaàni i Kokino, Muzejot na voda, fotografiite od kampawata *Macedonia Timeless i drugi privle~ni turisti~ki mesta vo zemjava.

AMDI BAJRAM

EVROPSKA MISIJA

Sedum dena bugar-skiot minister za nadvore{ni raboti,

Nikolaj Mladenov, }e krstari niz Balkanot. Misijata na Mladenov e pove}e od jasna - saka da ja iskoristi krizata vo Grcija i Bugarija da ja nametne kako lider vo re-gionot, koja treba da bide glavniot lost {to }e go vle~e Zapaden Balkan kon Evropskata unija. Dosega takvata uloga ja igra{e Grcija, no problemite so koi se soo~uva ja deval-viraat nejzinata pozicija, a i go odvlekuvaat ova pra{awe od fokusot na vladata na Papandreu.Toa brzo go voo~i vladata vo Sofija i ekspresno go isprati {efot na diplo-matijata da gi animira balkanskite zemji i da go pridobie nivnoto raspoloènie na Bugarija da gledaat kako na vaèn partner vo evrointegra-ciskite procesi.Mladenov pove}e od uspe{no ja zavr{i misija-ta vo Makedonija. Se sret-na so celokupniot dràven vrv, so mediumite i so biznismenite. Na site im

POBEDNIK

GUBITNIK

�� 3 FAKTI ZA... PROCENKI... MISLA NA DENOT

�

RUPERT MARDOKAVSTRALISKI MEDIUMSKI MAGNAT

0,4%

0,1%1,1%

PORASNALE CENITE NA UGOSTITELSKITE USLUGI VO APRIL, SPOREDENO SO ISTIOT MESEC LANI

SE NAMALENI CENITE NA BEZALKOHOLNITE PIJALACI VO APRIL, SPOREDENO SO MART GODINAVA

PORASNALE CENITE NA UGOSTITELSKITE USLUGI VO PRVITE ÊTRI MESECI GODI-NAVA, SPOREDENO SO ISTIOT PERIOD LANI

102% PRATENIK

Ne postoi zakonska obvr-ska {to ja ispo~ituva Amdi Bajram vo nego-

vata prateni~ka istorija, a vo me|uvreme gi uìva site privilegii na prateni~kata funkcija. Pa duri i pove}e od toa zatoa {to sekoga{ bil del od vlasta, a ne od opozicijata. Krivi~nata prijava {to mu ja podnese Antikorupciskata komisija poradi neprijavuvawe na imotot so koj raspolaga, a toj ne e mal, e fakt koj pokaùva deka pratenikot Bajram treba da dade golem ot~et za srabotenoto i steknatoto. A, isto taka i negoviot sin zatoa {to i toj sega izvr{uva javna funkcija kako gradona~alnik na [uto Orizari.Zasega Bajram gi krie ovie podatoci. Vsu{nost toj seko-ga{ gi krie zdelkite {to gi pravi i parite {to gi zarabotuva nadvor od par-lamentot. Taka be{e i koga be{e obvinuvan deka preku negova agencija patuvaa azilantite od Makedonija vo Belgija. Taka e i koga se povrzuva so drugi biznisi.

Ne kurtuli samo vo slu~ajot so Makedonka, za {to odleà i zatvor. Toa ne be{e pre~ka Bajram povtorno da stane del od Sobranieto, pa duri od vladeja~kata koalicija. Moèbi pova`noto pra{awe e koj mu dozvoluva takva udobnost i privilegii na Amdi Bajram. Dokolku sistemot producira egzamplari kako Bajram, ne treba da se ~udime {to toj 102% e pratenik i pove}e od toa.

[TEFAN FILE

Dade predlog Makedonija da gi zapo~ne pregovor-

ite so EU zaedno so Island za da se prati ohrabruva~ka poraka kon zemjava

MENDUH TAÎ

Nitu Beri{a, nitu Fu-ere ne ja poddràa

negovata politika, ama ne go premislija da se vrati vo sobranie

BILBORDI VO OHRID GI ZBUNUVAAT TURISTITE �

ja prati porakata {to mu be{e odnapred podgotvena. Naide na topol priem vo Skopje i poradi negovata diplomatska i dobrososed-ska politika, koja, za àl, ne e svojstvena za nekoi negovi kolegi vo vladata. Uspea duri da go natera svojot doma}in, minis-terot Antonio Milo{oski, da priznae deka postoi predlog-dogovor od Bugarija za dobrososedska politika.

Ulicite vo gradot gi “krasat” bilbordi na koi Turcija se reklamira kako atraktivna turisti~ka destinacija. @itelite na Ohrid i doma{nite turisti se revoltirani, a stranskite turisti se zbuneti

NIKOLAJ MLADENOV

\ORGE IVANOV �pretsedatel na Makedonija

TURCIJA SI GO REKLAMIRA TURIZMOT SREDE OHRID

NE MO@E DA IZGRADITE SILNA KORPORACIJA SO MNOGU KOMISII I UPRAVEN ODBOR KOI TREBA DA BI-DAT KONSULTIRANI ZA SE I SE[TO. TREBA DA BIDETE SPOSOBNI SAMI DA DONESUVATE ODLUKI

LOGOTO “MAKEDONSKO PRETSEDATELSTVO 2010”

GOJKO KE[[email protected]

ANGELA MERKEL

Pomo{ta za Grcija ja ~ine{e germanskata

kancelarka i nejzinata partija 2% od popular-nosta

ELIZABETA KAN ESKA-MILEVSKA

Konferencijata za me|ureli-giski i me|ucivilizaciski

dijalog ima isklu~itelna va -nost vo ovoj moment na zateg-

Ja pozdravuvam principielnata od-luka na Komitetot na ministri na Sovetot na Evropa pretsedavaweto

na Republika Makedonija da bide pod logoto Makedonsko pretsedatelstvo 2010 - izjavi pretsedatelot \orge Ivanov.Spored nego, na ovoj na~in Sovetot na Evropa, kako najstara institucija vo Evropa, ukaà na svojata dosled-nost i na po~ituvaweto na svoite principi, po~ituvaj}i gi razli~nosta i site identiteti. “So po~ituvawe na doslednosta i pravoto na dostoinstvo na sekoj poedine~en nar-od, pridonesuva za sozdavawe na zaedni~kiot evropski iden-titet” , smeta Ivanov.

nati odnosi vo dvete sferi

-e

NIKOLAJ MLADENOV

AMDI BAJAJRARARAMMM

tetae}{odtasejanaa,kojot emii

toj

NAVIGATOR07.05.20104

� DVA, TRI ZBORA

� GADGETS

“Grcija se nao|a na rabot na propasta. Imam celosna odgovor-nost da ne napravam nepotreben ~ekor, koj }e ja zgolemi propasta. Najva`no e ovie denovi da se za~uvaat op{testvenata solidar-nost i mir”.

KAROLOS PAPUQASpretsedatel na Grcija

“Vetenata rekordna pomo{ za Grcija od 110 milijardi evra moè da bide nedovolna i postoi rizik finansiskata nestabilnost da zafati i drugi dràvi. MATI VANHANEN

premier na Finska

“Isklu~ena e opasnosta od pro{iruvawe na gr~kata kriza vo drugi zemji, kako [panija i Por-tugalija, kako i sekoja hipoteza za raspa|awe na evrozonata. Mislam deka [panija i Portu-galija ne se vo situacija koja bi moèla da se sporedi so Grcija”.

@AN-KLOD JUNKERpretsedatel na Evrogrupata i premier na Luksemburg

� SVET

...BURA NA MEDITERANOTNica opusto{ena

Nevremeto {to ja zafati Francija, kako i drugite zemji od Mediteranot, napravi pusto{ na Azurniot breg. Nica

s$ u{te gi sanira {tetite od do`dot i silniot vetar.

...PROTEST VO GERMANIJAAntiglobalistite protiv Merkel

Aktivisti so maskata na germanskata kancelarka Angela Merkel u~estvuvaat na protestot na antiglobalistite

{to se odrà vo Berlin.

0-24 �

Koristeweto na sovre-menata tehnologija napravi “tipkaweto” po tastatura da ni bide po-

prirodno otkolku pi{uvaweto na hartija, no ponekoga{ e neophodno da go iskoristime i stariot, dobar moliv. Za taa cel IRISnotes sozdade ured koj }e gi digitalizira va{ite bele{ki i }e vi go olesni u~eweto i rabotata. Uredot se sostoi od dva dela: penkalo so koe pi{uvate bele{ki i priemnik. Penkaloto moète da go koristite na obi~na hartija, a raboti na toj na~in {to gi snima dvièwata na va{ata raka i potoa gi ispra}a na priemnikot. Toj, pak, gi pros-leduva do va{iot kompjuter,

a moè da memorira duri 70 strani, ako se odlu~ite da go koristite za fa}awe bele{ki na fakultet ili na deloven sostanok.IRISnotes e kompatibilen so site ponovi verzii na Windows, a vo sklop na nekoi programi moè da se koristi namesto maus. Tekstot napi{an so ova penkalo moète da go za~uvate vo formata vo koja ste go snimile ili da go konvertirate od rakopis vo digitalen tekst. Iako ovoj ured e prili~no skap i za nego }e treba da izdvoite okolu 17.000 denari, koga vo maj }e bide pu{ten vo proda`ba, sepak, moè vistinski da vi go poednostavi pi{uvaweto bele{ki.

URED ZA DIGITALEN RAKOPIS

� FOTO NA DENOT

...PROBLEMITE PRODOL@UVAATVulkanot ne se smiruva

Vulkanot vo Island prodolì da isfrla ~ad i pepel, so {to ostanuva opasnosta za zatvorawe na avionskiot

soobra}aj nad Velika Britanija i Evropa.

Koj }e tepa?Gra|anite na Velika Britanija v~era izlegoa da glasaat na edni od najneizvesnite parlamentarni izbori vo britanskata istorija. Spored poslednite istraùvawa ob-javeni vo sredata, konzerva-tivcite na Dejvid Kameron se vo prednost, no nekoi anketi sugeriraat deka laburistite na premierot Gordon Braun }e pobedat. Me|utoa, kako {to pi{uvaat britanskite mediumi, iz-gledite se deka niedna partija nema da osvoi apsolutno mnozinstvo od 326 mesta. Se prognozira deka koalicijata, koja e na vlast od 1997 godina, bi moèla da osvoi najgolem broj prateni~ki mandati. Spored britanskata tradicija, liderot na partijata koja }e osvoi najmnogu prateni~ki mesta vo dolniot dom na par-lamentot stanuva premier.

POLITIKA07.05.20106

Vreme e da se am-putiraat onie 25% od mozokot koi pos-tojano mislat deka site pravat nekakvi

zagovori i konspirativno se odnesuvaat i go popre~uvaat razvojot na dràvata, pora~a bugarskiot minister za nadvore{ni raboti, Nikolaj Mladenov vo Skopje, zboruvaj}i za evropskite perspektivi na Zapaden Balkan.

“AMPUTIRAJTE 25% OD MOZOKOT [TO MISLAT DEKA SITE SE PROTIV VAS”!

KATERINA [email protected]

Mladenov apelira da se ras~isti so site pogledi kon minatoto za regionot da moè da se fokusria na idninata i na problemite so koi se soo~uva na patot kon integraciite vo Evropskata unija i NATO. [efot na bugarskata diplomatija koj prestojuva{e vo dvodnevna poseta na Skopje, ja iskoristi sekoja sredba so novinarite da pora~a deka Bugarija po~nuva da sproveduva edna nova politika vo nasoka da stane lider i da im pomaga na dràvite koi s$ u{te ne

se integrirani vo EU. Mlad-enov veli deka Bugarija ve}e go ima izodeno toj pat i deka sega }e im pomogne na ostana-tite. Na novinarsko pra{awe kako Bugarija propagira edna vakva politika na liderstvo, koga i samata ne e primer za uspe{na evropska prikazna, Mladenov odgovori deka ne dozvoluva takvi kvalifikacii za negovata dràva, koja tokmu bila primer kako se vleguva vo Unijata i NATO, dodavaj}i deka e nezadovolen od retorikata i negativnata atmosfera {to ja propagi-

rale makedonskite mediumi.“Jas sum tuka da podadam raka za pomo{, ako sakate prifatete ja, ako ne sakate ne morate, no nikako ne smeete da nastapuvate taka. Bugarija saka samo da pomogne”, izjavi ministerot Mladenov.Mladenov veli deka istite poraki za potrebata od pogolema sorabotka i posi-len dijalog na dvete dràvi so otvorawe na novi strani za razvoj namesto za nedora-zbirawa, ja pora~uval i kaj bugarskite politi~ari i kaj bugarskata javnost.

Govorej}i za toa kakvi se pridobivkite od vlezot vo evroatlantskite strukturi, Mladenov veli deka tie se brojni, no glavna pridobivka bil faktot {to negovata dràva ve}e sfatila deka mora da se defokusira od minatoto i istorijata, za koe kako {to veli Mladenov, site imaat individualni pogledi, i da se naso~i kon idninata i ekonomskiot razvoj. Od druga strana, samoto ~lenstvo vo ovie strukturi e garan-cija za mirot, bezbednosta i stabilnosta, {to e klu~no za

Bugarskiot minister za nadvore{ni raboti, Niko-laj Mladenov pora~uva deka e vreme re-gionot da stavi kraj na pogledite kon minatoto i da se naso~i kon idninata. Bu-garija sebesi se gleda kako najgolem pri-jatel na Make-donija, pa zatoa Mladenov ne gleda od kade e negativ-nata atmosfera kon negovata dràva.

��

Republika Makedonija }e pretsedava so Komitetot na minis-

tri na sovetot na Evropa pod logoto “Makedonsko pretsedatelstvo 2010”. Docna zav~era, po dolga diplomatska bitka, Make-donija uspea da go izdejst-vuva ovoj termini pokraj oficijalniot stav na Atina deka toa e nedozvolivo za Grcija i deka “FIROM so

vakvoto insistirawe gazi po tenok mraz i gi uriva poziciite na patot kon Unijata”. Makedonija }e pretsedava so izvr{niot organ na Sovetot na Evropa po logo-to na koe se nao|a make-donskoto zname so ofici-jalnoto logo na Sovetot na Evorpa, porprateno so tekstot na angliski jazik. Dopolnitelno, dokumentot

nosi i soodvetna oznaka {to e svojstvena za site slu`beni dokumenti na Komitetot na ministri, a vo samiot tekst nekolupati se spomenuva “makedonska vlast”, makedonsko pretse-datelstvo” ili “makedonska vlada”. Ona {to s$ u{te ne e odlu~eno e dali na Makedonija }e & se dozvoli da pretsedava pod ustavno-to ime.

POD “MAKEDONSKO PRETSEDATELSTVO 2010” ]E PRETSEDAVAME SO SOVETOT NA EVROPA

MAKEDONIJA DA GI PO^NE PREGOVORITE ZAEDNO SO ISLAND

Mnogu prakti~no bi bilo Makedonija da gi po~ne pregovorite za

~lenstvo vo Evropskata unija zaedno so Island. Toa }e ja zajakne nejzinata evropska perspektiva, no Evropskata komisija nema instituciona-lna odgovornost da odlu~uva za start na pregovorite, tuku toa e odluka na Sovetot na EU, veli evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, vo odgovorot na pis-moto {to do nego go isprati

slovene~kiot evropratenik i potpretsedatel na delegaci-jata na EP za Jugoisto~na Evropa, Jelko Kacin.File vo pismoto naveduva deka pregovorite koi se vodat pod pokrovitelstvo na Obedinetite Nacii okolu sporot za ofici-jalnoto ime na Makedonija “ostanuvaat klu~ni za uspe{no prodolùvawe na evropskite integracii na zemjata”. Kacin bara Makedonija da gi po~ne pregovorite is-tovremeno so Island, so {to

Komisijata bi demonstrira-la "prakti~en i efikasen pristap”. Potsetuvaj}i deka "politikata za pro{iruvawe se ima pokaàno kako edna od najuspe{nite dostignuvawa na EU”, Kacin pora~uva deka otvoraweto na pre-govorite so Makedonija }e dovede do "podobruvawe na ekonomskata i politi~kata klima vo zemjata, {to }e ima zna~ajno pozitivno vli-janie na po{irokiot region, vklu~uvaj}i ja i Grcija”.

“RECEPTI” OD SOSEDNA BUGARIJA ZA VLEZ VO EU I NATO

celiot region.Toj go povtori stavot na oficijalna Sofija okolu makedonskoto malcinstvo vo Bugarija – “makedonsko malcinstvo nema, nikoga{ nemalo, i vo Bugarija nema nikakvi drugi malcinstva. Bugarija go ima modelot na Francija i spored toj model, na site gra|ani im se davaat individualni prava vo ramkite na koi tie moàt da se ~uvstvuvaat vaka ili onaka, no pred o~ite na dràvata site se Bugari”, veli Mladenov.Bugarskiot minister od Skopje patuva za Belgrad, kade }e ja prodolèl agendata na {irewe na pozitivna energi-ja na Balkanot i pomagawe na site dràvi koi s$ u{te ne se ~lenki vo Unijata. Vo, Skopje pak, Mladenov dop-atuva od Va{ington, kade {to se pretpostavuva deka vo razgovorite so amerikan-skata administracija mu bilo sugerirano deka vo uslovi koga Grcija se soo~uva so te{kata ekonomska kriza, vreme e Bugarija da prezeme pogolema odgovornost za id-ninata na regionot. Toj ne propu{ti da spomene d e ka s e i n s i s t ira na iznao|awe na brzo re{enie na sporot za imeto me|u Make-donija i Grcija, kako osnoven preduslov za evroatlantskite integracii na dràvata.

SDSM OBVINUVA

GRUEVSKI VLEZE VO FILMOT NA QUBÔ!KATERINA SINADINOVSKA

[email protected]

Visok partiski funk-cioner od SDSM direktno go obvini premierot Nikola Gruevski deka svesno

ja drì Makedonija daleku od Unijata i NATO.“Porano smetavme deka se raboti za neznaewe kako se vodi dràvata kon Evropa. Sega ne smetame taka. Sega sme ubedeni deka li~no Niko-la Gruevski se zalaga protiv evroatlantskite integracii na dràvata, oti nemu mu odgovara Makedonija da bide izolirana, nemu ne mu odgo-varaat ni Unijata, ni NATO, ni Me|unarodniot monetaren fond. Toj bi bil verojatno najsre}en ako i OBSE si odi. Gruevski ne saka nikakva kontrola odnadvor za da moè da vladee rasipni~ki i pogre{no”, velat vo SDSM.Vo SDSM velat deka se na ovoj stav, oti nemaat poin-akvo tolkuvawe za brifin-zite koi denovive doa|aa od vladeja~kata VMRO – DPMNE deka tenziite so me|uetni~kite odnosi vo dràvata me|u drugoto se rezultat na priti-

soci od me|unarodniot faktor. Velat deka so vakva retorika kontra me|unarodnata zaed-nica se sluèl i porane{niot premier Qub~o Georgievski i deka stravuvaat oti na Makedonija & se vra}aa tv-filmovite od 2001-ta. VMRO – DPMNE ja obvini SDSM deka tie gi koristat tenziite kako alatka za vra}awe na vlast. OD SDSM vra}aat deka e legitimno da gi koristat site negativni pojavi vo dràvata kako argument protiv vladeeweto na VMRO – DPMNE, no za niv, pra{aweto ne e koj gi koristi, tuku koj

gi sozdal konfliktite na etni~ka baza. “]e go poso~ime po ime i prezime, tokmu premierot Gruevski e toj koj {to gi hrane{e me|uetni~kite netrpe-livosti so postojano forsir-awe na monoetni~ki proekti. Vo takvi uslovi da izlezete so obvinuvawe deka za oru`jeto {to postoi i za napnatata me|uetni~ka i me|ureligiska atmosfera vi se vinovni i SDSM i celiot albanski i me|unaroden faktor, toga{ nema {to da se kaè osven deka se raboti za apsolutno nesposobna vlast. Vakvite

informacii za navodni sce-narija koi protiv nas gi smis-luvaat Brisel i Va{ington (koj ni e strate{ki partner!) se vo rangot na nau~nata fan-tastika”, velat vo SDSM.Od Biha~ka mu pora~uvaat na premierot deka me|uetni~kite odnosi se premnogu ~uvst-vitelna i rizi~na tema za da se dozvolat kakvi bilo improvizacii i potcenuvawa na nivnoto zna~ewe. Vo zemji kako Makedonija, klu~no e da se predvidat site etni~ki problemi i da se re{at u{te pred da nastanat, no vo Makedonija vlasta nema

SDSM stravuva deka na Makedonija & se povtoruva 2001 i zatoa visoki partiski funkcioneri insistiraat na pogolema sorabotka so me|unarodniot faktor. Site obvinuvawa od VMRO - DPMNE deka opozicijata zaedno so Brisel, Va{ington i del od albanskite politi~ari kovaat scenarija protiv Makedonija, za SDSM se vo rangot na nau~nata fantastika

��

politi~ki kapacitet za ova, pa se ostava na MVR (na koe{to ne mu e toa rabota!) da gi re{ava site problemi)”, izjavuvaat socijaldemokratite. Na vakvite kritiki od VMRO

- DPMNE samo iskomentiraa deka se sigurni oti Crvenk-ovski se sre}ava na kafe so Qube Bo{koski i deka na tie sredbi se kovaat scenarija protiv vlasta.

Otkako zav~era jav-no progovori deka Makedoni ja ima na jniska s tapka na pridonesite za zdravstveno osigu-ruvawe vo regionot,

{to vedna{ aludira{e deka se kr~ka zgolemuvawe na dava~kite na firmite za zdravstvo, ministerot Bujar Osmani v~era ja otfrli takvata mo`nost. “Nikoga{ ne se pobaralo zgolemu-vawe na zdravstveniot pridones”, istaknaa od negoviot kabinet. No, toa ne gi razubedi gra|anite i stopanstvenicite deka moè da doìveat u{te eden udar srede kriza – povisoki dava~ki za zdravstevno osiguruvawe na vrabo-tenite, {to na kraj verojatno }e zna~i i pomali plati. Od Ministerstvoto ne objasnija zo{to voop{to ministerot Osmani ostavi prostor za somne` deka pridonesite po ovaa osnova moè da se zgolemat, a pritoa napravi i sporedba na makedonskoto so zdravstvenite osiguruvawa vo regionot. Nasproti tvrdeweto od resornoto ministerstvo, od Vla-data se ograduvaat od najavite na Osmani.“Dosega Vladata ne raspravala za zgolemuvawe na zdravstvenoto osiguruvawe. Ovaa opcija na ministerot za zdravstvo Bujar Osmani dosega ne se razgledu-vala na vladina sednica”, izjavi portparolot na Vladata, Martin Martinovski.Spored nego, site merki, me|u koi i zgolemuvaweto na zdravstvenoto osiguruvawe, gi prezema ili }egi prezeme ministerot Osmani kako del od paketot merki {to go ima utvrdeno za zdravstvoto. Toj negira deka Vladata prekinala so redovnoto godi{no namaluvawe na

KOMPANIITE [OKIRANI OD VESTA ZA MO@NO ZGOLEMUVAWE NA PRIDONESITE ZA ZDRAVSTVO

“Kapital” od iz-vori vo zdravst-veniot sektor doznava deka procentot na zdravstvenoto osiguruvawe od sega{nite 7,3% bi moèl da se zgolemi na pove}e od 9%. Minis-terot za zdravst-vo Bujar Osmani prvo istakna deka dràvite vo regionot im-aat nekolku pati pogolemi pri-donesi, a po-toa veli deka razmisluva za zgolemuvawe na zdravstvenoto osiguruvawe vo Makedonija.

��

OSMANI DEMANTIRA DEKA PODGOTVUVA POSKAPO ZDRAVSTVENO OSIGURUVAWE

pridonesite po osnova na plati. “I ponatamu se zalagame za re-alizacija na celta vo dano~nata politika. Za period od tri godini, vkupnite pridonesi za zdravstveno, penzisko i invalidsko osiguruvawe treba da se namalat za okolu 10 procentni poeni”, objasni Mar-tinovski.

MO@NOTO ZGOLEMUVAWE OD OKOLU DVA PROCENTNI POENI?!

Izvori na “Kapital” od zdravst-veniot sektor velat deka dokolku Vladata odlu~i da go zgolemi procentot na zdravstvenoto osigu-ruvawe, toj }e zavisi od toa kolku pari nedostigaat vo Fondot za zdravstveno osiguruvawe. Priz-navaat deka Fondot e vo lo{a finansiska sostojba i poradi toa mo`noto zgolemuvawe na prido-nesite na bruto-platata nema da bide pomalo od 9%. Od Fondot za zdravstvo postojano potenciraat deka nemaat prob-lem so buxetot i deka rabotat likvidno. “Edinstveno se docni za boledu-vawata i poroduvawata, no i tie docnewa se minimalni. Ako porano se ispla}a{e za edna, sega se ispla}aat za dve do tri nedeli. No, finansiski problem nemame”, izjavi portparolot na Fondot za zdravstvo, Dejan Gacov. Ottamu tvrdat deka sredstvata koi im se dodeleni gi menaxiraat najdobro {to znaat. Izvori na “Kapital “me|u leka-rite objasnuvaat deka Fondot za zdravstvo na godi{no nivo dolì okolu 40 milioni evra. Ministerot Osmani, pravdaj}i ja pri~inata za poskapuvaweto na lekovite, prizna deka Fondot ima finan-siski problemi. “Koga }e se podobri finansiskata

sostojba na Fondot za zdravstvo, toga{ }e se zgolemi i brojot na lekovi koi }e se vklu~at na pozi-tivnata lista” izjavi Osmani. Porane{niot minister za zdravst-vo, \or|i Orov~anec, e pesimist za momentalnata sostojba vo ovoj sektor. “Zdravstvoto vo Makedonija de-finitivno nema nikakov koncept. I drug minister da dojde, ne }e moè da gi re{i problemite i }e mora da po~ne od po~etok”, smeta Orov~anec. Imer Selmani, koj do 2008 godina be{e minister za zdravstvo, veli deka merkite koi vo izminatiot period gi prezede Ministerstvoto se nepopularni. “Eventualnoto zgolemuvawe na osiguruvaweto direktno }e vlijae vrz biznisot. ]e se optovarat pri-donesite i }e se zgolemi krizata vo stopanstvoto. Ne sum siguren deka so vakviot pristap ne{to }e se podobri vo zdravstvoto”, veli Selmani. Toj potencira deka na ovoj na~in }e se posegne po platite na rabotnicite. Stopan-stvenicite prvo }e razmislat za namaluvawe na platite za smetka na zdravstvenoto osiguruvawe, a so toa negativno }e se vlijae na standardot na gra|anite.

STOPANSTVOTO NAJAVUVA BANKROT

Vo Sojuzot na stopanskite komori imaat kontradiktorni gledi{ta na implikaciite od ovaa merka. Pretsedatelot na SSK, Zlatko Kalenikov balansira. Toj nema da ja poddrì ovaa odluka, no nema ni ostro da se sprotivstavi na nea bidej}i, kako {to veli toj, dràvata najdobro znae {to & e potrebno. Potpretsedatelot Mir~e êkrexi, pak, veli deka ovaa merka e apso-

KATERINA [email protected]

lutno sprotivna na toa {to treba da se prezema. “Momentalnite zadrùvawa od plata odnosno pridonesite treba radikalno da se namalat, a ne dopolnitelno da se zgolemuvaat. Na{eto stopanstvo e preoptova-reno so razni dava~ki, pa u{te ako se zgolemi iznosot koj firmite treba da go pla}aat za zdravstveno osiguruvawe, toa }e bide lo{o za kompaniite. Nie prvo treba da dobieme edno raste~ko stopanstvo, pa duri potoa da razmisluvame da se prezemaat drugi merki. Za edno vakvo stagnira~ko stopanstvo neophodni ni se merki od fiska-lnata politika, no vo pravec na rastovaruvawe, a ne vo pravec na dopolnitelno ote`nuvawe na biznisot vo vreme na nelikvid-nost i ekonomska kriza”, veli êkrexi.Toj dodava i deka vo zemajava }e imame zdravstvo kakvo {to moème da platime. Biznismenite ostro se protivat na mo`nosta da se vovede ovaa merka. Od Organizacijata na rabotodava~i se somnevaat deka dràvata }e si pomogne ako ja donese ovaa merka. “Zdravstvoto kaj nas ima tolku golemi problemi {to so zgolemu-vawe na pridonesite po osnova na zdravstvenoto osiguruvawe nema da gi re{at problemite. Potrebni se su{tinski reformi. Zdravst-venoto osiguruvawe ne treba da se zgolemuva. Zgolemuvaweto na koja bilo dava~ka vo ovoj mo-ment e neprifatlivo. Sostojbata vo stopanstvoto e katastrofalna. Do nas stignaa frapantni poda-toci deka vo tekstilnata indus-trija godinava proizvodstvoto najverojatno }e padne za 20%, a lani toj pad be{e samo 9%. Ako poskapi zdravstvenoto osigu-ruvawe, }e bide u{te polo{o. Nie sega odvojuvame po okolu 70 evra po vraboten za pridonesi, a ako se zgolemi ovaa dava~ka, }e ima otpu{tawa”, veli Angel Dimitrov, zamenik-pretsedatel na Organizacijata.Vladimir Netkov od tekstilniot

klaster od [tip smeta deka ovoj ~ekor na dràvata }e & se vrati kako bumerang bidej}i }e se zat-voraat golemi kompanii i }e se otpu{taat rabotnici. “Ako dojde do realizacija na ovie najavi, }e bide katastrofalno bidej}i i sega uslovite za stopa-nisuvawe se o~ajni. Se sloùvam so misleweto na del od eksper-tite koi najavija deka moèbi dràvata nema direktno i vedna{ da bankrotira, no stopanstvoto e na ~ekor do bankrot. Barem taka mi pokaùva moeto iskustvo. Zgolemuvaweto na ovaa dava~ka sigurno }e se reflektira mnogu pove}e na grbot na rabotnicite bidej}i stopanstvono }e mora da se orientira kon merka namaluvawe na neto-platite”, veli Netkov. Biznismenot Zore Temelkovski problemot go gleda vo nedostigot na komunikacija me|u Vladata i biznis-sektorot. “S$ u{te zafa}awata od plata vo nekolku segmenti se pregolemi, odnosno se pojavuvaat kako proces na nedoma}insko rabotewe vo zdravstvoto. I toa nedoma}insko rabotewe gi iscrpuva buxetskite sredstva. Stopanstvoto ne moè da gi servisira vakvite dava~ki, koi birokratijata gi ima kako zado-volstvo”, veli Temelkovski. I grade`nite kompanii se {okira-ni. “Iskreno ne znam koj }e mo-è da se nosi ako se zgolemi zdravstvenoto osiguruvawe. I taka nie imame mnogu skrieni dava~ki. Najo{teteni verojatno }e bidat rabotnicite bidej}i bi-znisot ne }e moè da gi izdrì takvite pritisoci. Vo ovaa faza na recesija, ne e razumno da se razmisluva za zgolemuvawe na pridonesite. Vo grade`niot sek-tor, konkretno, godinava na nivo na grad, prihodite od komunalii se namaleni za 50%. [to vi pokaùva toa? Vakviot tovar od poskapo zdravstveno osiguruvawe ne }e moè da go prifati stopan-stvoto”, smeta Nikola Velkovski od Zdruènieto na grade`nici pri Stopanskata komora.

ALEKSANDRA [email protected]

Biznismenite se frapirani od mo`nosta dràvata da im nametne dopolnitelni dava~ki vo uslovi koga stopanstvoto e pred kolaps.

��

BUJAROCMANIMINISTER ZA ZDRAVSTVO

“Nikoga{ ne se pobaralo zgolemuvawe na zdravst-veniot pri-dones”.

NIKOLAVELKOVSKISTOPANSKA KOMORA

“Iskreno ne znam koj }e moè da se nosi ako se zgolemi zdravstvenoto osiguruvawe”.

7,3%se odvojuvaat od bruto-platite za

zdravstveno osiguruvawe

2procentni poeni e

mo`noto zgolemuvawe na zdravstvenoto osiguruvawe

07.05.2010 7FOKUS

K O M E R C I J A L E N O G L A S

07.05.2010 9OP[TESTVO

Ministerot za odbrana Zoran Kowanovski v~era se sretna so

zamenik-pomo{nikot na sek-retarot za odbrana na SAD, Xozef MekMilan koj ja pred-vodi delegacijata na ameri-kanskoto Ministerstvoto za odbrana koja prestojuva vo Makedonija do 7 maj. Cel na posetata e realizacija na bilateralnite odbranbeni konsultacii koi se odrùvaat redovno na godi{no nivo i

pretstavuvaat vaèn pri-dones i odli~na mo`nost za zajaknuvawe na bilateral-nata sorabotka vo oblasta na odbranata. "Gi prodolìvme kontaktite za unapreduvawe na odbra-nata na Republika Makedoni-ja, a vo tekot na dene{niot den timovite od dvete del-egacii }e prodolàt so razgovorite. Zadovolni sme od sorabotkata vo izmina-tiot period, vo odnos na

opremata koja ni be{e po-nudena i dodelena od SAD, obukata koja ja imaa na{ite pripadnici i programite za dobliùvawe na dvete armii za sinhronizacija na stan-dardite", izjavi ministerot Kowanovski.Spored MekMilan, Makedonija ostvarila golem napredok vo odbranata, a SAD gi po~ituva naporite na Makedonija za u~estvo vo nadvore{nite misii.

Elektrani na Makedonija go nabavi glavniot trans-porten sistem za jaglen

vo REK Bitola od germanskata kompanija Tisen krup. Sis-temot, koj e investicija na ELEM vredna 17,3 milioni evra, }e bide namenet za transport na jaglen od noviot povr{inski kop Brod–Gneoti-no do rudnikot Suvodol, vo dolìna od okolu 10 kilo-metri. Nabavkata na celos-nata oprema i montaàta na glavniot transporten sistem }

e se realizira vo narednite 12 meseci.Ovoj proekt e finansiran so kredit od 14,7 milioni evra od Doj~e bank, a ELEM }e vloì 2,6 milioni evra sopstveni sredstva.“So realizacijata na ovaa investicija }e se zaokruì procesot na proizvodstvo vo noviot povr{inski kop Brod–Gneotino, a jaglenot {to }e se transportira od ova nao|ali{te, zaedno so rezervite vo Suvodol, }e go

PRODOL@UVA MAKEDONSKO-AMERIKANSKATA SORABOTKA VO ODBRANATA

ELEM NABAVI OPREMA VREDNA 17,3 MILIONI EVRA

Istaknati verski lideri, politi~ari i intelektualci koi se zanimavaat so interreligiski-

ot i interkulturniot dijalog, od 6 do 9 maj vo Ohrid }e gi promoviraat religijata i kulturata kako faktori na mirot, preku preporaka i li~en primer za intenzi-virawe na dijalogot kako edinstven na~in za podobro zapoznavawe me|u razli~nite veri i kulturi. Vaka }e se na-dminat predrasudite i }e se ostvari neophodnata po~it kon verskite prava i kulturnata raznolikost, kako temel na zaemnata doverba i po~it, se pora~uva vo Deklaracijata za unapreduvawe na religijata i kulturata kako su{tinska vrska me|u narodite, {to

Vtorata svetska konferencija za me|ureligiski i me|ucivilizaciski dijalog pod mototo "Religijata i kulturata – neraskinliva vrska me|u narodite" se o~ekuva uspe{no da se nadovrze na pridobivkite od Prvata konferencija, koja vo 2007 godina, isto taka vo Ohrid, se posveti na pridonesot na verata i kulturata kon mir, zaemna po~it i soìvot

��

MAKSIM RISTESKI [email protected]

RELIGIJATA I KULTURATA SE FAKTORI NA MIROTPORAKA NA VTORATA SVETSKA KONFERENCIJA ZA ME\URELIGISKI I ME\UCIVILIZACISKI DIJALOG

ja proglasija u~esnicite na Vtorata svetska konfer-encija za me|ureligiski i me|ucivilizaciski dijalog (SKMMD). Pretstavnici od 31 dràva se sre}avaat vo Ohrid, me|u koi: delegacija na Ruskata pravoslavna crkva, pred-vodena od mitropolitot Jaro-slavski i Rostovski, Kiril; delegacija od albanskata pravoslavna crkva, pret-stavuvana od Kor~anskiot mitropolit Jovan; delegacija od Vatikan, predvodena od kardinalot i vrhbosanskiot nadbiskup Vinko Puqi}. Od albanskata IVZ na konferen-cijata }e u~estvuva poglavar-ot Selim Mu~a, a evrejskata zaednica }e ja pretstavuva rabinot Endrju Bejker, direk-tor za me|unarodni evrejski pra{awa pri Evrejskata zaednica od SAD.Organizator na Konferen-cijata e Ministerstvoto za

kultura, vo sorabotka so Komisijata za odnosi so verskite zaednici, a nastanot e poddràn od vladata na Republika Makedonija i od UNESKO. So ovaa Konfer-encija Makedonija aktivno se vklu~uva vo dekadata na ON za me|ureligiski i me|ukulturen dijalog, vo go-dinata koja Generalnoto so-

branie na ON ja proglasi za me|unarodna godina za zbliùvawe na kulturite.Imaj}i gi predvid u~esnicite na konferencijata, osobeno onie koi {to doa|aat od mesnite pravoslavni crkvi, ovojpat pretstavuvani na navistina visoko nivo (s$ u{te e neizvesno doa|aweto na episkopot Je garski ,

Porfirij od Srpskata pra-voslavna crkva, vikaren episkop na Irinej Bulovi}, episkopot Ba~ki, edna od klu~nite figuri vo makedon-sko-srpskiot crkoven spor), se postavuva pra{aweto kolku Makedonskata pravoslavna crkva e navistina izolirana od ostanatiot pravoslaven svet? Episkopite na MPC ne

bi smeele da ja propu{tat ovaa mo`nost, makar na mar-ginite na Konferencijata da porabotat na podobruvawe na pozicijata {to na{ata crkva ja ima me|u zemjite {to ja formiraat takanare~enata pravoslavna ekumena.

IVZ UÊSTVUVA PO DOBIENOTO VLADINO VETUVAWE

Za va`nosta na ohridskata Konferencija dovolno zbo-ruva faktot {to vladata, za da go obezbedi prisust-voto na poglavarot na IVZ, reis-ul-ulema Haxi Sulej-man ef. Rexepi, izleze vo presret na ultimatumot {to Rexepi odamna go ima{e postaveno pred premierot. Vladata, IVZ, Prespansko-pelagoniskata eparhija i op{tinata Bitola postignaa dogovor, spored koj vedna{ po zavr{uvaweto na Konfer-encijata, na 10 maj, zaedni~ka delegacija na dogovornite strani }e go poseti bitol-skoto selo Laèc so cel da pronajde soodvetna lokacija za izgradba na xamija. Dogo-vorot predviduva i obnova na prilepskata âr{i xamija, koja vo 2001 godina be{e zapalena poradi revolt na gra|anite na Prilep od zag-inuvaweto na branitelite kaj Karpalak. Neprisustvoto na Rexepi na me|ureligiskata i me|ukulturnata konferencija seriozno }e go potkopa{e kredibilitetot na Makedonija kako zemja-organizator na konferencija od vakov vid.

prodolàt vekot na rabota na REK Bitola za 20–25 godini”, informiraat od ELEM.

Prvata konferencija koja se odrà vo 2007 godina, isto taka vo Ohrid, se �posveti na pridonesot na verata i kulturata kon mir, zaemna po~it i soìvot

OP[TESTVO07.05.201010

TAWA TANEVSKAGLAVNIOT DR@AVEN REVIZOR"Vo otsustvo na kon-sultacija se donesu-vaat zakoni koi se nedore~eni i kaj koi postoi kolizija so zakonskite propisi"

Zakonot za dràvnata revizija, {to deneska go usvoi make-donskoto sobranie, a pred-

viduva site revizorski izve{tai, me|u koi i onoj za buxetot, da ne se razgleduvaat od strana na pratenicite, spored glavniot dràven revizor, Tawa Tanevska, e evropski zakon koj gi ispolnuva site me|unarodni standardi."I dosega{niot zakon be{e ev-ropski, bidej}i e baziran na me|unarodnite revizorski stan-dardi. Iskustvoto pokaà deka treba{e da se napravat odredeni

izmeni na postojniot zakon vo nasoka na ponatamo{no usogla-suvawe so evropskite standardi i praktika. Bevme del od rabot-nata grupa koja go podgotvuva{e zakonot, koj na krajot, pred da bide dostaven na odobruvawe, dvapati be{e procesuiran do Brisel", re~e Tanevska. Taa ne smeta deka so izmenata na eden amandman od Zakonot, inicirana od prateni~kata grupa na VMRO-DPMNE, se vr{i upad vo nego ili, pak, se onevozmoùva parlamentot da gi gleda izve{taite

na Dràvniot zavod za revizija. "Sega{noto zakonsko re{enie ostanuva kako {to be{e i dosega - i ponatamu sobranieto }e ima mo`nost da diskutira po koj bilo revizorski izve{taj dokolku pratenicite se dogovorat me|usebe za toa koj izve{taj treba da go gledaat. Vo Delovnikot ima mo`nost za toa", istakna Tanevska. Opozicijata tvrdi deka so zakon-skite izmeni VMRO-DPMNE saka da onevozmoì razgleduvawe na revizorskite izve{tai.

ZA DR@AVNIOT REVIZOR NOVIOT ZAKON ZA DR@AVNATA REVIZIJA E EVROPSKI

Pratenikot, Amdi Bajram i negoviot sin Elvis Ba-

jram, gradona~alnik na op{tina [utka ne go prijavile celosno svojot imotot, izjavi v~era presedatelot na Dràvnata komisija za spre~uvawe korupcija, Ilmi Selami."Se potvrdija somneva-wata deka pratenikot Amdi Bajram i negoviot sin ne go prijavile

svojot imot. Poradi toa pu{tivme barawe do Upravata za javni prihodi celosno da se ispita nivnata imotnata sostojba", izjavi Selami. Ova e u{te edna pot-vrda deka zakonskata obvrska koja ja imaat dràvnite funkcioneri za podnesuvawe anketni listovi za prijavuvawe na imotnata sostojba ne se ispolnuva. Kako {to poso~i i pretse-

datlot Selami nekoi od dràvnite funkcioneri voop{to ili samo delum-no podnele prijava za imotnata sostojba. "Po-radi toa, protiv sekoe lice koe ne dostavilo anketen list so izjava za sostojbata na imot, DKSK vedna{ }e postapuva i }e prezema merki za nivno proveruvawe" izjavi Selami.

ANTIKORUPCISKA PROTIV AMDI BAJRAM

Potrebna e pogolema i poin-tenzivna sorabotka me|u site institucii

vklu~eni vo borbata protiv korupcijata. Pogolema transpar-entnost, definirawe na rizicite, jaknewe na vnatre{nata re-vizija, zabrzuvawe na postapkite za pos-toewe odgovornost i zajaknuvawe na kon-trolata na potekloto na imotot, trening i obuka na vrabotenite se osnovnite elementi na koi instituci-ite mora da posvetat pogolemo vnimanie za pouspe{na represija i spre~uvawe na korupcijata. Do ovoj zaklu~ok dojdoa insti-tuciite potpisni~ki na Protokolot za sorabotka, za preven-

cija i represija na korupcijata i sudirot na interesi na

v~era{niot raboten sostanok."Potrebno e da se pokaùvaat rezultati. Borbata so korupci-jata s$ u{te e samo deklarativna", smeta direktorot na Carin-skata uprava, Van~o Kargov. "Site nie imame strategii za svojata rabota, no, tie sto-jat samo na hartija. Zatoa postoi potreba od pogolema trans-parentnost. Vo ot-sustvo na transpar-entnost se soo~uvame so zloupotreba na slu`benata dol`nost, so golemi pritisoci i zakani, pa poradi toa i te{ko se spravuvame so korupcijata" re~e Kargov.Tawa Tanevska, glavniot dràven re-vizor, pak, problemot go locira vo noseweto zakoni bez konsult-acija so instituciite na koi se odnesuvaat takvite zakoni ili za-konski propisi. "Vo ot-sustvo na konsultacija se donesuvaat zakoni koi se nedore~eni i kaj koi postoi kolizija

so zakonskite propisi. Tokmu poradi toa se i dolgite postapki od strana na insti-tuciite koi treba da rabotat po naodite koi gi poso~uvaat Dràvnata komisija za spre~uvawe korupcija, kako i Dràvniot za-vod za revizija" veli Tanevska.Na potrebata od kon-sultacija pri done-suvawe na zakoni i zakonski odredbi povika i pretsedatelot na Dràvnata komisija za spre~uvawe korup-cija, Ilmi Selami, koj apelira{e za intenzi-virawe na sorabotkata me|u instituciite koi ne se potpisni~ki na ovoj protokol. "Podo-brena e i unapredena sorabotkata me|u in-stituciite potpisni~ki na Protokolot, no potrebno e i vladata da obrne pogolemo vnimanie na barawata koi gi upatuvaat ovie institucii. Uspe{noto zavr{uvawe na ovie postapki }e bide najdobar primer za uspe{na represija i spre~uvawe na krimi-

nalot" izjavi Selami. Protokolot za sorabot-ka me|u instituciite be{e potpi{an na 24 dekemvri 2007 godina me|u 12 institucii, ~ij {to broj denes e 17. Protokolot podrazbira sorabotka me|u insti-tuciite, koja e osobeno va`na za borbata pro-tiv korupcija, bidej}i se raboti za komplek-sen i mnogunaso~en problem koj podraz-bira pove}e nadle`ni postapuvawa. Nejzini potpisni~ki se DKSK, Upravata za javni prihodi, Javnoto ob-vinitelstvo, Dràvnoto pravobranitelstvo, Sudskiot sovet na RM, MVR, Dràvniot zavod za revizija, Carinskata uprava na RM, Upravata za finansiska polici-ja, Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari, Dràvniot zavod za geodetski raboti, Biroto za javni nabavki, Agen-cijata za katastar na nedvi`nosti, Javno-to obvinitelstvo, Dràvnata izborna komisija.

GABRIELA [email protected]

Nesorabotka me|u instituciite ja ko~i borbata protiv korupcijata

Spre~uvawe na korupcija �

Ako instituci-ite potpisni~ki na Protokolot za borba pro-tiv korupcijata sorabotuvaat pointenzivno i podobro, postap-kite so elementi na korupcija i sudir na inte-resi }e bidat najdobar primer za uspe{na represija i spre~uvawe na kriminalot

��

ILMI SELAMIPRETSEDATEL NA DR@AVNATA KOMISI-JA ZA SPREÛVAWE KORUPCIJA"Podobrena e i unapredena sorabotkata me|u instituciite potpisni~ki na Protoko-lot, no potrebno e i vladata da obrne pogolemo vnimanie na nivnite barawa. Uspe{noto zavr{uvawe na ovie postapki }e bide najdobar primer za uspe{na represija i spre~uvawe na kriminalot"

VANÔ KARGOVDIREKTOR NA CARINSKATA UPRAVA"Site nie imame strategija za svojata rabota, no tie stojat samo na hartija. Zatoa postoi potreba od pogolema transparentnost. Vo otsustvo na transparentnost se soo~uvame so zloupotreba na slu`benata dol`nost, so golemi pritisoci i zakani, pa, poradi toa i te{ko se spravuvame so korupcijata"

QUPÔ ZIKOVglaven i odgovoren [email protected]

QUPÔ ZIKOVglaven i odgovoren urednikkzikzikzikov@ov@ov@ov@@@@kapkapkapappppitaitaitatal.cl.cl.c.com.om.om.o .mkmkmk

STAND BYNEDELNA EKONOMSKO-POLITI^KA ANALIZA

Vulgarno kaàno, otvoraweto na fakulteti, po ìtel (student) vo Makedonija mu doa|a neka-ko kako ona – “kolku mleko dava edna ovca dnevno”(!?), ili “kolku jagniwa po edna ovca pa|aat godi{no, ako ovcata e vakcinirana navreme”(!?) [to li }e im pravi-me, bre lu|e, na tolku iznau~eni, diplomci, post-diplomci, magis-tri i doktori... ]e ima li koj da se fati za rabota?

Za naukata i obra-zovanieto stanu-va zbor vo ovaa dene{na anali-za! Poto~no, }e pi{uvam za vizijata za raz-

voj {to ne ja gledam ... Prosledete edna vest ...“Vo Francija se gradi nov "super”-univerzitet. Fran-cija izdvoi 4,4 milijardi evra za izgradba na nov moderen univerzitet! Ide-jata e ovoj univerzitet da im parira na najdobrite visokoobrazovni ustanovi vo svetot - kako Kembrix i Harvard. Univerzite-tot Pariz-Sakle }e bide otvoren vo 2015 godina. Dosega najdobro rangiran francuski univerzitet e "Pjer i Marija Kiri", koj vo 2009 godina bil na 40 mesto vo svetot. Samo dva univerziteta od Evropa, britanskite Oksford i Kem-brix, se na listata na 10 najdobri visokoobrazovni ustanovi vo svetot."Na{a cel e da bideme me|u desette najdobri uni-verziteti vo svetot", veli Erve Le Ri{, koj e na ~elo na toj zna~aen proekt vo koj }e ima 23 fakulteti, kolexi i istraùva~ki instituti. Ambiciozniot proekt ima poddr{ka od francuskata vlada. Se o~ekuva za de-set godini vo nego da ima pove}e od 30.000 studenti i 12.000 istraùva~i”. E, sega...Primer prv! Denta koga ja objavivme ovaa vest vo “Kapital”, polnev benzin na benzinska vo Skopje. Me prepozna vraboteniot na benzinskata i mi veli: "[to ima novo Zikov vo dràvata ... }e n$ bide li?". Go gledam sre}en, radosen, nasmean, vedar, poln so sebe ... Mu vikam: "[to e va`no kako e, pa, ti si sre}en, te gle-dam – va`no e kako li~no se ~uvstvuva{...". Mi veli: "Slu{aj: jas sum diplomiran zemjodelski inèner, pol-nam benzin deset godini, a pred dve nedeli dobiv viza za Kanada kade {to baraat veterinari so sred-no, za rabota na nivnite farmi. Znam deka zaludno potro{iv ~etiri godini za da zavr{am fakultet, no sre}en sum {to }e zarabotu-vam dobro vo Kanada"... Ostanav podzinat (!?) Se zapra{av – {to e toa {to ovde ne ni dava krilja da poletame? Zo{to tolku zborot zemjodelstvo ni e vo ustata, a tolku mnogu lu|eto sakaat da si zaminat!?Primer vtor! Vo Izrael, koja e pustinska zemja, marulata se proizveduva vo epruveta (!?), ja se~at dvapati mese~no! Zna~i vo edna epruveta se ra|a edna marula na petnaeset dena – se~at dvapati mese~no! Iz-raelskiot izvoz na zemjodel-

ski proizvodi e pogolem od 7 milijardi evra godi{no, {to ja pravi svetski lider vo izvoz na hrana. Pustin-skiot Izrael! Zamislete! Zo{to vo pustinata da ti e merak da se zanimava{ so zemjodelstvo?[to gi vrzuva ovie dva primeri? Sekako, naukata

i obrazovanieto! Fran-cija pravi univerzitet za kvalitetno obrazovanie! A, i nie pravime univer-ziteti vo sekoj grad, vo sekoe selo – pri nerazviena patna infrastruktura, kade {to profesorite stignuvaat vo u~ilnicite maksimalno frustrirani ...Ajde malku za Makedonija! Zna~i, vladata ima odli~na ideja za razvoj na visokoto obrazovanie so otvorawe na novi univerziteti ! Ili, moèbi poto~no, taa

ima{e odli~na ideja koga ja lansira{e svojata pro-grama pred nekolku godini nare~ena “Znaeweto e sila – znaeweto e mo}”! Vo taa matrica na razmisluvawa i idei po~na i instaliraweto na mnogute makedonski uni-verziteti – {to privatni, {to dràvni! No, {to se

slu~i!? [to ne ~ini, osven {to ne ~ini {to duri i vladinite ministri i direk-tori, koj kako }e ja napu{tat vladata stanuvaat profe-sori na univerzitet? Obrazovnite institucii vo zemjata se razvivaat haoti~no. Makedonskite kompanii, vladata, obra-zovanieto, pa, ako sakate i sindikatite (kade {to e najsilen problemot na nevrabotenosta i na onie na koi im visi rabotata), nikoga{ ne sednaa zae-

dno da porazgovaraat {to struktura na vraboteni im e potrebna. Da ne bideme pogre{no razbrani ... Ovoj tekst ima namera da ukaè deka nekoi trendovi vo zemjava se totalno kontra razmislu-vawata na proektot, {to zna~i deka falat paralelni kampawi i procesi ... Ne{to {to Srbite (srpskata vlada) so jasna vizija, vo posledno vreme go vikaat reindus-trijalizacija, otvorawe na starite fabriki, sozdavawe ambient za novi doma{ni investicii, menuvawe na ekonomskata s trukt ura (industriska, zemjodelska, turisti~ka...) Razmisluva li nekoj ovde na ovaa tema? Koj }e raboti vo fabrikite od novoto vreme?Eve so {to raspolaga na{eto op{testvo...

NEVRABOTENISpored analizite, vkupno nevraboteni vo zemjata se 341.720 lica. Od niv, zamislete, duri 167.633 lica se nekvalifikuvani (so nezaokruèno osnov-no obrazovanie),11.800 se polukvalifikuvani (so 3 godini sredno), 50.475 se kvalifikuvani (so nekakov zanaet), 82.627 se so sredno i samo 20.653 se so visoko obrazovanie.So drugi zborovi, ova zna~i deka osven ovie 20.653 lica so visoko obrazo-vanie, ostanatite do 341.720 nevraboteni, osobeno onie 167.633 (bez osmo oddelenie pove}e od 60%), prakti~ki, i da nemaat {ansi da najdat rabota (!?). Ako na niv se dodadat i onie so neofore-meno sredno (polukvalifi-kuvani i kvalifikuvani), toga{ zaklu~okot e deka e ogromna “gardata” nevrabo-teni lica na koi im nema {ansa! Katastrofa! Tie se potencijalna “socijalna bomba”! Vo Makedonija, os-ven golata programa za 3.000 evra na sekoe nevraboteno lice, za drugi programi za prekvalifikacija ne sme slu{nale ... Ovde nekade se vtemeluva i realnata politi~ka mo} na makedonskite partii vo vlasta i opozicijata. Za-toa {to ovaa celna grupa, koja celata sobrana na-dminuva 250.000 gra|ani, vsu{nost, e “ranliva kat-egorija gra|ani”, pogodna za politi~ka manipulacija preku “goli vetuvawa”.

VRABOTENIAko na armijata nevrabo-teni se dodade i 140.000 vraboteni vo javnata admin-istracija toga{ se dobiva brojka od okolu 500.000 lica koi se sekoga{ do-bro politi~ki motivirani da izlezat na izbori (!?). No, toa ne e temata za deneska ... Vo Makedoni ja vkupno

rabotat 629.901 lice. Ova zna~i deka edno vraboteno lice osven sebe izdrùva i najmalku edno nevraboteno lice od koe nema nikakva korist vo op{testvoto. Ako se dodadat i penzionerite, i onie {to se klasi~ni socijalni slu~ai, po drugi osnovi, toga{ edno vrabo-teno lice vo na{ata zemja izdrùva pove}e od dve lica (taka nekoj presmetal). E, sega gledajte ja ponatamu strukturata na makedonskata rabotna sila koja vo momen-tot, sepak, raboti. Od vkupniot broj vraboteni - 135.000 se so osnovno obrazovanie, 267.401 se so sredno obrazovanie, 103.411 se so visoko obrazovanie (se pretpostavuva deka ogromen procent od ovie so visoko, deneska rabotat vo javnata administracija). Duri 71.168 se so neofor-meno sredno obrazovanie. Ottuka, ako gi soberete – onie so osnovno, onie so neoformeno sredno i onie so sredno dobivate brojka od okolu 550.000 lica {to e moèbi pove}e od 70% od vkupniot broj vraboteni (!!!???).Analizata ponatamu bi moèla da odi vo sled-niot pravec...Na {to li se nadevaat ovie so nezavr{eno osnovno obrazovanie? [to li }e ~inat onie so neoformeno sredno obrazovanie? [to bi pravele i onie so sred-no obrazovanie zavr{eno vo eden totalno pogre{en tranziciski period! Vo period vo koj se smenile vrednostite, prioritetite, se pojavija informaciskite tehnologii i Internetot, komunikaciite doìveaja totalna eksplozija na raz-vojot, filozofijata na posta-vuvawe na industriite se smeni ... Vo pra{awe se dovedeni i nivnite rabotni mesta.Ottuka Makedoni ja ima dva najgolemi na svetot problemi: Prvo, ima sega{na katastro-falna struktura na rabotna sila, koja vaka angaìrana, definitivno, ne e spo-sobna da smisli {to & treba na ekonomijata (bez pretpriemni~ki nagoni), kako bi se otvorale biz-nisi i vrabotile nevrabo-tenite. I vtoro, u{te pova`no - patot {to e faten za razvoj na visokoto obrazovanie e definitivno pogre{en - oti novite fakulteti edinstveno generiraat frustrirani diplomci i postiplomci, koi otkako ovde }e im kaàt deka nema adekvatni rabot-ni mesta, fa}aat xade za Kanada (Manitoba).Misli li nekoj vo ovoj kontekst za makedonskata ekonomija...?

PO OBRAZOVNITE REFORMI, ]E NEMA KOJ DA SE FATI ZA RABOTA!?

Po~ituvani ~itateli na “Kapital”, od ovaa nedela, ovaa kolumna

pod raboten naslov Stand By, koja dosega ode{e, ne sekoja nedela, vo magazinot “Kapi-tal”, }e moète da ja ~itate na stranicite na dnevniot vesnik sekoj petok. Inaku, koga sme kaj magazinot “Kapital”, kako {to moète da zabeleìte na negovata naslovna stranica - naskoro }e go vidite so kompletno nov dizajn i nova koncepcija. Magazinot }e gi sledi moder-nite svetski dizajnerski i koncepciski trendovi.

Ministre! Proektot “Znaeweto e sila - znaeweto e mo}” (odli~no osmislen od premierot Gruevski) vo me|uvreme izleze od kontrola i stana golem biznis. Bukvalno, nekoi takanare~eni rektori koi svoite doktorski desertacii si gi potpi{aa samite na sebe, a titulite si gi dodelija doma, ve~eraj}i so decata pod skapite lusteri na Svarovski (na prim-er), prinosite od ovoj biznis po~naa da gi tretiraat vulgarno. Kolku se “cica” od eden student mese~no – prijava za ispit, kni-ga, dopolnitelen trening ... Ova e navistina vulgarno i nema vrska so obrazovanieto...!

KOMENTARI I ANALIZI07.05.201012

DEN DONÊVekonomski analiti~ar

XOZEF STIGLICprofesor po ekonomija na Uni-verzitetot Kolumbija

DEN DONÊVekekekeke onononono omomomomomsksksksks iiii i anananana alalalalalititititi i~i~i~i~i arararararrrrrr

XOZEF STIGLICprofesor po ekonomija na Uni-verzitetot Kolumbijar f r

verzitetot Kolumbija

Umetni~ka slika od Pikaso na koja go nacrtal goloto telo na qubovnicata, pred nekoj den se prodade za rekordni 106 milioni dolari. O~igledno ne e

lo{o vreme za da bide{ sopst-venik na nekoe umetni~ko delo od ovoj veleumetnik. Od druga strana, sopstvenicite na {to bilo gr~ko, od akcii vo gr~ki kompanii, do evroobvrznici i koj bilo drug gr~ki dolg, sigurno bi posakale da se sopstvenici na nekoja slika od Pikaso, namesto svoevremeno da investirale vo Grcija. Vo izminatite nekolku dena, nema ne{to {to e gr~ko i e kotirano na me|unarodnite berzi, a zna~itelno da ne padna vo cena. U{te pozna~aen e o~igledniot strav na me|unarodnite pazari na kapital od situacijata vo Grcija. Zatoa, berzite vo cel svet go doìveaja najgolemiot pad za 2010 godina. Glavnite indeksi vo Evropa padnaa pove}e od 6%. Berzite vo SAD opadnaa ne{to pomalku, za okolu 3%, dodeka ostanatite berzi vo svetot, vo najgolema mera, isto taka imaa negativna nedela. Vakviot pad doa|a i pokraj paketot za spas na Grcija od 110 milijardi evra, koj be{e objaven od Evropskata unija i MMF. O~igledno ima ne{to {to ne im se dopa|a na me|unarodnite pazari na kapital vo vrska so situacijata vo Grcija. Najglavnite detali od paketot na EU i MMF za Grcija se: Prvo, paketot e napraven vrz procen-kite deka Grcija }e ostvari stapki na rast (pad) na svojot bruto-doma{en proizvod od -4,6% vo 2010 godina, -2,6% vo 2011 godina, rast od 1,1% vo 2012 godina, od 2,1% vo 2013 godina i od 2,1% vo 2014 godina. No, sepak, izleguva golem problem, javno obe-

lodenet od nekoi vrvni me|unarodni analiti~ari. Pod pretpostavka deka }e bidat ostvareni ovie stapki na rast (pad) vo Grcija vo narednite pet godini, buxetskiot deficit na zemjata }e iznesuva najmalku 50 milijardi evra do krajot na 2012 godina. Vo maj 2013 godina, zemjata mora da obezbedi 70 milijardi evra za da isplati postoe~ki obvrznici i dol-govi. Zna~i, na Grcija & se potrebni najmalku 120 milijardi evra, pod uslov da gi ispolni predvidenite stapki na rast (pad). Me|utoa, mnogu analiti~ari smetaat deka na zemjata }e & bidat potrebni najmalku 150 do 170 milijardi evra vo narednite pet godini. Vo toj kontekst, veteniot paket od 110 milijardi nema da bide dovolen za da ja izvle~e zemjata od ekonomskata i finansikata kriza.Vtoro, najgolemite finansieri od EU na paketot od 110 milijardi evra za Grcija se Germanija so 22,3 milijardi evra, Francija so 16,8 milijardi evra, Italija so 14,7 milijardi evra, [panija so 9,8 milijardi evra i Holandija so 4,7 milijardi evra. Nikoj ne osporuva deka zemjite kako Germanija, Fran-cija i Holandija }e moàt da si gi ispolnat svoite vetuvawa. No, se postavuva pra{awe dali vetenite 25 milijardi evra od Italija i [panija }e bidat ispolneti. I dvete zemji se potencijalni kandidati za da go sledat gr~kiot pat, a imaj}i go pred-vid nivniot golem nadvore{en dolg, se pojavuvaat vo uloga na spasiteli na Grcija. Me|unarodnite pazari na kapital, kako i berzite, o~igledno ne se sigurni deka Italija i [panija se vo sostojba da gi dadat vetenite pari na Grcija. Treto, MMF i EU }e & pomognat na Grcija, no, pod uslov da se napravat

Gr~kata finansiska kriza go stavi vo igra opstanokot na evroto. Na samoto sozdavawe na evroto mnogumina bea zagrièni za

dolgoro~nata odr`livost. Koga s$ trgna dobro, zagriènosta is~ezna. Pra{aweto e kakvi merki da se prezemat ako del od evrozonata e pogoden od jak negativen {ok. Korigiraweto na kursot i delegiraweto na monetarnata politika na Ev-ropskata centralna banka se dve osnovni sredstva so koi nacionalnite vladi gi stimu-liraat nivnite ekonomii za da izbegnat recesija. [to moè da gi zameni niv? Nobelovecot Robert Mundel postavi uslovi pod koi sekoja valuta moè da funkcionira. Evropa ne gi ispolni uslovite vo toa vreme, a i s$ u{te ne gi ispolnuva. Otstranuvaweto na pravnite barieri za dvièwe na rabotnicite sozdava ed-instven pazar na trudot, no jazi~nite i kulturnite razliki pravat da bide nedosti`na mobilnosta na rabotnata sila koja {to ja ima SAD.Pokraj toa, Evropa nema nika-kov na~in kako da im po-mogne na onie dràvi koi se soo~uvaat so seriozni prob-lemi. Videte ja [panija, koja ima stapka na nevrabotenost od 20% - pove}e od 40% nevrabo-tenost kaj mladite lu|e. Ima{e fiskalen vi{ok pred po~etokot na krizata, po krizata, defi-citot & se zgolemi na pove}e od 11% od BDP. No, spored pravilata na EU, [panija sega mora da gi namali tro{ocite, koi, najverojatno, }e ja pot-tiknat nevrabotenosta. Kako

{to nejzinata ekonomija se zabavuva, podobruvaweto na nejzinata fiskalna pozicija moè da bide minimalna. Nekoi se nadevaa na toa deka gr~kata tragedija }e gi ubedi politi~arite deka evroto ne moè da uspee bez pogolema sorabotka (vklu~uvaj}i i fiska-lna pomo{). No, Germanija (i nejziniot Ustaven sud), delumno sledej}i go misleweto na naro-dot, se sprotivstavi da & ja dade na Grcija pomo{ta {to & treba.Za mnogumina, “vo” i “nadvor” od Grcija, ovoj stav be{e ~uden: milijardi bea potro{eni za spasuvawe na golemite banki, no o~igledno spasuvaweto na edna zemja od 11 milioni lu|e e tabu-tema. Ne be{e duri jasno dali pomo{ta za Grcija treba da se etiketira kako pomo{ za izvlekuvawe: dodeka sredstvata {to se dodeluvaa na finansiski institucii kako AIG nema verojatno da bidat kompenzirani, a zaemot na Grcija so razumna kamatna stapka, najverojatno, }e se ot-platuva. Serijata na polovi~ni ponudi i nejasni vetuvawa, name-neti da go smirat pazarot, ne uspea. Isto kako {to SAD pred 15 godini za Meksiko iskombinirana pomo{ od Me|unarodniot monetaren fond i na G-7, taka i EU gi stavi zaedno programata za pomo{ i MMF. Pra{aweto be{e, kakvi uslovi }e se nametnat i kolku golemo }e bide negativnoto vlijanie? Za pomalite dràvi na EU, lekcijata e jasna: ako ne gi namalat nivnite buxetski deficit, postoi visok rizik od {pekulativni napadi, so malku

nade` za soodvetna pomo{ od nivnite sosedi, i bezbolni i kontraproduktivni procikli~ni buxetski stegawa. Ako evrop-skite zemji gi prezemat ovie merki, nivnite ekonomii, najverojatno, }e oslabnat - so nesre}ni posledici za global-noto zakrepnuvawe. Moè da bide korisno da se vidat problemite na evroto od edna globalna perspektiva. SAD se poàli za vi{oci na tekovnata smetka (trgovski) na Kina, no kako procent od BDP german-skite vi{ok e u{te pogolem. Da pretpostavime deka evroto bilo postaveno, taka {to trgovijata vo evrozonata kako celina da bide nekako vo ramnoteà. Vo toj slu~aj, vi{okot na Germani-ja zna~i ostatokot od Evropa e vo deficit. I faktot, deka ovie zemji uvezuvaat pove}e otkolku {to izvezuvaat, pridonesuva za nivnite slabi ekonomii. SAD se àlat na odbivaweto na Kina da ovozmoì kursot da & se ceni vo odnos na dolarot. No, evrosistemot zna~i kursot vo Germanija ne moè se zgole-mi vo odnos na drugite ~lenovi na evrozonata. Ako kursot se zgolemi, Germanija }e ima problemi so izvozot i nejziniot ekonomski model baziran na silen izvoz }e se soo~i so predizvik. Vo isto vreme, ostatokot od Evropa }e izvezuva pove}e, BDP-to }e se zgolemuva, a nevrabotenosta }e se namaluva. Germanija (kako i Kina) gleda na svoite visoki za{tedi i izvozna mo} kako na dobles-ti. No, Xon Mejnard Kejns poso~uva deka vi{ocite vodat kon slaba globalna agregat-nata pobaruva~ka – zemjite so

vi{oci sozdavaat “negativna tro{oci” na trgovskite part-neri. Navistina, Kejns veruva deka tokmu zemjite so vi{oci, mnogu pove}e otkolku onie so deficit, pretstavuvaat zakana za globalniot prosperitet; toj otide dotamu {to se zalaga za danok na zemjite so vi{oci. Socijalnite i ekonomskite pos-ledici od tekovnite aran`mani treba da bidat neprifatlivi. Onie zemji, ~ii deficiti se iska~ija kako rezultat na globalnata recesija, ne treba da bidat prinudeni vo spirala na smrtta - kako {to Argentina be{e pred edna decenija.Edno predlog-re{enie za ovie zemji e da kreiraat ekvivalent na devalvacija - uniformno namaluvawe na platite. Ova, veruvam, e neostvarlivo, i ne-govite distributivni posledici se neprifatlivi. Socijalnite tenzii }e bidat ogromni. Toa e fantazija. Postoi i vtoro re{enie: izlez na Germanija od evrozonata ili podelbata na evrozonata vo dva podregioni. Evroto be{e interesen eksperiment, no kako {to skoro re~isi e zaboraven kursniot mehanizam {to pretho-di, a se raspadna koga {peku-lantite ja napadnaa funtata vo 1992 godina, nedostiga insti-tucionalna poddr{ka koja e potrebna za da se funkcionira. Postoi i treto re{enie, koe Evropa moè da go realizira i e najmnogu vetuva~ko za site: sproveduvawe na instituciona-lni reformi, vklu~uvaj}i ja i potrebnata fiskalna ramka, koi trebalo da se napravat koga se vovede evroto. Ne e premnogu docna za Evropa da gi imple-mentira ovie reformi i na

KUPUVAJTE PIKASO, PRODAVAJTE EVRA!

REFORMIRAJTE GO EVROTO ILI ISFRLETE GO

�� Gr~kata kriza go stavi vo rizik op-stanokot na valu-tata. Evropa mora sega da prezeme dolgo zadocneta akcija.

�� Od druga strana, sopstvenicite na {to bilo gr~ko, od akcii vo gr~ki kompanii, do ev-roobvrznici i koj bilo drug gr~ki dolg, sigurno bi posakale da se sopstvenici na nekoja slika od Pikaso, namesto svoevremeno da investirale vo Grcija

nekolku klu~ni reformi. Grcija }e mora da skrati 30 milijardi evra buxetski rashodi, DDV }e se zgolemi od 21% na 23% i }e ima zamrznuvawe na platite na javnite slu`benici. ]e bide eliminirano pla}aweto na dve od 14-te godi{ni plati koi gr~kite javni slu`benici momentalno gi dobivat i }e se stegnat uslovite za predvremeno penzionirawe. So drugi zborovi, gr~kite javni slu`benici }e mora da rabotat pove}e i podolgo za pomalku od toa {to dosega go dobivale. Ova se vika prisilno zgol-emuvawe na produktivnosta! Gr~kata vlada gi prifati ovie uslovi. No, o~igledno e deka sindikatite na javnite slu`benici vo Grcija ne se podgotveni da gi prifatat ovie rezovi bez bitka. Protestite i nasilstvata koi se slu~ija vo Grcija ovaa nedela, kulminiraj}i so tragi~nata smrt na trojca lu|e, }e bidat zna~aen test za podgotvenosta na vladata na Papan-dreu da izdrì do kraj.Interesno e {to nekoi od evropskite politi~ari i javno go izrazuvaat nivnoto nezadovolstvo od protestite vo Grcija. Ministerot za finansii na Avstrija, Josef Proel, izjavi: “[to se odnesuva do protestite vo Grcija, jas, zaedno so drugite vo Evropa, sme pri kraj na na{eto trpenie. Na Grcija }e & bidat dodeleni parite ~ekor po ~ekor, po ispolnuvaweto na dogovorenite reformski merki. O~igledno }e ima potreba od nova evropska politika za da se soo~uvame so vakvi dràvi”. Tvrda izjava, no, sekako od edna od pomalite dràvi vo EU. No, se postavuva pra{aweto dali Avstrijcite javno go kaùvaat toa {to Germancite prikrieno go mislat?Kako i da e, sleduvaat te{ki denovi za Grcija na ekonomski plan. No,

vistinskata pri~ina za nervozata na evropskite i globalnite berzi ostanuva. Imeno, problemot za Evopa ne e samo Grcija sama po sebe. Postoi opasnost od kontaminacija (pro{iruvawe) na gr~kiot problem vo nekoi od drugite evropski zemji, a toa moè da se pro{iri vo cela Evropa. Prvi koi moàt da bi-dat kontaminirani se Portugalija, [panija i Italija. I trite zemji se visokozadolèni i gi imaat istite ekonomski disbalansi kako Grcija. Me|utoa, opasnosta za ekonomijata na EU e daleku pogolema od krahot na ovie tri zemji sporedeni so krahot na Grcija. Vtorite kandidati za kontami-nacija se golemite evropski banki kako Doj~e bank, Fortis, Deksia, Sosiete èneral, Kredit agrikol itn., koi se sopstvenici na okolu 190 milijardi evra od gr~kiot dolg. Istite tie banki se sopstvenici na okolu 240 milijardi evra od dolgot na Portugalija i okolu 850 milijardi evra na dolgot na [panija. Ova, vsu{nost, e i najgolemiot problem. Kolapsot na koja bilo od PIGS-zemjite moè da zna~i i kolaps za nekoja od golemite banki. Potoa moè da sleduva domino-efekt. Duri i {efot na MMF, Dominik [tros-Kan, i {efot na germanskata centralna banka, Aksel Veber, pred nekoj den javno kaàa deka situaci-jata moè da zavr{i so finansiska kriza. Zatoa po~ituvani ~itateli, ako imate mo`nost kupete si nekoja slika od Pikaso. Sigurno }e si ja zadrì vrednosta pove}e od evroto. No, ako nemate takva mo`nost, prodajte si barem del od va{ite evra. Mi se ~ini deka od sega{nata vrednost na evroto sprema dolarot, od 1,30, do krajot na godinata mnogu lesno moè da padne na vrednost me|u 1,1 do 1,2

sprema dolarot. Konverzijata na del od evrata vo dolari, bez razlika dali stanuva zbor za deviznite rezervi na Repub-lika Makedonija ili, pak, za deviznite rezervi na koj bilo poedinec ili firma, pretstavuva kalkuliran, no razumen rizik.

toj na~in da gi oìvee do ideali, bazirano na soli-darnosta, na koja {to leì sozdavaweto na evroto. No, ako Evropa ne moè da go stori toa, toga{ moèbi e podobro da se priznae neuspeh i da se prodolì so izvlekuvawe na visokata cena na nevrabotenosta i ~ove~kite stradawa vo ime na ekonomskiot model koj e so nedostatoci.Tekstot e objaven vo onlajn izdanieto na londonski “Gardijan” na 5 maj 2010 godina.

ALEKSANDAR JANÊSKI STANISLAV PIGONDALEKSANDAR JANÊSKI STANISLAV PIGON

07.05.2010 13KOMENTARI I ANALIZI

� KOMENTAR

GOJKO KE[[email protected] KE[EQgojgojg jg jg jko@ko@@@@kapkappppitaital.cl.com.om.mkmk

TURCIJA E PODGOTVENA, A OHRID?!

Ako ne vi se dopa|a ohridskiot pa{alak, otidete kaj sultanot

vo Turcija, tamu e pouba-vo. Na pove}e od desetina bilbordi niz Ohrid, Tur-cija ja reklamira svojata turisti~ka ponuda. Od op{tinata velat deka bile nemo}ni da gi trgnat takvite bilbordi, bidej}i potpi{ale neprecizni dogovori so kompaniite za outdoor-reklamirawe, koi pod koncesija gi imaat bilbordite niz gradot. A, za {to e mo}na ohrid-skata op{tina? Ako ne se mo}ni za da gi sledat os-novnite turisti~ki na~ela za za{tita od konkuren-cijata, neka organiziraat sekojdnevni letovi vo, i onaka, nefrekfentniot ohridski aerodrom i neka gi pra}aat site turisti za Antalija. Tamu turistite sigurno nema na aerodro-mot da gi pre~eka bilbord so sloganot “Vratete se vo Ohrid, zgre{ivte”, tuku pametnite Turci sig-urno }e se obidat da gi istro{at turistite do posledniot cent i da gi vratat doma bez pari. E, toa e turizam! Xabe se milioni reklami na svetskite mediumi za priv-lekuvawe na turisti vo na{iot turisti~ki biser, koga tamu gi pre~ekuvame so bilbordi za turisti~ka promocija na drugi zemji. Sloganot na Turcija e ednostaven “Turci ja e podgotvena” i mnogu le-

sno moè i psiholo{ki da deluva vrz stran-skite turisti koi prv-pat doa|aat vo Ohrid i kako “izgubeni Germanci” talkaat niz ohridskite sokaci. Taka, po nekoe vreme, koga }e vidat deka

DE@A VU!

V~era se pu{ti vo upotreba nova mleka-rnica vo Radovi{,

poto~no star kapacitet koj {to noviot sopstvenik go renoviral kompletno i planira da prerabotuva 25 toni mleko dnevno koga }e bide vo funkcija celosno. Ministerot za zemjodelstvo Qup~o Di-movski mu napravi ~est na otvoraweto i pritoa re~e deka tokmu ova e ona {to mu e potrebno na sektorot mlekarstvo. Vakvite kapaciteti }e bile sprega me|u mleko-proizvoditelite i kra-jnite potro{uva~i od edna strana, a }e go spre~at eventualnoto namalu-vawe na sto~niot fond ili plasmanot. Dodade i deka imame nedostig na mleko, a pazarot mora da gi zadovoli potrebite, od doma ili od nadvor. Se slu{a li Dimovski {to zboruva?! Pa, nie imavme kapacitet od 20 milioni evra, koj {to treba{e da go “v{muka” celoto mleko vo Makedoni ja, pa se silevme deka i }e izvezu-vame mleko! Svedmilk, vi teknuva? Koga premierot Gruevski ja se~e{e len-tata vo “{vedskata inves-ticija” so bezmalku istite zborovi kako v~era{nite na Dimovski, najavi deka mle~nite krizi vo zemjava se minato, a farmerite neka pobrzaat da ku-pat kravi, oti }e imaat obezbeden plasman. Deà vu! Ve}e videno, ve}e slu{nato. Vo me|uvreme otide po |avolite i Sved-

milk, i farmerite i nivnite kravi, a vla-data ne stori ni{to da im pomogne, zatoa {to toa bila privatna investicija, a sekoj {to investira, pa makar i vo edna krava, rizikuva, neli.

E, pa neka ne zboru-va Dimovski sega za nedostig na mleko i sli~ni gluposti, zatoa {to mleko ima{e vo dràvava kolku vi du{a saka, a zaradi nemaweto kapaciteti koj da go pre-raboti, farmerite go is-turaa po ulici. Neka se angaìra poarno vlada-ta za pobrzo re{avawe na slu~ajot Svedmilk, i neka najde na~in kako da proraboti mlekarnicata, samo ne so prezema~i od tipot na Mo{e Baum i kompanija!

na negativnite trendovi na svetskite berzi koi ~ekaat nervozno {to dràvite od Evrozonata ponatamu }e prezemaat. Najè{kite diskusii se vo Germanija zatoa {to se o~ekuva od nea najgo-lemo u~estvo vo spasot na evrozonata. Dali misli{ deka gr~kiot problem }e zavr{i brzo i lesno?PIGON: Grcija se soo~uva so zna~aen deficit na kredibilitet mnogu pos-eriozen od deficitot na buxetot. Objavata vo ne-delata nema da bide kraj na gr~kata dol`ni~ka kriza. Sprotivno, tie samo {to go zapo~naa pove}efazniot proces koj ima u{te ostanati rundi i }e trae so meseci. Mis-lam deka pri~inata zo{to MMF i EU oficijalno ja zapo~naa “finansiskata molitva” tolku intenzivno e toa {to molej}i se “Gospode spasi ja Grcija” tie vsu{nost se molat za samite sebe. Znaat deka edna od naj~esto koris-tenite standardni na~ini koi se slu~uvaat/se koristat vo vakvi situ-acii e “potstriùvawe” so koja kreditorite gubat del od vrednosta na vla-dinite obvrznici. Sopst-venicite na argentinskiot dolg vo 2005 godina zedoa za 67% namalena vred-nost, a nekoi analiti~ari velat sopstvenicite na gr~kiot dolg moè da bidat “potstrièni” za pola vrednost. So drugi zborovi gubewe na pola pari. Drugo re{enie e restruktuirawe na dolgot. No, koga me|unarodnite rejting- agencii velat gr~kite obvrznici se bez-vredni, }e treba vreme i `rtvuvawe za da se napravi toa. Ima mnogu isprepletenost i golemi sumi na pari. Jas ne mis-lam deka }e bide lesno i brzo.JANÊSKI: Standard&Poors go namali rejtingot na Grcija od “BBB+” na “BB+” i dodeli negativen izgled {to zna~i rejtin-got moè da odi u{te nadolu. Grcija pove}e ne e na investiciono nivo. Padna na neinvesticiono. Dobi status na bezvred-na. Isto taka i nekolku gr~ki banki od razli~ni kreditni agencii dobija namalen rejting. Spored Standard&Poors prose~nata zaguba za sopstvenic-ite na gr~kiot dolg se procenuva od 30% do 50% ako dolgot e repro-gramiran. PIGON: [to se posledic-ite po Makedonija? Dali i Makedoncite treba da se molat “Gospode spasi ja Grcija”? Ako go trgneme na strana problemot so imeto, Grcija e vaèn partner za Vas?JANÊSKI: Gr~kite banki vo Makedonija ne pokaùvaat znaci so koi bi predizvikale zagriènost kaj makedon-skite gra|ani. Makedonija vo 2009 godina ve}e na

odreden na~in ja spa-suvala Grcija. Posle 4 godini pozitiven trgov-ski bilans so Grcija, vo 2009 godina, Makedonija beleì negativen trgovski bilans od 149,2 milioni evra odnosno pad na izvozot za 46% i pad na uvozot za samo 14%. Kaj stranskite investicii vo 2009 godina namesto priliv imame odliv od Makedonija vo Grcija vo iznos od 75,5 milioni evra. Ako se soberat dvete brojki }e mu dojde deka 224,7 milioni evra Grcija e vo pozitiva od rabotata vo i so Make-donija. Da ne zboruvam kolku {teta, {trajkovite vo Grcija napravija vrz rabotata na makedonskite kompanii.PIGON: Gledaj}i vo globalni proporcii, posledicite od gr~kata finansiska tragedija za Makedonija se pove}e marginalni. Iako Vladata se pla{i od mo`no pogo-lemo vlijanie i negativni posledici za makedonska-ta ekonomija. JANÊSKI: Pokraj zagriènosta na vladata, nekoi makedonski eksper-ti smetaat deka interesot na stranskite investi-tori za Makedonija }e se namali kako posledica na gr~kata kriza. Od druga strana odredeni analiti~ari velat Grcija kako i sekoga{ mnogu dobro ja igra svojata tra-gedija, no ovoj pat na fi-nansiskiot teatar. Otkako }e zavr{i celata bura }e zavr{at so desetici milijardi evra, pozajmeni po mnogu preferencijalna stapka od dare`livite dràvi od evrozonata i MMF.PIGON: I da gi zeme gr~kata vlada lesno dodelenite prvi~ni pari za spas, ova ne e kraj na problemite za ovaa godina. Finansiskiot svet ne e dobrotvorna orga-nizacija. Tie milijardi evra, {to svetskite me-diumi javno gi objavuvaat, vsu{nost na Grcija ne & se dadeni, tie & se poza-jmeni. Gordata Grcija }e bide na kolena dolgi go-dini dodeka drugi dràvi }e & kaùvaat {to treba da napravi za da go zeme sledniot del od parite. Istorijata na programite na MMF za poddr{ka pokaùva deka tie pro-grami, ponekoga{ funk-cioniraat, nekolku pati ne funkcioniraat, kako vo slu~ajot so Argentina ili za vreme na Aziskata valutna kriza. Socijal-nite nemiri moè u{te pove}e da eskaliraat. Parite od Evrozonata nema da se isplatat av-tomatski. Duri i da bidat postapkite za odobruvawe brzi vo site 15 ~lenki na evrozonata, tie isto taka treba da mislat za sopstvenata situacija vo slednite godini. Evrozo-nata e s$ u{te vo period na ekonomsko zazdravu-

BRODOT [TO TONE

Ohrid ne e podgotven za ugostuvawe turisti, pora-di faktot {to op{tinata ne e mo}na za ni{to, }e go vidat bilbordot za Turcija i "{trafta" da gi nema od dràvata. Ako e logikata deka e dozvo-leno koj saka i {to saka da oglasuva na ohrid-skite bilbordi, toga{ sekoj moè da iznajmi bilbordi i da napi{e: “Ohrid ne e podgotven, dojdete vo Struga”. Barem so takva kampawa }e gi zadrìme turistite vo Makedonija!

IGOR [email protected]

PIGON: Eve nekolku meseci gr~kata vlada se nadeva{e

deka }e uspee samos-tojno da ja prebrodi finansiskata kriza vo koja zapadna. Gr~kiot premier vo edna pri-goda izjavi deka nego-vata dràva e “brod {to tone” i pobara pojas za spasuvawe od EU i MMF. Okolu 9 milijardi evra im se potrebni pred 19-ti maj zatoa {to ova e denot za isplata na sopstvenicite na obvrznici, a plus ima i drugi ispla}awa vo maj. Grcija sekoga{ imala potreba od pari. Nekoi skep-tici velat, treba da bideme sigurni ako povtorno gi finansir-ame deka nema da ima korupcija kako {to naj~esto se slu~uva. Gr~kiot premier ne krie deka pri~inite za momentnata situ-acija se korupcijata, pregolemite vladini tro{ewa i site drugi lo{i raboti {to sekoja vlada moè da gi napravi. Sekako be{e napraveno od prethodnite vladi, sekako negovata vlada nema da go napravi toa, sekako toj }e go skrati buxetskiot def-icit, sekako toj veti deka }e napravi mnogu ne{ta. Za da pokaè kolku mnogu raboti }e napravi negovata vlada, vo nedelata toj se soglasi na site uslovi i se obvrza na golemi fiskalni napori (vo opseg od 11% od BDP). Evropa i Me|unarodniot monetaren fond se obvrzaa da isplatat seriozna suma na pari t.e. 110 mili-jardi evra. Gr~kata tragedija e zavr{ena? Namesto ovacii i aplauz, gr~kiot narod izleze na protesti na ulica. Ne gi sakaat buxetskite kratewa i ne go sakaat onoj poniùva~ki dogovor so MMF.JANÊSKI: Nastan-ive {to se slu~uvaat pokaùvaat deka gr~kiot “brod {to tone” e me|unaroden problem. Na brodot ima mnogu stranski pari i dodeka odi na-dolu moè da povle~e so sebe i drugi brodo-vi, {panskiot i portu-galskiot brod najprvo? Me|unarodnite vodi se razbranuvani. Mislam

Nekoga{ Aleksandar i Stanislav sedea vo ista kancelarija kako konsultanti na eden proekt vo Make-donija. Nivnoto pri-jatelstvo ponekoga{ rezultira{e so dolgi, odvreme-navreme no}ni, preku Skajp i vo ìvo, razgovori koi im ovozmoùvaa da go razberat svetot. êstopati ne se soglasuvaa me|usebe, prijatelski po~i-tuvaj}i si gi razli~nite gledi{ta. Sega nivnite razgov-ori }e gi spodelat so ~itatelite њna "Kapital".

vawe. Za nekoi pomali dràvi davaweto na pomo{ na Grcija }e bide golem tovar.JANÊSKI: Da. Slova~ka ve}e negodu-va za pomo{ta od oko-lu 800 milioni evra koja treba da & ja dade na Grcija. Velat, Grcija prvo da si ja sraboti doma{nata, pa potoa }e dojdat parite. Slova~kite zem-jodelci i Unijata na rabotodava~i sakaat parite da bidat isko-risteni za slova~koto zdravstvo, a ne za Grcija. Negoduvaat i poso~uvaat na opasen presedan koj moè da go upotrebat i drugi zemji {to }e rabotaat neodgovorno i }e se zadolùvaat. Vo mnogu dràvi milioni obi~ni lu|e }e gi po~uvstvuvaat posledicite od gr~kata finansiska kriza. Pomala buxetska poddr{ka, namaleni za{tedi itn.. PIGON: Pred dva meseci, najden vo nebrano, ministerot za finansii na Grcija izbra ~udno iskrena metafora za da ja opi{e perspekti-vata na svojata zemja. Toj prizna: “Nie vo osnova probuvame da go promenime kursot na Titanik, no toa ne moè da se napravi vo eden den. Denes e Grcija, utre moè da bide druga zemja”. I eve moj prijatelu dva meseci pod-ocna Evropa i MMF vetija deka }e kupat skapo spasuvawe, dodeka gr~kiot narod frla molotovi kok-teli na brodot. Kako {to izgleda naskoro SOS-signal osven od gr~kiot Titanik mo`no e da bide praten i od drugi evropski brodovi.

DIJALOZI NA ÊTIRI NOZE

FEQTON07.05.201014

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETU-VAA POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

Za eden dinami~en bi-znismen nema ured {to podobro se spravuva so elektronskite mejlovi od Blekberi (BlackBerry),

}e se soglasat mnogumina {to go koristat ovoj smartfon (mobilen telefon so softver koj {to poddrùva napredni aplikacii, prakti~ki eden mal kompjuter vo

golem”, smeta Balzili. BLEKBERI ]E STANE POZA-BAVEN I POFUNKCIONALEN

Balzili veli deka RIM prezema ~ekori za da go napravi Ble-kberi pozabaven i pofunkciona-len. Godinava na pazarot }e bidat lansirani nekolku novi modeli, verojatno i nekoi so ekran~e na dopir, {to }e nudat podobro iskustvo so surfaweto na Internet i nekoi drugi povoz-budlivi aplikacii od standard-nite biznis-alatki. RIM neo-damna ja kupi kompanijata Tor~ Mobajl (Torch Mobile), kreator na popularniot internet-prebaruva~ za mobilni telefoni Vebkit (WebKit), {to bi moèlo da dovede do porast na aplikaci-ite bazirani na Internet, kako {to e verzijata na LinkdIn (Linkedln), koja {to ja integrira vo sebe i kontakt-listata od telefonot. RIM go narekuva ova “super-aplikacija”. “Za dene{nite mladi lu|e, nivniot mobilen telefon e poslednoto ne{to od {to bi se otkaàle. Mladite tro{at mnogu pari za mobilni telefoni. Nie mislime deka Blekberi }e stane mesto kade {to tie }e go pravat svoeto socijalno vmreùvawe. Na{ite uredi }e stanat li~en TV-priemnik za nekoe vreme”, tvrdi Balzili. Vo me|uvreme, RIM prodolùva da gi motivira razviva~ite

na softver, so toa {to drì godi{ni konferencii vo Si-likonskata dolina na koi na ovie kompanii im nudi tehni~ka poddr{ka i marketing-soveti. No, nekoi proizvoditeli na ap-likacii se àlat deka alatkite na RIM se mnogu tromavi, a analiti~arot na Forester Risr~, ârls Golvin, smeta deka celata softverska platforma na RIM treba da se korigira. “Softver-inènerite imaat mnogu rabota za da napravat aplikaciite da funkcioniraat kako {to treba, a duri i da bide taka, samo eden model na Blekberi, Storm, ima ekran~e na dopir koe {to pravi mno{tvoto aplikacii na Epl i Android da bidat privle~ni za korisnicite”, veli toj.

BIZNIS - APLIKACII ZA RAZLI^NI INDUSTRII

Aplikaciite moèbi ne se prob-lem za Blekberi vo momentov – analiti~arite predviduvaat deka RIM }e ima rast na proda`bata od 29% godinava – no, kompanija-ta ne smee ve~no da gi zanemar-uva aplikaciite. Dodeka direkto-rite, kako onoj spomenat pogore vo tekstov, se kolnat vo svoite Blekberi, novata generacija na menaxeri sakaat najkul moèn ured so najsveì softveri i ap-likacii. Ako se pojavi dovolen broj delovni lu|e {to }e sakaat vakvi telefoni, toga{ statusot

na Blekberi kako najposakuvan biznis-telefon moè da bide zagrozen. Za toa Balzili ima odgovor. Veli deka osven toa {to s$ pove}e i pove}e se foku-siraat na potro{uva~kiot pazar, tie paralelno go razvivaat i svojot pomalku poznat segment od biznisot, a toa e kreirawe na specifi~ni aplikacii za potrebite na razli~ni indus-triski sektori. “Nie rabotime i za drugi biznisi, no i za vla-dini institucii. Rabotime i so osiguritelni kompanii i banki. Ne sme samo proizvoditeli na “pametni” telefoni”, objasnuva Balzili. Za postignuvawe na celite {to gi imaat zacrtano Balzili i Lazaridis, potrebno e razvivawe na kulturata na timska rabota, ona po {to RIM e poznata. Balzili veli deka mora da gi naterate lu|eto da kaàt “Ne, mislam deka toa ne e taka!”, pa makar i na svojot glaven izvr{en direktor. “Koga otvoravme kancelarii na drugi mesta, gledavme koi drugi kompanii se osloboduvaat od celi timovi, kancelarii ili sektori. Na toj na~in bevme vo mo`nost da sobereme grupi koi {to se ve}e integrirani i prijateli me|u sebe. Za nas be{e lesno da procenime dali moème dobro da rabotime so vakvite ve}e postoe~ki timovi”, objasnuva Balzili.

“KAPITAL” BIZNIS - UMPROTIV GLOEFEKTITE OI INVESTICVAA POZNATFELJTON-24

KAKO BLEKBERI PLANIRA DA OSTANE NA VRVOT

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: XIM BALZILI, RIM

telo na mobilen telefon), inaku najprodavan telefon od ovoj tip vo Severna Amerika. Me|utoa, delovnite lu|e s$ pove}e sakaat i da si daunloadiraat nekoi kul softverski aplikacii, {to gi popularizira Ajfon (iPhone) na Epl (Apple). Moè li Blek-beri, so zasega raspolo`livite 6.500 aplikacii {to moàt da se simnat od Internet, da mu parira na Epl so svoite 185.000 aplikacii i na Gugl, odnosno ne-goviot telefon Android, so 38.000 aplikacii? Risr~ in Mou{n (Re-search in Motion, RIM), kanadskata kompanija {to gi proizveduva uredite Blekberi i softverot za niv, smeta deka za izvonreden smartfon potrebno e pove-}e otkolku zabavni aplikacii. I za volja na vistinata, lojalnite privrzanici na Blekberi velat deka sigurnosta i prakti~nosta na uredite {to izleguvaat od laboratoriite na RIM se po-bitni od ona {to go nudat tele-fonite fokusirani prete`no na zabavni aplikacii. “Jas sum fan na Blekberi. Sekako, imam i Android i Ajfon. I tie se super za surfawe po Internet. No, Blekberi e imejl-ma{ina. Se znae celta zo{to e dizajniran ovoj ured”, veli eden direktor na amerikanska kom-panija za softver. Xim Balzili, koj {to ja izvr{uva funkcijata glaven izvr{en dire-ktor zaedno so Majk Lazaridis, koj e vsu{nost osnova~ot na RIM, veli deka nikoga{ ne se ~uvstvu-val posamouveren vo pogled na mo`nostite {to se javuvaat za negovata kompanija. RIM ima{e rekordna fiskalna 2009 godina, so rast na prihodot od 35% na 15 milijardi dolari. Kompani-jata lani prodade 37 milioni telefoni, {to e za 42% pove}e od 2008 godina, a korisnicite nadvor od SAD i Kanada, {to nekoga{ bea minoren procent, sega napravija 48% od kupuva-wata na uredite Blekberi vo posledniot kvartal. Balzili smeta deka klu~na rabota e da se podgotvite za rastot. Inaku, nema da rastete, veli toj. “Ili, pak, }e padnete otkako }e porasnete. Nie instaliravme softver na SAP za menaxirawe na na{iot biznis pred 10 godini. Lu|eto mislea deka frlame pari za xabe i deka vo taa faza ne

ni treba takva investicija. No, polesno e da se

podgotvi{ za rastot koga si u{te mal, otkolku koga si

�� Aplikaciite moèbi ne se problem za Ble-kberi vo momentov – analiti~arite predviduvaat deka negoviot proiz-voditel RIM (RIM) }e ima rast na proda`bata od 29% godinava – no, kompanijata ne smee ve~no da gi zanemaruva ap-likaciite. Dodeka delovnite lu|e s$ u{te se kolnat vo svoite Blekberi, novata generacija na menaxeri sakaat najkul moèn ured, so najsveì soft-veri i aplikacii. A, Epl i Android toa go nudat vo izobilstvo

� XIM BALZILI - “Mora navreme da se podgotvite za rastot. A, toa treba da go storite dodeka ste mala kompanija. Inaku, nepodgotveni }e go do~ekate bumot, pa potoa }e tresnete na zemja”


KOMPANII KOMPANII & PAZARI PAZARI07/MAJ/2010 15

EMILIJA STEFANOVA [email protected]

45dena maksimum da traat dol`ni~ko- doverite-

lskite sporovi, baraat od Sojuzot na stopanski

komori

KOMPANIITE IZMORENI OD SUDSKITE GOLGOTI BARAAT

DOL@NI^KO-DOVERITELSKITE SPOROVI DA TRAAT NAJMNOGU 45 DENA

Bavnoto sudstvo, pos-tojanoto odloùvawe na sudskite procesi i pravnite pre~ki negativno vlijaat na

makedonskata biznis-klima koja e zaglavena vo sudskite lavirinti, se àlat ~leno-vite na Sojuzot na stopanski komori na Makedonija. Tie predlagaat zakonski izmeni so koi }e im se stavi kraj na dolgite sudski postapki koi lo{o vlijaat na bizni-s-klimata vo dràvata, no i na stranskite investitori koi ne sakaat da investi-raat vo zemja vo koja ne se dovolno pravno za{titeni. Ministerstvoto za pravda prifati del od nivnite sug-estii koi se implentirani vo najnovite izmeni na Zakonot za izvr{uvawe i Zakonot za parni~na postapka, kako i podgotvuvawe na nov Zakon za ve{ta~ewe i Zakonot za procenka koi treba da bidat doneseni vo za dva meseci. Na v~era{nata konferencija, naslovena “Pravniot sistem vo funkcija na biznis-kli-mata”, ministerot Mihajlo Manevski gi obrazloì za-konskite izmeni, so koi se o~ekuva podobruvawe na bi-znis-klimata vo dràvata. Doma{nite kompanii ve}e podolgo vreme se àlat na golemite problemi so napla-}aweto na dolgovite po sud-ski pat. Spored Mitko Alek-

Firmite dolgo vreme se àlat deka im-aat golemi problemi pri napla}aweto na dolgovite. Del od nivnite sugestii za nadminuvawe na ovaa sostojba gi prifati Ministerstvoto za pravda koe najavi krupni zakonski izmeni vo vr-ska so vremetraeweto na sudewata za dol`ni~ko-doveritelski sporovi

sov, izvr{en direktor na Sojuzot na stopanski komori, vo odredeni slu~ai se pravi s$ za odolgovlekuvawe na sudewata koi traat ve~no.“Koga edna firma ne moè da si gi naplati dolgovite, po~nuva sinxirot koj kako domino-efekt vlijae na site. Kompanijata koja ima pari za zemawe, poradi bavnoto sudstvo ne moè da si gi naplati dolgovite so {to im dolì na drugite partneri. Ne moè da aplicira za kredit, ne moè da im dade plata na vrabotenite, a vo isto vreme i da gi podmiri dava~kite kon dràvata po osnova na pridonesi, DDV i akcizi. Na toj na~in se sozdava situacija vo koja

sekoj na sekogo mu dolì, a toa mora brzo da se re{i”, objasnuva Aleksov.

DOL@NI^KO-DOVERI-TELSKITE SPOROVI DA SE IZDVOJAT OD OSTANATITE

So vakvi problemi se soo~uva re~isi sekoja kompanija vo Makedonija. I pokraj toa {to firmite se nao|aat i od stranata na dol`nici i kako doveriteli, vo nivna korist e celata postapka da moè da se zavr{i mnogu pobrzo. Za taa cel, Soju-zot na stopanski komori (SSK) od Ministerstvoto za pravda pobara dol`ni~ko- doveritelskite sporovi da se izdvojat od ostanatite i

77%od presudite na Sudot za ~ovekovi prava vo

Strazbur protiv Make-donija, se odnesuvaat

na sudewata vo nerazumen rok

da traat maksimum 45 dena. “Toa e na{e barawe bidejki sudskite lavirinti n$ iz-morija. Moèbi ima postapki koi treba da traat podolgo, no dol`ni~ko- doveritelskite odnosi treba da se izdvojat na strana”, re~e Zlatko Kale-nikov, pretsedatel na Sojuzot na SK. Za taa cel, spored Kalenikov treba da se speci-jaliziraat sudii samo vo na-soka na stopanskite sporovi, a kompaniite se podgotveni da pla}aat i povisoki sudski taksi, samo da ne zaglavuvaat niz sudskite hodnici. Zore Temelkovski, ~len na SSK, smeta deka biznisot podolgo vreme be{e hendikepiran poradi lo{ata zakonska regu-lativa. “Pravnata regulativa gi {tite{e dol`nicite i kriminalot. Zatoa dolgi 20 godini dràvata e vo ovaa ka{a. So zakonskite izmeni }e se izbegnat partiskite vojnici od administraci-jata. Sivata ekonomija be{e produkt na visokite dava~ki, pa so paketot na merki se o~ekuva da se namaluva i sivata ekonomija”, objasnuva Temelkovski.

]E SE KRATI SUDSKATA POSTAPKA

Ministerot za pravda, Mi-hajlo Manevski, gi najavi zakonskite izmeni koi s$ u{te se vo nacrt-verzija i so koi treba da se skratat neprijatnite i skapi sudski postapki. Najkrupnite zakon-ski izmeni se odnesuvaat

na kratewe na sudskata postapka, tonskoto snimawe na celoto sudewe, kako i elektronskoto dostavuvawe na presudite, {to treba da re{i eden od najgolemite problemi vo sudstvoto, dostavuvaweto na presudite. “So ovie izmeni }e se rastovarat sudovite od site predmeti koi efikasno moàt da se re{avaat od drugi organi. Za prvpat vo Make-donija ima strogo opre-deleni rokovi koi {to mora da se po~ituvaat, a so toa nema da se zloupotrebuva odloùvaweto na sudewata. So bezbeden elektronski sistem }e se pra}a elek-tronska po{ta, za koja }e smetame deka e primena”, objasnuva Manevski. So done-suvawe na noviot Zakon za ve{ta~ewe, dejnosta ve{tak }e moè da ja vr{at samo onie lu|e koi }e polagaat specijalni ispiti po {to }e dobijat licenca so koja podocna }e se registriraat kako trgovski poedinci i }e bidat specijalizirani da go rabotat toa. Istoto }e vaì i za procenitelite, ~ija rabota }e bide regulirana vo pose-ben zakon i koi isto taka }e polagaat poseben ispit. Dali najavenite zakonski izmeni }e go skratat vremetraeweto na sudskite procesi ili }e prodolì korupcijata vo sudstvoto? Duri 77% od pre-sudite na Sudot za ~ovekovi prava vo Strazbur protiv Makedonija, se odnesuvaat

na sudewata vo nerazumen rok, a 68 % od site pod-neseni tu`bi vo Strazbur se tokmu po ovaa osnova. Kritika za korumpirano sudstvo Makedonija dobiva vo izve{taite od mnogu me|unarodni organizacii. Spored izve{tajot na Index of Economic Freedom za 2010 godina, Makedonija e oceneta kako dràva vo koja {to i pokraj zakonskata regula-tiva, sepak, ima korupcija vo sudstvoto. “Zakonskata regulativa predviduva kazni za oficijalnata korupcija, no od druga strana vladata ne gi sproveduva zakonite efikasno, a oficijalni lica se vklu~eni vo korumpirani dela za koi {to pominuvaat nekazneto. Korupcijata os-obeno e zastapena vo sudst-voto”, stoi vo izve{tajot na Index of Economic Freedom. Lukas Melka od Kancelarijata na EU vo Makedonija, pred dve nedeli izjavi deka zakonite ne treba da se donesuvaat samo na hartija, tuku i da se sproveduvaat vo praktika. “Mo}noto i nezavisno-to sudstvo se srcevinata na pazarnata ekonomija. Slaboto sudstvo ima golemo vlijanie vrz biznis-klimata vo edna zemja i treba da se pronajdat alternativni na~ini na re{avawe na nekoi sporovi, kako {to se arbitraàta i pregovorite koi mnogu slabo se koristat, ne treba s$ da zavr{uva na sud” re~e Lukas Melka.

� BERZANSKI INFORMACII

BERZA/AKCII/TRGUVAWE16 07.05.2010

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII �KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI �KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

2%padnaa indeksite na

Volstrit zav~era, {to e najgolem dneven pad vo poslednive tri meseci

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok-06.05.2010)

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI �NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

Krizata vo Grcija ve}e ja ~uvstvuvame i na na{ata berza. Za toa ve}e svedo~i i kontinuiraniot pad na osnovniot

berzanski indeks MBI-10. Po~nuvaj}i od krajot na mesec april, pa do v~era{niot den na trguvawe, ovoj indeks padna od 2711,81 indeksni poeni na 23 april, koga be{e zabeleàn posledniot pogolem rast, na nivo od 2517,28 in-deksni poeni zav~era. Pro-centualno, ovoj pad iznesuva 7,3%. Karakteristi~no e {to prvite sedum dena, indeksot zabeleà pad od vkupno 2,9%, dodeka samo poslednive dva dena zagubi 4,4% od vred-nosta. Vo pogled na vakvata situacija ekspertite smetaat deka padot kaj nas e pove}e baziran na psiholo{ka osnova poradi slu~uvawata vo Grcija otkolku vrz nekoi podlaboki

analizi na investitorite. Vo pogled na vlijanieto na gr~kata kriza vrz padot na evroto i kako toa bi se odrazilo vrz raboteweto na berzata, preovladuva misleweto deka bi imale kontinuiran pad na berzanskite indeksi. “O~ekuvawata na analiti~arite koi go predviduvaa dvièweto W na berzite s$ u{te se ak-tuelni, a najnovite slu~uvawa pokaùvaat deka e mo`no da se ostvari povtorno opa|awe na vrednosta na berzanskite indeksi vo naredniov period.

Vrz osnova na prethodnoto, na berzata moè da se o~ekuvaat padovi pottiknati od momental-niot strav na investitorite vo vrska so slu~uvawata i pos-ledicite od finansiskata kriza na ju`niot sosed. Stravot od ve}e spomenatiot domino-efekt na ostanatite ~lenki na EU }e gi natera investitorite da gi povlekuvaat sredstvata od berzite, pri {to ova osobeno vaì za bankite i institu-cionalnite investitori koi poseduvaat gr~ki dràven dolg”, ni izjavi Zorica Pet-

kova investiciski sovetnik vo brokerskata ku}a Auktor.

EFEKTOT OD RASTOT NA DOLAROT KOMPENZIRAN SO PADOT NA CENITE

Najgolema korist od celokup-nata dinamika koja se slu~uva na valutniot pazar osobeno vo pogled na odnosot evro/dolar se pretpostavuva deka }e im-aat investiciskite fondovi. Ova osobeno se odnesuva na onie fondovi koi denarskite sredstva na gra|anite gi kon-vertirale vo dolari, a potoa so niv investirale vo akcii

GR^KATA DRAMA GI RU[I SVETSKITE BERZI, PA\A I MBI-10

METODI [email protected] [email protected]

ZA DVA DENA INDEKSOT ZAGUBI 4,4% OD VREDNOSTA

na stranskite pazari. Na ovoj na~in, se zgolemile prinosite na nivnite udeli. “Osobeno korist bi imale fondovite koi na stranskiot finansiski pazar kupuvaat hartii od vrednost so valuta dolar. Takov e i na{iot fond kaj kogo okolu 50% od negovoto portfolio e izrazeno vo ovaa valuta koja kontinuirano raste vo odnos na evroto”, veli Aleksandar Manev izvr{en direktor na dru{tvoto za up-ravuvawe so fondovi Ilirika. Sepak, toj poso~uva na eden drug efekt koj go kompenzira benefitot od rastot na dola-rot. Imeno spored nego kaj site svetski berzi beleìme pad na osnovnite indeksi. Posledica na toa e padot na vrednosta na akciite taka {to korista od efektite postignati od rastot na dolarot na nekoj na~in e iskompenzirana so padot na ovie akcii. “Glavna pri~ina za vakviot pad na akciite, pokraj gr~kata kriza e i neizvesnosta kaj stranskite investitori os-obeno evropskite vo pogled na toa koja dràva }e bide sledna {to }e ja spodeli sudbinata na Grcija, dali toa }e bide Portugalija, [panija ili Ital-ija”, smeta Manev. Najgolema korist spored nego, sepak, fondovite bi imale dokolku akciite prodolàt da rastat. Vo pogled na slu~uvawata na na{ata berza toj se soglasuva so faktot deka del od padot se dolì na gr~kata kriza, no i deka e prete`no psiholo{ki. Realno, spored nego, onie kom-panii koi, na primer, koristat gr~ki pristani{ta za isporaka ili nabavka na proizvodi moè da se soo~at so prob-lemi vo raboteweto {to bi se odrazilo vrz nivniot kraen rezultat {to povlekuva i pad na vrednosta na nivnite akcii. Sepak, spored Manev najgolem problem i predizvik kaj na{ata berza momentalno

�� Analiti~arite se soglasuvaat deka padot na Makedonska berza delumno se dolì na gr~kata kriza. Onie kompanii koi koristat gr~ki pristani{ta za isporaka ili nabavka na proizvodi moè da se soo~at so problemi vo rabo-teweto {to bi se odrazilo vrz nivniot kraen rezultat, {to povlekuva i pad na vrednosta na nivnite akcii. Sep-ak, spored niv najgolem problem i predizvik kaj na{ata berza momentalno e likvidnosta.

2,13%pad zabeleà MBI-10, v~era

e likvidnosta.ALARMANTNA SITUACIJA NA SVETSKITE BERZI

Vol strit ve}e dva dena so red se soo~uva so pad na akciite. Zav~era indeksot na Wujor{kata berza doìvea dneven pad od skoro 2% {to e najgolem niven dneven pad vo poslednite tri meseci. Glavna pri~ina e stravot deka gr~kata vlada nema da uspee da gi sprovede predvidenite reformi vo pogled na {tedeweto poradi zagriùva~kite protesti koi gi organiziraat sindikatite vo ovaa dràva. U{te pove}e zgriùva~ki deluva i podatokot deka naskoro moèbi }e bide potrebno da bide obezbedena u{te pogolema pomo{ za Por-tugalija i [panija od onaa koja e predvidena za Grcija koja momentalno iznesuva 110 mil-jardi evra. Najgolemiot strav doa|a od tamu {to se smeta deka {ireweto na dol`ni~kata kriza moè da go spre~i oporavuvaweto na svetskata ekonomija, a so toa bi se predizvikalo namaluvawe na prihodite na kompaniite. Ista e i situacijata so evropskite berzanski indeksi koi beleàt pad kaj nivnite akcii osobeno kaj onie od bankarskiot sek-tor. Osobeno toa e slu~aj so {panskite, portugalskite i gr~kite banki. Imeno, akciite na {panskite banki Banka San-tader i BBVA beleàt pad na vrednosta od 2,5% odnosno 2,4 % posledovatelno. Najgolemata banka po pazarna vrednost vo Portugalija Banco Espirito Santo beleì pad od duri 3,9%.

07.05.2010 17BERZA/AKCII/TRGUVAWE

Odborot na direktori na sednicata odràna na 30 april 2010 godina

se odlu~i za prezakaùvawe na Sobranieto na akcioneri. So t oa , s e d nica ta na prezakaànoto akcionersko sobranie }e se odrì na 07 maj 2010 godina so po~etok vo 12 ~asot vo sedi{teto na Dru{tvoto vo prostoriite na DOOEL Ishrana kompleks Kosel. Spored informaci-ite od kompanijata objaveni na Makedonska berza nema

potreba akcionerite pov-torno da se prijavuvaat na prezakaànoto Sobranie. Na prezakaànoto Sobranie, akcionerite }e odlu~uvaat za pra{awa utvrdeni vo dnevniot red za prvoto svikuvawe na Sobranieto. Dràvata minatata godina stana dominanten sopstvenik na ohridski EMO. Imeno, dolgovite od blizu 7,6 mil-ioni evra {to gi ima{e ohridskata kompanija kon dràvata bea pretvoreni vo

nejzin traen vlog vo EMO. Taa sega poseduva nad 65% od kapitalot na ohridskata fabrika.

EMO OHRID POVIK ZA PREZAKA@ANO SOBRANIE R@ INTER -TRANS[PED ]E ODR@I SOBRANIE NA AKCIONERI NA 15 JUNI

Kompanijata R@ Inter-Trans{ped }e odrì godi{no sobranie na

15 juni godinava. Spored soop{tenieto od kompanijata, objaveno na Makedonska berza, kompanijata sobranieto }e go odrì vo prostoriite na kompanijata. Spored dnevniot red, sobranieto }e odlu~uva za nekolku to~ki, me|u koi odobruvawe na godi{nata smetka, razgleduvawe na fi-

nansiskite izve{tai i }e donese odluka za pokrivawe na zagubata od raboteweto vo 2009 godina. Akcionerite, isto taka, treba da donesat odluka za nazna~uvawe na revizor za revizija na godi{nata smetka. Na sednicata e dolèn da prisustvuva sekoj akcioner ili da ovlasti svoj polnomo{nik. Svoeto prisustvo treba da go prijavi najdocna do po~etokot na sednicata.

K O M E R C I J A L E N O G L A SGODI[NOTO SO-BRANIE NA VITAMIN-KA ZAKA@ANO ZA KRAJOT NA MESECOT

Makedonskata prehranbena industrija Vitaminka od Prilep }e odrì so-

branie na akcioneri na 31 maj godinava. Spored soop{tenieto na kompanijata objaveno na Makedonska berza na So-branieto na akcioneri }e se odlu~uva za nekolku raboti. Na dneven red, me|u drugoto }e se nosi odluka za usvojuvawe na godi{nata smetka na dru{tvoto, }e se nosi odluka za raspre-delba na dobivkata od rabo-teweto na kompanijata vo 2009 godina, }e bide razgleduvan izve{tajot od revizorot i }e se odlu~uva za izmena i dopolnu-vawe na Statutot na dru{tvoto. Upravniot odbor gi povikuva site akcioneri da prisustvuvaat na sednicata i e dolèn svoeto u~estvo na Sobranieto da go prijavi najdocna do po~etokot na sednicata. Vitaminka e kom-panija koja raboti vo prehran-benata proizvodstvena indus-trija. Proizveduva proizvodi za uìna, ~okoladni proiz-vodi, slatki, bonboni, pudinzi, sladoledi vo prav, {lag-krem, pasterizirani proizvodi, ke~ap i majonez, supi i sosovi,i drugi dodatoci za hrana. Kotira na oficijalniot pazar na Make-donska berza i ima izdadeno vkupno 80.980 obi~ni akcii.

KONVERTIRANI SITE PRIORITETNI AKCII NA KOMERCIJALNA BANKA

Komercijalna banka napravi konverzija na site prior-itetni akcii na bankata vo

obi~ni. Spored izvestuvaweto na bankata objaveno na Makedonska berza vo soglasnost so Odlukata za konverzija na site prior-itetni akcii vo obi~ni akcii so pravo na glas izdadeni od Ko-mercijalna banka koja e donese-na na 24 mart godinava, bankata na 05 maj 2010 dostavi barawe za da se izvr{i ovaa promena. Centralniot depozitar za hartii od vrednost istiot den n$ iz-vesti deka postapi po baraweto na bankata i konverzijata e evidentirana vo akcionerskata kniga kako i na smetkata na sop-stvenicite na koja se evidenti-rani predmetnite akcii. So ovaa promena site prioritetni akcii izdadeni od Komercijalna banka vkupno 15.863 i vkupna nominal-na vrednost od 15.863.000 denari se konvertirani vo obi~ni akcii so pravo na glas vo vkupen broj od 15.863 i vkupna nominalna vrednost od 15.863.000 denari. Sega bankata vo svojata struk-tura nema nitu edna prioritetna akcija, a brojot na obi~ni akcii so pravo na glas se vkupno 2.014.067 vo vkupna nominalna vrednost od 2.014.067.000 denari. Komercijalna banka AD Skopje ima sedi{te vo Skopje. Ovaa banka ima 4,223 akcioneri i privaten kapital vo iznos od 90,90% od vkupniot akcionerski capital.

KOMPANII & PAZARI 07.05.201018

Stopanskata komora na Makedonija organizira ednodneven seminar

na tema Zakon za rabotni odnosi koj }e se odrì vo vtornik na 11 maj. Celta na ovoj seminar, spored objasnuvaweto od Stopanskata komora se izmenite na Zakonot za rabotni odnosi, vo delot na dogovor za vrabotu-vawe na opredeleno vreme, probna rabota, otkaz na dogovorot za vrabotuvawe,

vra}awe na rabotnikot na rabota so sudska odluka, plata i nadomestoci od plata, godi{en odmor, na-domestok na {teta, izmeni vo kolektivnite dogovori, menaxerki i kolektivni dogovori. Predava~ na seminarot }e bide Teofil Tomanovi} sudija na Apelacioniot sud vo penzija. Krajniot rok za prijavuvawe na site zainteresirani u~esnici e deneska.

KOMORATA ORGANIZIRA SEMINAR ZA ZAKONOT ZA RABOTNI ODNOSIONE voveduva nova po-

nuda za koristewe na Bum TV so koja site

novi i postoe~ki korisnici na Bum TV ja dobivaat mo`nosta da koristat po-ve}e od eden TV-paket so povlastena suma za mese~na pretplata. So novata ponuda, site novi i postoe~ki koris-nici na Bum TV moè da ja izberat ponudata na paketi i toa za Solo Bum TV paketot po cena od 499 denari, Dabl Bum TV

paketot e dostapen za 799 denari, a Tripl Bum TV paketot odsega dostapen za 999 denari.Postoe~kite koris-nici, pak, na Solo Bum paket imaat mo`nost da go prom-enat paketot i da stanat korisnici na Dabl Bum TV ili Tripl Bum TV paket bez nikakvi ograni~uvawa. Pro-motivno site novi korisnici na Dabl

Bum TV i Tripl Bum TV pa-keti dobivaat pri-pejd SIM karti~ka od ONE.

BUM TV NUDI NOVI DABL I TRIPL BUM TV PAKETI

SE SPOJUVAAT DVE SLOVENE^KI KOMPANII �

PREKU MERKUR, MERKATOR KONE^NO VLEGUVA VO MAKEDONIJA

ALEKSANDRA [email protected]

Najgolemiot slovene~ki trgovski sinx-ir Merkator go prezema Merkur. Spored soop-

{tenieto od slovene~kite kompanii, potpi{ano e pismo za nameri, a vo rok od dva meseci po sprovedu-vaweto na dlabinski pregled, Merkator }e gi pr-ezeme site prodavnici za tehni~ka stoka na kompani-jata Merkur. Ova kone~no zna~i vlez na slovene~kiot trgovski sinxir Merkator na makedonskiot Pazar, bidej}i Merkur ima vakva prodavnica vo zemjava od minatata godina.Pismoto za nameri vo sre-

data go potpi{aa direk-torot na Merkator, @ika Debeqak i direktorot na Merkur, Bine Korde`, vo ime na investiciskiot fond Marfin, koj ima mnozinski udel vo Merkur. Merkator celata zdelka ima namera da ja finansi-ra preku dokapitalizacija. So realizacijata na dogo-vorot bi prezel 44 prodav-nici za tehni~ka stoka na Merkur, od koi 32 se vo Slovenija. Spored medium-ite, Merkator }e go zadrì brendot Merkur i pod toa ime }e ja obedini svojata linija za aparati za doma-}instvo. Spored lovene~kite mediumi, Korde`, kako vodi~ vo sobranieto na menaxeri vo Merkur, bil prisilen na ovoj poteg kako rezultat na golemiot pad na prometot, namalu-

44 prodavnici za

tehni~ka stoka ima Merkur, od koi 32 se vo Slovenija,

a edna vo Makedonija

�� Dvete slovene~ki kompanii Merka-tor i Merkur se spojuvaat vo edna. Merkur od 2002 godina ima svoe pretstavni{tvo vo Makedonija i trgovski cen-tar otvoren na po~etokot od minatata godina, a Merkator od 2005 godina ima otvoreno firma vo zemjava, no izgradbata na trgovskiot centar nekolkupati be{e odloèna

Po~nuvaj}i od utre, pa s$ do 30 maj, Euroim-peks - generalniot

uvoznik na vozilata "peò" za Makedonija - organizira celomese~na manifest-acija pod naslov "Peugeot Macedonian Test Drive Tour". Vozilata }e bidat pret-staveni vo devet gradovi vo Makedonija od 10 do 16 ~asot. Manifestacijata po~nuva deneska vo Ko~ani, a prodolùva vo [tip na 8 maj i na 9 maj vo Gevgelija. Naredniot vikend

}e gostuva vo zapadniot del na Makedonija, po~nuvaj}i od Ki~evo, Ohrid i Bitola. Na 28 maj vozilata }e bi-dat pretstaveni vo Prilep, na 29 maj vo Skopje i kra-jot }e bide obeleàn na 30 maj vo Tetovo. "Na{ata cel e edinst-veno da ima neoficijalna dru`ba me|u Peò, pose-titelite i slu~ajnite minuva~i. Javnosta da ima prilika da se druì so modelite na Peò,

da gi razgleduva vnatre i odnadvor, kako i da gi vozi, a bez pritoa da treba da vloàt vreme za poseta na na{ite saloni" izjavi Kiril Voinovski, generalen direktor na Eu-roimpeks.

CEL MESEC TEST-VOZEWE NA VOZILATA NA PE@O

Agencijata za poddr{ka i promocija na turiz-mot od Struga, posle

aktivnata promocija na makedonskiot turizam vo Rusija, uspeala da privle~e golem broj turisti od ovaa zemja na ohridskoto krajbre`je. Kako {to n$ informira{e direktorot Zoran Strezovs-ki, na 26 juni na ohrid-skiot aerodrom so ~arter- letovi treba da sletaat pet avioni so ruski turisti, na koi }e im bidat

pokaàni ubavinite vo Makedonija. Vo idnina od agencijata planiraat u{te poagresiv-no da go promoviraat makedonskiot turizam vo ovaa zemja. Vo naredniot period isto taka zemjava }e ja posetat i golem broj novinari od ê{ka, Slovenija i Turcija so cel podobro da se zapoznaat so na{iot turizam i da pomogat vo promocijata na Makedonija vo nivnite zemji.

TURISTI OD RUSIJA VO POSETA NA OHRID

vaweto na likvidnosta i te{kotiite pri otpla}awe na kreditot od okolu polovina milijarda evra. Kone~noto prezemawe na Merkur od Merkator, koja, isto taka, ima i tehni~ki i prodaèn sektor, bi treba-lo da go razgleda i odobri slovene~kata Regulatorna komisija za za{tita na konkurencijata za da ne dojde do sozdavawe na trgovski monopol vo sektorot za proda`ba na tehni~ka stoka.Slovene~kata kompanija Merkur e prisutna na makedonskiot pazar od 2002 godina, koga e formirana me{ovita firma so 90% kapital na Merkur i 10% makedonski kapital, a otvori i de-loven centar. Na po~etokot na 2009 godina, grupacijata

go otvori prviot trgov-ski centar vo Skopje vo naselbata Avtokomanda, vo koj bea investirani okolu eden milion evra. Spored toga{nata najava od slovene~kata kompanija, planot za makedonskiot pazar e da prodolì so otvorawe na trgovski centri, a vo narednite nekolku godini najavija deka }e izgradat u{te eden prodaèn centar, koj bi trebalo da se protega na 10.000 kvadratni merti. Za Merkator, na koj pred edna nedela mu be{e odze-meno dràvnoto zemji{te, koe e del od lokacijata na koja treba da se gradi trgovski centar vo Sko-pje, ova zna~i direkten vlez na makedonskiot pazar. Slovene~kata gru-pacija Merkator so svoe

pretstavni{tvo, Merkator Makedonija, e prisutna od 2005 godina i dosega treba{e da go izgradi i trgovskiot centar. No, poradi, kako {to velat od kompanijata, problemi so parcelata i so grade`nata dozvola, izgradbata na ovoj centar s$ u{te ne e zapo~nata. Od centralata na kompanijata vo Slo-venija tvrdat deka }e prodolàt da investiraat na makedonskiot pazar i deka trgovskiot centar na-jverojatno }e bide zavr{en do 2012 godina.

07.05.2010 19KOMPANII & PAZARI

Beton so pomala dobivka vo prviot kvartalMakedonskata grade`na kompani-ja Beton, prviot kvartal od godi-nata go zavr{i so pomala dobivka po odano~uvawe, dodeka, pak, ope-rativnata dobiv-

ka porasnala za 3,7 pati. Kompa-nijata uspeala vo prvite tri meseci da gi namali opera-tivnite rashodi za 6%, a namaleni se i prihodite od proda`ba za 5%

�� ALEKSANDRA [email protected]

Grade`nata kompanija Beton prviot kvartal od godinata go zavr{i so pomala dobivka i pomali prihodi od

raboteweto. Spored finan-sikiot izv{taj, kompanijata vo prvite tri meseci od godinava ostvarila vkupni prihodi od 354 milioni denari, {to e za 5% pomalku od 371 milioni denari vk-upni prihodi ostvareni vo istiot period lani. Spored izve{tajot, kompanijata ne-mala nikakvi grade`ni ak-tivnosti na stranski pazari, bidej}i site prihodi se ostva-reni na doma{niot pazar. Beton vo prvite tri meseci presmetal i pomala dobivka. Vkupnata operativna dobivka

Promena na upravitel na distributerot na mobilni telefoni

Tu-Bi Mobile. Spored podatocite od Central-niot registar izvr{ena e promena na ovlasteno lice na Dru{tvoto za trgovija i uslugi Tu Bi Mobile Makedonija. Izvr{ena e promena na upravitel so ograni~uvawe. Na mestoto na Nata{a Stoj~eska koja dosega ja izvr{uva{e ovaa funkcija nazna~en e Bojan Lali}. Tu Bi e vode~ka

bugarska mreà na pro-davnici za mobilni teh-nologii i vleze na makedonskiot pazar vo 2008 godina i e ekskluziven sorabot-nik so makedonskiot mobilen operatot T-Mobile. Spored prvi~nata na-java od kompanijata, planot e vo nared-nite nekolku godini da investiraat okolu dva milioni evra i da otvorat nad 25

prodavnici niz celata dràva.

PROMENA NA UPRAVITEL VO TU-BI PO^NA SO RABOTA RENOVIRANATA MLEKARNICA VO RADOVI[

V~era vo Radovi{ be{e pu{tena vo upotreba renoviranata mlekar-

nica “\orgievi”. Dragi \orgiev, sopstvenik na mlekarnicata, re~e deka izminative nekolku godini vo objektot investiral 150.000 evra. “Celosno go rekonstru-iravme, odvnatre i odnadvor, stavivme nov pod, vgradivme linija za proizvodstvo na ka{kaval

i puter. Sega gi imple-mentirame potrebnite me|unarodni standardi za kvalitet i bezbednost. O~ekuvame da bidat spro-vedeni za maksimum {est meseci”, izjavi \orgiev. Fabrikata momentno raboti so kapacitet od ~etiri toni mleko dnevno, no koga }e bide celosno stavena vo funkcija }e prerabotuva 25 toni. Zasega proizveduva puter


POGOLEMI GRADE@NI AKTIVNOSTI NA DOMA[NIOT PAZAR �

na grade`nata kompanija e pogolema za 3,7 pati, i vo tekovniot period iznesuva 6,6 milioni denari. Po od-bivaweto na rashodite po osnova na kamati od krediti i kursni razliki dobivkata po odano~uvawe kompanijata presmetala dobivka od 5,7 milioni denari i e za 14% pomalku sporedeno so istiot period lani. Isto taka na-maluvawe e zabeleàno i vo rashodite koi grade`nata kompanija gi imala vo prviot kvartal. Vkupnite rashodi od raboteweto iznesuvaat 347 milioni denari i se za 6% pomali vo odnos so prethod-nata godina.Minatata godina iako be{e namalena grade`nata ak-tivnost vo svetot, blagodare-nie na otvorenite grade`ni aktivnosti na makedonski-ot pazar Beton ja zavr{i

uspe{no. Vo momentot, kom-panijata raboti na nekolku proekti na doma{niot pazar, a pri kraj e i realizacijata na nekolku stari proekti. Od novite proekti koi kompani-jata gi dobi minatata godina se zgradata na Ministerst-voto za nadvore{ni raboti vo vrednost od 16 milioni evra, izgradbata na kupo-lite na Sobranieto, dogovor vreden 10 milioni evra i isto~nata i zapadnata tri-bina na Gradskiot stadion, dogovor vo vrednost od 60 milioni evra. Od prethodnite godini vo tek e izgradbata na branata Zletovica, hidro-centralata Sveta Petka, patot za Pore~e (Zduwe-Kolomot) i vinarnica vo Gradsko. Poradi krizata lani bea otkaàni nekolku proekti planirani za rabota na stranskite pazari, a toa se

izgradba na silos za klinker vo Polska, silos za pepel vo Srbija i èlezarnica vo Ukraina. Od menaxmentot na kom-panijata o~ekuvaat deka ovaa godina }e imaat pogo-lemo fizi~ko ostvaruvawe od lani i deka kone~no o~ekuvaat zazdravuvawe na grade`ni{tvoto, so {to kom-panijata povtorno }e se vrati na stranskite pazari.Beton e vtora po golemina grade`na kompanija vo Make-donija. Spored finansiskiot

izve{taj za 2009 godina kompanijata ostvarila vkupni prihodi od proda`ba od 795 milioni denari {to e za 45% pove}e sporedeno so 2008 godina. Kompanijata minatata godina ja zavr{i so dobivka od 18,6 milioni denari ili za 7% pomala dobivka od 2008 godina. Beton ima vk-upno 1.350 vra-boteni. Lani poradi krizata na kompani-jata & bea otkaàni nekolku klu~ni proekti na stranski pazari, vo vkupen iznos od nad 100 milioni evra.

i tri vidovi sirewe i ka{kaval, ov~i, kravji i me{an. Do juli, mlekarni-cata }e po~ne da pakuva jogurt i presno i kiselo mleko.Zasega se vraboteni sedum lica, no predvideno e da bidat angaìrani vkup-no 30, najavi \orgiev. Mle~nata industrija „\orgiev” postoi od 2005 godina koga sopstvenikot go kupil objektot od ZIK „Radovi{ko pole” vo ste~aj.

BANKI I FINANSII07.05.201020

Komercijalna banka e dobit-nik na nagradata „Kristal-no yvono” za 2009 godina.

Ovaa nagrada ja dodeluva Makedonska berza za najtrans-parentno kotirano dru{tvo. Kriteriumi za boduvawe bile kvalitetot na komunikacijata so Berzata i objavite preku SEI-NET, godi{niot izve{taj na dru{tvoto za 2008 godina, in-formaciite na Internet-stran-icata na Komercijalna banka, kako i odnosi so mediumite i so

po{irokata javnost. Nagradata na Komercijalna banka & be{e dodelena na 11-ta godi{na konferencija na Makedonska berza {to denovive se odrà vo Ohrid.Izbornata komisija vo sostav Mira [ekutkovska, Kiril Nejkov, Mir~e Jovanovski, Daniela Mihajlovska, Marija \eor|ievska, Yvonko Stankovski, Nata{a Haxi Spirkova-Ste-fanovska, Ivan [teriev i Il~o Lazareski, izgotvi kriteriumi za izbor so koi se pokrivaat

site va`ni segmenti na trans-parentnosta vo raboteweto na dru{tvata. Makedonija od 10 do 12

maj }e odrì serija sredbi so investitori

vo Evropa okolu planiranoto izdavawe na evroobvrznica, velat pretstavnici na kon-taktiranite banki, prenesuva Rojters.Spored agencijata, prvoto roud{ou }e se odrì vo Cirih i Viena na 10 maj, utredenta }e prodolì vo Frankfurt i Minhen, a }e zavr{i na 12 maj vo London.Od Rojters potsetuvaat deka

spored agenciite Standard i Purs i Fi~ Makedonija ima krediten rejting BB i BB+ i oti makedonskata vlada najavi deka do sredinata na godinava bi moèla da iz-dade evroobvrznica vo iznos od 175 do 225 milioni evra {to }e ja menaxiraat bankite Kredit Svis i HSBC.Minatata godina Republika Makedonija izdade evroob-vrznica vo iznos od 175 milioni evra.

KOMERCIJALNA BANKA DOBITNIK NA NAGRADATA KRISTALNO ZVONO

MAKEDONIJA NA SREDBI SO INVESTITORI VO EVROPA ZA NOVA EVROOBVRZNICA

9%krediten porast proek-tira NBM za cela 2010

godina

BANKITE GO ZGOLEMIJA KREDITIRAWETO

PRVITE MESECI OD 2010 VETUVAAT POGOLEMA PODDR[KA ZA FIRMITE

Bankite go zgolemija kreditiraweto vo prvite meseci od godinava i najavu-vaat u{te pogolema kreditna poddr{ka

za gra|anite i za biznis-sek-torot vo vtorata polovina od 2010 godina. Najavuvaat deka restriktivnosta vo odobru-vaweto krediti }e ja namalat i o~ekuvaat pozna~itelen krediten rast. Od nivnite podatoci za prvite meseci od godinata, se zabeleùva pogolema kreditna aktivnost vo sporedba so istiot period lani, koga krajno selektivno odobruvaa krediti.Od Komercijalna banka velat deka kreditniot rast vo prviot kvartal od godinata beleì pozitiven trend i zaklu~no so

ALEKSANDAR [email protected]

krajot na mart, kreditite za firmite se zgolemile za 8%, a za gra|anite za 4%.“Vo narednio t period o~ekuvame blag porast na kreditnite barawa na kom-paniite za finansirawe, pred s$, na nivnite potrebi za obrten kapital, no delumno i za finansirawe novi in-vesticiski aktivnosti. Sepak, klu~en faktor vo naredniot period }e bide percepcijata

na investitorite za idniot ekonomski razvoj i za rastot na pobaruva~kata za nivnite proizvodi”, velat od Komer-cijalna.Od Ohridska banka in-formiraat deka porastot vo nivnoto kreditno portfolio iznesuva 4% kaj privatniot sektor i duri 29% kaj kredi-tite za kompaniite. Spored god{niot plan za rabota, Ohridska banka }e se foku-

sira na poddr{ka na privat-niot sektor preku zgolemeno kreditirawe na kompaniite so poatraktivni kamati. Do krajot na godinata, planirano e kreditite od Ohridska da porasnat za 45,8% vo odnos na minatata godina, so {to vkupnata kreditna izloènost na bankata }e dostigne do 210 milioni evra. Za slednite dve godini, Ohridska planira da ostvari godi{ni stapki na

Bankite najavuvaat pogolema kreditna poddr{ka za gra|anite i biznis- sektorot. Restriktivnosta vo odobruvaweto krediti }e ja namalat, poradi {to o~ekuvaat pozna~itelen krediten rast. Od nivnite podatoci za prvite meseci od godinata se zabeleùva pogolema kreditna aktivnost vo sporedba so is-tiot period lani, koga krajno selektivno odobruvaa krediti, no velat deka poobemno kreditirawe moè da se o~ekuva od vtorata polovina na godinata.

��

8%iznesuva porastot na

kreditite za firmite vo Komercijalna banka za

prvite tri meseci od 2010

29%porasna kreditiraweto

na biznis-sektorot od Ohridska banka vo prviot

kvartal godinava

PETAR GO[EV,GUVERNER NA NBM“O~ekuvam vo vtorata polovina od godinata da se zgolemi dinamikata na kreditirawe. Va`no e deka bankite imaat sred-stva i kapacitet da davaat krediti. Pra{aweto e vo op{tata pretpazlivost {to postoi vo globalni ramki i na doma{niot pazar i toa e normalno vo uslovi na kriza, no va`no e isto taka da postoi dovolna pobaruva~ka za krediti i dovolno dobri proekti. Kako }e se oporavuva svetskata ekonomija, a so toa }e se oporavuva i make-donskata, rizicite }e se namaluvaat i }e se zgolemu-va bankarskata intermedi-jacija vo ekonomijata”

rast na kreditiraweto od 36,5% i 28,7%.Optimist za zgolemuvawe na kreditiraweto e i guvernerot na Narodnata banka, Petar Go{ev, koj od po~etokot na godinata po~na da ja olaba-vuva monetarnata politika, ispra}ajki im signali na komercijalnite banki za na-maluvawe na kamatnite stapki i zgolemuvawe na obemot na kreditirawe.“O~ekuvam vo vtorata polovi-na od godinata da se zgolemi dinamikata na kreditirawe. Va`no e deka bankite imaat sredstva i kapacitet da davaat krediti. Pra{aweto e vo op{tata pretpazlivost {to postoi vo globalni ramki i na doma{niot pazar i toa e normalno vo uslovi na kriza, no va`no e isto taka da pos-tojat dovolna pobaruva~ka za krediti i dobri proekti. Kako }e se oporavuva svetskata ekonomija, a so toa }e se oporavuva i makedonskata, rizicite }e se namaluvaat i }e se zgolemuva bankarskata in-termedijacija vo ekonomijata”,

izjavi guvernerot Go{ev.Toj najavi deka idnata nedela, otkako }e zavr{at so procen-kite na najnovite ekonomski trendovi, }e se znae dali }e gi olabavat monetarnite stegi dopolnitelno. No, siguren e deka nema pri~ina za vra}awe na monetarnata politika vo obraten pravec, kon zategnu-vawe na kreditiraweto.Minatata godina kreditniot rast vo bankarskiot sektor iznesuva{e samo 3,5% na godi{no nivo, {to e najnisko nivo od 2002 godina. Za godi-nava, NBM proektira rast na kreditite od okolu 9%.Ekspertite i bankarite ko-mentiraat deka sleden ~ekor na NBM treba da bide na-maluvawe na stapkite na zadolìtelna rezerva kako motiv plus za zgolemuvawe na kreditiraweto. Spored niv, sega{nite visoki limiti na zadolìtelna rezerva, 20% za obvrskite vo denari i 13% za obvrskite vo stranska valuta, imobiliziraat golem del od parite {to moè da se plasiraat kako krediti. Spored poslednite podatoci od NBM, 426 milioni evra od zadolìtelna rezerva se ~uvaat na smetki vo central-nata banka. Kamatata od 6,5% ne go namaluva nitu interesot na bankarite sekoja sreda da kupuvaat dràvni hartii od vrednost namesto parite da gi plasiraat vo krediti. Samo na poslednata aukcija ovaa sreda NBM sobra 123 milioni evra, so {to saldoto od blagajni~ki zapisi iznesuva 395 milioni evra.

17.03.2010 21

07.05.2010 21BANKI I FINANSII

Spored poslednite poda-toci, slovene~kite banki, me|u koi se nao|a i NLB,

sopstvenikot na na{ata Tutun-ska banka, ostvarile pogolema bruto-dobivka za mesec mart. Taa kon krajot na mart ovaa godina iznesuvala 64 milioni evra, {to e zgolemuvawe za re~isi 20% vo odnos na lani. Vo pogled na bilansnata sos-tojba vo mart, bankite beleàt pad od 498 milioni evra i sega taa iznesuva 50,66 mili-

jardi evra. Kon krajot na 2009 godina ovaa bilansna sostojba iznesuvala 51,43 milijardi evra. No, i pokraj toa, izno-sot na izdadeni krediti i ponatamu se zgolemuva, taka {to na krajot od mart ovoj iznos bil 34,1 milijardi evra. Lanskata godina ovoj iznos se dvièl okolu 33,7 milijardi evra. Vo pogled na strukturata, od ovoj vkupen iznos na izdadeni krediti se javuva golemo zgolemuvawe

kaj kreditite plasirani vo kompaniite. Ova zgolemuvawe e za okolu 1,2% pove}e od lani, odnosno iznesuva 20,25 milioni evra.

Baankarskiot sektor na federacijata Bosna i Hercegovina za raz-

lika od kaj nas 2009 godina ja zavr{i so dobivka od 4 iljadi evra. Vakviot lo{ rezultat se dolì na zagubite koi gi pokaàa sedum banki od celokupniot bankarski sektor. Niv-nata zaguba iznesuvala 27 076 100,00 evra nasproti dobivkata od 27 080 700,00 evra koja ja ostvarile

ostanatite trinaeset banki. Vrz osnova na vakvite postignati rezultati vkup-nata dobivka na celokup-niot bankarski sektor izne-suva okolu 4,6 iljadi evra. Spored site parametri ova se najlo{ite rezultati koi bosanskiot bankarskiot sektor gi ima postignato osobeno po rekordnata dobivka od okolu 25,5 milioni evra ostvarena vo tekot na 2008 godina.

SLOVENE^KITE BANKI SO POGOLEMA BRUTO-DOBIVKA ZA MART

BANKITE VO BOSNA ZARABOTILE SAMO 4,6 ILJADI EVRA LANI?!

[PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD SKOPJE SO REKORDEN PORAST VO RABOTEWETO

Vo uslovi na dinami~no nadvore{no opkruùvawe, so golemo vlijanie na globalnata finansiska kriza, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje prikaà pozitivni finansiski rezultati za 2009 godina i so svoite performansi pridonese

za odrùvawe na stabilnosta na makedonskiot fin-ansiski pazar. Golema poddr{ka za ostvaruvaweto na rekordni rezultati vo raboteweto na bankata bea iskustvoto i preporakite koi bezrezervno gi plasira{e dominantniot akcioner Steiermärkische Sparkasse. Zna~aen del od procesot na transformacija pretstavuva{e i promenata na imeto na bankata od INVEST BANKA AD Skopje vo [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje vo prviot kvartal od go-dinava, kako i najavenoto rebrendirawe koe }e se realizira vo tekot na 2010 godina.

[PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD SKOPJE SO ODLI^NI REZULTATI VO 2009 GODINA

Spored revidiranite godi{ni finansiski izve{tai za 2009 godina, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje i vo uslovi na globalna kriza go zadrà kontinuitetot na pozitivno rabotewe, so maksi-malna poddr{ka na svoite klienti, kako nositeli na ekonomskiot progres vo zemjata. Bankata vo ovie uslovi uspea ne samo da ja zadrì, tuku i da ja zgolemi doverbata na svoite partneri i klienti. Imeno, zabeleàn e porast na klientskata baza od

24% vo delot na naselenieto, kako i od 30% vo delot na pravnite lica. Vkupnata bilansna suma na [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje na krajot na 2009 godina beleì porast od 33,4% vo odnos na minatata godina i iznesuva vkupno 10.552 milioni denari. Spored iznosot na vkupnata bilansna suma, bankata na krajot od 2009 godina se rangira{e na 6-to mesto vo rangot na 18-te licencirani banki vo R. Makedonija, za razlika od 2008 godina koga be{e rangirana na 8-to mesto i vo 2007 godina koga be{e rangirana na 10-to mesto. Vo uslovi na porast na kreditnoto port-folio od 12,6% na nivo na bankarskiot sektor na Re-publika Makedonija, [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje vo 2009 godina uspea da go zgolemi svoeto kreditno portfolio za 27,18%. Kaj kreditite za naselenie se zabeleà porast od 16,4%, dodeka kaj kreditite za pravni lica porastot iznesuva 31,9%. Depozitnata baza na [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje na 31.12.2009 godina beleì porast od 27,62%, dodeka porastot na depozitnata baza na nivo na bankarskiot sektor za 2009 godina iznesuva 3,85%. Porastot na depozitite od pravni lica na 31.12.2009 godina iznesuva 26,5%, dodeka porastot na depozit-nata baza na naselenieto iznesuva 30,2%. [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje vo 2009 godina ja pro{iri svojata delovna mreà so otvorawe na 2 novi ekspozituri, i toa devettata ek-spozitura vo Skopje i prvata ekspozitura vo Debar.

Vo momentot bankata raspolaga so delovna mreà od 29 ekspozituri {irum dràvata. Brojot na vraboteni vo 2009 godina se zgolemi za 16,0% i na krajot od 2009 godina iznesuva{e 219 vraboteni. So neto-profit po odano~uvawe od 73,5 milioni denari i stapka na adekvatnost na kapitalot od 17,4% na 31.12.2009 godina, [PARKASE BANKA MAKE-DONIJA AD Skopje ja ostvaruva svojata strategija za konzervativen rast kako sigurna i stabilna banka na makedonskiot finansiski pazar. Sigurni sme deka so vakvi rezultati, poddràni od profesionalen tim na vraboteni i stru~en menaxer-ski tim, bankata }e ja ispolni svojata cel da vleze vo rangot na vrvnite, top-5 banki vo Makedonija. Bankata, zaedno so Steiermärkische Sparkasse vo sep-temvri 2009 godina vleze vo strate{ko partnerstvo vo osnovaweto na nova lizing-kompanija vo Make-donija, S-LIZING, so investicija vredna 10 milioni evra. S-LIZING e vo sopstvenost na Steiermärkische Sparkasse, koja poseduva 90% od kapitalot, a osta-natite 10% se vo sopstvenost na [PARKASE BANKA MAKEDONIJA AD Skopje. Vo tekot na 2009 godina, bankata be{e pokrovitel na mnogu manifestacii od oblasta na kulturata, umetnosta, naukata, sportot, kako i vo delot na biznis-zaednicata, preku poddr{kata na razvojot na Makedonsko – avstriskata biznis-asocijacija, kako i za pogolema promocija na avstriskata kultura i umetnost vo R. Makedonija.

Podgotvuvaj}i se za godi{niot sostanok na Ev-ropskata banka za obnova i raz-voj (EBOR), {to

}e se slu~i na 14 i 15 maj vo Zagreb, pretsedatelot na bankata Tomas Mirov, veli deka bankata }e odgovori na lekciite koi gi nau~ila od finansiskata kriza, stavaj}

i akcent na disbalansite vo ekonomiite koi ne bea otkrieni poslednite 18 mese-ci. Vo svojot govor odràn vo Londonskata {kola za ekonomija, toj izjavi deka }e se zalaga za nova agenda za rast, so cel da se podgotvi teren za dolgoro~en odr`liv ekonomski rast. Vo presret na slednite ofici-jalni prognozi od EBOR - koi

}e bidat objaveni narednata nedela - Mirov veli deka EBOR se nadeva na povtoren rast vo regionot, me|utoa periodot na zakrepnuvawe }e bide podolgotraen i patot za celosno obnovuvawe i rast }e bide trnliv i pod nivoto od pretkrizniot period. Klu~nite elementi na pret-krizniot rast, kako {to se stranskite investicii i

VO PRESRET NA GODI[NATA KONFERENCIJA NA EVROPSKATA BANKA ZA OBNOVA I RAZVOJ

Tomas Mirov veli deka so razvivawe na lokalnite valutni pazari moè da se pomogne vo namaluvaweto na zavisnos-ta od dolg vo stranska valuta i da se ohrabri potpirawe-to na doma{nite za{tedi. Evropskata banka za obnova i razvoj planira da lansira Inicijativa za lokalna valuta na svojot godi{en sostanok

��

potro{uva~kata na gra|anite, }e bidat namaleni i vo idnina }e ima pogolema konkurencija za poretkite izvori za finansirawe.Novata agenda za razvoj }e se obiduva da gi pronajde tie disbalansi - kako {to se nesovpa|aweto me|u nadvore{nite i doma{nite izvori na finansirawe, kako i tesnite grla za dolgoro~en konkurentski uspeh i stavawe na pogolem akcent na inves-ticiite vo korporativniot sek-tor, so nade` deka vo idnina }e ima diverzifikacija na ekonomiite.Tomas Mirov veli deka so razvivawe na lokalnite valutni pazari moè da se pomogne vo na-maluvaweto na zavisnosta od dolg vo stranska valuta i da se ohrabri potpiraweto na doma{nite za{tedi. Evropska-ta banka za obnova i razvoj planira da lansira Inici-jativa za lokalna valuta na svojot godi{en sostanok.Pogolemite korporativni in-vesticii }e go zgolemat opse-got na ponudite na produkti

od strana na site zemji i }e gi oddale~at od zavisnosta od surovini ili, pak, od limitiraniot broj na indi-vidualni proizvodni grupi. Investiciite vo infrastruk-turata }e prodolàt i vo idnina i golemo vnimanie }e se posveti na energetikata i na energetskite sigurnosni proekti. Prioritet }e bidat investiciite vo Zapaden Bal-kan i vo pomalku razvienite zemji na Kavkaz i Centralna Azija. Vo narednite 5 godini se o~ekuvaat i investiciite vo Turcija da se zgolemat.So cel da se finansiraat zgolemenite investicii koi se nameneti tokmu za ovie predizvici, bordot od gu-verneri na Evropskata banka za obnova i razvoj }e treba na godi{niot sobir vo Za-greb da odobri barawe za zgolemuvawe na kapitalot na bankata za 50%, do 30 milijardi evra. Ova bi bilo ekstra kapital od Evropskata banka za finasirawe od 8,5-9 milijardi evra godi{no, me|u 2011 i 2015 godina.

Ovaa godina, Evropskata banka e na prav pat da gi ostvari investiciite od okolu 8 milijardi dolari za 2010 godina, {to }e sleduva po finasiraweto od 1,76 milijardi evra vo prviot kvartal od ovaa go-dina, {to e rast za 60% od istiot period od 2009 godina. Godi{noto sobranie samoto po sebe, zaedno so tradi-cionalniot biznis-forum – godinava nasloven “Gradewe na odr`liv rast”- }e bide posveteno na toa kako da se pomogne regionot vo ovoj zakrepnuva~ki period, a i podolgoro~no, i da se napravi eden pregled na poukite koi se izvle~eni od krizniot period.Panelite na ovoj biznis-fo-rum }e vklu~at i diskusii koi }e baraat re{enija za razvoj na finansiskite pazari i za-jaknuvawe na korporativniot sektor. Na agendata }e bide i namaluvaweto na jaglerod-nite emisii, kako i naporite za pogolemata energetska bezbednost.

��

potrop}e b}idniikonkukizvoriNovaN}e se}tie dtse nsnadvonizvorii tesikonkukna ponticiittor, st}e im}ekone

Pretsedatelot na EBOR so nova agenda za rast na regionot

TOMAS MIROV

BALKAN BIZNIS POLITIKA07.05.201022

RADIKALNITE [TRAJKOVI VO GRCIJA NE SE RE[ENIE NA PROBLEMITE

�� Grcija se nao|a na rabot na propasta, predupredi gr~kiot pre-tsedatel Karolos Pap-uqas, otkako tri lica zagi-naa vo Atina vo nasilnite protesti pro-tiv vladinite restriktivni merki za finansiska stabilizacija na zemjata. Za gr~kiot pretsedatel ovie denovi e najva`no da se za~uva op{testvenata solidarnost

i mir

3%buxetski deficiot

od BDP da se postigne do 2014 godina

VESNA [email protected]

Grcija se nao|a na rabot na propasta, predupredi gr~kiot pretsedatel Karo-los Papuqas, ot-kako tri lica zagi-naa vo Atina vo

nasilnite protesti protiv vladinite restriktivni merki za finansiska stabilizacija na zemjata. Toj istakna deka najva`no ovie denovi e da se za~uva op{testvenata soli-darnost i mir i deka site imaat celosna odgovornost da ne prezemaat nepotrebni ~ekori, koi samo }e ja zgole-mat propasta.I gr~kiot premier, Jorgos Papandreu, povika da zapre nasilstvoto i gra|anite da sfatat deka merkite se pr-ezemaat za spas na zemjata od bankrot. “Znaete deka nasilstvo-to pottiknuva nasilstvo. Edno e protest, no drugo e ubistvo. Deneska e potrebno site politi~ki sili vo eden glas da ispratime poraka za istoriska, politi~ka i demokratska odgovornost“, apelira{e Papandreu otkako vo sredata demonstraci-ite kulminiraa so smrt na trojca vraboteni vo banka vo koja demonstrantite frlija bomba. I pokraj izjavite za smiru-vawe na tenziite, i pokraj prekinot na generalniot {trajk, edno e sigurno. Protestite i ponatamu }e prodolàt. Sindikatite u{te v~era najavija novi protesti

protiv sproveduvaweto na vladinite merki, no toa nema mnogu da promeni vo realnosta. Grcija ja ~ekaat u{te nekolku godini ispol-neti so temelni i bolni reformi, kako i ostri merki za {tedewe, za da se sta-biliziraat ekonomijata i javnite finansii. So cel da se spre~i ekonom-ski krah, deset milioni Grci narednata godina }e iveat mnogu pote{ko. Nivnata kupovna mo} zna~itelno }e padne, a so godini }e go ~ekaat doa|aweto na podobri vremiwa. Po postignuvaweto na stabilizaciskiot dogovor so Evropskata unija (EU) i Me|unarodniot monetaren fond (MMF), so koj Grcija se obvrza da sprovede novi strogi merki za namaluvawe na buxetskiot deficit, so cel od ovie institucii da dobie pomo{ od 110 mili-jardi evra, gr~kata javnost èstoko reagira{e i izleze na ulicite na Atina za da go izrazi svojot revolt protiv ovie radikalni merki. Grcija be{e paralizirana poradi generalniot {trajk na gr~kite javni slu`bi.Prekinat be{e javniot trans-port, zatvoren be{e i gr~kiot vozdu{en prostor, a zemjata be{e vo informativen mrak poradi {trajkot na novi-narite.Radikalnite demonstranti so molotovi kokteli gi napadnaa i zgradite na dano~nata agen-cija i atinskata prefektura - golema grupa voinstveni demonstranti go napadnaa policiskiot kordon okolu

gr~kiot parlament, obiduvaj}i se da vlezat vo zgradata. Najmalku tri godini }e bi-dat zamrznati platite vo dràvnata administracija, a na slu`benicite i na penzi-onerite }e im bidat ukinati 13-tata i 14-tata plata, kako i boì}niot bonus. Dogovorot, kako {to se na-veduva, predviduva i zgol-emuvawe na danokot na dodadena vrednost od 21% na 23%, a treba da poras-nat i drugi danoci, kako i zgolemuvawe na akcizite na benzinot, alkoholot i cig-arite za 10%, a namaluvawe na rashodite za zdravstvoto i odbranata.Cel na ovie merki e bux-etskiot deficit, koj vo 2009 godina iznesuva{e re~isi 14% od bruto-doma{niot proizvod (BDP), do 2014 godina da se namali na najmalku 3%.Federacijata na bankarskite slu`benici v~era zakaà 24-~asoven {trajk vo znak na protest poradi smrtta na trojca vraboteni vo atin-skata banka Marfin, koi zaginaa koga demonstrantite podmetnaa poàr vo edna od ekspoziturite na bankata. Tie navedoa deka tragi~nite nastani koi dovedoa do smrtta na trojca bankarski slu`benici se posledica na antinarodnite merki koi go pottiknaa gnevot na narodot.Gr~kata vlada ima serioz-na odgovornost, bidej}i ne gi sfa}a posledicite {to gi imaat nejzinite odluki vrz gr~koto op{testvo, se

So ogled na pomalata stapka na profitabil-nost vo sporedba so

ostanatite zemji vo regionot, ponatamo{niot pad na prof-itabilnosta vo bankarskiot sektor bi imal negativni posledici na doma{nata ekonomija,- tvrdi Zdeslav [anti}, glaven ekonomist na Societe General-Splitska banka.Dobivkata po odano~uvawe vo bankarskiot sektor vo

prvoto trimese~je iznesuva{e 140 milioni evra, so {to, spored [anti}, prodolæuva da se namaluva. Vo odnos na dobivkata vo prvite tri meseci od minatata godina, bankite imaat pad na profi-tot od 7,2 %.Dosega pogolemiot del od profitot se zadræuva{e, {to pridonesuva{e za visokata stabilnost na doma{noto ban-karstvo vo vreme na globalna kriza, no go naru{uva{e

i kvalitetot na kreditnoto portfolio. Toa bi moæelo nepovolno da se odrazi i na prilivot na stranski direktni investicii, so ogled na faktot {to 35% od vkupniot iznos na SDI se odnesuva{e na ban-karskiot sektor. Silniot pad na neto-nekamatnite prihodi od 28,9% i zgolemuvaweto na tro{ocite rezervirani za zagubi od 34,1% rezultiraa so pad na profitot vo ban-karskiot sektor.

Dokolku menaxmentot na Naftenata industrija Srbija (NIS), naskoro

ne se izjasni za predlogot na privatnicite i po 2011 godina dolgoro~no da gi snab-duva so gorivo, sopstvenicite na pumpi istata ponuda }e ja pratat na ungarski MOL ili avstriskiot OMV.“Seriozno se razmisluva za toa 600 sopstvenici na privatni benzinski pumpi vo Srbija da formiraat

nova nacionalna naftena kompanija, bidej}i na NIS se odnesuva inferiorno koga e vo pra{awe za~uvuvaweto na srpskiot pazar na de-rivati”, izjavi pretsedate-lot na upravniot odbor na Zdruènieto na benzinski pumpi na Srbija, Miroslav Velicki. Toj dodade deka NIS ili ne ja razbira ponudata na zdruènieto, ili po sekoja cena saka da ja vodi svojata

politika da ispora~uva go-rivo samo na golemo.

NAMALENIOT PROFIT NA HRVATSKITE BANKI ]E GO NAMALI BDP

SRBIJA FORMIRA NOVA NACIONALNA NAFTENA KOMPANIJA

GRCIJA PRODOL@UVA DA JA TRESE EVROPA

KARLOS PAPUQASPRETSEDATEL NA GRCIJA“Site imame celosna odgovornost da ne prezemame nepotrebni ~ekori, koi samo }e ja zgolemat propasta”.

naveduva vo soop{tenieto na Federacijata.

EVROPA VO PANIKAEvropskite lideri predu-predija deka dol`ni~kata kriza moè da se prelee i nadvor od granicite na Grcija, a agencijata Modis Investors Servis najavi i mo`nost za namaluvawe na kreditniot rejting na Por-tugalija. Investitorite se pla{at deka gr~kata vlada nema da moè da gi spro-vede planiranite merki za buxetsko {tedewe poradi èstokite protesti na gr~kite sindikati i slabostite na ekonomijata.Tie, isto taka, se pla{at deka so finansiski oslaben-ite ~lenki na evrozonata, kako {to se Portugalija i [panija, Evropskata unija }e mora da pomogne so pogolem iznos od 110 milijardi evra. Nasilnite i estoki protesti vo Grcija, koi odnesoa tri ~ove~ki ìvoti, zadadoa udar i na evropskite berzi, obvrznici i valuti. Evroto padna na najnisko nivo, kamatite na obvrznic-ite na zagrozenite zemji se zgolemija, a akciite gi ru{ea berzanskite indeksi,

bez ogled na povremenite dobri korporativni vesti.Vo finansiskiot svet pov-torno zavladea strav, od edna strana stravot deka 110 milijardi evra nema da bidat dovolni za spas na gr~kata ekonomija, a od druga strana i stravot deka Grcija ne e edinstvenata zemja vo Evropskata unija koja e vo te{ka ekonomska situacija. Na Portugalija bi & bila potrebna pomo{ od stotina milijardi evra, a [panija bi moèla da pobara 280 milijardi evra, [panskiot premier Hoze Luis Zapatero gi demantira{e ovie na javi i reagira{e deka vakvite glasini go ru{at {pan-skiot rejting. No, od Evrop-skata centralna banka, minister-stvata za fin-ansii na nekoi evropski zemji i ~lenki na Me|u-narodniot mone-taren fond (MMF), izminative deno-vi pristignuvaat predupreduvawa

deka gr~kite problemi bi moèle da se zakanat i na drugi zemji vo evrozo-nata, pred s$ Portugalija i Francija, dodeka Francija i Germanija i ponatamu se tretiraat kako sigurni i stabilni zemji.

Grcija ja ~ekaat �u{te nekolku godini ispol-neti so temelni i bolni re-formi, kako i ostri merki za {tedewe, za da se stabiliz-iraat ekonomi-jata i javnite finansii

07.05.2010 23BALKAN BIZNIS POLITIKA

Vo izve{tajot na glavniot ekonomist na Narodnata banka

vo Crna Gora, Nikola Fabris, navedeno e deka bruto-doma{niot proiz-vod (BDP) vo 2009 godina padnal za 5,3%, a ne za 7%, kako {to prethodno proceni Me|unarodniot monetaren fond (MMF).Vo Crna Gora vo sled-niot period moè da se o~ekuva “pojava na uve-zena inflacija”, soop{ti

crnogorskata Narodna banka. Ovaa mo`nost se ob-jasnuva kako posledica na o~ekuvaniot rast na inflacijata na svetsko nivo, poradi monetarni-te i fiskalnite stimu-lacii koi se koristatvo borbata protiv recesijata. Kako pozi-tivna tendencija, Nikola Fabris go naveduva rekordniot priliv na neto-direktnite stranski

investicii vo 2009 godi-na vo iznos od 910 mil-ioni evra. Koga stanuva zbor za bankite, nivniot kapital vo dekemvri mi-natata godina e zgolemen za 18,7%, vo odnos na dekemvri 2008 godina. Likvidnite sredstva na bankite na krajot od minatata godina izneu-vale 461 milioni evra, {to e zgolemuvawe od 26% vo odnos na 2008 godina.

Spored albanskiot Institut za statis-tika, vo mart e

zabeleàn porast na izvozot blagodarenie na rekordnoto proizvodstvo na elektri~na energija."Procutot" na albanski-ot izvoz glavno se dol-ì na uspe{nata se-zona vo trgovijata so elektri~na energija, koga se izvezeni pove}e od 460 milioni kilovat-

~asovi."Vo mart e izvezena sto-ka vredna okolu 106 mil-ioni evra, {to e zgol-emuvawe za 28% spore-deno so fevruari, i duri za 83% sporedeno so mart minatata godina. Istiot mesec e uvezena stoka vo vrednost od 277 milioni evra, {to e porast od 19,3% spore-deno so prethodniot me-sec godinava, odnosno

porast od 14% sporedeno so mart 2009 godina", izjavi Alma Mezini, ekspert za navore{na trgovija vo Institutot. Spored nea, trgovskiot deficit vo mart dostig-nal nivo od 172 milioni evra, {to sporedeno so fevruari e povisoko za 14,1%, dodeka sporedeno so mart minatata godina, beleì namaluvawe od 7,5%.

CRNOGORSKIOT BDP PADNA ZA 5,3% ALBANSKIOT IZVOZ PORASNA BLAGODARENIE NA STRUJATA


ZA IZLEZ OD KRIZA

�� Vo igra se nekolku sce-narija za izlez od krizata, koi poa|aat od zgolemuvawe-to na danoc-ite, do zam-rznuvawe na platite, pen-ziite i broj-ni otpu{tawa vo javniot sektor

Stravuvawata na ro-manskite ekonomski analiti~ari deka sega{nata runda na pregovori na

pretstavnicite na roman-skata vlada so ekspertite od Me|unarodniot monetaren fond (MMF), Evropskata unija (EU) i Svetska banka moàt da bidat najte{kite dosega, o~igledno }e stanat realnost. Po prvata nedela razgovori so pretstavnicite od roman-skoto Ministerstvo za fi-nasii, bankite, biznismenite i sindikatite, pristignuvaat zagriùva~ki vesti. Vo Romanija cirkuliraat razli~ni scenarija koi po-a|aat od zgolemuvaweto na taksite i danocite, do zam-rznuvawe na platite, penzi-ite i brojni otpu{tawa vo javniot sektor. Romanskiot minister za finansii, Se-bastijan Vladesku, potvrdi deka ne e isklu~ena mo`nosta Romanija ovaa godina da ne izleze od recesijata i deka moèn e negativen ekonom-ski rast. Iako, prognozite na MMF na po~etokot na godinava bea deka ekonom-skiot rast vo Romanija }e bide 1,3%, nabrzo po toa se korigiraa i najavija

rast od 0,8%.Vladesku izjavi deka sega se bara re{enie za zgolemuvawe na buxetskite prihodi, koi na po~etokot na godinata bea poniski od predvidenoto. Varijantata za zgolemuvaweto na taksite i danocite odlu~no ja otfrlaat Nacionalnata banka na Romanija i bi-znismenite, bidej}i smetaat deka vakvata merka nema da pomogne vo zazdravuvaweto na ekonomojata, tuku samo }e pridonese investitorite da si zaminat i da predizvikaat ekonomski kolaps. Romanskiot minister za so-obra}aj, Radu Berkanu, im predloì na ekspertite od MMF da se zgolemi buxetskiot deficit na pove}e od dogov-oreniot od 5,9%, bidej}i na Romanija & se potrebni inves-ticii vo infrastrukturata.“Ekspertite od MMF ni odgo-vorija deka imame pove}e mo`nosti. Ili da gi zgo-lemime buxetskite prihodi i od ovie sredstva da gi re-alizirame infrastrukturnite investicii i da gi namalime nepotrebnite rashodi, ili, pak, da najdeme druga for-mula so koja }e privle~eme privaten kapital”, izjavi Berkanu.

Romanija vo estoki razgovori so MMF

RADU BERKANUIZJAVI ROMANSKIOT MINISTER ZA SOOBRA]AJ

“Ekspertite od MMF ni odgovorija deka imame pove}e mo`nosti: ili da gi zgolemime

buxetskite prihodi i od ovie sredstva da gi realizirame

infrastrukturnite inves-ticii i da gi namalime nepotrebnite rashodi, ili, pak, da najdeme druga formula so koja }e privle~eme pri-vaten kapital”.

SVET BIZNIS POLITIKA07.05.201024

So cel da se is-pita zadovolst-voto na evrop-skite gra|ani za kvalitetot na uslugite vo ob-lastite na trans-

portot, zdravstvoto, kulturata i infrastrukturata, Galup Un-garija napravi istraùvawe nasloveno “Percepcija na kvalitetot na ìvot vo ev-ropskite gradovi” koe be{e sprovedeno vo noemvri, mi-natata godina. So cel da se izmerat lokalnite percepcii vo 75 gradovi od EU, Hrvats-ka i Turcija, Evropskata komisija, odnosno general-

SIROMA[TIJATA E GLAVEN PROBLEM NA EVROPEJCITE

ISTRA@UVAWE NA KVALITETOT NA @IVOT VO 75 EVROPSKI GRADOVI �

VASE [email protected]

niot direktorat za region-alana politika, pravi vakvi istraùvawa nekolku godini po red, so cel da se proceni misleweto na gra|anite za urbanite pra{awa. Predhod-ni ispituvawa bile prave-ni vo 2004 i 2006 godina, dodeka ovie istraùvawa za percepciite na gra|anite sluàt za komparaci ja so realnite podatoci od razli~ni statisti~ki izvori, za pra{awata za urbanoto op{testvo, nevrabotenosta i kvalitetot na vozduhot.Generalno, gra|anite se za-dovolni od kvalitetot na uslugite, posebno od trans-portot, zdravstvoto i ku-lurata, i od kvalitetot na javnite i zeleni povr{ni.

Postojat i pomalku negativni aspekti od istraùvaweto. Vo mnogu gradovi postoi mislewe pome|u gra|anite deka e te{ko da se najde rabota ili da se ovozmoì pristojno iveali{te. Mnoz-instvoto gra|ani smetaat deka sirmoa{tijata e glaven prob-lem vo nivnite gradovi. Ovie naodi moàt da se povrzat so ekonomskata kriza zaradi toa {to lu|eto po~nuvaat da gi ~uvstvuvaat reperkusi-ite. Mnogu od gradovite se soo~uvaat so zgolemena “soci-jalna polarizacija”, bidej}i se markirani kako socijalni divizii koi predizvikuvaat geografski disbalansi. Site ovie problem imaat jasen udar vrz blagosostojbata na

80% od evropskite gra|ani

se zadovolni od zdravstvenite uslugi

Najgolemiot proiz-voditel na luksu-zni avtomobili vo

svetot, BMV, vo izminatoto trimese~je ostvari profit od 324 milioni evra, ili 49 centi za akcija, dodeka istiot period minatata godina, germanskata kom-panija rabotela so zaguba od 152 milioni evra, ili 23 centi za akcija.Analiti~arite o~ekuvaa profit vo iznos od 264 milioni evra.

Pri-hodite od proda`bata porasnale za 8,1%, na 12,4 mili-jardi evra. Isporakata na avtomobilite vo prvite tri meseci ovaa godina se zgolemila za 14%, na 315.614 vozila, dodeka pobaruva~kata na kineskiot i brazilskiot pazar dvojno se zgolemila. “Dobrite kvartalni rezul-

tati nastanaa kako rezultat na golemata pobaruva~ka na na{ite modeli na re~isi site svetski pazari”, izjavi izvr{niot direktor na BMV, Norbert Reithofer, koj dodade deka se o~ekuva prodolùvawe na pozitivniot trend do krajot na godinata.

BMV VO PRVIOT KVARTAL GI NADMINA OÊKUVAWATA

Pretsedatelot na Evro-grupata i premier na Luksemburg, @an Klod

Junker, ja isklu~i opasnosta od pro{iruvawe na gr~kata kriza vo drugi zemji, kako [panija i Portugalija, kako i sekoja hipoteza za raspa|awe na evrozonata."Mislam deka [panija i Portugalija ne se vo situacija koja bi moèla da se sporedu-va so Grcija. Zatoa ne gledam objektivno osnovana opasnost od pro{iruvawe", istakna

Junker na pres-konferencija. Toj ja otfrli verojatnosta od raspa|awe na evrozonata.Opasnostite od pro{iruvawe na gr~kata dol`ni~ka kriza se zgolemija na berzite ovie denovi, po informaciite deka [panija, isto taka, planira da pobara ogromna finan-siska pomo{. Ovie glasini dovedoa do namaluvawe na indeksite na evropskite berzi i na vrednosta na evroto.Junker prizna deka Paktot za stabilnost i porastot }e

treba da bidat "zbogateni", so cel da bidat izvle~eni pouki od sega{nata kriza i da se zajakne buxetskata disciplina.Prethodno, ~lenot na up-ravniot sovet na Evropskata centralna banka (ECB) i pre-tsedatel na upravniot sovet na germanskata centralna banka, Bundesbank, Aksel Veber, istakna deka postoi seriozna opasnost problemite na Grcija da se pro{irat i vo drugi zemji od evrozonata.

@AN KLOD JUNKER ISKLUÛVA MO@NOST OD PRO[IRUVAWE NA GR^KATA KRIZA

�� @itelite na mnogu evropski gradovi tvrdat deka e mnogu te{ko da se najde rabota ili da se dojde do pristojno ìveali{te

gra|anite. Ova istraùvawe isto taka dozvoluva da se izmerat varijaciite vo odnos na toa dali gra|anite se sves-ni za pra{awata povrzani so klimatskite promeni, {to ukaùva na faktot deka nekoi od gradovite se ponapredni vo odnos na drugi, po ova pra{awe.

GLAVNI ZAKLUÔCIVo oblasta na zdravstve-niot sistem, rabotata i domuvaweto, gra|anite vo severozapadna Evropa se pozadovolni od zdravstvenite uslugi. Skoro 80% od ispita-nicite od ovie gradovi bile zadovolni od uslugite vo ovoj sektor, dodeka vo oblasta za pronao|awe rabota, rezulta-

tite se zastra{uva~ki bidej}i samo vo {est gradovi, ispita-nicite se izjasnale deka e le-sno da se najde rabota. Osven vo 10 gradovi, ispitanicite imale pesimisti~ki pogled vo pronao|aweto pristojno mesto za ìveewe i dvièweto na cenite na domovite.Vo odnos na siroma{tijata i ekonomskata situacija, osven vo devet gradovi, site drugi ispitanici mislat deka siroma{tijata e glaven problem vo gradot vo koj {to ìveat, a pove}e od polovina od ispitanicite prznavaat deka i samite imaat finan-siski problemi.Mislewata za prisustvoto na strancite vo ispitanite gra-dovi se generalno pozitivni, vo 68 gradovi ispitanicite se soglasuvaat deka nivnoto prisustvo e korisno, me|utoa skoro vo site gradovi, popu-lacijata koja se soglasila deka imigrantite se dobro integrirani e pomala od onie koi se soglasile deka nivnoto prisustvo e dobro za gradot.Vo odnos na bezbednosta i do-verbata, slikata e razli~na vo razli~ni gradovi. Skoro, edna tretina do edna polov-ina od gra|anite se soglasu-vaat deka nivnite sogra|ani se doverlivi, dodeka nekolku isto~ni gradovi se na najni-ska stapka po ova pra{awe. Vo pove}eto nordiski gra-

dovi, gra|anite se ~uvstvuvaat najsigurno.Se ~ini deka postoi podo-bruvawe vo oblasta na za-gaduvaweto na vozduhot vo evropskite gradovi. Vo pove}eto italijanski gradovi mnoz-instvoto od ispitanicite se soglasuvaat deka zagadu-vaweto pretstavuva golem problem.Vo odnos na administra-tivnite uslugi, vo eden od tri ispitani gradovi, pomalno mnozinstvo od ispitanicite mislat deka nivniot grad gi tro{i svoite resursi na odgovoren na~in, dodeka site germanski gradovi, osvem Minhen se najdoa na dnoto na ovaa lista.Vo 54 od 75 gradovi, vo odnos na infrastrukturata, skoro tri ~etvrtitni od ispi-tanicite se zadovolni so kulturnite ustanovi, a vo 69 gradovi mnozinstvoto se izjasnile deka se zadovolni od javnite povr{ini, a samo vo 25 gradovi, odnosno tri ~etvrtini od ispitanicite se zadovolni od ubavinata na nivnite ulici, zgradite i sosedstvoto.Skoro polovinata od ispi-tanicite vo site gradovi velat deka se mnogu dobro zadovolni od javniot trans-port, a najzadovolni po ova pra{awe se gra|anite vo Pariz, London, Praga, Stok-holm i Budimpe{ta.Zaklu~ocite od ova istra-ùvawe sozdavaat kompleksen miks na predizvici i potreba da se reagira na nekolku fronta za da se sozdade ur-ban pristap koj }e garantira odr`livost na gradovite. Kako solucija treba da se kombiniraat investiciite vo infrastrukturata, socio-ekonomskiot razvoj kako i da se promovira socijalnoto vklu~uvawe, s$ so cel da se zadovolat potrebite na evropskite gra|ani.


07.05.2010 25PATOT DO USPEHOT

BIDETE LIDERI, NE UPRAVUVAÎ!Vel~ ne go saka terminot me-naxirawe. Za nego toa pre-

dizvikuva negativna slika, kako na primer “da se dràt lu|eto vo senka”ili “kontrolirawe na lu|eto”. Negovata cel e da vodi i da sozdava vizija i da gi napravi lu|eto strastni vo nivnata rabota. Liderstvoto, spored Vel~, moè da se prepoznae kaj onie koi se aktivno vklu~eni, koi imaat dobri idei i onie koi znaat pove}e da stimuliraat i da in-

spiriraat, otkolku da sozdavaat depresija i da kontroliraat. Vel~ sovetuva: “Izgradete jasna vizija i vodete gi drugite kon nejzino ostvaru-vawe; ne menaxirajte so mali detali, tuku vklu~ete gi site i prifatete gi interesnite idei”.

BIDETE POMALKU FORMALNILu|eto glasno gi kaùvaa svoite idei ili go vikaa Xek, namesto

gospodin Vel~, a korporacijata stanuva{e s$ pomalku formalna. Xek ne nose{e vratovrski koga ode{e na rabota, ~esto odrùva{e neformalni sostanoci i gi ohrabruva{e site da bidat povedri. Neformalnosta gi in-spirira lu|eto da davaat pove}e idei i toa e eden od klu~evite za uspehot na XE. Kako da staneme pomalku formalni? Pravete breinstorming so va{ite kolegi i pretpostaveni; organizirajte neformalni sostanoci i zemete gi predvid i neformalnite druèwa.

NE JA TOLERIRAJTE BIROKRATIJATA, OTSTRANETE JA VEDNA[Birokratijata e kancerogeniot

element vo organizacijata koj moè da go zabavi procesot na donesu-vawe odluki, vodej}i do nepotrebni proceduri koi }e ja napravat kom-panijata pomalku konkurentna. Vel~ potencira deka sekoj vraboten treba

da se obide da se ottrgnuva od birokratijata sekoj den.

Za da ja “{utnete” birokratijata i za

da se poednos-

DESET LEKCII OD XEK VEL^

BIDETE LIDERI VO KOMPANIJATA, BIDETE LIDERI VO KOMPANIJATA, A NE VLADETELIA NE VLADETELI!

Koga Xek Vel~ go prezede Xeneral ele-ktrik (XE) vo 1981 godina, stana najmladiot ~elnik vo istorijata na XE, a potoa i le-gendaren lider koj go transformira{e XE od industriski gigant koj go zafati kriza vo po~etokot na 80-tite, vo edna od svetski najkonkurentnite kompanii. Vel~ e strate{ki mislitel, biznis-u~itel, korporativna ikona i menaxment-teoreti~ar. Ako kaème deka liderstvoto e umetnost, toga{ so sigurnost moème da kaème deka Vel~ se dokaàl kako najdobar slikar. So svojot unikaten liderski stil i karakter, Vel~ vleze vo is-torijata na korporativnoto liderstvo, vode-j}i go XE dve decenii, a “Kapital” vi prene-suva 10 lekcii {to moème da gi nau~ime od nego:

��


tavat rabotite, oslobodete se od nepotrebnata rabota. Rabotete so kolegite so cel da nosite efikasni odluki i napravete go va{eto mesto pomalku formalno.

SOOÊTE SE SO REALNOSTA, PRESTANETE DA PRETPOSTA-VUVATEKoga Vel~ se priklu~i vo XE,

za kompanijata se pretpostavuva{e deka e vo dobra situacija. No, Vel~ zabeleà brod koj tone i ima mnogu problemi, kako, na primer, padot na pazarniot udel, a tamu ima{e i golema birokratija. Namesto da se {eguva i da pretpostavuva deka rabo-tite }e se podobrat, Vel~ re{itelno “udri po masata” i gi natera site da se zafatat so rabota, ne podlegnuvaj}i na raznite lo{i ili dobri scenarija za sudbinata na firmata.

POEDNOSTAVETE GI RABOTITEVel~ ne smeta deka biznisot treba da bide kompliciran, tuku

negovata cel vo XE be{e da ja napravi rabotata poednostavna. Dali smetate deka poednostavuvaweto na rabotite e odli~no? Sekako deka odgovorot e pozitiven, bidej}i & ovozmoùva na organizacijata da se dviì pobrzo. Ajde da vidime {to veli Vel~ na ova pra{awe: “Poednostavete si go rabot-noto mesto; napravete gi sostanocite poednostavni i eliminirajte gi kom-pliciranite zabele{ki i pisma”.

PROMENATA E [ANSA, A NE ZAKANAKoga Vel~ vleze vo XE, mnogumina ne razbiraa zo{to se potrebni

promeni. Toj gi napravi potrebnite promeni, {to ja napravi XE daleku pofleksibilna i pokonkurentska or-ganizacija. Promenata, spored Vel~, ne treba da gi vlo{i rabotite. Taa moè da bide {ansa, dobra ideja, nova zdelka ili nov proizvod. Vel~ sovetuva kako da ja sovladate prom-enata i da izlezete kako pobednici:

XEK VEL^ - � “Liderstvoto zna~i otvorena organizacija, oslobodena od birokratija i s$ drugo {to }e go spre~i slobodnoto dvièwe na idei, lu|e i odluki”

5

6

4

8

2

3

1

7 9

10

Bidete zapoznaeni deka promenata e tuka za da ostane; o~ekuvajte go ona {to najmalku se o~ekuva, no, dviète se pobrzo za da bidete eden ~ekor ponapred; i podgotvete gi onie okolu vas na neizbe`nata promena koja }e vlijae na nivnite ìvoti.

MENAXIRAJTE PREKU STIM-ULIRAWE NA OSTANATITE, NE PREKU SVOJOT AVTORITETLiderstvoto ne podrazbira

kontrola i zapovedawe. Liderstvoto, spored Vel~, zna~i otvorena orga-nizacija, oslobodena od birokratija i s$ drugo {to }e go spre~i slobod-noto dvièwe na idei, lu|e i odluki. Toj ne go poddrùva stilot “jas sum glaven i vie }e pravite toa {to jas }e vi kaàm”. Toj preferira da gi inspirira drugite sami da posakaat da ja zavr{at rabotata. Za da gi naterate vrabotenite da ja rabotat svojata rabota so strast, nikoga{ ne upravuvajte so pomo{ na zakani; pokaète im na site kako so nivniot napor pridonesuvaat vo razvojot na organizacijata; i ispratete ra~no napi{ana blagodarnost do va{ite kolegi i potro{uva~i.

SPROTIVSTAVETE SE NA TRADICIJATAKako naslednik na ~elnoto mesto vo edna od najmo}nite svetski

korporacii, Vel~ ima{e izbor da ja po~ituva tradicijata i dolgata reputacija na sovr{enstvo ili da se sprotivstavi na istorijata. Vel~ go napravi najrizi~niot ~ekor preku sprotivstavuvawe na re~isi sekoj aspekt od istorijata na kompanijata i ja napravi XE najkonkurentnata kom-panija vo svetot. Spored nego, ona {to funkcioniralo vo minatoto, ne mora da zna~i deka }e funkcionira dobro vo idninata. Vel~ gi dava slednive soveti za da uspeete vo namerata: “Organizirajte sostanok koj }e bide nasloven kako “zo{to rabotime na toj na~in?”; potoa povikajte gi kolegite od

va{iot sektor da dadat edna ideja kako da se promeni ne{to {to e mnogu va`no vo kompanijata; i ne pla{ete se da se sprotivstavite na nekoj voobi~aen na~in na razmis-luvawe vo kompanijata”.

NE DOZVOLUVAJTE DA VLADEE HIERARHIJATA, TUKU INTELEKTOTVel~ smeta deka uàsen na~in

da se vodi biznis e koga menaxerite vladeat i vrabotenite slu{aat i pravat s$ {to }e im kaàt me-naxerite. Vel~ veruva deka “{to-sot” e vo lovewe na intelektot i deka organizacijata mora da gi ohrabruva lu|eto glasno da gi kaùvaat svoite idei i re{enija. Za da go napravi toa, Vel~ ja pretvori XE vo organizacija vo koja vladeat ideite i intelektot, namesto tradicijata i hierarhijata. Negovite soveti se da posvetite eden ~as nedelno za da vidite {to rabotat konkurentite i sekoga{ ponudete nagrada za najdobrata ideja.

NE OBIDUVAJTE SE DA UPRAVUVATE SO SE, UPRAVUVAJTE POMALKUOva zna~i da upravuvate

bez da navleguvate vo detali.Kompaniite treba da gi ohrabruvaat vrabotenite da imaat svoj sopstven izbor i da razmisluvaat za sebesi. Vel~ smeta deka obvrska na ko-mpanijata e da sozdade alatki i da gi obu~i vrabotenite za podo-bro da ja izvr{uvaat rabotata. Na krajot, rabotata na menaxerite e da kreiraat vizija i da go os-tavat svojot tim da deluva na taa vizija. Toa e najdobriot na~in da bidete nastrana od “preterano menaxirawe”. Za da ne bidete mikro-menaxer, ne se “pletkajte” vo bezna~ajni detali, tuku menaxirajte pomalku i ovlastuvajte, delegirajte i ne zastanuvajte na ne~ij pat.

MARKETING07.05.201026

KATERINA KOTLARESKASWOT RESEARCHKATERINA KOTLARESKASWOSWOSWOT RT RT RESEESEESEARCARCARCHHH

ÊKORI NA MYSTERY SHOPPING Za da se sprovede mystery

shopping na najefikasen na~in, kako prv ~ekor

treba da se identifikuva {to im e bitno na klientite i {to o~ekuvaat navistina od nas kako agencija, za da moàt vrz temelite na tie informacii da postavat sopstveni standardi i da obezbedat kvalitetna us-luga kon kupuva~ite, no ida definiraat biznis-procesi, kako i da gi educiraat vrabotenite za postave-nite standardi. Sledi da se izbere partnerot, da se informiraat vrabotenite za celite na sproveduvawe na mystery shopping, poradi snimaweto na momentalnata sostojba na kvalitetot na usl-ugite kon klientite. Imeno, gledaj}i {to im e va`no na kupuva~ite, e od klu~no zna~ewe da se meri kako ni “odi”, no i kako & “odi” i na na{ata konkure-ncija. Potoa sledi klu~nata pravilna komunikacija na rezultatite pred menax-erite i vrabotenite, kako i sproveduvawe na korektivni aktivnosti za unapreduvawe na kvalitetot na uslugata preku eventualna promena i prilagoduvawe na postoe~kite rabotni standardi. Posle toa, sledi edukacija na vrabotenite za budewe na svesta za va`niot odnos so kupuva~ite i potrebnite

proda`ni ve{tini. S$ pove-}e firmi implementiraat i sistem na nagraduvawe na menaxerite i vrabotenite vrz osnova na sprovedeniot mys-tery shopping. Posledniot ~ekor e ko-ntinuirano sproveduvawe na mystery shopping so cel da se oceni efikasnosta na obra-zovanieto i sproveduvaweto na korektivnite merki, kako i site vloèni napori, bide-j}i programata mystery shop-ping e na redovna osnova, vo koja vrabotenite znaat deka sekoj kupuva~ moè da bide taen, i se mnogu po-efikasni i objektivni na~ini vo vr{eweto na ednokratnite poseti. Za vreme na spremawe na mystery shopping bitno e da se zemat vo predvid sled-nive ~ekori:informirawe na vraboten- �ite za celite na sprovedu-vawe na mystery shopping,izrabotka i testirawe na �pra{alnikot i scenari-jata za sproveduvawe na posetite i telefonskite povici od strana na tajnite kupuva~i, izbor i obu~uvawe na �tajnite kupuva~i, orga-nizacija, sproveduvawe i kontrola na kvalitetot na posetite i telefonskite povici na tajnite kupuva~i, kako i izrabotka na izve{taj i �prezentirawe na dobienite rezultati.

KAKO DA IZBERETE PART-NER ZA SPROVEDUVAWE NA MYSTERY SHOPPING?

Mystery shopping vo najgolem del go nudat specijalizirani agencii, potoa toj moè da se pronajde i vo ponudite kaj agenciite koi{to nudat istraùvawe na pazarot, fir-mite za edukacija, ma-rketing-agenciite, a poneko-ga{ vo nekoi zemji toa go nudat i privatni detektivi. Bidej}i mnogu ~esto prvoto pra{awe e koj go rabote{e mystery shopping, potrebno e vnimatelno da se izbere partnerot za negovoto sproveduvawe.Pri toa se sovetuva da se vodi smetka za znaeweto i iskustvoto na partnerot vo oblasta na mystery shopping. Poradi toa proverite dali partnerot ima dovolen broj na tajni kupuva~i od razli~ni profili, dali gi izbira pravilno i kako gi educira, dali tajnite kupuva~i se iskusni, dali redovno ja izvr{uvaat taa rabota, dali moè agencijata vo kratok vremenski period da spro-vede golem broj poseti i brzo da gi dostavi baranite rezultati. Vo svetot, voobi~aen standard za ispra}awe na rezultatite od mystery shopping online e vo rok od 24 do 48 ~asa od posetata ili povikot na tajniot kupuva~.Potoa vodite smetka za

kvalitetot na uslugata koja samiot partner vi ja dava i proverete {to }e se slu~i dokolku ne{to trgne krivo, dali agencijata garantira kvalitet za svojata usluga, dali postoi transpare-ntnost na podatocite, vo koja mera, dali postoi mo`nost za podnesuvawe na àlba za izve{tajot. Ako odgovorot e potvrden na koj na~in i vo kolkav rok i dr.. I na kraj, ni najmalku ne e va`no dali partnerot e ~len na MSPA ili na nekoi drugi ugledni organizacii. Ako pomislite sami da orga-nizirate proekt mystery shop-ping, razmislete na slednovo: Se zanimavate so H �rabota, a ne vodite agen-cija za mystery shopping Organizacijata mystery �shopping bara komplicirana logistikaBidej}i ~esto prvoto �pra{awe na va{ite vrabo-teni e “koj go sproveduva{e mystery shopping?" vi treba agencija za mystery shopping koja ima iskustvo i dobar ugled vo ova podra~je. Agencijata ima educirani �i iskusni tajni kupuva~i i osiguruva iskrenost, eti~nost, kako i kontrola na kvalitetot vo sekoja faza na proektot, go eliminira nekvalitetniot i nelogi~niot autput, gi po~ituva roko-vite, re{ava brojni prob-lemi i pra{awa.

SWOT RESEARCH e edna od prvite doma{ni agencii za istraùvawe na pazarot koja, ko-mbiniraj}i gi metodite mystery shop-ping i market research, ovozmoùva integrirani istraùvawa so koi se dobivaat seopfatni rezultati za vistinskite potrebi na klientite, nivnite o~ekuvawa i zadovolstvo, kako i kvalitetot na uslugite koi gi dobivaat.

K O M E R C I J A L E N O G L A S K O M E R C I J A L E N O G L A S

07.05.2010 29 KULTURA

Nedelata na ev-ropskiot film, naslovena “Edna Evropa, edna kul-t ura , edna ki -

nematografija”, zavr{uva vikendov vo Kinotekata na Makedonija. Od dvaesetinata odli~ni naslovi na progra-mata dosega bea prikaàni, me|u drugite, i “Jas, don Xovani” na Karlos Saura, “To~ka.kom” na Luis Teles, “Film” na Ivo Trajkov, “Kuskus i riba” na Abdel Ke{i{, “Dete na vojnata” na Kristijan Vagner... No, nared-nive tri dena se prikaùvaat, moèbi, najvrednite filmovi od ovoj pregled na aktuelniot evropski film, ~ij naslov e metafori~en antipod na Hit-lerovata maksima “Edna zem-ja, eden narod, eden voda~”. Denes (7 maj, petok) od 17 ~asot na programata e fin-sko-germanskata koprodukcija “Svetlina vo kve~erinata” na kultniot Aki Kaurismaki. Tipi~na storija za nego-viot opus: glavniot junak e apati~en ~ovek, no}en ~uvar, koj misli deka novata vrska so atraktivna “plavu{a” e dolgoo~ekuvaniot presvrt vo negoviot ivot, s$ dodeka ne doznae deka ubavicata saka da go iskoristi za grabe` na zlatarnica. Vo terminot od 19 ~asot e kanskiot laureat, “Belata pandelka” na Mihail Haneke, crno-bel film za edno malo selo na severot na Germanija pred Prvata svetska vojna i ~udnite ri-tualni kaznuvawa vo nego, pottiknati od rigidnite ver-ski moralni kodeksi. Mnogu-

STOJAN [email protected]

MIHAIL HANEKE - � vode~ki evropski avtor

LUKAS MODISON - � Kontroverznost bez zadr{ka

�� Koga li~noto }e se sretne so univerzalnoto, toga{ nastanuva i dobro par~e film. Slu~ajno ili ne, vo taa (politi~ka) al-hemija se krie i nastanokot i opstanokot na evropskata ideja

Musolini: pred po~etokot na Prvata svetska vojna, mladiot Benito, toga{ siroma{en socijalisti~ki sindikalec, ja ubeduva bogatata sopruga da go prodade celiot nejzin imot, a parite da gi investira vo vesnikot koj go osnova... Vo 19 ~asot se prikaùva “Pr-viot red” na Dejvid Glison, irsko-britansko-germanska koprodukcija za emigrantot od Kongo koj misli deka ne-govata sre}na idnina samo {to zapo~nala vo Irska. Prvo kriminalcite go grab-nuvaat negovoto semejstvo i go ucenuvaat da im pomogne da ja ograbat bankata vo koja toj raboti kako ~uvar, a potoa ima problemi i so islednicite od emigrantskoto biro. Posledniot naslov na ovoj ev-ropski pregled e rezerviran za {vedsko-danskiot film “Mamut” na kontroverzniot reìser Lukas Modison. Negovata storija zapo~nuva so idili~niot ivot na moderna i uspe{na bra~na dvojka, posveten na nivnite elitni profesii (toj e veb-dizajner, taa e hirurg), pa zaradi pre-

50 -godi{ninata na Skopsko leto so u~estvo na Dilan

SILVANA [email protected]

mina vo filmot na Haneke go vidoa i ra|aweto na naciz-mot kako op{testven fenomen. Peto~niot termin od 21 ~asot e rezerviran za gr~kiot film “Platonovata akademija” na Filipos Citos, koj e kritika na gr~kiot nacionalizam. Zdodevnoto sekojdnevie na glavniot junak, koe se sostoi od mal biznis so siroma{ni efekti, igrawe fudbal i podbivawe i prezirawe na albanskite ekonomski emigranti vo Grcija dobiva drug tek koga doznava deka i toj, moèbi, ima albansko poteklo... Sabotniot popladneven termin od 17 ~asot e planiran za ro-manskiot film “Angel zaka~en za mene” na George Preda: storijata govori za uspe{na pijanistka koja {to uìva vo vnimanieto na nepoznatiot oboàvatel koj ja opsipuva so nevoobi~aeni podaroci i poraki s$ do momentot koga }e se po~uvstvuva izmanipu-lirana vo taa izreìrana pretstava. Vo 19 ~asot na programata e bugarsko-holan-dsko-slovene~ko-germanskata koprodukcija “Svetot e golem

i spasenieto demne od seka-de”. Glavniot junak doìvuva soobra}ajna nesre}a vo Ger-manija i doìvuva amnezija, pa dedo mu, so cel da se seti na minatoto, kupuva tandem-velosiped so koj patuvaat vo nivnata tatkovina Bugarija. Filmot ima internacionalna akterska ekipa sostavena od Miki Manojlovi}, Ana Papadopulu, Karlo Qubek, Hristo Mutaf~ev i dr. Vo tretiot saboten termin od 21 ~asot na programata e {pansko-portugalskata ko-produkcija “Drvenata kutija” na Huan Karlos Falkon. Anhela Molina ja ima glav-nata uloga vo storijata za pogrebot na eden omrazen ~ovek komu, dodeka trae bdeeweto do negoviot zakop, mu se osvetuvaat site onie koi ja nemale hrabrosta da go storat toa dodeka bil iv. Vo nedelniot popladneven termin od 17 ~asot na pro-gramata e italijanskiot film ”Pobeda” na isklu~itelno angaìraniot avtor Marko Belokio. Vo ovoj film toj se zanimava so malku poznatata storija za prvata sopruga na

NEDELA NA EVROPSKIOT FILM

KREATIVNA ME[ANICA

zafatenosta, nivnata }erka e odgleduvana od dadilka. K o g a maò t z amin u va

na dale~en slu`ben pat, zapo~nuvaat nastani so dramati~ni posledici...

KAKO SE KALE[E FA[IZMOT - � mladiot Musolini vo “Pobeda” na Belokio

KONCERT

KONE^NO, BOB DILAN!�� Eden od najpoznatite rok-muzi~ari na

dene{nicata doa|a vo Skopje, organi-zatorite najavuvaat golem spektakl

U{te eden muzi~ar od svetski kalibar gos-tuva vo Makedonija: dolgoo~ekuvaniot Bob Dilan. Po serijata

od odli~ni koncerti, spisokot na zvu~nite imiwa od tef-terot na Avalon produkcija prodolùva. Koncertot }e se odrì na 4-ti juni vo arenata Metropolis, a so nego }e bide ozna~en po~etokot na Skopsko leto, koj godinava ja prosla-vuva 50-godi{ninata. Salata }e bide prisposobena i podelena spored cenata na biletite, koi za ime od vakov tip se svedeni na minimum:

2000 denari za stoewe, 2500 na balkonot, zad vip-delot 3000 i vleznicite za pred binata }e bidat 4000 de-nari. Dilan doa|a so svoe svetlo i ozvu~uvawe i so specijalna ekipa koja }e se griì za nego. Koncertot e so poddr{ka na Minis-terstvoto za kultura, koi izrazija ogromno zadovolstvo {to se del od nastan od vakov tip. Organizatorite

soop{tija deka gostuvaweto na Dilan e vo ramkite na turnejata na popularniot

muzi~ar, koj }e nastapi i vo Sofija, Bukure{t, Belgrad i Zagreb.

HI-TECH07.05.20103030TOP-TEHNOLOGII

DO PODOBRO ZDRAVJE, KOMUNIKACIJA I EKOLOGIJA�� Spoj na dva revolucionerni leka

protiv rak na dojka, fuzija na socija-lnite mreì so televizija i beton koj nema da & pre~i na priodata se me|u tehnolo{kite inovacii nameneti za idninata

Ugledniot Tehnoloxi Rivju (Technology Re-view) ja objavi svoja-ta godi{na lista na novi tehnologii vo

oblasta na zdravjeto, ekologi-jata, komunikacijata...Sekoja godina najstariot svetski poznat magazin gi objavuva listite na novite deset tehnologii koi mnogu vetuvaat . Stanuva zbor za tehnologii koi spored uredni~kata politika na toa spisanie, sostaveno vo dale~nata 1899 godina pod pokrovitelstvo na Institutot za tehnologii Masa~usets, od Boston smetaat deka tie navistina }e go promenat na~inot na koj ìveeme. Za nekoi od niv s$ u{te nema soodvetni termini vo make-donskiot jazik.

NOVO ORU@JE VO BORBATA PROTIV RAKOT

Amerikanskata kompanija Genente~ (Genentech)e poznata po “herceptin”(Herceptin) i “avastin” (Avastin), dva izvonredni leka protiv ra-kot na dojkata. Herceptin e antitelo ~ij target e HER2, protein povrzan so 20% na tumori na dojkite. Avastin e antitelo koe go blokira pro-teinot VEGF koe go stimulira sozdavaweto na krvni ìli koi go hranat tumorot. Samo vo prethodnata godina ovie dva leka uspeaja da donesat prihod vo kompanijata od 11 milijardi dolari. Sega e

napravena kombinacija od ovie dva leka za da se do-bie eden, antitelo so dvojno deluvawe. Vo tek se probite na ovoj lek vrz pacienti koi se zaboleni od rak na dojka. Nau~nicite se nadevaat deka so ovoj lek }e se pomogne vo otstranuvawe na glavniot problem – hemoterapija t.e. tumorskite àri{ta da stanat otporni na lekovite. Tretmanot so eden lek koj gi uni{tuva tie àri{ta na mnogu na~ini moè da go poednostavi le~eweto.

SOCIJALNA TELEVIZIJAPodolg period se zableùva deka e namalen interesot na sledewe na televiziski prenosi vo ìvo. Me|utoa, poslednive nekolku godini, nekoi nastani koi se pre-nesuvaat vo ìvo, kako {to se Olimpiskite igri, dode-

luvaweto na Gremi-nagra-dite, Oskarite, privlekuvaat zna~itelen broj na gleda~i. Analiti~arite tvrdat deka pri~ina za toa se novite naviki na gleda~ite. Dodeka se gledaat prenosi vo ìvo, lu|eto pu{taat sms-poraki, telefoniraat, sedat na Fe-jsbuk....Pottiknata od tie novi naviki, nau~nikot Mari Xo{ Montpeti ve}e nekolku godini raboti na razvojot na socijalnata televizija, koja bi trebala da gi soedini iskustvoto od socijalnite mreì so iskustvoto od pa-sivnoto tradicionalno gle-dawe na TV. Minatata godina Montpeti so svoite studenti ja prezentira{e novata so-cijalna televizija. Srednata baza na podatoci se sobira vo videoprilog kako {to e YouTube, kade {to se delat specifi~nite podatoci so ~le-novite na socijalnite mreì, ispora~uvaat video-prilog, a potoa im ovozmoùvaat na svoite korisnici da ispra-}aat poraka preku i Phone. Na toj na~in, se izbegnuva koristeweto na TV-ekranot

za ispra}awe na poraki. Toa bi go iritiralo onie gleda~i koi ne sakaat tekstovite da im ja pokrivaat slikata na nivnite ekrani so visoka rezolucija. Istraùvawata na ovaa nau~ni~ka ja priv-lekoa kompanijata Briti{ telekom (British Telecom) koja podolgo vreme se zanimava so razvojot na svojata soci-jalna televizija. Ovoj trend na socijalna TV }e zaìvee vo narednite godini, smeta Montpeti i se raduva {to tokmu nejzinata }erka e mnogu motivirana za ovaa rabota. Ovaa TV bi moèla da im ovozmoì na svoite korisnici da ostanat po-vrzani i pokraj prostornata oddale~nost.

ZELEN BETONPoznato e deka proizvodst-voto na cement e golem izvor na jagleroden dioksid. Na primer, pri proizvodstvoto na eden ton “portland” ce-ment, ~ie koristewe e mnogu ra{ireno, se osloboduva 650 do 920 kilogrami od toj ozloglasen gas. Celokup-noto svetsko proizvodstvo na cement vo 2009 godina go so~inuva 5% svetsko emiti-rawe na jagleroden dioksid minatata godina. Me|utoa, nau~nikot Nikolaos Vlasopu-los do{ol do ideja kako da se re{i problemot so taa emisija. U{te kako student ja razvil idejata za sozdavawe na takanare~en “zelen ce-ment” koj apsorbira pove-

EKOLOGIJA

Globalnoto zatoplu-vawe, s$ pobrojniot otpad i zagrozuvaweto na prirodnite resursi se glavna grià ne

samo za ekolozite, tuku i za nas. Dodeka sekojdnevno ja sfa}ame prirodata zdravo za gotovo, seto ona {to ni go dava prirodata so ilja-dnici godini poleka se gubi, a nie ne razmisluvame deka prirodnite izvori ne se ve~ni. Najgolemite ekolo{ki katastrofi gi predizvikuva industrijata, a ako ne moème celosno da gi spre~ime, moème barem da gi namalime nivnite negativni vlijanija i da ja za~uvame prirodata. Bez odrekuvawe i bez pre-terana angaìranost moème da pridoneseme za malo ekolo{ko ~udo.

[tedlivi sijalici �Iako se poskapi od obi~nite, nivniot vek na traewe e 10 pati podolg od obi~nite, kade {to samo 5% se koristi za osvetluvawe, dodeka ostanatiot del odi vo toplina. Osven toa, {tedlivoto osvetluva~ko telo koristi pet pati pomalku struja od voobi~aenoto, taka {to osven {to ja ~uva oko-linata, dolgoro~no e i mnogu isplatlivo.Namalete so greeweto �ili ladewetoNe e potrebno da go isklu~ite greeweto ili ladeweto, tuku da go namalite pred da izlezete od doma i neposredno pred da legnete da odmorite. Na toj na~in }e go namalite potro{enoto fosilno gorivo i parite, se razbira, dodeka kosata i koàta }e vi bidat bla-godarni poradi pomalku suviot vozduh vo prosto-rijata.Isklu~ete gi elektri~nite �

aparatiIsklu~uvaweto na tele-vizorot so dale~inskiot upravuva~ e pogodno dodeka leìte vo krevet, me|utoa e nezgodno za tro{eweto na struja. DVD-ta, kompjuterite i televizorite tro{at okolu 80% struja dodeka se na pozicijata "stend baj". Istoto vaì i za polna~ite na mobilni telefoni. Zadolìtelno isklu~uvajte gi otkako }e se napolni baterijata na mobilniot. Na toj na~in {tedite zna~itelno koli~estvo na energija.Oddale~ete go mebelot od �radijatoriteNa ovoj na~in }e ovozmoìte dotek na topol bran. Su{eweto na oblekata na zatopleniot radijator moèbi vi se ~ini kako dobra ideja, me|utoa na toj na~in se blokira toplinata koja e dovolna za celiot pro-stor.I kazan~eto {tedi �Skoro edna tretina

od vkupniot iznos na potro{ena voda vo doma}instvoto se tro{i preku kazan~eto vo toaletot. Ako vo nego se vgradi pregrada, vodata }e te~e tolku kolku {to go drìte kop~eto. Na toj na~in moète da spasite i do 8.000 litri voda godi{no.Tu{irajte se �So tu{irawe se tro{i pomalku voda otkolku koga se bawate. Ako, sepak, se odlu~ite da ja napolnite kadata so voda, dobro bi bilo da ja podelite so nekogo. Ako pritoa upotrebite svetlo, toa neka bidat sve}i, zatoa {to na toj na~in planetata }e vi bide blagodarna.Sekoe lon~e so kapa~e �Ako go zatvorite sa-dot vo koj gotvite, }e ja koristite samo onaa energija koja navistina vi e potrebna. Ako kori-stite rerna, stavete dve jadewa odedna{. Pri-lagodete ja goleminata na dvete grejni plo~i na goleminata na sadovite.Stoplete samo odredeno �koli~estvo vodaKoga sakate da naprav-ite kafe ili ~aj, stavete samo onolku voda kolku {to e potrebno. Godi{no }e za{tedite iljada litri voda.Odmrznuvajte ja hranata �Ako sakate zamrznatata hrana da ja podgotvite

�� Deset raboti kako da gi spasite ku}-niot buxet i planetata Zemja

[tedlivata � sijalica tro{i pet pati pomalku struja od voobi~aenoto

10 pati podolgo traat

{tedlivite od obi~nite sijalici

KAKO DA GI [TEDITE PARITE I PRIRODATA


11 milijardi dolari e

dosega{niot prihod od lekovite protiv rakot na

dojkata

}e jaglerod dioksid otkolku {to osloboduva vo tekot na procesot na proizvodstvo. “Gi istraùvav svojstvata na cementot koi se dobivaat so me{aweto na magnezium oksid so portland cement”, objasnuva Vlasopulos, koj vo me|uvreme go usovr{i svojot ”recept” kako da dobie ne samo ekolo{ki prifatliv, tuku i cement so potrebni mehani~ki svojstva. Bla-godarej}i na finansiskata injekcija od okolu 1,5 mi-lioni dolari koi gi donira{e Kralskoto dru{tvo, kom-panijata Novakem (Novacem) }e zapo~ne so pilot-proekt, proizvodstvoto na zelen cement.

� Socijalno TV – ostanete pozrzani i pokraj prostornata dale~ina

vo mikrobranova pe~ka, prethodnata ve~er stave-te ja vo friìder ili, pak, ostavete ja na sobna

temperatura.Reciklirajte! �Reciklirajte stara ambalaà, plastika,

limenki. Veruvajte, prirodata }e vi bide blagodarna.

07.05.2010 31SPORT

SPORTSPORT

SR\AN IVANOVI]ivanovic@ka pi tal.com.mk

@oze Muri-wo d en e s g i ` i v e e “ y v e z d e n -ite migovi” od svojata

trenerska kariera. Toj e najskapiot, najposakuvaniot i, vo momentov, najuspe{niot trener vo svetot. Portuga-lecot, kako “kormilar” na Inter e na najdobar pat da ja odbrani titulata vo Italija, no i da dojde do triumf vo Ligata na evrop-skite {ampioni. Vo serija gi eliminira{e ekipite na êlzi i Barselona, no ona {to mu dava dopolnitelen kredibilitet e faktot deka so odbranata na svojot tim, uspea da go sopre najdobriot fudbaler na dene{nicata Lionel Mesi.“Inter ne e odbranbena ekipa, ednostavno igrame dobro vo odbrana”. Ovaa konstatacija na Muriwo, na svoja koà ja po~uvstvuva Mesi koga vo dvata polufi-nalni natprevari od {ampi-onskata liga, vkupno tripati se povrza so topkata, a pri-toa be{e onevozmoèn da dojde do poseriozna situacija za gol. Da, toa zvu~i, no i izgleda mnogu za~uduva~ki ako se zeme predvid faktot deka Argentinecot do duelot so Inter be{e vo svojata najdobra forma. Golemite ekipi na Arsenal vo Ligata na {apionite i Real Madrid vo {panskoto prvenstvo vo istiot period bea, bukvalno, torpedirani od Mesi, koj, bukvalno, si poigruva{e so odbranbenite fudbaleri na protivni~kite timovi. Mediumite ve}e zapo~naa da prenesuvaat komentari od timot deka Mesi e najdo-briot vo istorijata i deka e nezapirliv. Toj e fudbalskiot Mesija, govorea mnogumina, no, od dene{na perspektiva, Muriwo e negoviot Pontij Pilat.

[AHOVSKA TAKTIKA VO DUELOT SO VAN GAL

“Ne e bitno dali }e uspeeme da go pobedime Baern Minhen vo golemoto finale. Inter so sigurnost }e ja osvoi Ligata na {ampionite. Ako ne godi-nava, toga{ narednata, ili vo narednite nekolku sezoni”. To~no e deka samiot plasman vo finaleto na najkvalitet-noto evropsko klupsko nat-

prevaruvawe e uspeh sam po sebe za ekipata na Inter, koja spored igra~kiot kadar zaostanuva zad vode~kite ekipi od Stariot kontinent. No, so eventualnata pobeda na Baern, Muriwo }e dobie u{te edna potvrda na sop-stveniot kvalitet, bidej}i trener vo bavarskiot klub e negoviot porane{en u~itel Luis van Gal.Dodeka prestojuva{e vo Barselona, Portugalecot vr{e{e nekolu asistentski ulogi za legendarniot ang-liski trener Brajan Robson, od preveduva~, lice za odnosi so javnosta, do pomo{nik-trener. Za svojot porane{en mentor Muriwo ima samo pofalni zborovi, iako ja odbi nego-vata ponuda od Barselona da go sledi vo Wukasl.“Od Robson ja nau~iv na-jbitnata rabota vo ìvotot - koga si na vrvot vedna{ po~nuva{ da pa|a{, a od tvojata ume{nost zavisi so koja brzina }e go dopre{ dnoto”.No, otkako na Nou Kamp pris-tigna Van Gal, Muriwo be{e promoviran vo glaven trener na vtorata ekipa, kade {to od Holan|anecot dobi odvr-zani race vo rabotata. @oze uìva{e potpolna doverba od Luis, od kogo samiot veli deka ja nau~il su{tinata na fudbalot. I pokraj toa {to nekolku godini rabotat na sosema razli~ni destinacii, dvajcata stru~waci ja imaat so~uvano odli~nata komu-nikacija, koja e zasnovana na debatirawe po razni takti~ki opredelbi na trenerskiot zanaet.Svoite razmisluvawa sega }e imaat mo`nost da gi preto~at vo delo i na fudbalskiot teren da “izdebatiraat” so postavenosta na svoite ekipi, koi sezonava se pokaàa kako najsilni, tokmu vo takti~kata podgotvenost.

OD GODINA VO REAL MADRID?

“So reprezentacijata na Portugalija planiram da se penzioniram, a nared-

noto dostignuvawe vo mo-jata kariera posakuvam da bide {ampion vo {pan-skoto prvenstvo”, so ovaa izjava Muriwo ja podotvori {pekulacijata, spored koja od narednata ezona toj }e se najde na “kormiloto” od Real Madrid”. Ve}e podolgo vreme se govori za negoviot transfer na Pirinejskiot poluostrov, kade {to negovoto ime se povrzuva{e so {panskite giganti Real i Barselona. No, po eliminacijata na Barselona, te{ko deka Muriwo bi moèl da se preseli vo katalon-skata pres-t o l n i n a , kade {to vo momentov e proglasen za najomrazeniot ~ovek. Ottuka, Real e edin-stvenata opcija za Muriwo vo [panija. Pretsedatelot na kralskiot klub, Floren-tino Perez, kone~no se re{i vo svojata ekipa da donese kvaliteten i beskompromisen trener, na smetka na razga-lenite yvezdi, koi dosega imaa zagarantirano mesto vo startniot sostav.“Ne znam to~no dali i do-godina }e go vodam Inter.Toa vo fudbalot nikoga{ ne se znae”, ovaa izjava portugalskiot stru~wak ja dade pred dva dena, po {to vrtoglavo zapo~naa da se {irat {pekulaciite za negoviot nov anga`man. Iako Real e “fiks” na mediumite, dosta ~esto se spomnuva i opci-jata toj da go prezeme timot na Liverpul, kade {to letovo se pretposta-vuva deka }e se slu~at seriozni promeni vo pogled na sopstveni~kot, trenerskiot i igra~kiot kadar.Bez razlika dali Muri-wo }e zamine ili }e se re{i da ostane vo Inter, od nego i na-tamu }e se baraat tituli. Toj go

poseduva receptot za brz us-peh, po {to stana omilen kaj vloùva~ite vo fudbalskite ekipi. Premnogu e golema pobaruva~kata za negovite uslugi za da toj se zadrì na edno mesto podolg period. Aleks Ferguson go predloì kako svoj naslednik vo timot na Man~ester junajted. Te{ko deka Muriwo }e moè da ostane nekolku decenii vo redovite na “|avolite”, kako {to toa mu uspea na ser Aleks, no, zatoa e na dobar pat da bide {ampion vo site zna~ajni nacionalni prven-stva, a {to se odnesuva do evropskite natprevari, tuka i onaka ima s$ osvoeno.

“UBIECOT NA MESI”

Ekipite na Rabotni~ki i Teteks se izborija za plasman vo fina-

leto na nacionalniot kup, no ne znaat koga }e igraat za vredniot pehar. Vo fudbalskata federacija na Makedonija propadna idejata za dvojna pro-grama na 19 maj, koga so otvoraweto na svetskoto prvenstvo za fudbaler-ki do 19 godini, be{e planirano i odigruvawe na finalniot natprevar vo kupot. Na sugestija od FIFA-duelot e otkaàn, a od ku}ata na fudbalot s$ u{te nemaat odredeno dopolnitelen datum.Renova be{e promovirana vo nov {ampion na Make-donija, no otkako be{e potvrdena suspenzijata na Pobeda, na prilep~ani im se izbri{ani bodovite osvoeni vo prvenstvoto, po {to borbata za titu-lata prodolùva i vo narednite tri kola.Pobeda e tretata ekipa {to go napu{ti prvenst-

Feni Industri pov-ede so 2:1 vo fi-nalnata serija od

plej-ofot na makedonskoto ko{arkarsko prvenstvo, kade {to kavadare~kiot tim se bori za titulata so ekipata na Vardar Osiguruvawe.80:74 glase{e rezultatot po krajot od sredbata, koja {to be{e re{ena duri vo poslednata minu-ta, blagodarej}i na seri-jata od 8:0 na doma{nite ko{arkari, koi poradi podobriot me|useben re-zultat vo regularniot del od prvenstvoto finalnite dueli gi zapo~naa so prednost od 1:0.Najefikasen na terenot be{e ko{arkarot na Vardar, Damjan Stojanovs-ki so postignati 22 ko{a, dodeka vo pobedni~kta ekipa, listata na strel-cite ja predvode{e Xejms Laf so 15 poeni.

voto sezonava, otkako pre-thodno natprevaruvaweto poradi bojkot go prekinaa Makedonija \P i Sloga jugomagnat.

Fudbalerite na Pobeda go odigraa pogole-miot del od sezonata, iako be{e odnapred poznato deka }e bidat suspend-irani

Laf be{e najefikasniot podinec vo pobedni~kata ekipa

Inter ne e odbranbena ekipa, tuku ednostavno igrame dobro vo odbra-na. Ovaa konstatacija na Muriwo na svoja koà ja po~uvstvuva Mesi, koga vo dvata polufinalni natpre-vari od {ampionskata liga, vkupno tripati se povrza so topkata

C

KAPITAL VI GO PRETSTAVUVA @OZE MURIWO, NAJDOBRIOT FUDBALSKI TRENER NA DENE[NICATA

oss e ou o 5

TOTALEN HAOS VO FUDBALOTTOTALEN HAOS VO FUDBALOT

FENI NEOSVOJIV VO KAVADARCIFENI NEOSVOJIV VO KAVADARCI

Sledna destinacija za Portugalecot e {panskoto prvenstvo

Sledna destinacija za Portugalecot e {panskoto prvenstvo

Muriwo go poseduva receptot za brz uspeh

Muriwo go poseduva receptot za brz uspeh

br.36_kapital_petok 07 maj 2010

Documents