PROJE ADIPROJE ADIKIRTASİYE BOYALARIKIRTASİYE BOYALARI

PROJE ADIPROJE ADIKIRTASİYE BOYALARIKIRTASİYE BOYALARI

•Pastel BoyaPastel Boya•Guaj BoyaGuaj Boya•Sulu BoyaSulu Boya

120610052 Bedriye TETİK 120610072 Aylin ÖZKAN

120610068 Şeyma ÖZÇELİK

BOYANIN TARİHÇESİ• Eşyaya renk vermek, süslemek veya

dış etkilerden korumak için onun içine katılan veya üstüne sürülen renkli maddelere “boya” denir.

• İnsanlar binlerce yıldan beri yaptıkları türlü eşyayı, oturdukları binaları, bindikleri vasıtaları, hatta doğrudan doğruya kendi vücutlarını türlü renklerde boyamışlardır. Mısır piramitlerinde, Peru’daki İnka mezarlarında boyalı eşya bulunmuştur. Daha bundan 25.000 yıl önce yaşayan mağara adamları, mağaralarının duvarına yaptıkları resimlerde boya kullanmışlardır. Mısır’da bulunan 5.000 yıl öncesine ait bir mumyanın boyalı kumaş şeritlerine sarılmış olduğu görülmüştür.

• M.Ö. 1000 yıllarında Fenike’nin Sur (Tyre) şehri mor boyasıyla tanınmıştı. Bu boya Akdeniz’de bulunan bir kabuklu böcek çeşidinin salgısından elde edilirdi. Bunu ancak çok zenginler kullandığı için boyaya “şahane mor” adı verilmişti.

• İnsanlığın bildiği en eski boya çivit rengi boyadır. Bu boya Uzak Doğu’daki bazı bitkilerden elde edilmekteydi. Teb’de bulunan M. Ö. 3000 yılına ait bir elbisenin çivitle boyandığı da anlaşılmıştır.

Boya Niçin Renk Verir• Boya maddelerinin

sürüldüğü eşyayı renklendirmesi moleküllerinin içindeki atomlarının dizilişlerinden ileri gelir. Boyalarda asıl rengi taşıyan kısma “chromophore” (kromofor = renk taşıyan) denir. Kromoforlar birçok atomlardan yapılmıştır. Boya kimyagerleri 15 kadar kromofor olduğunu tespit etmişlerdir. Boyalardaki her rengin kendine göre bir dalga uzunluğu vardır. Bir kromoforun atomları çeşitli renklerin dalga uzunluğu ile titreşir bu sayede renkli ışınları emer veya yansıtırlar.

Kumaşlar Nasıl Boyanır• Kumaşlar başlıca iki şekilde boyanır: Bunlardan biri

“daldırmak”, diğeri de “basmak” tır. Birincisinde boyanacak eşya boya maddesine batırılır. Diğerinde ise, tıpkı gazete baskısında olduğa gibi verilmek istenen renk, kumaş bir makineden geçirilerek onun üstüne basılır. Kumaşları boyarken boya maddesini dokumada kullanılan ipliğin cinsine göre seçmek gerekir. Bir cins ipin kabul ettiği boyayı bir başkası kabul etmez.

• Bir kısım kumaşların boyası güneş, yıkama, ütü vs. gibi dış etkiler karşısında rengini kaybetmez. Bazı kumaşlar da bu gibi şartlar altında solar. Kullanılacak boyaların bu bakımdan da boyanacak maddeye uygun özellikte olması gerekmektedir. Mesela ipek veya yüne solmaz bir renk veren boya pamuklu veya suni elyaftan yapılma bir kumaşa vurulursa iyi sonuç vermeyebilir.

Boyar Maddeler• Boyar maddeler başlıca üçe

ayrılır: — Doğal boyalar: İlk

insanların kullandığı boyalar hayvan ve bitkilerden elde edilirdi. Ayrıca bazı bitkilerin köklerindén ve meyvalarından da boya çıkarılırdı. Bugün de bunlardan faydalanılmaktadır. Boya çıkarmaya yarayan doğal maddelerin başlıcaları şunlardır: Kına, safran, çivit, turnusol bitkileri, kırmız böceği, Akdeniz’e mahsus bir cins yumuşakça.

•

Bazı Bitkilerden Boya Eldesi

• — Madeni boyalar: İnsanlar eskiden beri bazı madenlerden de boya çıkarma yolunu bulmuşlar üstelik bu çeşit boyaların bitki ve hayvanlardan elde edilen boyalardan daha iyi solmayan renkler verdiğini görmüşlerdir. Bu amaçla çeşitli kayalar da kullanılmıştır. Bunlardan dövülüp un haline getirilerek boya işlerinde faydalanılmıştır,içinde sülfür gibi maddeler bulunan suları da boya olarak kullanılmıştır. Bugün kullanılan başlıca madeni boyalar kurşun, çinko, titan, baryum, antimon, kadmiyum, krom ve kobalt bileşikleridir.

• — Sentetik boyalar: Bugün hemen hemen bütün madeni ve doğal boyaların yerini sentetik boyalar almıştır. Bunlar hem daha ucuza mal olmakta hem de daha zengin renk çeşidi vermektedir. Sentetik boya yapımında kullanılan asıl madde maden kömürüdür. Boyanın ham maddesi maden kömürünü kapalı fırınlarda ısıtmak suretiyle elde edilir. Böylece kömürün katranı ayrılmış olur. Boya maddeleri de katranın çeşitli sıcaklıklarda ısıtılması yolu ile ayrılır. Çünkü çeşitli ham maddeler çeşitli sıcaklıklarda kaynar. Böylece her ham madde katranın o maddeye has sıcaklıkta kaynatılmasıyla elde edilir. Bu maddeler ya renksiz sıvılar veya kristaller halindedir.

• Boya yapmakta kullanılan ham maddeler benzen, toluen, ksilen, fenol, krezol, naftalin, antrasin, metil antrasin, fenantrin ve karbozoldur. Bunların hepsi kokulu hidrokarbonlardır. Bu ham maddelerden 500 kadar “aracı” madde yapılır. Bunlar boya yapımında ancak aracılık ederler. Aracı maddeler sülfürik, kloridrik, nitrik asitlerle, amonyak, alkol, klor veya hidrojenle birleştirilerek çeşitli boyalar elde edilir. Bunlardan istenen renkte boya yapmak için birçok yöntemler vardır. Sentetik usulle 5.000 çeşide yakın boya elde edilmektedir. Bunlardan 1500 kadarı kumaş boyamasında kullanılabilir. Elde edilen boyalar kristal halindedir.

• Sentetik boyalar başlıca altı sınıfa ayrılır : Bazik,asit, tuz boyalar, geliştirme boyaları, küb boyalar ve lak boyalar.

• Sentetik boyalar ilk defa 1856′da bulundu. İngiliz kimyacısı W. H. Perkin tesadüfen mor renk veren bir boya keşfetmişti. Perkin’in ilk yaptığı boyalar anilin yağından elde edildiği için bütün boyarmaddelere ilk zamanlar “anilin boyalar” deniyordu.

• Sentetik boyalarla en çok İlgilenenler Almanlar oldu. Doğal boyaların yerini tutacak birçok sentetik boyalar geliştirildi. Yeni boyaların ucuz ve daha iyi olması sentetik boya sanayisinin hızla gelişmesini sağladı. XX. yüzyılın başlarında doğal boyalar artık önemini kaybetmiş bulunuyordu. I. Dünya Savaşı’na kadar Alman boyacıları dünya boya sanayisinde en ön sıralarda geliyorlardı. Bugün dünya boya sanayisinin öncü ülkeleri yine Almanlar ve Amerikalılardır.

Boyanın Tanımı • Uygulandığı yüzeyde film

tabakası oluşturarak fiziksel ve kimyasal etkilere karşı koruyan,aynı zamanda dekoratif bir görüntü sağlayan kimyasal bileşenlerdir.

• Bu malzeme belli prensipler dahilinde, formüle edilen ve bünyesinde dört esas unsur bulunan kimyevî bir karışımdır.

• Bağlayıcılar • Pigmentler• Kimyasal Katkılar• Çözücüler

BAĞLAYICILAR • Solvent uçması ve

reaksiyon sonucu sıvı halden katı hale dönüşen, boya filmini meydana getiren likitlerdir. Boyaya katkısı, sertlik, sağlamlık, ve parlaklık, yapışma, hava koşullarına ve kimyasallara dirençtir. Bağlayıcı, boyanın temel direği olup, tipine göre, boyaya ismini verir.

PİGMENTLER• Doğadan

saflaştırılarak veya sentetik yollarla elde edilen, bağlayıcı ve çözücüler içinde çözülmeyen toz halindeki katı taneciklerdir. Boyaya sağladığı özellikler: Renk vermesi, örtücülük, parlaklık, fiziki ve kimyasal yapılara dayanıklıdır.

Pigment Çeşitleri • Organik Pigmentler• İnorganik Pigmentler• Metalli Pigmentler• Sedefimsi Pigmentler• Monomer Pigmentler

Korozyon Önleyici Pigmentler

• Çinko kromat• Çinko fosfat• Metalik Pigmentler

Dolgu Maddeleri•Kalsit•Barit•Talk•Kil

KİMYASAL KATKILAR Bu grupta yer alan maddeler çok değişik özelliklerde olan ve

boyaya çok az miktarda

girenkimyasallardır. Katkı maddeleri boyanın

özelliklerini iyileştirmek, istenmeyen, olumsuz değişimleri engellemek için

kullanılır.• Surfektanlar• Islatıcılar• Kurutucular• Matlaştırıcılar• Kaymak kesici• Çökme engelleyici• Köpük kesiciler• UV ışınlarından koruyucular• Optik beyazlaştırıcı

ÇÖZÜCÜLER• Boyanın uçucu

kısmını oluşturan kimyasal maddelerdir. Boyanın imalatı ve tatbikatı safhasında(uygulama kolaylığı için), kullanılan boyanın özelliklerinde değişiklik yapmadan incelten sıvılardır.

• Toluen, Ksilen, White sprit, Aseton, Su Benzin ve Tiner'dir

Boya Çeşitleri Kurutma Metoduna

Göre• Fiziksel kurumalı

boyalar (Ör:Fırın kurumalı boyalar)

• Kimyasal kurumalı boyalar (Ör:Sertleştirici girilerek kurutulan boyalar)

Özelliklerine Göre• İnşaat Boyaları• Uçak Boyaları• Ahşap Boyaları• Zemin Boyaları• Gemi Boyaları• Sanat Boyaları• Gıda Boyaları• Oto Boyaları• Oto Tamir Boyaları• İşaretleme Boyaları

Çevreye Olan Etkisine Göre • Su bazlı boyalar• Solvent bazlı boyalar Reçinesine Göre • Selülozik boyalar• Akrilik boyalar• Epoxy Boyalar• Sentetik Boyalar• Alkid Boyalar• Poliüretan Boyalar• Isıya Dayanıklı Boyalar• Fırın Kurumalı Boyalar• Nem Kürlenmeli Boyalar

PASTEL BOYA • Pastel boya,toz boyar maddelerin

katı bir hamur olana kadar tebeşir ve suyla karıştırılmasıyla oluşturulan çizim aracıdır.Ünlü ressamların pek tercih ettikleri bir çizim aleti olmasa da rahat kullanımı olan bir boya türüdür.

• Kapatıcı özelliği bulunmaktadır.Yani,kağıtta alttaki renk üstüne ondan daha koyu olmak şartıyla bir renk sürülebilir.Bu,sadece rengi birazcık soluk hale getirecektir.

• Renk karışımlarında kullanılabilir bir boya türüdür.Bir diğer özelliği de sürüldükten sonra temiz bir şekilde kazınabilir olmasıdır.Eğer renk koyu değilse kazındığında hiç iz kalmayacaktır.Koyu renklerde de üstüne tekrar bir boya sürüldüğü taktirde kazınan renk belli olmayacaktır.

• Neredeyse her rengi bulunan bir boyadır.Bazı markalar mum boya gibi renklerin yüksek derecede belli olduğu pastel boyalar üretseler de normal pastel boyalar genellikle mum boyadan çok daha hafif renkleri kağıda yansıtırlar.

PASTEL BOYA YAPIMIMALZEMELER• 7 gr Parafin • 15 mL gliserin • 0.1 gr stearik asit • Beher• Baget• Isıtıcı• Kalıp• Pigment

DENEYİN YAPILIŞI 1) Bir beher içine

7 gr parafin tartılır.Beher,parafinin erimesi için ısıtıcı üzerine yerleştirilir.

2) Parafin eridikten sonra beherin içine 15 ml gliserin ilave edilir.Daha sonra 0.1 gram stearik asit ilave edilir ve son olarak pigmentten,renk kararlı bir durum oluşturuncaya kadar ilave edilir.

3) Elde edilen karışım tüplere boşaltılır ve soğumak üzere buzdolabına konulur.Yaklaşık 10-15 dakika sonra tüpler dolaptan alınır.

PASTEL BOYANIN SON HALİ

GUAŞ BOYAGuaj, suyla inceltilen ama saydam

olmayan bir tür resim boyası ve bu boyayla resim yapma tekniği. Suluboyada çok küçük pigment parçaları kağıdın dokusuna iyice işleyerek saydam bir etki bıkarır oysa guajda pigmentin zamkla karıştırılması nedeniyle boya kağıdın dokusuna işlemeden yüzeyinde bir kat oluşturur ve ışığın geçmesini engeller. Guaj tekniğinde serbest fırça vuruşlarının doğallığı da izlenebilir. Sert kıllı fırçayla sürülürse hafif ama etkileyici impasto, yumuşak kıllı fırçayla sürülürse düzgün ve kısırsız bir renk yüzeyi elde edilir. Mısırlılardan beri her dönemde uygulanan bu teknik ortaçağda daha çok kitap bezemelerinde görülür. 20. yüzyılda başta Fransız sanatçılar olmak üzere birçok ressam tarafından yalnız ya da suluboya ve daha başka malzemelerle bir arada kullanılmıştır.Guaj boyada fırça sulu boyadaki gibi kaldırılmaz.Fırça kaldırılmadan dümdüz sürülür.Guaj boya kuruduktan sonra fırça darbelerini gösterdiği için fırçayı her zaman aynı şekilde sürmeniz gerekir.

GUAŞ BOYA YAPIMIMALZEMELER• 15 gr kalsiyumkarbonat• 3 gr şeker• 10 gr dekstrin• 7 gr parafin • 3 gr pigment• 15 ml su • Beher• Baget• Isıtıcı• Kalıp

DENEYİN YAPILIŞI 1) Öncelikle 7 gr

parafin bir beher içerisinde tartılır ve parafinin erimesi için beher ısıtıcı üzerine yerleştirilir.

2) Beherin içerisindeki eriyen parafinin üzerine 10 gr dekstrin ve 15 gr kalsiyum karbonat ilave edilir.

3) Daha sonra 3 gr şeker 15 ml su içinde çözülerek beherdeki elde ettiğimiz karışımın üzerine dökülür.Sonra renk kararlı oluncaya kadar pigment ilave edilir.

4)Bütün malzemeler ilave edildikten sonra karıştırılır.

5)Ve son olarak elde edilen homojen karışım kalıplara dökülür.

SULU BOYA Su katılarak karıştırılıp kullanılabilen

boya türü. Kâğıt ya da mukavva üzerine çalışılır. Suluboya, guvaş boyadan farklı olarak saydam şeklini korur. Berraktır ve çabuk bozulur. Buna karşın kullanılması daha pratik ve hızlıdır. Diğer boyalara oranla daha ekonomik olması da kullanımında önemli bir etkendir. Romantik ressamların birçoğu yapıtlarında suluboyayı kullanmışlardır. Piyasada kutular içerisinde kuru ve yaş olarak satılır. Kuru olanlar, her renk ayrı ayrı kalıplara dökülmüş biçimdedir. Yaş olanlar da havası alınmış tüpler içerisinde bulunur. Alırken kolay ve çabuk eriyenler tercih edilmelidir. Çünkü sulu boya resim, diğer tekniklere göre daha çabuk çalışmayı gerektirir.

SULU BOYA YAPIMIMALZEMELER• 15 gr kalsiyumkarbonat• 3 gr şeker• 10 gr dekstrin• 7 gr balmumu • 3 gr pigment• 15 ml su • Beher• Baget• Isıtıcı• Kalıp

DENEYİN YAPILIŞI1) Öncelikle 7 gr

balmumu bir beher içerisinde tartılır ve balmumunun erimesi için beher ısıtıcı üzerine yerleştirilir.

2) Beherin içerisindeki eriyen balmumunun üzerine 10 gr dekstrin ve 15 gr kalsiyum karbonat ilave edilir.

3) Daha sonra 3 gr şeker 15 ml su içinde çözülerek beherdeki elde ettiğimiz karışımın üzerine dökülür.Sonra renk kararlı oluncaya kadar pigment ilave edilir.

4)Elde edilen farklı renklerdeki karışım kalıplara dökülür.

5)Kalıplara dökülen sulu boyanın kuruması için 1-2 gün beklenir.Kuruyan boyalar havanda dövülerek toz haline getirilir.

6)Toz haline gelen boyalara press makinesi kullanılarak son şekli verilir.

Boyanın press makinesinde toz haline

gelişi

Press makinasında basınç uygulandıktan sonraki hal

Ve sulu boyanın işlemler tamamlandıktan sonraki son hali

PROJENİN SON HALİ

Proje yapım aşamasında karşılaşılan zorluklar

• Stearik asidin fazla kullanılması sonucunda pastel boyanın uygulandığı yüzeyde yapışkanlık oluşturması

• Gliserinin az miktarda kullanılması sonucunda pastel boyanın kullanıldığı yüzeyde kayganlığın azalması

• Parafinin çabuk donmasından ötürü pastel boyanın kalıplanma aşamasında hava kabarcıklarının oluşumu

• Sulu boya yapımında kullanılan balmumunun suda zor çözünmesi

• Sulu boyanın preslenme aşamasında uygun kalıp bulunamaması nedeniyle istenilen boyuta ulaşılamaması

KAYNAKÇA• KALEKİM• BASF (Badische Anilin-und Soda-

Fabrik)• Weber, Linda and John Mauch,

Teaching Chemistry with Art, ChemEd 2005

• www.wikipedia.com• www.youtube.com