bouwtechnieken - ond.vvkso-ict.comond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/bouwtechnieken-2003-022.pdf ·...

BOUWTECHNIEKEN Derde graad TSO

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

September 2003 LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/022

BOUWTECHNIEKEN Derde graad TSO

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

September 2003 LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/022

(vervangt het leerplan D/1993/0279/011A)

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

3de graad TSO 5 Bouwtechnieken D/2003/0279/022

INHOUD

1 Lessentabel 6

2 Inleiding 7 2.1 Impulsen 7 2.2 Toelichting bij de lessentabel 7

3 Situering van de studierichting 8 3.1 Logisch curriculum TSO studiegebieden bouw en hout 8 3.2 Studierichtingsprofiel en verticale samenhang 8 3.3 Instroom en beginsituatie 10 3.4 Vormingscomponenten 10 3.5 Uitstroom 11

4 Aandachtspunten 12 4.1 De geïntegreerde proef 12 4.2 Technisch tekenen, schetsen en CAD 12 4.3 Integratie van de informatie en communicatietechnologie 13 4.4 Welzijn op het werk en VCA 13

5 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken 14 5.1 Organisatie 14 5.2 Bouwtechnologie en tekenen 21 5.3 Stabiliteit 36 5.4 Realisaties bouw (fundamenteel gedeelte) 44 5.5 Realisaties bouw (complementair) 52 5.6 Stage 53

6 Evaluatie 54

7 Minimale materiële vereisten (nog niet verwerkt) 55 7.1 Computerinfrastructuur 55 7.2 Bouwtechnologie 55 7.3 Realisaties bouw 56

8 Nuttige adressen 59

9 Bibliografie 61

10 Geïntegreerde proef: specifieke invulling bouwtechnieken 64

6 3de graad TSO D/2003/0279/022 Bouwtechnieken

1 Lessentabel Maximum: 36 uur

Pedagogische vakbenaming uur/week Administratieve vakbenaming

Basisvorming en fundamenteel gedeelte Totaal 30 30

Aardrijkskunde 1 1 AV Aardrijkskunde

Bedrijfsbeheer (*) 1 1 TV Toegepaste economie

Frans 2 2 AV Frans

Geschiedenis 1 1 AV Geschiedenis

Godsdienst 2 2 AV Godsdienst

Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoeding

Nederlands 2 2 AV Nederlands

Wiskunde 2 2 AV Wiskunde

Vakken van het fundamentele gedeelte opgenomen in deze brochure

Organisatie 2 2 TV Bouw

Bouwtechnologie en tekenen 6 6 TV Bouw

7 5 PV Praktijk Bouw Realisaties bouw 7 7

0 2 PV Stage Bouw

Stabiliteit 2 2 TV Bouw

Complementair gedeelte Maximum 6 6

Aanbevelingen

Bouwtechnologie en tekenen 1 1 TV Bouw

Realisaties bouw1 3 3 3/0 3/0 PV Praktijk Bouw

0/3 0/3 PV Stage Bouw

Engels 2 2 AV Engels

(*) Voor Bedrijfsbeheer is een apart leerplan uitgewerkt.

Er wordt slechts 2 uur aangeboden, daar er elementen uit bedrijfsbeheer terug te vinden zijn in het vak "Or-ganisatie." Hierbij dient de checklist "Bedrijfsbeheer" - mededeling KI 50.01.03 van 6 november 1998 gehan-teerd.

1 Zie toelichting punt 5.5


2 Inleiding 2.1 Impulsen Impulsen die aan de basis lagen om het leerplan te herzien worden hieronder opgesomd.

• Vernieuwde visie op TSO en BSO die moet leiden naar een duidelijke profilering van de studierichtin-gen in het bijzonder: Bouw- en houtkunde (TSO) – Bouwtechnieken (TSO) – Ruwbouw en Ruwbouwafwerking (BSO).

• Actualisering: nieuwe technieken en technologieën, nieuwe normen en voorschriften, nieuwe inzichten. • Door de wijze van formuleren dienen de leerplandoelstellingen het verwachte niveau zo duidelijk moge-

lijk aan te geven, zodat complexe en moeilijk hanteerbare taxonomieën worden vermeden. • De verticale samenhang met het leerplan van de tweede graad. • Zoveel mogelijk wegwerken van de versnippering in vakken van 1 uur. • Het integreren van de tekenvakken en de aanverwante technisch-theoretische vakken. • De afstemming van de technische vakken en de praktijkvakken verder implementeren. • De optie van het VVKSO om in de nieuwe leerplannen het totale lestijdenpakket van de basisvorming en

het fundamentele gedeelte van 32 uur op 30 uur te brengen, zodat het complementaire gedeelte kon uitgebreid worden tot 6 uur.

2.2 Toelichting bij de lessentabel • De basisvorming en het fundamentele gedeelte werden herleid tot een lestijdenpakket van 30 uur in

plaats van 32 uur. Daardoor verminderde het tijdsbestek zowel voor "Bouwtechnologie en tekenen" als voor "Realisaties bouw" met één uur. We hebben dan ook een groter aantal leerplandoelstellingen en leerinhouden in uit-breiding geplaatst. Via het complementaire gedeelte kan men deze twee weggevallen uren wel aanbieden. Wat we aanbeve-len.

• De benaming praktijk werd vervangen door "Realisaties bouw", naar analogie met andere leerplannen. De scholen die zich beperken tot de 7 lestijden uit het fundamentele gedeelte dienen de uitbreidingdoel-stellingen niet aan te bieden. Wie opteert om 1 - 1 aanvullend op te nemen via het complementaire gedeelte dient de uitbreidingsdoel-stellingen wel op te nemen. Gezien het merendeel van de leerlingen na hun studies op de werkvloer terecht komen adviseren we, via het complementaire gedeelte, twee extra uren "Realisaties bouw". Hiervoor werd een complementair leerplangedeelte uitgeschreven, zie 5.5.

• Er werd twee uur stage als verplicht opgenomen. • Vakken uit het vroegere leerplan die nauw met elkaar in relatie staan zijn samengevoegd omwille van de

samenhang. Bouwkundig tekenen is samengevoegd met de bijhorende technisch-theoretische vakken namelijk: con-structie, topografie, materialen en labo, studie van de technische uitrustingen (elektrische installaties, sa-nitair en centrale verwarming, ...) en vormt aldus het samenhangend geheel: "Bouwtechnologie en te-kenen" Sterkteleer, betonbouw en betontekenen werden geïntegreerd tot één geheel, namelijk: "Stabiliteit". Kostprijsberekening werd samengebracht met planning en organisatie, bouwadministratie en wetgeving. De inhoud is iets uitgebreid, ondermeer aspecten in verband met veiligheid. Het noemt: "Organisatie".

• Het advies voor 2 uur Engels in het complementaire gedeelte ligt in de lijn van het merendeel van de an-dere TSO-studierichtingen.

• Opmerking: daar er in grotere clusters wordt gewerkt, formuleren we een advies in verband met computerinfrastructuur, namelijk: Minimum aantal uren te voorzien in het computerlokaal 1ste leerjaar 2de leerjaar Bouwtechnologie en tekenen 4 uur / week 4 uur / week Stabiliteit 2 uur / week Organisatie 1 uur / week 1 uur / week


3 Situering van de studierichting 3.1 Logisch curriculum TSO studiegebieden bouw en hout

Studiegebied bouw

Bouw- enhoutkunde

Studiegebied hout

Bouwtechnieken Houttechnieken

Weg- enwaterbouwtechnieken

Industriëlebouwtechnieken

Bouwconstructie enplanningstechnieken

Bouw- enhoutkundeBouwtechnieken Houttechnieken

Hoger onderwijs

Houtconstructie- enplanningstechnieken

Derdegraad

3de

leerjaar

Derdegraad

1ste en 2de

leerjaar

Tweedegraad

1ste en 2de

leerjaar

3.2 Studierichtingsprofiel en verticale samenhang

3.2.1 Profiel van de studierichting

De 3de graad "Bouwtechnieken TSO" is het logische vervolg op de 2de graad "Bouwtechnieken TSO". Het be-treft dus in feite een cyclus van vier jaar.

Na het beëindigen van de 3de graad "Bouwtechnieken TSO" behaalt de leerling de startkwalificatie van “bouwploegbaas”. Daarnaast is de afgestudeerde ook in staat om vervolgonderwijs van één cyclus aan te vatten, in het bijzonder voor opleidingen binnen de sector bouw.

De opleiding laat toe om na ervaring het beroep van bouwaannemer uit te oefenen.

3.2.2 Profilering ten opzichte van de 2de graad

Bij het opstellen van de leerplandoelstellingen en leerinhouden werd vertrokken van vooropgestelde studie-objecten die de moeilijkheidsgraad globaal bepalen.

Het studieobject dat in de tweede graad "Bouwtechnieken TSO" vooropgesteld werd is: “De ruwbouw van constructies van kleine omvang met een bergen/of woonfunctie (een garage, een eenvoudige eengezins-woning, een loods, … )”. De moeilijkheidsgraad wordt mede bepaald door:

• de funderingen worden beperkt tot funderingen op staal; • kelders komen niet aan bod; • de klassieke spouwmuurconstructie; • de dragende vloeren worden beperkt tot ter plaatse gegoten vloerplaten; • de dakconstructies worden buiten beschouwing gelaten; • er wordt abstractie gemaakt van trapconstructies, • de kostprijsberekening wordt beperkt tot de materiaalkostprijs

Het studieobject dat bij het maken van dit leerplan voor ogen werd gehouden is: “Het uitvoeringsgericht voor-bereiden van constructies uit de bouwsector (woningen en kleine appartementsgebouwen) en sturend mee-werken aan de praktische realisatie.”


Ten opzichte van de tweede graad komen de volgende elementen expliciet aan bod:

• complexere funderingen, • het huisrioleringsstelsel, • kelderconstructies, • dakconstructies en dakdoorbrekingen, • gevelsamenstellingen anders dan spouwmuren, • ruwbouwvoorzieningen voor het bevestigen van schrijnwerk, • diverse vloerconstructies, • trapconstructies, • de studie van de technische installaties, • de uitvoeringskostprijs dient berekend, • de afwerking van de ruwbouw, • ...

3.2.3 Profilering ten opzichte van aanverwante studierichtingen

Onderstaand schema tracht het onderscheid met aanverwante studierichtingen te duiden. Dit onderscheid slaat uitsluitend op het fundamentele gedeelte.

TSO Bouw- en houtkunde

Varianten van projecten als studieobject

• via technisch tekenen en schetsen drie- en tweedimensionaal communice-ren om het concept van constructies uit de bouwsector te begrijpen en va-rianten te bestuderen,

• de conceptuele kenmerken van constructies uit de bouwsector toelichten, • sturend optreden om de uitvoering van constructies uit de bouwsector mo-

gelijk te maken.

TSO

Bouwtechnieken

De uit te voeren projecten als studieobject

• via technisch tekenen en schetsen drie- en tweedimensionaal communice-ren om het concept van constructies uit bouw of hout te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden,

• om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken de noodzakelijke uitvoe-ringsrichtlijnen formuleren,

• meewerken aan de uitvoering en leidinggevend optreden.

BSO

Ruwbouw

Ruwbouwafwerking

Het uitvoeren van projecten als studieobject

• schetsmatig twee en driedimensionaal communiceren om tot de gewenste uitvoering te komen,

• op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria gepast handelen, • de uitvoering realiseren op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria.


3.3 Instroom en beginsituatie Zoals reeds vermeld is de tweede graad TSO "Bouwtechnieken" is de logische vooropleiding. De tweede graad TSO "Bouw- en houtkunde" kan ook als relevante vooropleiding worden beschouwd.

De volgende vormingscomponenten worden als voorkennis beschouwd:

• praktische vaardigheden en inzichten bij het voorbereiden en realiseren van kleine bouwconstructies, • de basis van theoretische mechanica en elektriciteit, • basisvorming in verband met fysica, • begrippen en kennis van basismaterialen en elementaire constructietechnieken, • basisvorming in verband met technisch tekenen, schetsen en CAD.

3.4 Vormingscomponenten Het samenspel van kennis, vaardigheden, attitudes en zelfevaluatie; waardoor adequaat handelen in een bepaalde situatie mogelijk wordt; wordt in de vakliteratuur vaak "competentie" of ook "beroepsvaardigheid" genoemd. Begrippen die ook in dezelfde richting wijzen zijn vormingscomponenten, globale leerplandoelstellingen, specifieke eindtermen, ...

Voor het opstellen van het leerplan werd vertrokken van globale competenties die van een "bouwploeg-baas" worden verwacht. Deze globale competenties hebben we hieronder vertaald in wat wij vormingscom-ponenten noemen.

3.4.1 Vormingscomponenten in verband met kennis en vaardigheden

• Via technisch tekenen en schetsen drie- en tweedimensionaal communiceren om het concept (voorstel van de ontwerper) te begrijpen.

• Aan de hand van een bouwdossier (bouwplannen, beschrijvingen en opmetingen), een bouwconstructie van gewone omvang uitvoeringsgericht voorbereiden en opvolgen (planning, organisatie, prijsoffertes, kostprijsberekening, maken van aanvullende uitvoeringstekeningen, ...).

• De werking van de topografische instrumenten kennen en inzicht verwerven op het vlak van topografische technieken om gebouwen en constructieonderdelen op het terrein te kunnen uitzetten.

• De conceptuele kenmerken van bouwconstructies begrijpen en de impact op de uitvoering herkennen en toelichten.

• De basistechnieken bij het realiseren van bouwknooppunten bij constructies van kleine omvang kunnen uitvoeren en bij probleemsituaties oplossingen voorstellen.

• Meewerken aan de uitvoering van bouwwerken en/of de uitvoeringsaspecten op een correcte manier aan derden doorgeven rekening houdende met: - de gestelde eisen van de ingenieur, architect (inplanting, vormgeving, stabiliteit, kostprijs, afwerking, ...) - de vigerende regelgeving (bouwwetgeving, welzijn op het werk , basisveiligheid, ...) - de kenmerken en verwerkingsvoorschriften van materialen - de kenmerken en gebruiksvoorschriften van gereedschappen, machines en hulpmiddelen.

• Voldoende voorkennis hebben in verband met de vigerende bouwwetgeving om deze voor, tijdens en na de werkzaamheden correct toe te passen.

• De te volgen administratieve procedures tijdens het bouwproces kennen en toepassen (bouwadministra-tie).

• De mogelijkheden van Informatie en Communicatie Technologieën (tekstverwerking, rekenblad, Internet, CAD, specifieke programma's, ... ) toepassen in de context van de beroepsactiviteiten.

• Contacten leggen en communiceren met bedrijfsleiders, inzicht verwerven in de structuur en de werking van een bedrijf en rekening houden met de eisen die de bedrijven aan de werknemers stellen.


3.4.2 Vormingscomponenten in verband met attitudes

Kennis en vaardigheden op zich zouden weinig of geen waarde hebben indien ze niet zouden samengaan met attitudes (houdingen). Er dient dus tijdens het vormingsproces ook voldoende aandacht besteed aan een brede waaier van attitudes. Attitudes waar we in het kader van dit leerplan bijzondere aandacht voor vragen zijn:

• kwaliteits- en prijsbewust handelen, • voortdurend aandacht hebben voor het naleven van de vigerende regelgeving, • vertrouwen op eigen inzichten, • creatief zijn bij het bedenken van praktische oplossingen, • bereid zijn om te organiseren en te plannen en voortdurend bij te sturen, • bereid zijn om informatie te raadplegen en documentatie op te zoeken, • rekening houden met normen, afspraken, voorschriften, …, • bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden (flexibiliteit en creativiteit), • bereid zijn om in team een project te realiseren, • verantwoordelijkheid nemen, leidinggevend optreden en besluitvaardig zijn, • op basis van zelfevaluatie de eigen inzichten en werkzaamheden bijsturen.

3.5 Uitstroom Het slagen in deze studierichting betekent het behalen van het diploma secundair onderwijs. Daarenboven kan men ook het aanvullende getuigschrift van bedrijfsbeheer behalen. We verwijzen hierbij naar de checklist "Bedrijfsbeheer" - mededeling KI 50.01.03 van 6 november 1998.

3.5.1 Logisch vervolgonderwijs

De verdere studies die het meest voor de hand liggen zijn:

• TSO derde graad derde leerjaar, studierichtingen: - bouw - constructie en planningstechnieken - industriële bouwtechnieken - weg- en waterbouwtechnieken

• Hoger Onderwijs: basisopleidingen van één cyclus - studiegebied onderwijs, initiële opleiding tot leraar secundair onderwijsgroep 1, optie hout-bouw - studiegebied industriële wetenschappen en technologie, opleiding bouw met opties bouw of vastgoed - studiegebied architectuur, opleiding architect-assistent of opleiding interieurvormgeving

3.5.2 Arbeidsmarkt

Na het beëindigen van de derde graad “bouwtechnieken” zijn de tewerkstellingsmogelijkheden onder meer:

• bouwploegbaas • zelfstandig aannemer • bediende op een bouwkundige of stedenbouwkundige dienst • verkoper van bouwmaterialen • in het onderwijs als technisch leraar (na nuttige ervaring en GPB-opleiding) • ...


4 Aandachtspunten 4.1 De geïntegreerde proef De geïntegreerde proef vormt een belangrijk onderwerp van het 2de leerjaar. Deze proef is enerzijds bedoeld als onderdeel van evaluatie, maar maakt anderzijds ook deel uit van de vorming, de opleiding. Voor de con-cretisering van de geïntegreerde proef verwijzen we naar:

• de omzendbrief van 25 juni 1999 punt 8 “Evaluatie en bekrachtiging van de studies”, • naar het algemene kader in verband met de geïntegreerde proef van het VVKSO, • naar het vademecum in verband met de geïntegreerde proef specifieke invulling “studiegebied bouw”, (als

bijlage 1 opgenomen)

4.2 Technisch tekenen, schetsen en CAD De hoofddoelstelling die wordt beoogd is: "Op een gestructureerde wijze cognitieve en psychomotori-sche tekentechnische vaardigheden verwerven om het ruimtelijk inzicht en ruimtelijk voorstellings-vermogen te vergroten. Deze vaardigheden hebben als doel om conceptuele varianten van bouwcon-structies voor te stellen en de realisatie ervan toe te lichten."

Technisch tekenen is de taal van de technicus. Deze communicatievorm wordt gekenmerkt door getekende voorstellingen en/of genormaliseerde symbolen. Bij technisch tekenen in de bouw maakt men veelal het on-derscheid tussen drie vormen: schetsen, traditioneel (manueel) tekenen en CAD.

Onder schetsen wordt verstaan: “De tekentechnische vaardigheid om op een vlugge en eenvoudige manier, al dan niet met de losse hand, waarnemingsbeelden en verbeeldingsbeelden te concretiseren.” In de context van dit leerplan betekent dit: een schets maken bij het geven van technische uitleg, het schetsmatig toelichten van een uitvoeringsdetail, het maken van een situatieschets, schetsen ter verduidelijking van een werkingsprincipe, …

Onder traditioneel tekenen wordt verstaan: “Het maken van gedetailleerde uitvoeringstekeningen(plannen) met behulp van onder meer tekentafel, lat, passer, potlood en pen, ...”

Onder CAD wordt verstaan: “Het gebruikmaken van typische soft- en hardware om tekeningen te maken en te materialiseren.”

Het beschikken over schetsvaardigheden is absoluut noodzakelijk. Het verwerven van technisch inzicht is immers vrijwel onmogelijk zonder gebruik te maken van schetsen. Daarenboven wordt bij het geven van technische toelichtingen schetsen veelvuldig gebruikt.

De CAD-vaardigheden die verworven dienen te worden staan in functie van het vooropgestelde studierich-tingsprofiel. Globaal kunnen we dus stellen dat de leerlingen CAD als hulpmiddel kunnen toepassen in de context van uitvoeringsgerichte probleemstellingen, zoals:

• tekenen om problemen te ontdekken en oplossingen te zoeken vóór, tijdens en na de uitvoering, • tekenen om informatie te verkrijgen die nodig is voor de uitvoering (maten, hoeveelheden, …), • tekenen van uitvoeringsdetails en aanvullende uitvoeringstekeningen, • varianten van uitvoeringen voorstellen, • tekeningen aanpassen en aanvullen in functie van de voortgang van de werken. Het traditioneel tekenen komt als dusdanig als doelstelling niet meer aan bod. Een aantal vaardigheden en inzichten bij het traditioneel tekenen vinden echter nog transfereerbare toepassingen in de praktijk. Denk on-der meer aan het afschrijven van een lagenmaat, het uitzetten van loodrechte elementen, het uitzetten van constructies en constructieonderdelen, het vervaardigen van een mal, … Deze inzichten en vaardigheden kwamen al in ruime mate aan bod in de 2de graad.


4.3 Integratie van de informatie en communicatietechnologie Naast CAD dienen de mogelijkheden van informatie- en communicatietechnologie voortdurend toegepast in de context van alle vakken en in het bijzonder deze van het fundamentele gedeelte. We verwijzen onder meer naar:

• tekstverwerking: documentatie aanvragen, technische informatie verzamelen en verwerken, … • rekenblad: berekenen van materiaalhoeveelheden, berekenen van materiaalkostprijs, plannen en opvol-

gen van de eigen werkzaamheden, … • Internet: opzoeken van informatie, downloaden van relevante bestanden, contacten leggen via e-mail, … • Informatie (catalogi, producteigenschappen, enz.) opzoeken op informatiedragers; • typische software binnen de bouwsector kunnen gebruiken: planningsprogramma’s, programma’s voor

sterkteberekeningen, typische bouwgerichte tekensoftware, ...

4.4 Welzijn op het werk en VCA In het kader van de certificatie VCA2000/03 moet elke werknemer een opleiding basisveiligheid volgen.

De verplichte opleiding is gebaseerd op de plicht om te voorzien in informatie en vorming, zoals bepaald wordt in het K.B. van 27 maart 1998 over het welzijnsbeleid tegenover werknemers.

Deze vorming komt overeen met vraag 4.2 van VCA2000/03. Dit is dus een verplichte vraag om het VCA-certificaat te behalen, namelijk: “Zijn alle operationele medewerkers (langer dan 3 maanden in dienst) in het bezit van een VCA-erkend diploma, certificaat of attest dat niet ouder is dan 10 jaar (gerekend vanaf de examendatum)?”

In dit leerplan werden de betreffende doelstellingen en inhouden opgenomen.

Voor de modaliteiten om het attest te behalen, verwijzen we naar de bevoegde organisaties en instanties.


5 Leerplandoelstellingen, leerinhouden en pedagogisch-didactische wenken

De meeste leerlingen hebben een 2de graad TSO ‘Bouwtechnieken" of "Bouw- en houtkunde’ gevolgd. Ze hebben dus al een vooropleiding in verband met bouwtechnologie, bouwkundig tekenen en praktijk. Bij het opstellen van dit leerplan werd met dit gegeven dan ook rekening gehouden. Er werden slechts een paar on-derwerpen als herhaling opgenomen.

Bij het formuleren van de doelstellingen wordt vaak het werkwoord "toelichten" gebruikt. In de context van dit leerplan begrijpen we hieronder waarneembare en dus ook evalueerbare uitleg geven. Deze uitleg kan zowel verbaal, via schetsen, via tekenen, via (ver)wijzen naar, … gegeven worden. Anders gezegd houdt dit dus in: via diverse middelen van communiceren antwoord bieden op vragen in verband met: wat, hoe, waar-om, wanneer, … en dit in een bouwtechnische context.

De leerplandoelstellingen en leerinhouden die als uitbreiding werden opgenomen zijn aangeduid met (U) en staan cursief.

5.1 Organisatie LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

Het bouwteam en hun verantwoordelijkheden

1 De taken en verantwoordelijkheden van de leden van het bouwteam globaal omschrij-ven.

Taken en verantwoordelijkheden: • opmaken en indienen van documenten • 10-jarige aansprakelijkheid • aanbesteding • toezicht • oplevering en afrekening • aanstellen van de veiligheidscoördinator

Administratieve handelingen en documenten

2 Vooraleer de werken aan te vatten controle-ren of de bouwlijn is uitgezet.

3 Vooraleer de werken aan te vatten controle-ren of de vereiste documenten aanwezig zijn en voldoen aan de voorschriften.

4 Gemeentelijke verordeningen in verband met de werfinrichting opvragen en naleven

Bouwlijn Bouwvergunning Aannemingscontract en aanbestedingsdossier Gemeentelijke verordeningen

Organisaties en federaties

5 Informatie in verband met de meest relevan-te organisaties en federaties opzoeken en hun functie en doelstelling omschrijven.

Normalisatie organismen Controleorganismen Beroepsorganisaties en federaties Wetenschappelijke en technische centra Vlaamse openbare, wetenschappelijke instellingen Andere relevante organisaties


Ruimtelijke ordening, stedenbouw en milieu

6 Documenten in verband met ruimtelijke or-dening en stedenbouw inzichtelijk raadple-gen.

Ruimtelijke ordening • zuivering van afvalwater • gemeentelijke verordeningen, … Stedenbouw • stedenbouwkundige diensten • stedenbouwkundige vergunning en attesten • bouwaanvraag: liggingsplan, omgevingsplan,

inplantingsplan, algemene plannen,)

Bestekken

7 De noodzaak, de soorten en de inhoud van bestekken omschrijven.

8 De inhoud van type bestekken interpreteren in functie van de opdracht.

Algemeen (type) bestek en bijzonder bestek Administratieve en technische bepalingen

Gunning van opdrachten

9 De verschillende soorten opdrachten omschrijven.

10 De procedures voor het gunnen van op-drachten toelichten.

Overheidsopdrachten en privé-opdrachten Wijzen van gunnen • aanbesteding • offerte-aanvraag • onderhandse overeenkomst • …

Aannemingsovereenkomsten en contracten

11 De verschillende manieren hoe een aanne-mingsovereenkomst (-contract) kan worden afgesloten omschrijven.

12 Contractuele begrippen in verband met aan-nemingsovereenkomsten toelichten.

Aannemings- en onderaanemingsovereenkomsten • volgens totale prijs • volgens prijslijst • volgens relatief forfaitaire prijs • gemengde opdracht • in regie Contractuele begrippen • borgsom • voltooiingswaarborg • uitvoeringstermijn • opvolging en oplevering

⋅ vorderingsstaten ⋅ verrekeningen ⋅ prijsherzieningen ⋅ eindafrekening

• ...

13 De administratie in verband met opvolging, controle en oplevering van de werken toelich-ten.

14 Het belang van juiste prijsafspraken in func-tie van verrekeningen onderkennen.

Oplevering • voorlopige • definitieve • stilzwijgende


Erfdienstbaarheden

15 Het begrip erfdienstbaarheid aan de hand van een paar concrete voorbeelden toelich-ten.

16 De specifieke bepalingen in verband met de gemene muur omschrijven.

Specifieke erfdienstbaarheden • doorgang • zichten en lichten • gemene muur

Veiligheid in de bouw - Welzijn op het werk

17 De voorschriften in verband met basisveilig-heid kennen in functie van het VCA-attest

18 In opdracht, voor concrete, eenvoudige en relevante gevallen, de vigerende regelgeving opzoeken en toelichten.

Basisveiligheid - VCA-attest - Interne preventiedienst Regelgeving • KB over het welzijn op het werk

⋅ toepassingsgebied en definities ⋅ arbeidsveiligheid ⋅ bescherming van de gezondheid ⋅ psychosociale belasting ⋅ ergonomie ⋅ arbeidshygiëne ⋅ interne maatregelen betreffende leefmilieu

• KB betreffende de mobiele bouwplaatsen ⋅ veiligheidscoördinator ⋅ veiligheids- en gezondheidsplan ⋅ coördinatiedagboek

• Verzekeringen (U)

Aansluitingen en nutsvoorzieningen

19 De voorschriften en liggingsplannen opvra-gen bij de nutsmaatschappijen en deze voor-schriften toelichten in functie van de uitvoe-ring.

Aansluitingen en nutsvoorzieningen • elektriciteit • aardgas • watervoorziening • riolering

Organisatiestructuren van bedrijven

20 Organisatiestructuren van een bouwbedrijf omschrijven

21 De relatie tussen de diverse structuuronder-delen toelichten.

Administratieve • planning • calculatie • aankoop • commerciële afdeling • ... Uitvoerende

Kostprijs en aanbiedingsprijs

Begrippen

22 De definitie omschrijven van directe en indi-recte kosten.

23 De factoren die van invloed zijn op de aan-biedingsprijs opsommen en toelichten.

24 Het onderscheid formuleren tussen waar-schijnlijke en werkelijke kostprijs.

• directe kosten ⋅ materiaalkostprijs ⋅ materieelkostprijs ⋅ arbeidskost ⋅ onderaannemingskost

• indirecte kosten: algemene en specifieke bouwplaatskosten

• algemene ondernemingskosten • risico en winstcoëfficiënten • waarschijnlijke kostprijs - werkelijke kostprijs • BTW


Berekenen van de directe kosten

25 De materiaalhoeveelheden bepalen op basis van ter beschikking gestelde documenten en volgens geldende afspraken.

26 De materiaalkostprijs van enkelvoudige ma-terialen opzoeken en van samengestelde materialen bepalen.

27 De totale materiaalkostprijs berekenen.

Materiaalkostprijs • enkelvoudige en samengestelde materialen • materiaalhoeveelheden • documenten

⋅ uitvoeringsplannen ⋅ beton- en wapeningsstaat ⋅ tabellen voor grondverzet ⋅ ...

• geldende afspraken ⋅ standaardmeetmethode ⋅ meetstaten ⋅ overmaten, afronden ⋅ verbruiksnormen ⋅ netto hoeveelheden ⋅ verliescoëfficiënten ⋅ ...

Berekenen van de arbeidskost

28 De tijdsnorm bepalen en de begrippen ren-dement en productie toepassen.

29 Het aantal manuren per eenheid berekenen op basis van uit te voeren hoeveelheden en tijdsnormen.

30 De arbeidskost als product van manuren en uurloon bepalen

31 Het begrip gemiddeld uurloon toelichten en voor een bepaalde ploeg berekenen.

32 De impact van de sociale lasten op het ge-middelde uurloon toelichten.

Arbeidskost • manuren

⋅ hoeveelheden ⋅ tijdsnormen ⋅ rendement ⋅ ploegrendement

• gemiddeld uurloon (bruto) • sociale lasten

33 De materieelkostprijs voor het direct toewijs-bare materieel bepalen op basis van ge-bruikseenheden en tarieven.

De materieelkostprijs • gebruikseenheden • tarieven

34 Onderaannemingskosten analyseren om de eventuele bijkomende kosten in te schatten.

Onderaannemingskosten en eventuele bijkomende kosten

Berekenen van de indirecte kosten

35 De factoren die van invloed zijn op de bouw-plaatskosten opsommen, beschrijven en toe-passen.

36 Diverse methoden voor het verrekenen van de bouwplaatskosten opsommen, toelichten en toepassen.

Bouwplaatskosten • beïnvloedende factoren

⋅ werfinrichting ⋅ transport ⋅ financiering

• verrekening van de bouwplaatskosten ⋅ op arbeidsuren per post ⋅ vast percent van de directe kostprijs

37 De factoren die de algemene kost beïnvloe-den opsommen en verduidelijken.

Algemene ondernemingskosten • fiscale lasten • financiële lasten

⋅ kosten klein gereedschap ⋅ afschrijving van gebouwen, meubilair, … ⋅ kosten voor telecommunicatie ⋅ …


Winst - BTW - Betalingen - Nacalculatie

38 De diverse wijzen om de winstmarge te ver-rekenen kennen.

39 Factoren die de winstmarges kunnen beïn-vloeden aanduiden (U)

Winst • winstmarge

⋅ toeslag per gepresteerd manuur ⋅ vast percentage op de directe kostprijs ⋅ variabel percentage van de directe kostprijs

• invloedsfactoren (U) ⋅ bedrijfsbeleid op lange termijn ⋅ de conjunctuur ⋅ streekgebonden invloeden ⋅ concurrentie

40 De geldende BTW-tarieven opzoeken en de diverse voorwaarden verwoorden.

BTW • tarieven • voorwaarden

41 Toelichten hoe de betalingen gebeuren. 42 Toelichten hoe de prijsverrekeningen worden

opgevolgd.

Betalingen • per afgewerkt onderdeel • vorderingsstaat Nacalculatie • dagrapporten • prijsherzieningen • …

Meetstaten

43 Een meetstaat opstellen volgens de stan-daardmeetmethode.

44 Op basis van prijsoffertes een aanvaardbare prijsvergelijking maken volgens de geldende regels.

45 Een prijzenborderel opstellen en invullen.

Standaardmeetmethode • gedetailleerde meetstaat • samenvattende meetstaat • prijzenborderel

Gevallenstudie

46 Van een eenvoudig bouwproject de kostprijs of aanbiedingsprijs berekenen.

47 Een prijsvergelijking maken van de onderaannemingskosten.

Aanbiedingsprijs Verkoopprijs Prijsvergelijking van onderaannemingskosten


Planning en organisatie

48 Taken als onderdeel van een opdracht definiëren.

Taakdefinitie • materialen • materieel • personeel

49 Een eenvoudig bouwwerk opdelen in taken. Analyse van de opdracht

50 Van een eenvoudig bouwwerk, onderver-deeld in taken, de taakanalyse uitvoeren.

Analyse van de taken • relaties

⋅ koppelingen ⋅ aanvang en einde ⋅ wachttijden

• tijdstuur • benodigde middelen

⋅ materieel ⋅ materialen ⋅ personeel

51 Van een eenvoudig bouwwerk de planning voorstellen in een balkendiagram in kalen-derdagen en op basis hiervan het kritieke pad afleiden.

Balkendiagram (Ganttkaart) Kritieke pad

52 Een netwerkplanning van een eenvoudig bouwwerk opbouwen (genereren) en inter-preteren.

Netwerkplanning • opbouw • start en einde ten vroegste • speling • kritieke pad

53 Vanuit een balkendiagram de afgeleide plan-ningen opstellen.

Afgeleide planningen • personeelsplanning • materieelplanning • planning van de leveringen • financiële planning (U)

54 Op basis van de afgeleide planningen het balkendiagram aanpassen.

Afvlakken van de planning • in functie van personeel • in functie van beschikbaar materieel • in functie van materiaallevering en stock • in functie van de financiële middelen (U)

55 De technieken toelichten voor het opvolgen van de planning in functie van de vordering van de werken.

Werkopvolging en tijdslijn

56 Bij het plannen en organiseren gebruikma-ken van specifieke software.

Software voor planning en organisatie

Gevallenstudie

57 In team en onder begeleiding de voorberei-ding, de planning en organisatie van een eenvoudig bouwproject uitvoeren.

Planning en organisatie Werforganisatie • toegankelijkheid • veiligheidsvoorzieningen • plaats van de werfkeet • stapelruimtes • bouwplaatsmachines • ...


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN

• Basisdocumenten als wetteksten, typebestekken, algemene bestekken… ter beschikking stellen. Deze onder begeleiding lezen en interpreteren.

• Via begeleide ICT-opdrachten informatie opzoeken betreffende bouwrichtlijnen en andere regelgeving die betrekking hebben op de uitvoering van een project.

• Bezoeken van een kleinere bouwfirma. De planning, calculatie en werfopvolging laten toelichten binnen het kader van deze bedrijfsgrootte.

• Bezoeken van een grotere bouwfirma met aandacht voor de plannings- en de calculatiediensten. De werf-opvolging en het belang van een coördinatiedienst laten toelichten.

• Verschillende bronnen laten raadplegen in verband met materiaaleenheidsprijzen, uurnormen, uurlonen, indexen, …

• De bekomen informatie laten gebruiken in realistische voorbeelden. • Een klein project uitwerken, gaande van bouwtoelating tot gedetailleerde kostprijsbepaling. • (materiaal, arbeid, materieel, onderaanneming, BPK, AOK) en uitvoeringsplanning. • Bij het opstellen van de uitvoeringsplanning deze koppelen aan de kostprijsbepaling met behulp van plan-

ningssoftware. • Maak bij het opstellen van meetstaten en het berekenen van kostprijzen gebruik van bestaande calculatie-

instrumenten: vooraf opgestelde modellen, specifieke software, rekenbladen, …


5.2 Bouwtechnologie en tekenen LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

Projectief tekenen, schetsen, en waarnemingstekenen en CAD

1 Van volumes de vlakken, snijlijnen en snij-punten kunnen herkennen en deze kunnen situeren.

2 Een eenvoudig bouwvolume opmeten, schetsen, bematen en van informatie voor-zien.

3 Een controlemeting kunnen uitvoeren 4 De mogelijkheden van CAD - 2D efficiënt

kunnen toepassen in functie van de op-dracht.

5 Een 3D tekening kunnen bekijken vanuit ver-schillende oogpunten en deze printen.

6 Een schaaltekening lezen. 7 Van bouwplannen bijkomende aanzichten,

doorsneden en details tekenen. 8 Uit bouwplannen lengten, oppervlakten en

volumes afleiden. 9 Weten dat een CAD-tekening diverse gege-

vens en informatie bevat

Bestaande toestand • Opmetingstechnieken • Controlemetingen Eenvoudige lengtemeetinstrumenten. Schetsen en waarnemingstekenen • lijnen vlakken en volumes • opmetingsschetsen • notitietechnieken CAD – 2D • basisfuncties: tekencommando’s,

aanpassingscommando’s. • organisatie en instellen van tekeningen. • plotinstellingen - plotten. CAD – 3D • assenstelsels • views • plotinstellingen – plotten Tekenopdrachten: • aanzichten, • doorsneden, • maataanduidingen, • details: knooppunten en doorboringen.

Betontechnologie

10 De verschillende bereidingswijzen omschrij-ven en toelichten

11 De verschillende karakteristieken kunnen opsommen en toelichten.

12 Op basis van de verwerkingsmiddelen, de gebruiksomgeving, betondekking en verwer-kingsomstandigheden de bestelkarakteristie-ken kunnen vastleggen.

13 Het belang van de vastgelegde betonsterkte kennen.

14 De factoren die de verwerkbaarheid van het te storten beton beïnvloeden kunnen op-sommen en verklaren.

15 De verschillende beschermingsmiddelen tegen weersomstandigheden kunnen op-sommen en toelichten

16 De hulpstoffen en toeslagstoffen die de ken-merken van de verse betonspecie en het ver-harde beton beïnvloeden opsommen en toe-lichten.

17 Proefmonsters aanmaken, het onderzoek toelichten en de resultaten interpreteren.

18 Samenstelling van speciale betonsamenstel-lingen / betonsoorten kunnen weergeven en het toepassingsgebied omschrijven.

Bestelkarakteristieken (conform NBN) Bereiding van beton • betoncentrale • op de werf Verwerking • storten en verdichten • pompen en spuiten Beschermen Hulpstoffen en toeslagstoffen • plastificeerder • bindingsvertrager • luchtbelvormer • … Proeven op beton • Betonspecie

⋅ Abramskegel ⋅ Schoktafel

• Verhard beton ⋅ drukproef ⋅ sclerometer ⋅ …

Speciale betonsoorten • architectonisch beton • vezelversterkt beton • spuitbeton / pompbeton • …


Funderingstechnieken

19 Het belang van het grondonderzoek onder-kennen en de belangrijkste begrippen om-schrijven

20 Het belang van het raadplegen van het grondonderzoek en het controleren of het funderingsadvies wordt gevolgd erkennen.

21 De gewapende funderingen op staal toelich-ten.

22 De verschillende diepfunderingen opsommen 23 De uitvoeringswijzen van diepfunderingen

schetsmatig kunnen toelichten 24 Een funderingsplan lezen. 25 De noodzaak van de verankering van de

structuur aan de funderingspalen onderken-nen en deze verankering uitvoeringsgericht kunnen tekenen.

26 Een funderingsplan kunnen tekenen vertrek-kende van de grondplannen en dit voor een opgelegd funderingstype.

27 Knooppunten detailleren

Grondonderzoek: • sonderingen • boringen Grondonderzoekgegevens • grondsoorten • lagenopbouw • sondeerdiagram • … Gewapende funderingen op staal • strokenfundering • plaatfundering • zoolfundering • … Diepfunderingen • fundering op putten • paalfundering • slibwanden • verankeringen • … Funderingsplannen en uitvoeringsdetails

Kelders

28 Problemen en technische oplossingen bij het graven van bouwputten kunnen toelichten

29 De kruipkelder kunnen definiëren, het doel omschrijven en constructieve details kunnen uittekenen.

30 De kelder kunnen definiëren en het doel om-schrijven.

31 Verschillende uitvoeringsmethoden kunnen omschrijven en toelichten.

32 Waterdichtingstechnieken kunnen omschrij-ven en toelichten.

33 Drainagetechnieken kunnen omschrijven en toelichten.

34 Uitvoeringsdetails kunnen tekenen

Bouwputten • bemalingen • beschoeiingstechnieken Kruipkelders Kelderconstructies • algemene technische eisen • uitvoeringstechnieken: vloerplaten, wanden, pre-

fabkelders, … • waterdichting: waterdicht beton, soepele dich-

ting, … • drainagetechniek Factoren die de opbouw van de kelderconstructies beïnvloeden • grondwaterspiegel • tijdelijke grondwaterspiegel • grondsoort • ... Uitvoeringsdetails • verluchting • muuraanzet • fundering naast kelder • ...


Bovenbouwconstructies

Elementaire bouwfysica

35 De meest relevante begrippen in verband met bouwfysica kennen om deze inzichtelijk toe te passen bij technische toelichtingen.

36 Materialen en constructies, op basis van technische documentatie, interpreteren op hun isolerende (vocht, warmte, geluid) ei-genschappen.

37 De eisen in verband met isolatie in de regel-geving opzoeken en deze in praktische situ-aties toelichten.

38 De k-waarde van een scheidingswand bere-kenen en op basis hiervan het isolerende vermogen inschatten.

39 Op basis van schematische voorstellingen van het temperatuursverloop en het dampverloop in een wand, bepalen of er gevaar voor condensatie optreedt, de plaats bepalen en oplossingen om condensatie te vermijden voorstellen.

40 Verschillende wandsamenstellingen, vloeren en plafondsystemen met elkaar vergelijken in relatie met hun isolerend vermogen en de kenmerken op basis van bouwfysische in-zichten toelichten.

Thermisch isoleren en condensatie • algemeen

⋅ thermisch isoleren ⋅ comfortklimaat ⋅ isolatiematerialen

• Isolatieberekening ⋅ Lambda-, R- en k-waarde ⋅ warmtetransmissie, temperatuursverloop ⋅ warmteaccumulatie ⋅ plaatsing thermische isolatie ⋅ ontstaan van koude bruggen

• Vochthuishouding ⋅ dampdichtheid ⋅ dampspanning ⋅ vochtdiffusie ⋅ dauwpunt en condensatie ⋅ plaatsing thermische isolatie ⋅ dampscherm

Bouwakoestiek • algemene kenmerken van geluid • geluidsabsorptie: lawaaibestrijding binnen een

lokaal • lucht- en contactgeluidsisolatie: lawaaibestrijding

tussen lokalen • materialen en specifieke uitvoeringsmethoden • absorberend vermogen van materialen en

constructies

Muurconstructies

41 Rekening houdend met bouwfysische eisen de opbouw en de uitvoering van muurcon-structies, via detailtekeningen, toelichten.

42 De uitvoering van knooppunten, via detailte-keningen, toelichten.

Bouwfysische eisen • vochtisolatie • ventilatie • thermische isolatie • vermijden van koude bruggen Muurconstructies • buitenmuren

⋅ spouwmuur ⋅ meerlagige massieve buitenwanden

• binnenmuren Knooppunten • aansluiting ondergronds- en bovengrondsmet-

selwerk • muuropeningen (lateien, dorpels, …) • opleggingen • aansluiting op balken en kolommen • …


Dragende vloerconstructies

43 De belastingen die op een vloerconstructie inwerken onderkennen en in relatie hiermee de constructieve voorzieningen om deze op te vangen toelichten.

44 In relatie met constructieve en bouwfysische eisen diverse vormen van het uitvoeren en opbouwen van vloerconstructies, op basis van ter beschikking gestelde of zelf te maken detailtekeningen, toelichten.

45 De specifieke voor- en nadelen van diverse vormen van vloeropbouw onderscheiden.

46 De uitvoering van de voornaamste knoop-punten bij vloerconstructies via detailtekenin-gen of schetsen toelichten.

Belastingen op vloeren • mechanische

⋅ vaste en veranderlijke ⋅ gespreide en geconcentreerde

• klimatologische (U) Constructieve eisen • lastspreidend vermogen • stabiliteit

⋅ draagkracht ⋅ draagrichting ⋅ oplegging ⋅ doorbuiging ⋅ verankering

• bergplaats van nutsleidingen Bouwfysische eisen • vochtisolerend vermogen • thermisch isolerend vermogen • akoestisch isolerend vermogen • ... Vloeren op vaste ondergrond • vloeren in de woning • vloeren in residentiële gebouwen • terrassen • industriële vloeren • ... Vrijdragende vloeren • houten vloerconstructie • monoliete vloeren • prefabvloeren • semi-prefabvloeren • balkons • ... Metalen draagvloeren (U) Knooppunten • opleggingen • doorgangen • openingen • overkragingen • ravelingen • ...

Dakconstructies

47 In relatie met constructieve en bouwfysische eisen diverse vormen van het uitvoeren en opbouwen van dakconstructies, op basis van ter beschikking gestelde of zelf te maken de-tailtekeningen, toelichten.

48 Plannen analyseren naar correcte maatvoe-ring en de bijkomende maten voorstellen.

49 De uitvoering van de voornaamste knoop-punten bij dakconstructies via detailtekenin-gen of schetsen toelichten.

Dakopbouw • draagstructuur • isolatie (vocht, thermisch, akoestisch) • bedekking Constructieve en bouwfysische eisen • stabiliteit

⋅ draagvermogen ⋅ verankering

• isolerend vermogen ⋅ koud dak ⋅ warm dak ⋅ omgekeerd dak

• hemelwateropvang en -afvoer


Soorten daken • hellende daken

⋅ gordingendak ⋅ keperspantendak ⋅ …

• platte daken ⋅ houten draagstructuur ⋅ steenachtige draagstructuur ⋅ ...

• berijdbaar dak (U) • groene daken (U) Knooppunten • dakdoorbreking • dakaansluiting • dakranden • overlappingen

Buitenschrijnwerk

50 In functie van het soort buitenschrijnwerk en de vooropgestelde plaatsingsmethode de aansluiting en verankering met de ruwbouw, via detailtekeningen en schetsen, toelichten.

51 Inzicht hebben in noodzakelijke constructieve voorzieningen voor het plaatsen van speci-fieke constructies.

52 Detailtekeningen interpreteren en aanpassen aan specifieke situaties.

Soorten buitenschrijnwerk • ramen • deuren • poorten • erkers • veranda's • ... Aansluiting en verankering • slagen • aansluitvoeg en afdichting • dorpels • lateien • muurblokken • ... Plaatsingsmethode • achter slag • blokraam • Specifieke constructies • rolluikkasten en rolluiken • in helling geplaatste beglazing • lichtstraten • gordijngevels, • structuurgevels • koepels • zonnewering (U) • ...

Technische uitrustingen

Residentiële elektrische installaties

53 Weten welke informatie de voorbereidende studie van een residentiële elektrische instal-latie dient te bevatten en deze informatie in functie van de uitvoering toelichten.

Voorbereidende studie • (tijdelijke) aansluitingen • distributie maatschappij • bijkomende eisen in aanvulling op het A.R.E.I. • Start van de bouwwerken (aardingslus) • afwijkingen ten opzichte van voorziene aanslui-

tingen


54 Het situatieschema lezen en de implicaties in verband met de ruwbouw afleiden.

55 De volgorde van de uit te voeren werken kennen en de bedoeling formuleren in de context van de opvolging van het bouwpro-ces.

Situatieschema • bouwplan • verdeelborden • schakelaars • wandcontactdozen • verbruikers

⋅ dampkappen ⋅ ventilatoren ⋅ ...

Mogelijke implicaties op de ruwbouw • voorziening van doorgangen • voorziening van openingen • voorzieningen voor specifieke verbruikers • voorzieningen voor inbouw • volgorde van de werkzaamheden

⋅ plaatsen van aardingslus ⋅ aanbrengen van leidingen ⋅ plaatsen van inbouwelementen

Sanitaire installaties en riolering

56 De gebruikte uitvoeringstechnieken van de verschillende buissystemen, -materialen en -beschermingsmethoden onderkennen.

57 De juiste plaats van de afvoer van de sanitai-re toestellen vastleggen op plan.

58 De hoofdprincipes van een goede wateraf-voer onderkennen en uitvoeringsgericht toe-lichten.

59 Specifieke plaatsingseisen onderkennen en de constructieve voorzieningen aanduiden op plannen voor zowel horizontale afvoerbuizen als standleidingen en verzamelinrichtingen.

60 Het rioleringsstelsel uittekenen, rekening houdend met het type aansluiting op het openbare rioleringsstelsel.

Wateraanvoer • materialen • uitvoeringstechnieken • bescherming- en isolatietechnieken • waterbehandelingstechnieken • … Waterafvoer • bovengrondse afvoer

⋅ materialen ⋅ bescherming en isolatie ⋅ uitvoeringstechnieken

• rioleringstelsels ⋅ systemen ⋅ materialen ⋅ uitvoeringstechnieken ⋅ toezichtvoorzieningen ⋅ afvalwaterbehandeling

Openbaar rioleringsstelsel • gescheiden • gemengd • open water

Klimatiseren en centrale verwarming

61 Op basis van plannen de plaats van de venti-latiekanalen, rookkanalen en leidingkokers afleiden in functie van de uitvoering van de ruwbouw.

62 Essentiële verschillen tussen de verwar-mingssystemen en de impact van elk sys-teem op de ruwbouwconstructie onderken-nen.

Verwarmingssystemen • centrale verwarmingssystemen • elektrische verwarmingssystemen • alternatieve en/of ecologische energiebronnen Centraal klimatiseren • luchtconditionering • rechtstreekse systemen • kanalisatiesystemen • ...


63 De noodzaak tot ventileren, bepaald door ruimte, plaats en gebruik, onderkennen; het principe van trek (overdruk, onderdruk) ken-nen en de impact op de ruwbouwstructuur toelichten.

Ventilatievoorzieningen en kokers • materialen • afmetingen • uitvoeringstechnieken Schoorstenen • materialen • afmetingen • uitvoeringstechnieken

Trappen en liften

64 Van trappen de onderdelen en constructieve voorzieningen herkennen, benoemen en hun functie in het geheel toelichten.

65 In een concrete situatie de open aantrede, en alle geometrische kenmerken die daarvan afhankelijk zijn, berekenen en in tekening brengen.

66 Constructieve maatregelen toelichten om een goede aansluiting te verwezenlijken met bordes en vloer.

67 De plaatsing van de wapening bij een beton-nen trap kunnen aanduiden op doorsnede en plan.

68 De impact van de verschillende soorten be-kledingstechnieken en de vloeren bordes-afwerking op ruwbouwafmetingen onderken-nen.

Trappen • Ontwerpregels en berekening

⋅ algemeen ⋅ ontwerpregel ⋅ trapverdrijvingen (harmonische methode)

• constructie van trappen in functie van de materi-alen ⋅ hout ⋅ staal ⋅ beton

• de trapvormen en de draagstructuur ⋅ rechte steektrap ⋅ kwartdraaitrap ⋅ spiltrap ⋅ prefabtrappen met specifieke montagesystemen

(U) • bevestiging van trapleuningen

69 Detailtekeningen van liften lezen in functie van de uit te voeren ruwbouw.

Liften (u) • liftschacht • technische ruimte • ...

Ruwbouwafwerkingstechnieken

Bepleisteringen

70 De uitvoering en de algemene kenmerken van binnen- en buitenbepleisteringen toelich-ten.

71 De impact op de vereiste wandkenmerken op de samenstelling van de wand en op de materiaalkeuze met eigen woorden uitleg-gen.

Soorten en materialen • binnen- en buitenbepleisteringen • natte en droge bepleisteringen Kenmerken • thermisch • akoestisch • klimatologisch • mechanisch • brandweerstand

72 De uitvoering van natte binnenbepleistering beschrijven en de gestelde eisen kennen.

Natte bepleistering • uitvoeringstechnieken

⋅ nazicht van het te bepleisteren oppervlak ⋅ voorbehandeling ⋅ topografische werkzaamheden ⋅ aanmaak van de materialen ⋅ aanbreng-en afwerkingstechnieken ⋅ nazorg

• controle van de eisen ⋅ vlakheid ⋅ hoekafwerking ⋅ hechtvermogen ⋅ ...


73 De uitvoering van droge binnenbepleistering beschrijven en de gestelde eisen controle-ren.

Droge binnenbepleistering • uitvoeringstechnieken

⋅ kleven of bevestigen op bestaande muren of pla-fonds

⋅ draagstructuren voor scheidingswanden met dro-ge bepleistering

⋅ topografische werkzaamheden ⋅ bevestigingstechnieken ⋅ afwerkingstechnieken

• controle van de eisen ⋅ vlakheid ⋅ loodheid - horizontaliteit ⋅ ...

Dekvloeren

74 De uitvoering van dekvloeren toelichten en de gestelde eisen controleren.

75 De termijnen nodig voor gedeeltelijke en/of volledige in gebruik name kennen.

76 Dekvloeren met speciale eigenschappen beschrijven (U)

Gewone dekvloeren • dekvloertypes

⋅ hechtend ⋅ niet hechtend ⋅ zwevend

• dekvloerspecie ⋅ samenstelling (cementgebonden - anhydrietge-

bonden) ⋅ aanmaak

• dekvloer opbouw ⋅ onderlagen ⋅ scheidingslaag ⋅ uitvlaklaag ⋅ dikte ⋅ vloerverwarming ⋅ voegen en naden

• uitzet- en aanbrengtechnieken • uitvoeringseisen

⋅ na te leven peilen ⋅ helling ⋅ vlakheid ⋅ mechanische eisen ⋅ minimale en homogene dikte ⋅ hechting

• ingebruikname ⋅ droogtermijnen ⋅ termijnen voor ingebruikname

Speciale dekvloeren (U) • gietvloeren • nagelbare • harsgebonden • ...

Vloer- en wandtegels

77 De kwaliteit van de meest gebruikte vloeren wandtegels onderkennen in functie van slijt-vastheid, contactgeluid, gladheid, ...

78 Situaties onderkennen waar de verschillende vloerbedekkingen kunnen worden aange-wend in relatie met de draagstructuur of de ondergrond.

79 De verschillende uitvoeringstechnieken bij het aanbrengen en afwerken van vloeren wandtegels uitvoeringsgericht beschrijven en aanduiden op detailtekeningen.

Vloer- en wandtegels • materialen

⋅ steenachtig materiaal ⋅ houtachtig materiaal ⋅ soepele materialen

• plaatsingstechnieken ⋅ voorbereiden van de ondergrond ⋅ topografische werkzaamheden ⋅ aanbrengen (mortelbed of gelijmd) ⋅ legmotieven ⋅ voegen

• afwerktechnieken ⋅ opvoegen


⋅ plinten • uitvoeringseisen

⋅ peilen ⋅ helling ⋅ vlakheid ⋅ hechting

Gevelbekledingen (U)

80 De verschillende uitvoeringstechnieken bij het aanbrengen van gevelbekledingen uit-voeringsgericht beschrijven en aanduiden op detailtekeningen.

81 Steun- en bevestigingstechnieken voor on-dersteunen en ophangen van gevelbekledin-gen in natuursteen, geveltegels, composiet-platen,… toelichten .

Gevelbekledingen • In steenachtig plaatmateriaal

⋅ natuursteen ⋅ kunststeen ⋅ keramisch materiaal (tegels, pannen, ...)

• in houtachtig materiaal ⋅ beplatingen ⋅ beplankingen

• in metaal ⋅ aluminium ⋅ zink

• in composietmateriaal • … Steun- en bevestigingstechnieken • ophanghaken in RVS • vaste en regelbare winkelhaken • verstevigingsijzers, verlengstukken • betonankers, chemische ankers • …

82 Diverse technieken voor het bekleden van gevels uitvoeringsgericht toelichten.

83 Specifieke eisen gesteld aan buiten-bepleistering onderkennen en de plaatsings-technieken zonder en met isolatie toelichten.

Gevelafwerkingen • bepleisteringen • beplatingen • impregnatie- en beschermingsmaterialen • ...

Binnenschrijnwerk

84 Technische documentatie van binnen-schrijnwerk raadplegen en de impact op con-structieve voorzieningen in de bouwstructuur toelichten..

Constructies • binnenramen en –deuren • rolluiken gordijnkast • lichte scheidingswanden • verplaatsbare en demonteerbare wanden • verlaagde plafonds Constructieve voorzieningen • openingen en toleranties • bevestigingen

Brandbeveiliging

85 De belangrijkste begrippen en de maatrege-len die men dient te treffen in functie van brandbeveiliging toelichten.

Maatregelen • compartimentering • brandwerende elementen • evacuatie mogelijkheden en tijd • …


Speciale technieken (U)

86 Inzien aan welke klimatologische invloeden een voegconstructie dient te weerstaan.

87 De gebruiksmogelijkheden van de verschil-lende voegmaterialen onderkennen in speci-fieke uitvoeringssituaties.

88 Detailtekeningen maken van zettings- , uit-zettings- en compressievoegen in kel-derconstructies, in buiten- en binnenwanden, in vloeren en daken, en de oplossingen toe-lichten in functie van materiaalgebruik, draagstructuur en afwerking.

Voegconstructies • Afdichting tegen regen en wind

⋅ lucht- en waterafdichting ⋅ afdichtingsprincipes ⋅ materialen en afmetingen

• Constructievoegen ⋅ materialen ⋅ uitvoeringstechnieken ⋅ toepassingsvoorbeelden

• Krimp-, zettings, compressie- en uitzettingsvoegen

89 Op basis van technische documentatie en uitvoeringstekeningen de uitvoering van niet traditionele bouwconstructies toelichten.

90 De voornaamste materialen en uitvoerings-technieken kennen, kunnen beschrijven aan de hand van documentatie materiaal en deze in relatie brengen met de traditionele bouw-technieken.

Niet traditionele bouwconstructies • moduul, modulering, standaardisatie, prefabrica-

tie • systeembouw • prefab-montagebouw

⋅ stabiliteitsvoorzieningen ⋅ specifieke verbindings- en verankeringsmateria-

len en –technieken • skeletbouw

⋅ houtskeletbouw ⋅ staalskeletbouw ⋅ betonskeletbouw

• wandpaneelbouw ⋅ betonpanelen ⋅ architectonisch beton ⋅ vezelcement

• elementen- en doosbouw (casco) • ecologisch bouwen

Renovatietechnieken (U)1

91 Inzicht hebben in de gevaren die inherent zijn aan verbouwingswerkzaamheden en te tref-fen maatregelen voorstellen om deze tot een minimum te beperken.

92 Te treffen constructieve oplossingen voor-zien in functie van stabiliteit, openingen, scheuren.

93 De moeilijkheidsgraad van herstellings- of versterkingstechnieken bij dak-,vloeren wandconstructies inschatten en toelichten.

Verbouwingswerkzaamheden • onderkappen • muur- en vloeropeningen • sloopwerk • renovatie van daken • ... Problematiek van: • zettingscheuren • stabiliteitscheuren • ...

1 Deze uitbreiding slechts aanbieden in relatie met een analoge keuze binnen het complementaire gedeelte "Reaisaties bouw"n namelijk doelstelling 56.


Topografische werkzaamheden

Algemeenheden

94 De begrippen topografie en geodesie toelich-ten.

95 De gehanteerde kegelvormige projectie van Lambert toelichten en de beperktheid en uit-breiding van deze projectie schetsen.

96 Meetgegevens in schets en/of tekening, vol-gens richtlijnen noteren en lezen.

Topografie en geodesie • begrippen en benamingen • vergelijkingsvlak en geoïde • onderscheid tussen landmeten en waterpassen Gehanteerde kaartprojectie in België • kegelprojectie van Lambert • uitbreiding naar UTM Symbolen en tekens voor topografische plans

Uitzetten en opmeten van rechte lijnen

97 Hulpmiddelen en meetmaterieel correct hanteren in functie van een opdracht.

98 De vereiste nauwkeurigheid van meetmateri-eel kennen.

99 Het gepaste meetgereedschap kiezen in functie van de opdracht.

100 Verschillende werkwijzen om een lijn uit te zetten toelichten en de gepaste werkwijze in functie van de situatie en opdracht toepas-sen.

101 Een afstand opmeten in een vlak en een hel-lend terrein, zonder en met hindernissen.

102 Fouten eigen aan de werkwijze van de leng-temeting toelichten en bepalen; oplossingen kennen en toepassen om deze fouten te ver-mijden.

Hulpmiddelen en meetmaterieel • jalon, jalonhouder en jalonrichter • meetpennen • meetband, -lint, -veer • meetwiel • elektronische afstandsmeters • nauwkeurigheid van meetmaterieel Uitzetten van rechte lijnen • tussenbakenen • vooruitbakenen • achteruitbakenen • zijdelings invluchten • snijpunt bepalen van 2 rechten Opmeten van rechte lijnen • rechtstreeks opmeten • onrechtstreeks opmeten • meten in vlak en hellend terrein • nauwkeurigheid van enkelvoudige en dubbele

meting • nauwkeurigheid van lengte kleiner dan lengte

meetband • Nauwkeurigheid van lengte groter dan lengte

meetband

Uitzetten van rechte hoeken

103 Gebruik van topografische toestellen toelich-ten om rechte hoeken uit te zetten.

104 Op het terrein loodlijnen neerlaten en oprich-ten.

Topografische toestellen in functie van rechte hoe-ken • dubbel pentagoonprisma en valstok • theodoliet (zie verder) • hoeklaser (U) Oprichten van loodlijnen Neerlaten van loodlijnen


Uitzetten van cirkelbogen

105 Geometrische kenmerken van een cirkel-boog toelichten.

106 Raaklijnensnijhoek opmeten met eenvoudige hulpmiddelen.

107 De diverse werkwijzen om hoofdpunten uit te zetten toelichten.

108 Met behulp van rechthoekige coördinaten hoofd- en detailpunten uitzetten.

109 Kwartpijlmethode toepassen om detailpunten uit te zetten.

110 Bogenspiegel gebruiken om detailpunten uit te zetten.

Geometrische kenmerken van een cirkelboog • rechtstanden • raaklijnensnijhoek (snijpunt al dan niet toegan-

kelijk) • straal • hoofdpunten • detailpunten Uitzetten van cirkelboog • met behulp van rechthoekige coördinaten • kwartpijlmethode • bogenspiegel of curvigraaf

Opmeting van een terrein

111 Een juiste opmeetmethode kiezen en uitvoe-ren voor het opmeten van terreinen met be-perkte omvang.

112 CAD gebruiken om meetwaarden te verwer-ken tot een plan en om de oppervlakte van het terrein te bepalen (U)

Terreinen met beperkte omvang • meetlijnen • methoden: coördinatenmethode en lijnenver-

band • kaartering • oppervlaktebepaling • diagonaalmeting als controle

Opmeten en uitzetten van een gebouw en bouwplannen (zie ook praktijk)

113 Algemene begrippen toelichten en aanduiden op een plan.

114 Juiste inplanting en omvang van een be-staand gebouw opmeten.

115 CAD gebruiken om meetwaarden in een plan om te zetten.

116 Op basis van een inplantingsplan een ge-bouw van kleine omvang uitzetten.

Inplanting van en het gebouw zelf • hoofdpunten ten opzichte van het referentiestel-

sel • details opmeten Uitzetten van een gebouw volgens de bouwplannen • perceelsgrenzen • rooi- en bouwlijn • inplantingcoördinaten van het gebouw • brugjes of bouwplanken

Topografische toestellen

117 Gemeenschappelijke onderdelen van topografische toestellen toelichten.

118 De noodzakelijke voorwaarden omschrijven, waaraan de topografische toestellen dienen te voldoen om horizontaal en verticaal te stel-len.

119 Een as horizontaal/verticaal stellen. 120 Een vlak horizontaal stellen.

Gemeenschappelijke onderdelen • statief • lenzen • onderdeel met en zonder voetschroeven • bovendeel met kijker • richtkijker, vizieren en kruisdraden • doosniveau • buisniveau • elektronisch niveau • compensator Horizontaal en verticaal stellen van vlakken en assen • horizontaal stellen van een as • verticaal stellen van een as • horizontaal stellen van een vlak


Hoogtemetingen

121 Basismethodes en de orde van nauwkeurig-heid om hoogtemetingen uit te voeren, toelichten.

122 Een automatisch waterpas toestel correct instellen en aflezingen verrichten.

123 Correcte werking van een automatisch wa-terpastoestel controleren en regelen.

124 Opsteleisen toelichten om zoveel mogelijk fouten te elimineren.

125 Correct opstellen van meetbakens voor hoogtemetingen.

126 Classificatie van lasers in functie van veilig-heid en gebruik toelichten.

127 Lasertoestel correct opstellen en hulpmidde-len hanteren om aflezingen te verrichten.

128 Basisbegrippen die voorkomen bij hoogteme-tingen toelichten.

129 Verschillende manieren van waterpassingen toelichten.

130 Referentiepeil en hoogte ten opzichte van referentiepeil bepalen, overzetten en aandui-den.

131 Waterpassingen uitvoeren in functie van het gestelde doel.

132 Waterpasstaat invullen en uitrekenen met eventuele vereffening van de sluitfout (U).

133 Hulpmiddelen die de nauwkeurigheid van de waterpassing optimaliseren toelichten en hanteren.

Methodes en hun nauwkeurigheid • geometrische hoogtemetingen • trigoniometrische hoogtemetingen • barometrische hoogtemetingen Waterpasinstrumenten • slang en flesjeswaterpas • instellen van een waterpastoestel met compen-

sator • regelingseisen • opsteleisen • controleren en elimineren van fouten (U) • aflezen en opstellen van meetbakens Lasertoestellen • classificatie van laserstralen • soorten lasertoestellen • regelings- en opsteleisen • hulpmiddelen: ontvanger, vizierplaatje, flexilat, … Begrippen • vloer- , meter- en referentiepeil • TAW • hoogtelijnen (U) Waterpassingen • overbrengen van referentiepeil • bepalen van een hoogte ten opzichte van een

referentiepeil • bepalen van hoogteverschil • doorgaande waterpassing met waterpasstaat • kringwaterpassing met waterpasstaat, sluitfout

en vereffening van sluitfout (U) • kringwaterpassing met zijslagen en waterpas-

staat • hulpmiddelen: meetpuntnagels, straatpot, …

Hoekmetingen

134 Opbouw en onderdelen van een theodoliet toelichten.

135 Theodoliet correct opstellen, hanteren en aflezen.

136 Soorten hoeken, hoekstelsels en omzetting tussen verschillende stelsels toelichten .

137 Horizontale hoek via gewone hoeksmeting opmeten.

138 Verticale hoek opmeten. 139 Verticale en horizontale uitlijning toelichten

en uitvoeren voor prefab-elementen.

Theodoliet • opbouw en onderdelen • opstel- en regelingseisen • centreren boven of onder een punt • begrippen: kippen en doorslaan Hoeken • sexagesimale en decimale graden • horizontale hoek • verticale hoek: zenithoek, nadirhoek, … Hoekmeting • gewone horizontale hoeksmeting • verticale hoeksmeting Horizontale en verticale uitlijning


Totaal station (U)

140 Totaal station correct opstellen en hanteren. 141 Basismetingen uitvoeren met een totaal sta-

tion en bekomen meetwaarden verwerken. 142 Landmeetkundige toepassingen uitvoeren

met totaal station en de verkregen meet-waarden verwerken met behulp van CAD.

Opbouw en opstelling Basisfuncties • lengtemeting • hoogtemeting • hoeksmeting Toepassingen • detailmetingen: opmeten van terreinen • gevelmetingen • coördinaatmeting • uitzetten van ontwerpkarakteristieken


• Verwijzing naar NGI (Nationaal Geografisch Instituut) en GIS (Geografisch Informatie Systemen) is van groot belang bij de toelichting over kaarten, plannen, …

• Theoretisch gedeelte moet systematisch verduidelijkt en ingeoefend worden in praktische oefeningen en toepassingen. Theoretische achtergrond is en blijft belangrijk, maar het kunnen toepassen in de praktijk is het belangrijkste.

• Bepaalde theoretische kennis kan door gestuurde oefeningen, ervaringsgericht aangeleerd worden: hori-zontaal meten van lengten bij hellend terrein, …

• De klemtoon bij het aanbrengen van de leerstof ligt op het inzichtelijk verwerken. Dit betekent dat er meer aandacht dient te worden besteed aan de wijze waarop een meting wordt verricht of een probleem wordt opgelost dan de juistheid van de meting of de correctheid van de verkregen resultaten. Daarbij dient steeds de attitude aanwezig te zijn om aan procesmatige zelfevaluatie te doen. De eindevaluatie van de leraar dient steeds in dit kader te worden toegelicht.

• Voor elke meetopdracht moet de juiste keuze van meetmaterieel en –methode in functie van nauwkeurig-heid en efficiëntie een doel op zich vormen.

• De aanschaf van een totaal station wordt sterk aangeraden daar het eveneens als theodoliet kan funge-ren en zo een extra investering vermijdt, het past in het kader van nieuwe ontwikkelingen en de snelle op-gang van dit meettoestel in de praktijk.

• Voor modernere toestellen kan steeds beroep gedaan worden op externe gespecialiseerde firma’s. Deze tonen graag hun nieuwste toestellen met hun kunnen.

• CAD aanwenden zowel voor het bepalen als het verwerken van digitale terreingegevens. Besteed ook aandacht aan de toepassing van nieuwe ontwikkelingen.

• Audiovisuele hulpmiddelen vormen een onmisbaar didactisch hulpmiddel. • Benadruk het feit dat 'de juiste oplossing' niet bestaat maar dat elke oplossing voor- en nadelen heeft. Elk

constructiedetail moet dus worden beredeneerd uitgaande van materiaalkwaliteiten, technisch uitvoerbare oplosbaarheid en kostprijsbewustheid. Men moet met andere woorden steeds zelfstandig elke voorge-stelde oplossing beoordelen op zijn deugdelijkheid.

• Alle voorgestelde oplossingen dienen rekening te houden met de voorschriften, de normen en de typebe-stekken.

• Maak zoveel mogelijk gebruik van didactische modellen, foto's, dia's en detailtekeningen ter ontwikkeling van het voorstellingsvermogen.

• Het aanleggen van een documentatiemap is een absolute noodzaak. Het is aangewezen om te verwijzen naar het BB/SfB systeem.

• Moeilijk te verkrijgen documentatie dient door de leraar zelf te worden aangevraagd en aan de leerlingen ter beschikking gesteld. Het uitbouwen van een documentatiecentrum is daarbij ten zeerste aan te beve-len (gebruik van Internet is hier noodzakelijk).

• Het gebruik van stalen en monsters ter visualisering en toelichting van technische documentatie is van-zelfsprekend.

• De leerlingen beeldend materiaal (foto’s, tekeningen, ...) laten opzoeken van de verschillende soorten raam- en deuroverspanningen en aan de hand daarvan het verband laten opzoeken tussen de aard van de overspanning, de functie en de eigenschappen.

• Laat aan de hand van foto’s, dia’s van muuropeningen de mogelijke oorzaken van fouten, gebreken of schade opzoeken.


• Laat de leerlingen zelf technische kenmerken, constructieoplossingen, uitvoeringsvarianten, de inrichting van de werkplek, … toelichten met behulp van schetsen.

• Het aanleren van een CAD-pakket wordt het best gekaderd in de context van uitvoeringsgerichte en con-ceptuele probleemstellingen.

• Laat de leerling veel zelf ontdekken, maak hierbij gebruik van handleidingen, instructiefiches, de helpfunc-tie, …

• De klemtoon mag niet liggen op “het CAD-pakket op zich” maar wel “in welke mate past de leerling effici-ent de mogelijkheden toe, in welke mate vertoont hij/zij zelfredzaamheid”.

• Voorkennis en inzicht verwerven betreffende de kenmerken van materialen wordt het best bereikt door de leerlingen technische documentatie te laten interpreteren en toelichting te laten geven hoe de materialen dienen verwerkt te worden tot bouwelementen.

• Besteed voldoende aandacht aan de relationele verbanden tussen de verschillende bouwfasen en facto-ren die het bouwproces beïnvloeden.

• Leer via groepsgesprekken constructieve oplossingen op hun waarde beoordelen, rekening houdend met de comforteisen gesteld door de bouwheer en esthetische eisen gesteld door de ontwerper.

• Hanteer bij het bespreken van de technische installaties modeldossiers en besteed aandacht aan het aanwenden van de correcte symbolen.


5.3 Stabiliteit De meeste leerlingen komen uit de 2de graad TSO en kregen via het vak mechanica de basiskennis in ver-band met dynamica en statica. Een aantal leerplandoelstellingen en leerinhouden dienen dus als herhaling opgevat.

De hoofddoelstelling die met dit vak wordt beoogd is voldoende inzicht verwerven op het vlak van stabiliteit om:

• vooropgestelde stabiliteitsvoorzieningen te begrijpen en bij de uitvoering correct toe te passen, • stabiliteitsvoorzieningen in te schatten en grove fouten te duiden, • zeer eenvoudige dimensies te begroten. Daar een aantal leerlingen uitstroomt naar hoger onderwijs van één cyclus wordt ook in zekere mate aan-dacht besteed aan theoretische benaderingen en berekeningen.

5.3.1 Algemene sterkteleer

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

Massa - kracht - gewicht - moment1

1 De begrippen massa, versnelling, kracht en gewicht toelichten en hun onderlinge relatie weergeven.

Massa • absolute volumieke massa • schijnbare volumieke massa • volume Kracht en gewicht • relatie met massa en versnelling (Wet van New-

ton) • eenheden • kenmerken van krachten • gewicht en aardversnelling

2 Het begrip moment omschrijven, de grootte en de draaizin bepalen.

3 Een bepaald moment vervangen door een koppel van krachten waarvan ofwel de tus-senafstand ofwel de grootte van de kracht gekend is.

Verband tussen kracht en moment en de uitwerking van een koppel krachten • begrip moment • grootte van het moment • zin van het moment (draaizin) • koppel van krachten

Rekenwaarden van de sterkte van materialen en belastingen

Algemeenheden

4 De begrippen uiterste grenstoestand en ge-bruiksgrenstoestand aan de hand van con-crete voorbeelden omschrijven.

5 Het begrip ontwerptoestand toelichten.

Grenstoestanden • de uiterste grenstoestand • de gebruiksgrenstoestand Ontwerptoestand

1 Hou bij dit gedeelte rekening met wat reeds in de 2de graad aan bod kwam en verworven is.


Sterkte van materialen

6 De karakteristieke sterkte van materialen omschrijven en de rekenwaarden voor de sterkte bepalen met behulp van tabellen.

7 De karakteristieke belasting omschrijven en de rekenwaarde van de belasting bepalen met behulp van tabellen.

Materiaalkenmerken (materiaalcoëfficiënt) • karakteristieke sterkte • rekenwaarde van de sterkte van materialen Belastingen (belastingscoëfficiënt) • karakteristieke belasting • rekenwaarde van belastingen

Belastingen

8 Het begrip belasting toelichten en symbolisch voorstellen.

9 Diverse belastingen onderscheiden naar hun verandering in tijd, hun verandering in ruimte, hun spreiding.

10 Van een vlakbelasting (plaat) overgaan naar een lijnbelasting (balk) naar een puntbelas-ting (kolom).

11 Het eigen gewicht van het draagsysteem en van de niet-dragende onderdelen met behulp van ter beschikking gestelde tabellen bepa-len.

12 Met behulp van ter beschikking gestelde ta-bellen de gebruiksbelasting bepalen.

Het begrip belasting • directe belasting • indirecte belasting • symbolische voorstelling Indeling van belastingen • naar verandering in de tijd

⋅ permanente ⋅ veranderlijke ⋅ accidentele

• naar verandering in ruimte ⋅ plaatsgebonden ⋅ vrije belastingen

• gelijkmatig en niet gelijkmatig verdeelde ⋅ eigen gewicht ⋅ niet dragende onderdelen

Lastendaling • vlakbelasting • lijnbelasting • puntbelasting Gebruiksbelastingen

Basisvoorwaarde

13 De basisvoorwaarde omschrijven en deze in functie van het veiligheidsaspect toelichten.

Rekenwaarde belasting < rekenwaarde sterkte van de materialen

Uitwendig evenwicht1

14 Omschrijven dat zowel belastingen als reac-tiekrachten uitwendige krachten zijn die op een lichaam inwerken.

15 De krachten die een lichaam in uitwendig evenwicht houden, herkennen en weten dat deze 'reactiekrachten' worden genoemd.

Uitwendige krachten • belastingen • reactiekrachten

16 Het aantal onbekende krachten in een ver-binding bepalen.

17 Symbolisch de verbindingen en daarin de onbekende krachten voorstellen.

Verbindingen van een lichaam met de omgeving • een volmaakte inklemming • een vast steunpunt (scharnierpunt) • een beweegbaar steunpunt (roloplegging)

1 Hou bij dit gedeelte rekening met wat reeds in de 2de graad aan bod kwam en verworven is.


18 Toelichten waarom de belastingen aan drie evenwichtsvoorwaarden dienen te voldoen.

19 De begrippen isostatisch en hyperstatisch omschrijven in relatie met het aantal onbe-kenden en de evenwichtsvergelijkingen.

20 Voor éénvoudige isostatische gevallen de evenwichtsvergelijkingen opstellen en de on-bekende uitwendige krachten (reactiekrach-ten) bepalen.

Uitwendige evenwichtsvoorwaarden van krachten inwerkend op een lichaam in een plat vlak (even-wichtsvergelijkingen) • evenwicht van verticale krachten • evenwicht van horizontale krachten • evenwicht van de momenten Isostatische en hyperstatische verbindingen Reactiekrachten van isostatische balken • balk op twee steunpunten

⋅ zonder overkragingen ⋅ met één en twee overkragingen

• aan één zijde ingeklemde balk

Inwendig evenwicht

21 De inwendige krachtwerking in normaaldoor-snede voorstellen en toelichten.

22 De grootte van de inwendige krachten in normaaldoorsnede voor eenvoudige isostati-sche gevallen bepalen.

Krachtwerking in normaaldoorsnede • normaalkrachten • dwarskrachten • buigmoment • wringmoment • tekenafspraken Berekening van krachtwerking in normaaldoorsnede • balk op twee steunpunten

⋅ zonder overkragingen ⋅ met één overkraging ⋅ met twee overkragingen

• aan één zijde ingeklemde balk

23 Voor eenvoudige isostatische belastingsge-vallen het verloop van de dwarskracht en het moment berekenen en grafisch voorstellen.

24 Op basis van de grafische voorstelling van het verloop van dwarskrachten en momenten de plaats van de minima en de maxima af-leiden.

Dwarskrachten en momenten • het functieverloop van dwarskrachten en mo-

menten • de dwarskrachten- en momentenlijn • maxima en minima Belastingsgevallen bij een balk op twee steunpunten • balk met 1 puntbelasting in het midden • balk met een gelijkmatig verdeelde lijnbelasting

De relatie kracht - spanning - vervorming

25 Het begrip spanning omschrijven en in formulevorm uitdrukken.

Spanning in functie van kracht en oppervlakte

26 Het begrip rek omschrijven en in formule-vorm uitdrukken.

Rek in functie van verlenging

27 De relatie "spanning-rek" in grafiek voorstel-len en toelichten

Spanningrek-diagram voor staal • elastische en plastische zone • Wet van Hooke • elasticiteitsmodulus • elasticiteitsgrens • breukspanning

28 Relatie leggen tussen de naamgeving van de verschillende soorten spanningen en de ma-nier hoe de krachten op een bepaalde door-snede inwerken.

29 Schematisch de verschillende spanningen aangeven.

Soorten spanningen • normaalspanning

⋅ trekspanning ⋅ drukspanning

• schuifspanning • wringspanning


Lijntraagheidsmoment en traagheidsstraal 30 Het lijntraagheidsmoment en de traagheids-

straal van vlakke figuren uit tabellen afleiden en de impact op de stabiliteit toelichten.

31 Het lijntraagheidsmoment en de traagheids-straal van een rechthoekige doorsnede bere-kenen.

Het lijntraagheidsmoment en de traagheidsstraal

Enkelvoudige vlakke buiging 32 De vervorming en het spanningsverloop van

een doorsnede van een op buiging belaste balk tekenen.

Verloop der normaalspanningen • hypothese van Bernouilli • ligging van de neutrale lijn

33 De buigingsformule in functie van het weer-standsmoment toelichten.

34 Van rechthoekige doorsneden het weer-standsmoment berekenen.

35 Voor profielen het weerstandsmoment uit tabellen afleiden.

Buigingsformule Weerstandsmoment • rechthoekige doorsneden • metalen profielen

Vervorming 36 De toelaatbare vervorming bepalen aan de

hand van ter beschikking gestelde tabellen. 37 De vervorming in het midden berekenen aan

de hand van ter beschikking gestelde formu-les voor een gelijkmatig verdeelde lijnbelas-ting en een puntbelasting.

Toelaatbare doorbuigingen in gebruiksgrenstoestand De vervorming bij isostatische balken op twee steun-punten zonder overkragingen.

Centrische en excentrische druk 38 De begrippen centrische en excentrische

druk omschrijven en hun onderscheid dui-den.

39 De relatie aangeven tussen een excentrische drukkracht en een centrische drukkracht plus een moment.

Centrische druk Excentrische druk

Knik 40 Inzien dat knik een instabiliteitsverschijnsel is

en de beïnvloedende factoren toelichten. Knikverschijnsel • kniklengte • slankheid

Afschuiving 41 Inzien dat bij een balk die op buiging belast is

schuifspanningen optreden. De schuifspanning in een balk op buiging belast


• Demonstratief de evenwichtsvoorwaarden aangeven. • Beklemtoon de belangrijkheid van het al of niet in rekening brengen van de oppervlaktekenmerken van

een lichaam (waarop de krachten inwerken) in functie van de lastendaling. • Inzicht in de oplossingsmethodiek is zeer belangrijk. Daarom dient men:

- eenvoudige gevallen in detail te behandelen en ingewikkelde gevallen tot eenvoudige te herleiden, - toetsen met open boek te voorzien en per afgerond geheel,

• Oefeningen dienen materiaalgebonden en situatiegebonden te worden geconcretiseerd. • Beperk de theoretische benadering tot het allernoodzakelijkste. Maak tijd vrij voor begeleide oefeningen. • Oefeningen maken als huiswerk hebben pas dan effect, indien ook de uitkomst wordt meegegeven (sti-

mulering van het zoekproces naar de juiste oplossing).


5.3.2 Stabiliteitstudies van eenvoudige betonconstructies


Kenmerken van beton en betonstaal

42 De maximale toelaatbare rek uit een rek-drukdiagram afleiden.

Karakteristiek rek-drukdiagram Maximale toelaatbare rek

43 De bezwijkspanning van beton bepalen. 44 Het begrip kruip toelichten in functie van

stabiliteitsberekeningen.

Bezwijkspanning van beton • materiaalcoëfficiënt • kruipcoëfficiënt

45 De sterkteklassen van betonstaal toelichten en de genormaliseerde diameters kennen.

Betonstaal • sterkteklassen (BE 500 en BE 220) • genormaliseerde diameters

Berekenen van balken bij enkelvoudige buiging

46 Voor het berekenen van enkelvoudige bui-ging in uiterste grenstoestand de verschillen-de hypothesen omschrijven.

47 De hypothese van Bernouilli schematisch voorstellen.

Aangenomen hypothesen • vlakke dwarsdoorsneden blijven vlak na vervor-

ming (Bernouilli) • verwaarlozen van de trekweerstand van het beton • uitputting van het staal bij 10 o/oo • stuikrek van het beton is maximum 3,5 o/oo • oppervlakte van beton wordt in drukzone niet ver-

minderd met de wapeningsdoorsnede

48 Inzien dat de neutrale lijn op 7/27 van de hoogte (vanaf de plaats van de wapening tot de meest gedrukte vezel = d) is gelegen.

De ligging van de neutrale lijn

49 Voor gevallen waarbij, en het beton, èn het staal werkt in een uiterste grenstoestand, de optimale hoogte bepalen en hieruit de uitvoe-ringshoogte afleiden.

De betonhoogte • optimale hoogte • uitvoeringshoogte • vuistregel

50 Voor gevallen waarbij, en het beton, en het staal werkt in een uiterste grenstoestand, de staalsectie berekenen, een geschikte wape-ning kiezen.

51 De begrippen verankering, verankeringsleng-te, schorsing en overlapping kennen en hun bedoeling toelichten

52 De betondekking bepalen.

De langswapening • minimale staalsectie • staaldiameter en aantal staven • schikking • verankering, schorsing en overlapping Betondekking

53 De schuifspanning als trekspanning onder een hoek van 45° opvatten en in relatie brengen met de uitvoering van dwarskrach-tenwapening.

54 Onder begeleiding vanuit berekeningsresul-taten de spoed afleiden.

De dwarswapening • minimum wapening • beugels en spoed • hellende staven


Centrisch gedrukte kolommen zonder knikgevaar

55 De minimum afmeting bepalen opdat er geen knikgevaar zou optreden.

56 De brutobetondoorsnede berekenen in func-tie van de rekenwaarde van het beton en het staal en het staalpercentage.

57 Weten dat men meestal 1 % gebruikt als wapeningspercentage en dit voor een con-creet geval uitrekenen.

Doorsnede en wapening van kolommen zonder knik-gevaar

Het berekenen van platen

58 Omschrijven wanneer een bouwelement als plaat dragend in één richting kan worden be-schouwd.

Voorwaarde opdat een plaat in één richting zou dra-gen • omschrijving • sterkte-eisen • vervormingseisen

59 Van een plaat dragend in één richting de hoogte bepalen, de staalsectie berekenen en een geschikte wapening kiezen.

Platen dragend in één richting • hoogte en betondekking • hoofd- en verdeelwapening • geprefabriceerde wapeningsnetten Eenvoudig wapeningsplan van platen

Berekenen van funderingen

60 Een strokenfundering dimensioneren, een geschikte wapening kiezen.

61 Een funderingszool dimensioneren en de geschikte wapening kiezen (U).

Aangenomen hypothese • aanname van een gelijkmatig verdeelde

vlakbelasting van de grond onder de fundering Strokenfundering • rekenwaarde van de lijnbelasting • breedte en hoogte • de hoofdwapening en verdeelwapening • betondekking Funderingszool • rekenwaarde van de puntbelasting • lengte, breedte en hoogte • de hoofdwapening • betondekking

Wapeningsplannen, beton- en wapeningsstaten

62 Vanuit een zelfgemaakte studie, onder bege-leiding, het wapeningplan uittekenen.

63 Wapeningsplannen lezen en deze toelichten in functie van de uitvoering en de stabiliteit

64 De nodige gegevens om beton- en buigsta-ten op te maken bij het maken of lezen van tekeningen onderkennen

65 Vanuit wapeningsplannen de betonstaat en wapeningsstaat opstellen.

Wapeningsplannen • constructie-elementen

⋅ platen ⋅ kolommen ⋅ balken ⋅ wanden ⋅ trappen ⋅ funderingen ⋅ ...

• wapeningen ⋅ conventionele voorstellingen ⋅ hoofdwapening (overlappingen, verankering,

schorsing, ...) ⋅ dwarswapening (beugels, hellende staven, ...) ⋅ verdeelwapening ⋅ constructiewapening ⋅ bijlegwapening


⋅ wachtstaven ⋅ transportwapening ⋅ gepuntlaste wapeningsnetten ⋅ wapeningslagen ⋅ krimpnetten ⋅ ....

Betonstaat Wapeningsstaat Standaardmeetmethode

5.3.3 Overspanningen met metalen profielen (U)


66 Op basis van gegeven rekenspanning, toe-laatbare vervorming en af te leiden maxi-mummoment het minimumprofiel bepalen en een geschikt profiel kiezen.

Profielen • rekenspanning • toelaatbare vervorming • maximummoment • minimumdoorsnede • materiaalkenmerken en handelsmaten

67 Op basis van belasting, overspanning en maximum toegelaten doorbuiging, geschikte profielen uit tabellen kiezen.

Profielen • belasting • overspanning • doorbuiging • materiaalkenmerken handelsmaten

5.3.4 Houten draagconstructies (U)


68 Op basis van belasting, overspanning en maximum toegelaten doorbuiging een een-voudige draagconstructie in hout dimensio-neren aan de hand van tabellen.

Dimensioneren van houten draagconstructies • belasting • overspanning • doorbuiging • hart op hart afstand • materiaalkenmerken handelsmaten

5.3.5 Dragend metselwerk en kerende wanden

LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 69 De constructieve voorzieningen in functie van

stabiliteit en het vermijden van scheurvor-ming bij dragend metselwerk toelichten.

70 De uitvoering van grondkerende muren toe-lichten in functie van de stabiliteitsvoorzie-ningen.

Dragend metselwerk • karakteristieke sterkte van de materialen • ongewapend en gewapend metselwerk • lateien in gewapend metselwerk • ringbalken • bewegingsvoegen • verbinding dragend metselwerk en vloeren • verankering met de dakstructuur Grondkerende wanden


• Laat de leerlingen de kenmerken van materialen, gereedschappen en machines opzoeken op technische fiches, op door firma’s uitgegeven cd-rom’s en op Internet. Laat deze technische informatie met behulp van de computer verwerken tot een verzameling eigen documentatie.

• Demonstratief dienen de evenwichtsvoorwaarden te worden aangetoond. • De bestudering van de schikking van de wapening gebeurt altijd aan de hand van concrete situaties. De

toelichting van de beton- en wapeningsplannen helpen het probleem te concretiseren.


• Bij de besprekingen houdt men ook rekening met de uitvoeringsconsequenties en de nodige supplemen-taire voorzieningen die moeten worden getroffen.

• Het is aan te bevelen in de theoretische lessen een klein project te nemen waarin platen (doorgaande –dragend in één richting – overkragingen ...), balken, kolommen, strokenfunderingen en funderingszolen ... zijn verwerkt. Dit project zou dan ook in de lessen van betontekenen kunnen worden uitgetekend.

• Voor de geïntegreerde proef kan men enkele kleine opdrachten geven, zich beperken tot één of twee pla-ten, balken, kolommen, funderingsstroken, funderingzolen ...

• Eenvoudige bekistings- en wapeningsplannen tonen, specifieke voorstellingen toelichten in relatie met de architectuurtekeningen.

• Bij de bespreking van de verschillende bekistingsplannen steeds van de architectuurplannen vertrekken en het verschil in benadering toelichten.

• Bij betontekenen gebruikt men in tegenstelling met Nederland de Amerikaanse projectiemethode. • Wijzen op afmetingen van beugels, minimum breedte, overlappings- en beëindigingsaanduiding ... • Het stapsgewijze zelf uittekenen van wapeningsplannen is zinvol als didactische methode om wapenings-

plannen te leren lezen.


5.4 Realisaties bouw (fundamenteel gedeelte) Bij het realiseren van constructieonderdelen en bouwknooppunten ligt de klemtoon op het ervaren van de mogelijke problemen en het ontdekken van oplossingen.

5.4.1 Overkoepelende doelstellingen en leerinhouden1

1 Plannen, uitvoeringstekeningen en werkop-drachten lezen om deze uit te voeren.

Uitvoeringstekeningen en plannen • schaal en schaalfactor • genormaliseerde en symbolische aanduidingen • 2-D en 3-D voorstellingen • legenda Werkopdrachten - Bestekken

2 Vóór, tijdens en na de uitvoering via schet-sen de uitvoering toelichten.

Uitvoeringsschetsen

3 Meetkundige constructies, in functie van de uitvoering van bouwconstructies, tekenen.

Meetkundige constructies • loodlijnen (oprichten, neerlaten) • hoeken (uitzetten, verdelen) • lijnstukken (uitzetten, verdelen) • regelmatige veelhoeken (uitzetten) • evenwijdige lijnen (uitzetten) • bogen

⋅ cirkelboog, segmentboog, ⋅ spitsboog, korfboog, tudorboog (U)

• raaklijnen en raakcirkels

4 Materialen oordeelkundig uitkiezen in functie van de opdracht en beschikbaarheid.

Materialen • soorten • fysische kenmerken • verwerkingsvoorschriften • toepassingsgebied

5 De hoeveelheid en de aard van geleverde materialen met de leveringsbon vergelijken en afwijkingen rapporteren.

Leveringsbon • materiaalkenmerken • materiaalhoeveelheden • zichtbare gebreken

6 Maatafwijkingen vaststellen en de impact op uitvoeringsmaten onderkennen.

Maatafwijkingen

7 Voor de eigen werkplek de diverse bouw-werkzaamheden plannen en organiseren met aandacht voor veiligheid en efficiëntie.

8 In functie van de vordering van de werken de materialen en gereedschappen klaar zetten.

De werkplek • organisatie • inrichting

9 Op basis van plannen de eigen werkzaam-heden uitzetten.

Topografische werkzaamheden

1 De cluster 'overkoepelende doelstellingen' beschrijft leerplandoelstellingen en leerinhouden die van toepassing kunnen zijn op alle fasen die volgen en dus voortdurend aandacht vragen.


10 Controlemetingen uitvoeren en indien nodig bijsturen.

Controlemetingen • voor de uitvoering • tijdens de uitvoering

11 De eigen en gemeenschappelijke gereed-schappen, machines en hulpmiddelen oor-deelkundig klaarzetten, controleren, gebrui-ken, onderhouden en wegbergen in functie van de opdracht en volgens de gestelde ei-sen.

Gereedschappen en machines • klaarzetten en wegbergen • controle • onderhoud • gebruik • machinefiches • toepassingsgebied

12 Bij het aanmaken en verwerken van materia-len de voorschriften van de producent en le-verancier naleven.

13 Materialen oordeelkundig opslaan en stape-len.

14 Maatregelen nemen om op een milieuvrien-delijke wijze met materialen om te gaan.

Materialen • aanmaken en verwerken • voorschriften van leverancier en producent • opslageisen • beschermingseisen • stapeltechnieken: stabiliteit, bereikbaarheid,

toegankelijkheid • hergebruik, afval, verlies • duurzaam materiaalgebruik • levenscyclusanalyse van bouwmaterialen

15 Seintekens en aanwijzingen geven en opvol-gen.

Seintekens en aanwijzingen

16 De elementaire voorzieningen van een EHBO-kit gebruiken.

EHBO-kit

17 De van toepassing zijnde voorschriften in verband met welzijn op het werk naleven, na-latigheden onderkennen, deze rapporteren en bijsturen.

Welzijn op het werk Basisveiligheid Bouwplaatsreglement

18 Onder toezicht en volgens voorschrift stellin-gen monteren en demonteren.

Stellingen

19 Tijdens en na het uitvoeren van de werkzaamheden, in team, de constructie en het constructieproces evalueren en op basis daarvan voorstellen tot bijsturen formuleren.

Productevaluatie Procesevaluatie


• Laat voor iedere oefening die wordt uitgevoerd door de leerlingen een dossier opmaken, waarin volgende items vervat te zijn: • uitvoeringstekeningen • materiaalstaat • kostenraming , inclusief loonkost (2de leerjaar) • volledige werkvoorbereiding : uitschrijven werkfasen, aanvullende detailschetsen,…

• Dit dossier wordt op de werkplek/werf bijgehouden. • Laat van iedere werkdag een “dagboek der werken” opstellen (cf. een dagboek der werken). • Praktijkoefeningen bieden de kans bij uitstek voor het aanleren van het lezen van plannen.Vertrek bij de

praktijkoefeningen van degelijke en volledige uitvoeringsplannen. Laat van deze tekeningen vaak aanvul-lende uitvoeringsschetsen maken, dit bevordert sterkt het tekeninglezen. Men kan vertrekken van plannen van bestaande gebouwen of plannen hanteren die de leerlingen ook gebruiken in het kader van de geïn-tegreerde proef.

• Creëer in de werkplaats de mogelijkheid om de leerlingen te laten schetsen. • Er dient voortdurend bijzondere aandacht besteed te worden aan voorschriften in verband met het welzijn

op het werk (basisveiligheid). Door dit op een geïntegreerde wijze aan te bieden verhoogt men de kans op het behalen van het VCA-attest.

• Leg vaak het verband tussen een goed ingerichte werkplek, het rendement, de netheid.


• Leg zoveel mogelijk het verband naar wat in de andere vakken besproken werd. • Gebruik bij de bespreking van materialen en gereedschappen videomateriaal en stel vooraf een vragen-

lijst op. • Schenk voortdurende aandacht aan het werken volgens verantwoorde werkvolgorde. • Doe zoveel mogelijk beroep op de zelfwerkzaamheid van de leerlingen, zowel individueel als in team. • Laat de leerlingen in team vaak hun eigen werkzaamheden beoordelen. • Organiseer diverse werfbezoeken en dit in de diverse fasen van het bouwproces. • Al naar gelang de infrastructuur van de school zal men voor bepaalde technieken beroep dienen te doen

op specifieke opleidingcentra, bedrijven of stageplaatsen. 5.4.2 Wat aan de bouw voorafgaat


20 In team een bouwplaats inrichten en inzien dat een goede werfinrichting, een goed werf-verkeer en correct behandelen van materiaal ongevallen voorkomt.

Bouwplaatsinrichting

21 Op basis van plannen bouwconstructies op het terrein inplanten en uitzetten.

Traceren van bouwlijnen Uitzetten in grondplan • fundering • riolering Uitzetten van peilen • waterpastoestel • horizontale laser

22 Via controlemetingen de uitgezette punten en peilen controleren, de oorzaken van fouten opsporen en de nodige correcties uitvoeren.

Controlemetingen


• Breng een bezoek aan een stedenbouwkundige dienst en milieudienst. • Laat schetsmatig inplantingsplannen optekenen met de aanduiding van de noodzakelijke referentiepun-

ten, de begrenzingen, oriëntatie, maatvoering. • Laat bij vrijwel alle oefeningen de leerlingen zelf de referentiepeilen overbrengen. • Illustreer werforganisatie en het inplanten van het gebouw met behulp van videobeelden. • Organiseer een bezoek aan een werf in de fase van inrichting. Laat de leerlingen waar mogelijk eens

meehelpen. Het meehelpen aan het inrichten van een bouwplaats is een onderwerp dat ook best aan bod kan komen tijdens de stageperiodes.


5.4.3 Grond-, funderings- en rioleringswerkzaamheden , kruipruimten en kelders


23 Op basis van plannen een fundering op staal (een gedeelte ervan) op het terrein uitzetten en uitvoeren (U).1

Fundering op staal • strokenfundering • zoolfundering • plaatfundering

24 De voorzieningen, in verband met de nuts- en afvoerleidingen, tijdens het aanleggen van de fundering bepalen.

Voorzieningen voor nuts- en afvoerleidingen

25 Onderdelen van een huisriolering op basis van een plan uitzetten en volgens voorschrift plaatsen.

Huisriolering • tracé • hellingen - afschot • dieptepeilen • doorbrekingen in de fundering • grondaanvulling en verdichting • buizen en hulpstukken • controlekamers • regelputten • septische putten • draineringen • ...

26 Onderdelen (in het bijzonder de knooppun-ten) van een kelderconstructie en een kruip-kelder uitvoeren.

Kelderconstructies • knooppunten

⋅ aansluiting op de fundering ⋅ aansluiting keldermuur - keldervloer ⋅ aansluiting op de bovenbouw ⋅ dichting van vloer en wand ⋅ verluchtingskokers ⋅ keldergat (U)

• uitvoeringstechnieken ⋅ systeembekisting en wapening ⋅ metselwerk

Kruipruimten


• Maak gebruik van didactische modellen en van bestaande eenvoudige funderings- en rioleringsplannen. • Laat de leerlingen documentatie van onderdelen van huisrioleringen (folders, cd-rom, Internet,…) opzoe-

ken, raadplegen en verwerken. • Laat van alle materialen en onderdelen concrete voorbeelden zien of bezoek een verkoopszaal. • Bespreek samen met de leerlingen, op basis van documentatie en audiovisuele middelen, de technische

voorschriften en uitvoeringstechnieken. • Maak gebruik van videomateriaal om de grond-, funderings- en rioleringswerkzaamheden te illustreren. • Organiseer een bezoek aan een bouwwerf tijdens de grond- en funderingswerkzaamheden. • Een aantal vaardigheden kan men ook aanleren door deze bovengronds te laten uitvoeren. • Voor grond- en rioleringswerken kan men een tijdelijk zandbed aanleggen. • Bezoek een bouwwerf in de uitvoeringsfase van kelders. • Laat de leerlingen de uitvoering van de knooppunten bij kruipruimten en kelders via schetsen toelichten. • Illustreer de uitvoering van kelders aan de hand van videobeelden, foto's.

1 Kwam reeds in de tweede graad aan bod. Dit werd echter opnieuw opgenomen omdat men rioleringswerken, muur- en keldercontructies niet los van de funderingsproblematiek kan behandelen.


5.4.4 Opgaand metselwerk, gevelwerk en knooppunten


27 Op basis van uitvoeringsplannen de knoop-punten van te metselen constructies, zelf-standig of in team uitzetten, uitvoeren en af-werken.

28 Eenvoudige prefab-elementen verwerken in de constructie.

Metselwerk van binnen- en buitenmuren • uitvoeringstechnieken

⋅ mortelvoegen binnen- en buitenmuren ⋅ lijmvoegen bij binnenmuren ⋅ gewapend en niet gewapend metselwerk ⋅ rechte en gebogen muren

• uitzetten ⋅ traceren van de bouwlijnen ⋅ referentiepeilen en hoogtes ⋅ stellen van profielen ⋅ uitpassen van strekkenlagen en koppenlagen ⋅ ...

• knooppunten ⋅ aansluiting op de fundering ⋅ raam- en deuropeningen (rechte en gebogen) ⋅ sponningen ⋅ vermijden van koude bruggen ⋅ warmte en vochtisolatie ⋅ aansluiting op de dragende vloerconstructies ⋅ gevels en topgevels ⋅ aansluiting op de dakconstructie

• prefab-elementen ⋅ dorpels ⋅ sierlijsten ⋅ schoorsteenkanalen

• afwerking ⋅ voegen ⋅ meegaand voegen ⋅ borstelen

29 Overspanningen oordeelkundig stempelen en schoren bij muuropeningen in nieuw en bestaand metselwerk.

Stempelen en schoren

30 Siermetselwerk volgens uitvoeringstekening uitvoeren.

Siermetselwerk

31 Het verse metselwerk beschermen tegen klimatologische en mechanische invloeden.

Beschermingsmaatregelen • klimatologische invloeden (vocht, vorst, uitdro-

ging) • mechanische invloeden (stoten, winddrukken,

windzuiging)


• Vergelijk een bouwplan (bouwaanvraag) of uitvoeringsplan met een detailplan en wijs op de verschillende maatvoering.

• Gebruik verschillende steensoorten en steenformaten, zodat de leerlingen de noodzaak van het uitleggen van stenen ervaren.

• Laat de leerlingen een bestaande constructie of constructieonderdeel schetsen en daarop de verschillende delen aanduiden en noteren.

• Toon het belang aan om de eigen constructie voortdurend te controleren en daarbij, naast het juiste ge-bruik van de diverse controlegereedschappen, vooral de ogen en een juiste houding te gebruiken.

• Laat de nodige materiaalhoeveelheden, voor de eigen oefening, steeds op voorhand berekenen. • De juiste plaatsingswijze van de profielen ten opzichte van de op te trekken constructie eerst demonstre-

ren en nadien steeds zelf laten uitvoeren. • Laat de leerlingen geregeld technische documentatie opzoeken. Gebruik deze documentatie vervolgens

als basis om materialen en uitvoeringstechnieken toe te lichten.


5.4.5 Overspanningen, ondersteuningen en vloerconstructies


32 Op basis van een bekistingsplan en bijko-mende uitvoeringsplannen de bekisting, in team, volgens de gestelde eisen uitvoeren.

Bekistingen • bekistingsplannen • bekistingsmethoden

⋅ traditioneel ⋅ systeembekisting (monteren - demonteren) ⋅ verloren bekisting

• constructielelementen ⋅ wanden ⋅ balken ⋅ kolommen

• gestelde eisen ⋅ stabiliteit ⋅ vormvastheid ⋅ dichtheid ⋅ afmetingen en vorm ⋅ veiligheid ⋅ ...

33 Een bekisting klaarmaken voor het storten van beton.

Schoonmaken voor storten • reinigen • bevochtigen • ontkistingsolie • zichtbare gebreken

34 Op basis van een wapeningsplan en de knip- en plooistaat een wapeningskorf en wape-ningsnet volgens voorschrift realiseren.

35 Volgens voorschrift de wapening in de bekis-ting plaatsen.

Wapeningen • soorten

⋅ wapeningskorven ⋅ wapeningsnetten

• uitvoeringstechnieken ⋅ betonstaalvlechten ⋅ betonstaallassen (U)

• plaatsing van de wapening ⋅ betondekking en afstandshouders ⋅ ondersteuningen ⋅ verankeringen ⋅ overlappingen

36 Het beton volgens voorschrift aanmaken. Vervaardigen van beton • samenstellende delen en hun volumeverhoudin-

gen • mengen Voorschriften • plasticiteit • homogeniteit • hulpstoffen

37 De homogeniteit en plasticiteit van vers be-ton controleren en waar nodig bijsturen.

38 De controle van het verharde beton voorbe-reiden.

Controle van vers beton: • homogeniteit • plasticiteit • maken van proefkubussen

39 Het beton volgens de gestelde eisen verwer-ken.

Verwerken van beton • werkzaamheden

⋅ storten ⋅ spreiden

• eisen ⋅ verdichting ⋅ bescherming ⋅ afwerking en nabehandeling


40 Volgens voorschrift stempels en schoren verwijderen, ontkisten en recupereren.

Ontkisten • ontkistingstijd • ontkistingsvolgorde • stapelen, sorteren, recupereren

41 In team prefab-elementen plaatsen. (U) Prefab-elementen (U)

42 Andere bouwelementen in de bekisting inte-greren.

Te integreren bouwelementen • voegsystemen • verankeringsystemen • doorgangen

43 Gebreken na het ontkisten vaststellen, de oorzaak toelichten en de tekorten bijwerken.

Mogelijke gebreken • holten • grindnesten • betonresten

44 Uit resultaten van drukproeven, de kwaliteit van het verharde beton toelichten; eventuele oorzaken van fouten rapporteren.

Controle van de betonkwaliteit • druksterkte • holten • ...

45 In team de gebruikte werkvolgorde evalue-ren, de goede en de zwakke punten rappor-teren en suggesties tot bijsturen formuleren.

Werkvolgorde


• Schenk voldoende aandacht aan de keuze van de juiste houtafmetingen, paneelmaten, spijkers, andere bevestigingen, ...

• Aandacht schenken aan de juiste volgorde van de bewerkingen. • Juist stapelen en onderhouden van de bekistingsonderdelen. • Eventueel bezoek aan een vlechtcentrale. • Toon aan dat het ontkisten met het oog op maximale recuperatie, zowel economisch als op het vlak van

milieu een positieve invloed heeft. • Werfbezoeken tijdens de betonverwerking. • Maak veelvuldig gebruik van audiovisuele middelen om de werkzaamheden bij het uitvoeren van dragen-

de constructies toe te lichten.


5.4.6 Dakconstructies en dakdoorbrekingen


46 De knooppunten van een dakdoorbreking volgens de gestelde eisen uitvoeren met in-begrip van een gedeelte van het dakwerk en de dakbedekking

47 De inwerking van water op de uitgevoerde constructie controleren, tekorten rapporteren en voorstellen tot verbetering formuleren.

Dakconstructies • plat dak • hellend dak • ... Dakdoorbrekingen • schoorsteen (rookkanaal) • dakkapel (U) Knooppunten en eisen • aansluiting dakconstructie op de onderbouw • waterdichte aansluitingen doorbreking - dakcon-

structie • vermijden van koude bruggen • afvoer van het hemelwater • veiligheidsvoorschriften bij dakwerken


• Maak, in functie van de impact op de uitvoering, een duidelijk onderscheid in specifieke taken voor de metselaar, de timmerman en de dakdekker.

• Besteed ruime aandacht aan veiligheidsvoorschriften bij het werken op hoogte. • Maak gebruik van didactische modellen van dakvormen, dakstructuren, dakopbouw en dakdoorbrekingen. • Benadruk de belangrijkheid van de vochtproblematiek en de koude bruggen rond iedere dakdoorbreking. • Laat de leerlingen op basis van uitvoeringstekeningen van dakdoorbrekingen de plaats van de vochtwe-

rende laag aanduiden. • Vertrek bij de praktische opdrachten steeds vanuit detailtekeningen.

5.4.7 Trappen in steenachtig materiaal


48 Een rechte steektrap (met bordes) in beton uitvoeren.

Rechte steektrap in beton • bekisting van de trap • wapening van de trap • storten van beton • ontkisten van de trap

49 De dichtheid van de bekisting en de aansluiting met de ruwbouw controleren, tekorten rapporteren en bijsturen.

Zichtbare fouten aan de bekisting

50 Gebreken na het ontkisten vaststellen, de oorzaken opzoeken en bijwerken.

Gebreken na het ontkisten • vorm • afmetingen • grindnesten • …


• Breng een bezoek aan een betoncentrale, vlechtcentrale, fabrieken en werven waar diverse soorten van bekistingen van trappen worden vervaardigd.

• Laat, in verband met oplegtechnieken van prefab trappen, via technische documentatie (folders, Internet, …) alle mogelijkheden opzoeken.

• Laat de leerlingen de bekisting en de wapening schetsen met aanduiding van alle mogelijke benamingen.


5.5 Realisaties bouw (complementair) Indien de school opteert om in het totaal meer dan 8 uur praktijk aan te bieden, dan dient men naast de uit-breidingsdoelstellingen uit het fundamenteel gedeelte ook een aanbod te kiezen uit onderstaande modules. Daar het een complementair gedeelte betreft kan de school uiteraard ook andere modules aanbieden.

Bij de keuze houdt men rekening met de regionale noden. Men kan ook de optie nemen om, binnen de klas-groep, gedifferentieerd te werken.


Funderingen op putten en palen

51 Op basis van plannen meewerken aan de werkzaamheden bij fundering op putten en palen.

Fundering op putten Fundering op palen

Lijmen van gevelstenen

52 Gevelconstructies uitvoeren met gelijmde voegen

Gelijmd gevelmetselwerk

Ruwbouwafwerkingstechnieken

53 De basistechnieken voor het aanleggen van een dekvloer uitvoeren.

Dekvloeren • dekvloerspecie • plaatsingstechnieken

54 De basistechnieken voor het aanbrengen van vloeren wandtegels uitvoeren.

Vloer- en wandtegels • plaatsingsmethoden • versnijden en verzagen • uitzetvoegen • afwerking

Complexere trapconstructies

55 Complexere trapconstructies uitvoeren Trapconstructies • verdrijven van trappen • draaitrappen en spiltrap • prefabtrappen • ...

Renovatietechnieken

56 Het uitvoeren van enkele renovatietechnie-ken

Renovatietechnieken • onderkappen • openingen in bestaande muren • sloopwerk • ...

Terrassen en opritten

57 Het aanleggen van terrassen en opritten. Terrassen en opritten


5.6 Stage LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

1 Contacten leggen en communiceren met bedrijfsleiders.

Contact met bedrijfsleiders • solliciteren • contractuele afspraken

2 Inzicht verwerven in de structuur en de werking van een bedrijf.

Bedrijfsorganisatie

3 Kennismaken met bedrijfscultuur. Bedrijfscultuur 4 Praktische afspraken maken met een

werkgever. Werkuren Verplaatsing Veiligheid en kledij

5 Samenvatten en neerschrijven van de dag-taak.

Stageschrift Stageverslag

6 Samenwerken met werkgevers en werk-nemers.

Teamwerk

7 De in de school verworven competenties in de praktijk toepassen.

Transfer school - bedrijf

8 Praktische vaardigheden verwerven die op school niet kunnen gerealiseerd worden.

Andere machines Nieuwe technieken Andere materialen

9 De eisen die de bedrijven aan de werkne-mers stellen ervaren.

Eisen • Arbeidsritme • Rendement en efficiëntie • Naleven van de voorschriften • Flexibiliteit

10 Zich leren inpassen in het methodisch en procesmatig handelen in een bedrijf.

Methodisch en procesmatig handelen

11 Onderscheid ervaren tussen opleidings-sfeer en bedrijfssfeer en zich bijsturen.

Onderscheid opleiding - bedrijf

12 Tijdens de stage zijn zwakke en sterke kanten ontdekken en daaruit zijn bijko-mende nood aan opleiding inzien.

Levenslang leren

13 De noodzaak van de kennis van basisvei-ligheid op de werkvloer ervaren.

Basisveiligheid


• Liefst niet meer dan één leerling per bedrijf. • Eén stagebezoek door de vakleraar per week per leerling is een minimum. • Duidelijke afspraken met de stagebedrijven vooraf zullen nodig zijn om de stage een surplus te laten ge-

ven in de opleiding van de leerling. • Contactavonden tussen bedrijven, de stagiairs en gehele schoolstructuur dragen bij tot de

kwaliteitsverbetering van de stages. • Na de stage is een grondige evaluatie van de stagebedrijven op gebied van begeleiding, veiligheid, aan-

gebrachte meerwaarde, ... , aangewezen. • Om de leerlingen zoveel mogelijk verschillende onderdelen van het bouwproces te kunnen laten meema-

ken is het soms nodig om hem op wisselende werven te plaatsen. • Het bedrijf aan de stagiair een stagepeter laten toewijzen. Dit is een werknemer die over de nodige werf-

en opleidingservaring beschikt, die de stagiair wegwijs maakt en op de werkvloer begeleidt. • Bespreek de evaluatie van de stage met de leerlingen in de klas en laat de leerlingen hun ervaringen

uitwisselen. • Het is aangewezen om de leerplandoelstellingen en leerinhouden in verband met basisveiligheid af te

werken vooraleer de leerlingen op stage gaan.


Leerplannen van het VVKSO zijn het werk van leerplancommissies, waarin begeleiders, leraren en eventueel externe deskundigen samenwerken.

Op het voorliggende leerplan kan u als leraar ook reageren en uw opmerkingen, zowel positief als negatief, aan de leerplancommissie meedelen via e-mail ([email protected]) of per brief (Dienst Leerplannen VVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel).

Vergeet niet te vermelden over welk leerplan u schrijft: vak, studierichting, graad, licapnummer.

Langs dezelfde weg kan u zich ook aanmelden om lid te worden van een leerplancommissie.

In beide gevallen zal de Dienst Leerplannen zo snel mogelijk op uw schrijven reageren.

6 Evaluatie De evaluatie dient meer om de leerling te oriënteren en vooruit te helpen dan om hem belerend terecht te wijzen.

Bij de eindevaluatie worden zowel algemeen vormende, theoretisch-technische en de technisch-praktische componenten en hun samengaan in rekening gebracht. De geïntegreerde proef maakt hier ook deel van uit.

De prestaties van de leerlingen dienen globaal gewaardeerd te worden en vanuit de meeste diverse standpunten benaderd. Er dient op een evenwichtige wijze rekening gehouden te worden met zowel het proces als het product. Bij de evaluatie worden de cognitieve, de psychomotorische aspecten en de attitudes in een verantwoord evenwicht in rekening gebracht, dit in overeenstemming met het profiel van de studierichting.

6.1.1 Procesevaluatie

De procesevaluatie kan gebeuren:

• aan de hand van een opvolging van de door de leerling geleverde prestaties waarin de neerslag (verwer-king, reflectie en kritiek) ligt van het verwerkingsproces;

• door een regelmatige individuele begeleiding van de leerling die moet leiden naar zelfevaluatie; • langsheen de verschillende opeenvolgende oefeningen en opdrachten waaraan het inzicht en de persoon-

lijke vorming van de leerlingen kunnen getoetst worden.

Enkele indicaties in verband met procesevaluatie:

• gaat de leerling gestructureerd tewerk, • ontwikkelt de leerling zelfredzaamheid bij het gebruik van CAD-software, • wordt van de mogelijkheden van het CAD-pakket efficiënt gebruik gemaakt, • voert de leerling de proefmeting volgens voorschrift uit, • gaat de leerling bij het opmeten logisch en zorgvuldig te werk, • voert de leerling spontaan controleberekeningen uit.

6.1.2 Productevaluatie

De productevaluatie kan gebeuren:

• in de vorm van rechtstreekse communicatie: individuele gesprekken, groepsbesprekingen en overleg, • als onrechtstreekse communicatie: bespreking van het werk van de leerling, onderlinge vergelijkingen en

tegenstellingen,…

Enkele indicaties in verband met productevaluatie:

• is de tekening conform de normen, • is de maataanduiding eenduidig, • is het resultaat van de berekening correct, • is het constructiedetail correct getekend, • …


7 Minimale materiële vereisten De uitrusting en de inrichting van de lokalen, in het bijzonder de werkplaatsen en, de vaklokalen en de labo-ratoria, dienen te voldoen aan de technische voorschriften betreffende arbeidsveiligheid van de Codex over “Het welzijn op het werk”, van het Algemeen Reglement voor Arbeidsbescherming (ARAB) en van het Alge-meen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI).

7.1 Computerinfrastructuur Deze studierichting dient te beschikken over aangepaste computers, software en randapparatuur.

Onderstaande tabel geeft het minimum aantal uren aan waarbij men over één computer per leerling dient te beschikken.

Minimum aantal uren te voorzien in het computerlokaal 1ste leerjaar 2de leerjaar

Bouwtechnologie en tekenen 4 uur / week 4 uur / week

Stabiliteit 2 uur / week

Organisatie 1 uur / week 1 uur / week

Voor de andere vakken uit het fundamentele gedeelte is het absoluut noodzakelijk om geregeld over compu-terinfrastructuur te beschikken, inclusief een verbinding op Internet.

7.2 Bouwtechnologie Voor de technische vakken uit het fundamenteel gedeelte dient een ruimte voorzien met de mogelijkheid om plannen, technische documentatie, normen en richtlijnen, materiaalmonsters, … op te bergen. De mogelijkheid voor diverse audiovisuele projecties dient voorzien.

7.2.1 Topografisch materieel

De volgende topografische uitrusting dient voorzien in een relevante hoeveelheid in functie van het aantal leerlingen:

• jalons • jalonhouders • jalonrichter • stel meetpennen • meetbanden • elektronische afstandsmeter (U) • dubbelprisma + valstok • bogenspiegel • slang- en flesjeswaterpas • waterpastoestel(len) + nivelleerbaken(s) • theodoliet • totaal station (U) • horizontale lazer en hulpmiddelen • bouwplankjes • vouwmeters


7.2.2 Uitrusting voor testen en onderzoek

Allerlei stalen van materialen en bijhorende technische documentatie

• zeven • precisie meetlatten • betonkubussen • schoktafel • betonmenger • werktafels • triltafel • maatbekers / kommen en schalen • weegtoestel (digitaal) • sclerometer • teststicks – Ph -waarde, sulfaten, chloriden, nitraten • klein gereedschap : truweel, borstels, sleutels, …

7.2.3 Didactische uitrusting

• Videomateriaal in verband met de diverse uitvoeringstechnieken • Voorbeelden van bouwplannen • Schaalmodellen en didactische borden

7.3 Realisaties bouw De hoeveelheid van de als gemeenschappelijk aangeduide uitrustingen dient geïnterpreteerd te worden in functie van het aantal leerlingen.

7.3.1 Individueel per leerling

• Gereedschapskoffer • Klauwhamer • Schietlood • Groot truweel • Waterpas 60 cm lang • Dubbele vouwmeter en potlood • Klein truweel • Reilat • Spaarbord • Voeger 10 mm • Winkelhaak 30 x 60 cm • Veiligheidsschoenen • Voeger 12 mm • Steenbeitel • St.-Jozefzaag • Metselpriemen en draad • Profielblokjes • Vlechttang • Staalborstel • Veiligheidsbril • Bekistingsgordel en nagelzak • Pleistertroffel • Handborsteltje • Werkhandschoenen • Veiligheidshelm • Werkpak • Moker


7.3.2 Gemeenschappelijk klein gerief

• Kruiwagens • Puntbeitel

• Schoppen • Schuurbord

• Borstels • Koevoet

• Reilatten • 4 kleine spanvijzen

• Mortelkuipen • Slaglijnmolen

• Aluminium profielen - profiellatten • Plooiijzers

• Metselaarsschragen en steigerplanken • Paramentijzer

• Schoren • Steekpasser

• Balkklemmen • Veiligheidsbril

• Kolomkransen • Oorbeschermers

• Handschaar • Winkelhaak minimum 1 m x 1 m

• Steenkorven • Gerief om kleine elektrische en mechanische defecten te herstellen (steeksleutels, universeeltang, schroevendraaiers)

• Stel steeksleutels, tangen, schroevendraaiers

• Spade

• Grote zeef voor zand • Emmers

• Ladders (aluminium) enkel en dubbel • Meetband

• Werkbanken voor bekisters + plooiplaten • Prismakruis

• Wartel • Vernevelaar

• Signalisatie

7.3.3 Gemeenschappelijke machines

• Mortelmolen • Afkortzaag • Betonstaalschaar • Steenzaag watergekoeld • Transpallet • Klopboormachine en boren • Zaagmachine voor hout • Handslijpmachine • Boorhamer • Systeemstelling • Waterpastoestel of horizontale laser • Elektrische schroefmachine • Trilnaald • Halfautomatisch lastoestel (*) • Buig/Knipmachine


7.3.4 Gemeenschappelijke materialen

• Gevelsteen in diverse formaten • Plaatmateriaal • Snelbouwstenen • Nagels, schroeven, pluggen in alle soorten • Zand en zavel • Vlechtdraad • Granulaten • Ontkistingsolie • Cement (grijs, wit) • Aardingslus • Kalk • Pannen en leien • Mortelolie • Lood en afwateringsprofielen • Bekistinghout in alle afmetingen • Onderdakplaten • Betonstaal in verschillende diameters • Schouwelementen • Isolatiematerialen (thermisch, hygrisch) • Onderdelen voor huishoudelijke

rioleringsstelsels • Muurhaken • Cellenbetonblokken en lijm • Muurwapening • Natuursteen • Materiaal voor verloren bekisting • Prefab lateien • Systeembekisting (*) • Afstandhouders voor betonwapening

(*) voor deze uitrusting kan beroep gedaan worden op de uitrusting van andere studierichtingen of dient men beroep te doen op externe opleidingscentra.

7.3.5 Uitrusting complementaire gedeelte

Het is evident dat men in functie van de eventuele gemaakte keuzes uit het complementaire gedeelte voor de hiervoor noodzakelijke materiële uitrusting dient te zorgen.


8 Nuttige adressen BIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie) Brabançonnelaan 29 1040 BRUSSEL Tel. 02 520 22 33 Website: http://www.bin.be/NL/index.htm E-mail: [email protected] Cobosystems nv Excelsiorlaan 57 1930 ZAVENTEM Tel. 02 725 31 61 Fax 02 725 44 01 E-mail: [email protected] KVIV (Koninklijke Vlaamse Ingenieurs Vereniging) Desguinlei 214 2018 ANTWERPEN Tel. 03 216 09 96 E-mail: [email protected] Website: http://www.ti.kviv.be/critto FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid) Koningsstraat 45 bus 4 1000 BRUSSEL Tel. 02 210 03 33 Website: http://www.fvbffc.be/ NAVB (Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in de bouwnijverheid) Sint-Jansstraat 4 1000 BRUSSEL Tel. 02 552 05 00 Website: http://www.navb.be Nationale federatie voor de houthandelaars Centrum Galerij - blok 1 - 5de verdiep Kleerkopersstraat 15/17 1000 Brussel Tel. 02 229 3260 Fax 02 229 32 64 E-mail: [email protected] Website: http://www.nfh.be (bevat linken naar nagenoeg alle relevante organisaties)

NACEBO (Nationale Centrale van de Bouw) Spastraat 8 1000 BRUSSEL Tel. 02 238 06 05 Website: http://www.nacebo.be/ Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden Tervurenlaan 463 1160 BRUSSEL Tel. 02 773 16 80


VCB (Vlaamse Confederatie Bouw) Lombartstraat 34 - 42 1000 BRUSSEL Tel. 02 545 56 00 Fax 02 545 59 00 Website: http://www.vcb.be VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) Leuvenseplein 4 1000 BRUSSEL Tel. 02 219 42 99 Fax 02 219 81 18 E-mail: [email protected] Website: http://www.vlor.be VMM (Vlaamse Milieumaatschappij) A. Van De Maelestraat 96 9320 EREMBODEGEM Tel. 053 72 64 45 Website: http://www.vmm.be/ VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) Guimardstraat 1 1040 BRUSSEL Tel. 02 507 07 30 Fax 02 511 33 57 E-mail: [email protected] Website: http://www.vsko.be (doorklikken naar Secundair Ondewijs) WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf) Maatschappelijke zetel Violetstraat 21-23 1000 BRUSSEL Tel. 02 502 66 90 E-mail: [email protected] Website: http://www.bbri.be/wtcb.htm


9 Bibliografie Een bibliografie is onderhevig aan veranderingen. Hiermee dient rekening gehouden. We verwijzen in het bijzonder naar het documentatiecentrum van het FVB en het WTCB en naar de mogelijkheden van Inter-net.

Hieronder is een lijst uitgewerkt door de leden van de leerplancommissie.

De reeks Ruwbouwmethodes - FVB - Wat aan de bouw vooraf gaat - De directe omgeving van het huis - Grondwerk, funderingen en ingegraven constructies - Rioleringsnetten en ingegraven reservoirs - Opgaande muren en gevelmuren - Platte en hellende daken - Dragende vloeren - Schoorstenen, ventilatie en kokers - Trappen - ...

Basisveiligheid VCA Provincie Antwerpen Veiligheidsinstituut ISBN 90-6625-029-1 (derde druk 2001)

Vademecum voor de jonge bouwvakker FVB D/1698/2000/10

Tabellenboek bouwkunde Ten Hagen Stam uitgeverij ISBN 90 44 00096 9

Dragend metselwerk Ontwerp, berekening en uitvoering volgens Eurocode 6 Oscar Pfeffermann ISBN 9067 168300

Bouwkunde Jellema-Meischke-Müller uitgeverij Waltman - Delft

Inleiding tot grondmechanica en funderingen Ir. J. Ritzen uitgeverij Die Keure - Brugge

Betontechnologie Ir. J. Ritzen - Ir. R. Smet Die Keure - Brugge

Centrale Verwarmingssystemen - Elektrische Huisinstallatie H. Langaskens Die Keure - Brugge ISBN 90 5751 179 6

De Warmte van mijn Huis uitgeverij. W.T.C.B. ism VRT Open School


Cobosysystems en Cobodata (algemene bouwdocumentatie) Bertelsmann Verlag Excelsiorlaan 57, Zaventem

Gewapend beton Van Hooymissen, Spegelaere,...) ISBN 90 382 0412 4

Handboek voor de dakafdichter FVB D/2000/1698/33

Hout vademecum Kluwer Technische Boeken ISBN 90 201 14344

Waterwegwijzer voor architecten VMM Vlaamse Milieu Maatschappij D/2000/6871/002.

Watt met elektriciteit Deel 1 Standaard uitgeverij ISBN 90 02 17685 6

Gebakken producten en glas 3 Bouwmaterialen Story – scientia D 1971/0009/34

Van aanvang tot eindoplevering 3 Die keure

Het thermisch isoleren van spouwmuren. FVB D/1994/1698/19

Het thermisch isoleren van daken. FVB D/1996/1698/01

Aansprakelijkheid voor bouwschade: scheuren in Nieuwbouw Die keure ISBN 90 62000 827 5

Aansprakelijkheid voor bouwschade: schade aan naburige gebouwen ISBN 90 6200 731 7

Berekenen van gewapend beton in de grenstoestanden ir J. Ritzen ISBN 90-6200-570-5

Krachten in evenwicht Waarom de dingen niet omvallen J.E. Gordon Aramith Uigevers ISBN 90 6834 029 8

Memento 2000 (materiaalkenmerken, stabiliteit,..) gratis uitgave Inter - Beton

Vlechtwerk voor gewapend beton WTCB TV 217


Sterkteberekenen 2 Hout, Staal , Steen ing B. Van Leusen ISBN 90-401-0351-1

Praktisch Landmeten ir R. Jonkers ISBN 90-212-3091-7

Praktisch landmeten A.M. Sluys ISBN 90 11 013636

Bouwmeten 1 ing I. Zondag ISBN 90-401-0427-1

Bouwmeten 2 ing I. Zondag ISBN 90-401-0163-9

Verstandig bouwen en renoveren Editie Antwerpen Livios (www.livios.be)

Waterwegwijzer voor architecten Een handleiding voor duurzaam watergebruik VMM D/2000/6871/002


10 Bijlage 1: GIP - specifieke invulling bouwtechnieken

1 Visie op de studierichting

Na het beëindigen van deze studierichting behalen de leerlingen enerzijds de startkwalificatie van bouw-ploegbaas en anderzijds zijn ze voldoende voorbereid om vervolgonderwijs van het korte type aan te vat-ten.

Daar een bouwploegbaas de tussenpersoon is tussen de ontwerper (architect, ingenieur) en de ploeg die het werk dient uit te voeren, is de volgende globale competentie een vereiste: “Het herkennen, het kunnen toe-lichten en het verwerken van de ontwerpaspecten om te komen tot praktische bouwrealisaties”. Deze studierichting biedt daarom een technische en praktische vorming eigen aan de bouwnijverheid met accenten zowel op uitvoerende als leidinggevende aspecten.

Na een periode van praktische ervaring is afgestudeerde in staat om aan de hand van een tekening, be-schrijving en meetstaat, een eenvoudig bouwwerk uit te voeren en/of richtlijnen te geven aan derden om het werk correct uit te voeren.

2 Opvatting van de geïntegreerde proef

De geïntegreerde proef wordt best opgevat de studie van een eenvoudig bouwwerk (bijvoorbeeld een een-gezinswoning, een klein appartementsgebouw, een winkel, een werkplaats, klein openbaar gebouw, ... ). De bouwwerken kunnen zich zowel in de nieuwbouw als in de vernieuwbouw situeren.

Vanuit een bestaand aanbestedingsdossier (bouwdossier) worden de opdrachten omschreven. Er wordt hierbij gezocht naar raakpunten tussen de vormingscomponenten uit de praktische, de technisch-theoretische en de algemene vorming.

De geïntegreerde proef is ook een ideale gelegenheid om de vakoverschrijdende eindtermen in de vorming te integreren.

3 Opdracht en inhoud

Inhoudelijk dienen alle opdrachten uiteraard in de lijn te liggen van de doelstellingen vermeld in het leerplan.

3.1.1 Opdracht

Met als basis van een concreet aanbestedingsdossier van een bouwconstructie worden een aantal concrete opdrachten (individueel en/of groepswerk) omschreven, namelijk:

$ opdrachten in verband met de voorbereiding van de uitvoering, $ opdrachten voor de praktische realisatie van één of meerdere onderdelen (knooppunten), $ het opmaken van de presentatie van het geheel.

Bijlage 1


3.2 Inhoud

3.2.1 Inhoud van het dossier in verband met de voorbereidende studie

De voorbereiding van de uitvoering omvat een dossier dat onder meer kan bestaan uit:

$ De studie van de uitvoeringsplannen van het aanbestedingsdossier: controleren op juiste maatvoering, ontbrekende maatvoering toevoegen, materiaalgebonden maatvoering bepalen, voorstellingen schetsen, supplementaire doorsneden maken, bepalen van opgelegde referentiepeilen, een studie van de draag-structuur, ...

$ Technische uitvoerings- en detailtekeningen: studie van het rioleringsstelsel, knooppunten van platen en wanden, van openingen en ondervangwerk, van plaatsen met grote kans op het ontstaan van koude bruggen, legplan van vloerplaten, trapstudie van gewapend beton, bekistingsplannen, ...

$ De materiaalstudie: fysische en mechanische eigenschappen vergelijken, lezen van een technische materiaalfiche, afleiden van de materiaalhoeveelheden, opmaken van een lijst van het nodige materiaal en materieel, ...;

$ De kostprijsberekening: het opmaken van steekkaarten per post, het maken van een directe kostprijs. $ De planningen organisatie: een studie van de globale werfinrichting, een netwerkplanning van de be-

langrijkste ruwbouwposten, uitwerken van een balkendiagram of Gantt-kaart, samenstellen van de ploe-gen voor het uitvoeren van de diverse ruwbouwwerkzaamheden en over een beperkte periode een af-vlakking maken.

$ ...

3.2.2 Inhoud van de praktische realisatie

De praktische realisatie(s) kan (kunnen) onder meer bestaan uit:

$ topografische werkzaamheden, $ de uitvoering van één of meerdere bouwknooppunten zoals:

− een trap in gewapend beton, − een dakdoorbreking, − een onderdeel van een spouwmuur, − een complexe bekisting, − …

3.2.3 De presentatie van het geheel

Op het einde van het schooljaar dient de leerling zijn realisatie, binnen een kort tijdsbestek, aan de jury voor te stellen. Deze voorstelling gebeurt via een mondelinge presentatie eventueel ondersteund met dia's, foto's, videobeelden, schetsen, tekeningen, ...

4 Evaluatie

In de loop van het schooljaar gebeuren tussentijdse evaluaties. Het is aan te bevelen om, per jaar, één tus-sentijdse evaluatie te voorzien met de jury. Deze evaluaties kunnen eventueel leiden tot bijsturing of bijko-mende detailopdrachten.

De eindevaluatie mag niet beperkt worden tot het beoordelen van de presentatie, het dossier en praktische realisatie. De eindevaluatie en beoordeling dient gebaseerd op het volledige proces en mag zich niet alleen beperken tot één momentopname op het einde van het schooljaar.

De evaluatie dient uiteraard vooral te worden gefocust op de hoofddoelstellingen eigen aan de studierichting.

bouwtechnieken - ond.vvkso-ict.comond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/bouwtechnieken-2003-022.pdf ·...

Documents