Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekC

olof

on

2

Redactie

Martijn van Winkelen

Koos Melse

Jort de Bosch Kemper

Uitgave

September 2011

ZRi adviseurs en ingenieurs

Balistraat 1

2585 XK Den Haag

T 070 361 55 59

E welkom@zri.nl

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van ZRi verveelvoudigd worden en/of openbaar worden gemaakt.

gelijk-waardig

daglicht

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

3

Een belangrijk speerpunt van ZRi is de integratie van de bouwfysica, akoestiek

en bouwtechniek in het ontwerp van een gebouw. Uitgangspunt hierbij is dat de

kwaliteit van een gebouw wordt bepaald door een goede samenhang tussen

architectuur, installaties en bouwfysica. Om dit te bereiken is voor ZRi het

begrip van architectonische uitgangspunten en installatieconcepten essentieel.

Dit is een belangrijke stap om in samenwerking met de architect en de instal-

latieadviseur te komen tot een goed resultaat. ZRi levert een constructieve

bijdrage aan een in alle opzichten gentegreerd ontwerp.

Binnen de bouwregelgeving is vaak meer mogelijk dan door velen wordt

gedacht. Denk hierbij aan gelijkwaardige oplossingen voor bijvoorbeeld daglicht-

toetreding. Bij een gelijkwaardige oplossing wordt minimaal hetzelfde

kwaliteitsniveau gerealiseerd als wanneer voldaan wordt aan de wettelijke

prestatie-eisen. Onze adviseurs bezitten een diepgaande en gedetailleerde

kennis van regelgeving en hebben veel ervaring met het uitwerken van

gelijkwaardige oplossingen waardoor onconventionele ontwerpen toch aan

de wettelijke eisen kunnen voldoen.

Onderzoek daglichttoetredingDaglicht heeft een grote invloed op ons welbevinden. Het voldoende

waarnemen van daglicht is van belang voor de gezondheid van de gebruikers

van een gebouw. Daarnaast heeft daglichttoetreding invloed op het energie-

gebruik van een gebouw.

Voor de bouwaanvraag moet een gebouw worden getoetst aan de wettelijke

eisen voor daglichttoetreding. Uiteraard kan ZRi een rapportage op basis

van de daglichtnorm (NEN 2057) verzorgen. ZRi heeft daarnaast veel erva-

ring met projecten waarin door middel van een gelijkwaardige bepaling van de

daglichttoetreding wordt aangetoond dat aan de wettelijke eisen wordt voldaan.

Hierbij kan ZRi bijvoorbeeld gebruik maken van lichtmetingen in de daglicht-

kamer en/of daglichtsimulaties door middel van een 3D computermodel.

Hierdoor kan ZRi in bijzondere situaties, zoals bijvoorbeeld bij verblijfsruimten

gelegen aan een atrium, aantonen dat voldaan wordt aan de prestatie-eisen

uit het Bouwbesluit.

Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek

Bouwfysica, akoestiek en bouwtechniek behoren tot de

kerndisciplines van ZRi ingenieurs. De kwaliteit van een

gebouw en de mate waarin een gebruiker van een gebouw

zich prettig voelt in een gebouw wordt voor een groot deel

bepaald door aspecten als daglichttoetreding, binnenklimaat

en akoestiek. Door de jarenlange ervaring is ZRi in staat om

voor zeer uiteenlopende projecten advies op maat te leveren voor

de bouwfysische, akoestische en bouwtechnische aspecten in

de breedste zin van het vakgebied.

gelijk-waardig

daglicht

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

4

Onderzoek kunstverlichtingNaast daglichttoetreding is ook kunstverlichting van belang voor de

bruikbaarheid van een gebouw. Door middel van het realiseren van een

goede verlichtingssterkte verbetert het welbevinden en de productiviteit.

Bovendien heeft kunstverlichting een groot aandeel in het energiegebruik

van hedendaagse gebouwen.

Door middel van het opstellen van een verlichtingsplan met behulp van

een computersimulatie, kan door ZRi een optimaal plan worden ontwikkeld

voor kunstverlichting. Hierbij wordt een optimum gezocht tussen comfort

en energiegebruik.

Opstellen installatieconceptBij de start van een ontwerptraject is het van belang een concept te ontwikkelen

voor de klimaatinstallaties. Dit concept moet zorgvuldig zijn afgestemd met het

architectonische en bouwkundige ontwerp, n moet aansluiten bij het beoogde

gebruik van het gebouw. Tevens moet het klimaatconcept aansluiten bij de

energie- en duurzaamheidsambities van de opdrachtgever. ZRi is in staat om in

samenwerking met de architect/installatie adviseur op conceptueel niveau een

plan te ontwikkelen voor de installaties dat in samenhang is met het gebouw en

de functie van het gebouw.

Onderzoeken binnenklimaatHet binnenklimaat in een gebouw is van grote invloed op het welbevinden

van de gebruikers. In een gebouw met een goed binnenklimaat voelen mensen

zich prettig waardoor de productiviteit hoger is en het ziekteverzuim lager.

Bovendien is in bijvoorbeeld musea het binnenklimaat van belang voor het

conserveren van kunstvoorwerpen.

Aan de hand van de isolatiewaarde van de uitwendige scheidingsconstructie

wordt bepaald of de geplande verwarmingscapaciteit voldoende is. Bij steeds

Ten behoeve van de nieuwbouw van Stadskantoor Leyweg te Den Haag heeft ZRi een uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar de daglichttoetreding. Op de foto worden metingen verricht in de daglichtkamer aan de speciaal voor het daglichtonderzoek gemaakte maquette. Deze bepalings-methode is door de Gemeente Den Haag goedgekeurd als gelijkwaardig. Architect: Rudy Uytenhaak architecten

verlichtings-plan

klimaat-concept

comfort

5

Voor het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft ZRi een verlichtingsplan opgesteld voor de kunstverlichting van de polikliniek. Door middel van een computer-simulatie zijn meerdere varianten berekend waarna in overleg met de architect en de installatie-adviseur een keuze is gemaakt voor n van de varianten.Architect: De Jong Gortemaker Algra Architecten en AdviseursInstallatieadviseur: Deerns Raadgevende ingenieurs

meer gebouwen is echter het koelvermogen maatgevend. Door middel van

temperatuuroverschrijdingsberekeningen kan ZRi een optimum vinden tussen

het beperken van de warmtelast en het koelvermogen. Zo kan toepassing van

buitenzonwering een betere oplossing zijn voor een te hoge binnentemperatuur

dan het verhogen van het koelvermogen. Op deze manier wordt een afstemming

bereikt tussen gebouw en installaties

In de fase tijdens of na realisatie kan ZRi de thermische en hygrische

eigenschappen van een gebouw bepalen door middel van het plaatsen

van dataloggers die zowel de temperatuur als de luchtvochtigheid voor een

langere periode registreren.

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

Voor de nieuwbouw van de Isala Klinieken in Zwolle heeft ZRi een onderzoek gedaan naar daglichttoetreding. Ten behoeve van het onderzoek is een 3D computermodel gemaakt waarmee de werkelijke daglichttoetreding in de aan het atrium gelegen ruimten is bepaald. Deze bepalings-methode is door de gemeente Zwolle goedgekeurd als gelijkwaardig.Architect: a/d Amstel Architecten/Alberts & van Huut

verlichtings-plan

klimaat-concept

comfort

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

6

Binnenklimaat atriumIn een atrium kunnen bijvoorbeeld door zoninstraling en koudeval ongewenste

luchtstromingen ontstaan. Door middel van een simulatie met een 3D computer-

model (CFD-pakket) kan ZRi in het ontwerpstadium bepalen welke luchtstromin-

gen in een dergelijke ruimte optreden en kan ZRi indien nodig

maatregelen opstellen om ongewenste luchtstromingen te voorkomen.

Na uitvoering kan ZRi metingen doen van de luchtsnelheid. Hiernaast kan

ZRi door middel van rookproeven (ongewenste) luchtstromingen opsporen.

Aan de hand van de resultaten van een dergelijke meting wordt bepaald of

voldaan wordt aan de eisen.

Onderzoek luchtkwaliteit Bij veel gebouwfuncties is een strikte beheersing van de luchtkwaliteit van de

binnenlucht van belang. Denk hierbij aan ziekenhuizen, laboratoria en scholen.

Door middel van een CFD-berekening kan ZRi bepalen hoe bijvoorbeeld fijnstof

zich verdeelt binnen een gebouw en kan ZRi de uitstoot en verspreiding van

fijnstof ten gevolge van verkeersstromen bepalen. Tevens kan ZRi een

bouwplan toetsen aan de wettelijke niveaus van fijnstof, NOx, etc. conform

de Europese Richtlijnen.

In de gebruiksfase kan ZRi door middel van metingen met dataloggers over

een langere periode het CO2 gehalte in de lucht registreren waardoor

patronen van fluctuaties duidelijk worden. Aan de hand van de resultaten van

een dergelijk onderzoek kan ZRi bepalen of, en zo ja, welke maatregelen er

voor de hand liggen.

Onderzoeken akoestiekGeluidoverlast is n van de belangrijkste oorzaken van burenruzies. Ook

in de werkomgeving kan geluidoverlast voor veel klachten zorgen. Voldoende

geluidisolatie tussen ruimten en een goede ruimteakoestiek hebben een

positieve invloed op het comfort.

ZRi beschikt over experts die ruime ervaring hebben op het gebied

van akoestisch advies. Aspecten die een rol kunne spelen zijn bijvoorbeeld:

verkeersgeluidhinder, geluidwering van de gevel, geluiduitbreiding van een

gebouw naar de omgeving, interne lucht- en contactgeluidisolatie, installatie-

geluid, overspraak tussen ruimten, galm en ruimteakoestiek.

Een deel van de akoestische eisen is vastgelegd in het Bouwbesluit. Voor de

bouwaanvraag is het dan ook van belang dat een bouwplan getoetst is aan de

wettelijke eisen. ZRi heeft alle expertise in huis om een akoestische rapportage

te maken die ingediend kan worden bij de aanvraag bouwvergunning.

Voorbeeld van een CFD-berekening van een kantoorruimte. In de figuur zijn de luchtsnelheden weergegeven.

bouwplan-toets

CFD

luchtkwaliteit

fijnstof

geluid-overlast

geluids-meting

verkeers-lawaai

bouw-aanvraag

horeca-lawaai

7

Geluidemissie van het multifunctioneel centrum Haestinge te St. Maartensdijk. Dit centrum bevat diverse muziekruimten waarin hoge geluidniveaus worden geproduceerd. ZRi heeft tijdens de ontwerpfase de geluidemissie berekend en maatregelen voorgesteld waarmee de geluidbelasting op de nabijgelegen geluid-gevoelige gebouwen aan de eisen voldoet.Architect: RDBM architecten en adviseurs

Naast de wettelijke eisen, kan de opdrachtgever aanvullende eisen

definiren. ZRi vertaalt deze eisen naar de praktijk en bewaakt de eisen

tijdens het ontwerp. Na realisatie van een gebouw kan ZRi door middel van

geluidmetingen controleren of voldaan wordt aan de gestelde eisen.

Bepaling geluidbelasting op de gevel Om te voorkomen dat gebruikers van een gebouw hinder ondervinden doordat

het gebouw nabij wegen of een industrieterrein staat, zijn eisen gesteld in

de Wet Geluidhinder. Voor bijvoorbeeld woningen en ziekenhuizen mag de

geluidbelasting op de gevel niet te hoog zijn. Is dit toch het geval, dan kan dit

invloed hebben op de verschijningsvorm van een gebouw.

Dit is van belang bij verkeerslawaai, maar ook bij industrielawaai en bij geluid

van installaties. Aan de hand van verkeersgegevens of installatiegegevens

is ZRi in staat conform de Wet Geluidhinder geluidniveaus op de gevels van

geluidgevoelige bestemmingen te bepalen.

Indien de geluidbelasting op de gevel van een bestaand gebouw bepaald

moet worden, heeft ZRi alle apparatuur en kennis in huis om de geluidbelasting

door middel van metingen vast te stellen. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn als er

klachten zijn over een koelmachine of andere installaties op het dak van een

gebouw.

Bepaling geluidwering gevelVoor de bouwaanvraag is een berekening van de geluidwering van de gevel

vereist. In overleg met de architect werkt ZRi de detaillering van de gevel uit,

zodat de geluidwering van de gevel optimaal is voor de situatie. Ten behoeve

van de bouwaanvraag kan ZRi een rapportage opstellen waaruit blijkt dat

voldaan wordt aan de wettelijke eisen. Bij bijzondere gebouwen kan het nodig

zijn strengere eisen te stellen dan de eisen uit het Bouwbesluit.

ZRi beschikt over apparatuur om na de uitvoering van een gebouw door

middel van geluidmetingen de geluidwering van de gevel te bepalen.

Geluidemissieberekening/geluidimmissieberekening/horecalawaaiBij gebouwen waarin veel geluid geproduceerd wordt, is het conform de

Wet Milieubeheer en het Activiteitenbesluit vereist een geluidemissie en/of

geluidimmissie berekening uit te voeren. Bijvoorbeeld bij horecagelegenheden

kan de geluidemissie naar de omgeving een belangrijke rol spelen. Maar ook

bij kwaliteitsgebouwen met koelinstallaties. De maatregelen die in dat soort

gevallen getroffen moeten worden kunnen zeer kostbaar zijn. ZRi is in staat om

een pakket van maatregelen samen te stellen waarmee een optimaal resultaat

bereikt wordt in de verhouding tussen de kosten en de technische efficintie van

de maatregelen.

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

bouwplan-toets

CFD

luchtkwaliteit

fijnstof

geluid-overlast

geluids-meting

verkeers-lawaai

bouw-aanvraag

horeca-lawaai

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

8

Interne lucht- en contactgeluidisolatieMet name voor woongebouwen worden in het Bouwbesluit eisen gesteld aan

de lucht- en contactgeluidisolatie. Ten behoeve van de bouwaanvraag van een

woongebouw, moet aangetoond worden dat voldaan wordt aan deze wettelijke

eisen. ZRi heeft veel ervaring met het opstellen van dergelijke rapportages.

Naast de wettelijke eisen, is het voor de gebruikers van een gebouw van belang

dat er ook tussen ruimten van n gebruiksfunctie, bijvoorbeeld een kantoor of

gezondheidszorg, voldoende lucht- en contactgeluidisolatie gerealiseerd wordt.

ZRi stelt in overleg richtlijnen op waaraan voldaan moet worden en overlegt met

de ontwerpers van het gebouw over de opbouw van de wanden. Door middel

van rekenmodellen bepaalt ZRi of met de geplande voorzieningen voldaan

wordt aan de gestelde eisen. Hierbij wordt rekening gehouden met zowel directe

geluidoverdracht als flankerende geluidoverdracht .

Omdat het aanbrengen van geluidwerende voorzieningen uitvoeringsgevoelig is,

kan ZRi na realisatie van een project controlemetingen uitvoeren om te toetsen

of voldaan wordt aan de vooraf gestelde eisen en richtlijnen. ZRi beschikt hier-

voor over hoogwaardige apparatuur voor lucht- en contactgeluidmetingen.

Galm en ruimteakoestiekHet aantal wettelijke eisen met betrekking tot de ruimteakoestiek is zeer

beperkt. De enige eis met betrekking tot ruimteakoestiek die in het Bouwbesluit

is opgenomen heeft betrekking op de galm in gemeenschappelijke verkeersruim-

ten van woongebouwen. Een goede ruimteakoestiek heeft echter grote invloed

op het functioneren van een gebouw. Denk hierbij aan concertzalen, auditoria,

bioscopen maar ook kantoren, sportzalen en scholen. Elk van deze gebouwen

brengt specifieke eisen met zich mee op het gebied van ruimteakoestiek.

ZRi kan in samenwerking met de architect de ruimteakoestiek optimaliseren.

Hierbij speelt bijvoorbeeld de nagalmtijd, de verdeling van de nagalm, de spraak-

verstaanbaarheid en de speechprivacy een rol.

Voor het project Herindeling Rechtbank Alkmaar, heeft ZRi het ontwerp en de uitvoering begeleid op het gebied van bouwfysica, akoestiek en brandveiligheid. In de ontwerpfase zijn eisen gedefinieerd, welke zijn uitgewerkt tot een ontwerp. In de uitvoeringsfase is de uitvoering door middel van inspecties en geluidmetingen gecontroleerd. Op de foto wordt een meting verricht van de geluidisolatie vanuit de nieuwe zittingszalen naar de wachtruimte die daaromheen is gesitueerd.Architect: Ruijters en Thio architecten, Den Haag

restaurant

auditorium

windhinder

contact-geluid

ruimte-akoestiek

9

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

Onderzoek windklimaatRondom hoge gebouwen kan het windklimaat voor veel overlast zorgen. Door

middel van een onderzoek in een windtunnel kan ZRi conform NEN 8100 het

risico op windhinder en windgevaar in beeld brengen. Naar aanleiding hiervan

werkt ZRi in overleg met de architect maatregelen uit die bedoeld zijn om het

risico op windhinder en windgevaar te beperken of uit te sluiten. Een dergelijk

onderzoek kan noodzakelijk zijn met het oog op bijvoorbeeld een bestemmings-

planprocedure.

Naast een windtunnelonderzoek is het ook mogelijk het windklimaat te onder-

zoeken door middel van een computermodel. Met behulp van een CFD-pakket

(Computational Fluid Dynamics) wordt een 3D model van het gebouw en de

omgeving gemaakt, waarmee het windklimaat gesimuleerd wordt.

Voor het ontwerp van de nieuwbouw van het restaurant van ESA/ESTEC in Noordwijk, heeft ZRi een onderzoek gedaan naar de ruimteakoestiek. Door het opnemen van geperforeerde houten panelen in het dak en de lage afscheidingen is het akoestisch klimaat geoptimaliseerd.Architect: erven Aldo van Eyck/Abel Blom Architectonisch ontwerp

Voor het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft ZRi het akoestisch ontwerp van het Piet Borst auditorium gemaakt. Het auditorium biedt plaats aan ca. 300 bezoekers. Ten behoeve van de spraakverstaanbaarheid zijn er in het plafond en in de wanden geluidabsor-berende en geluidreflecterende panelen opgenomen. Door de specifieke plaats van deze panelen is een optimaal akoestisch klimaat gerealiseerd.Architect: de Jong Gortemaker Algra architecten

restaurant

auditorium

windhinder

contact-geluid

ruimte-akoestiek

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

10

Onderzoek bezonning/beschaduwingDe bezonning van een gebouw heeft invloed op het welbevinden van gebrui-

kers, maar ook op het energiegebruik. Vooral bij hogere gebouwen is het

van belang te onderzoeken welke invloed de schaduw van het gebouw op

omliggende gebouwen en percelen heeft. Met behulp van 3D computermodellen

kan ZRi bezonnings- en beschaduwingsstudies uitvoeren.

Advies bouwtechniekEen belangrijk deel van de architectuur van een gebouw zit in de detaillering.

Architecten willen met een detail een beeld realiseren dat past binnen het

gebouwconcept. ZRi combineert deze esthetische eisen met de technische

en bouwfysische eisen die gesteld worden aan een detail. In nauw overleg met

de architect ontwikkelt ZRi details waarbij de architectuur met de techniek

ZRi heeft voor het project Unicum in Hoek van Holland een onderzoek uitgevoerd naar windhinder en windgevaar. Het betreft een appartementengebouw met 22 verdiepingen (ca. 70 m hoog) aan de boulevard van Hoek van Holland. Ten behoeve van dit onderzoek heeft ZRi een maquette laten maken van het gebouw en de omgeving. In de maquette is tijdens het windtunnelonderzoek bepaald waar het risico op windhinder en windgevaar optreedt. Door middel van aanpassingen aan de maquette is bepaald welke maatregelen (bijvoorbeeld windschermen of luifels) nodig zijn om het risico op windhinder en windgevaar te beperken.Architect: Klunder Architecten

In opdracht van Koninklijke Kentalis te Sint Michielsgestel heeft ZRi onderzoek uitgevoerd naar de daglichttoetreding en bezonning van de nieuw te bouwen wooneenheden. De woningen zijn bedoeld voor mensen met een zintuigelijke en verstandelijke beperking. Voor deze doelgroep zijn grote licht-contrasten hinderlijk. Voor dit plan is een onderzoek uitgevoerd naar het effect van de zonwerende elementen, zoals bouwkundige luifels en diffusoren op de dakkoepels. Architect: Ector Hoogstad Architecten

koude-bruggen

lucht- en waterdicht-

heidsmeting

glas-techniek

windtunnel

bezonning

11

gentegreerd zijn. Hierbij wordt vanuit technisch oogpunt gelet op het

voorkomen van koudebruggen, het voorkomen van inwendige condensatie,

lucht- en waterdichtheid, materiaalgebruik en uitvoerbaarheid. Door het

ontwikkelen van 3D computermodellen van kritische details kunnen complexe

situaties door ZRi op koudebruggen en vochttransport beoordeeld worden.

In de uitvoeringsfase beschikt ZRi over middelen om de gerealiseerde

kwaliteit te beoordelen. Zo is ZRi in het bezit van een genormeerde meetset

voor lucht- en waterdichtheidsmetingen, waarmee geveloppervlakken tot ca.

20 m2 getest kunnen worden. De thermische isolatie van de gevel kan in beeld

worden gebracht door middel van een thermografisch onderzoek. De staat van

bestaand dubbel glas beoordeelt ZRi door middel

van een dauwpuntsmeting.

Glas- en geveltechniekDe architect streeft in zijn ontwerp naar een beeldtaal die aansluit bij het

architectonisch concept. De gebruiker wil daarnaast comfort, bruikbaarheid,

veiligheid, een duurzaam karakter en een laag energieverbruik. Of het nu

woningen, kantoren, scholen of ziekenhuizen betreft, bij de gevel ontstaat hier in

veel gevallen een spanningsveld. De gevel moet presteren op meerdere fronten.

Om dit in goede banen te leiden is de inbreng van specialisten op het gebied

van gevel- en glastechniek onontbeerlijk. De specialisten van ZRi bezitten de

kennis van bouwmaterialen en hun eigenschappen en van de specifieke

mogelijkheden en beperkingen van allerlei verschillende geveltypes.

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

Bij het Nederlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft ZRi een thermografisch onderzoek uitgevoerd. Door middel van het maken van thermografische opnamen worden koudebruggen in bestaande gebouwen inzichtelijk gemaakt. Ook biedt een dergelijk onderzoek de mogelijkheid eventuele uitvoeringsfouten op te sporen.

koude-bruggen

lucht- en waterdicht-

heidsmeting

glas-techniek

windtunnel

bezonning

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

12

Door jarenlange ervaring op het gebied van geveltechniek kan ZRi adviseren

bij het op de juiste wijze toepassen van geveltypes en materialen.

De aanbiederskant op de markt voor glas en beglazing is klein, daarom is het

raadzaam om een objectief advies van een onafhankelijke deskundige als ZRi

in te winnen.

DuurzaamheidsadviesEen onderwerp dat momenteel sterk in de belangstelling staat is duurzaamheid.

Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de wijze waarop de mens de laatste ander-

halve eeuw met de natuur is omgesprongen in de toekomst niet volgehouden

kan worden. Om deze reden is het goed en belangrijk dat gebouwen duur-

zaam worden ontwikkeld. Vanuit het vakgebied bouwfysica levert ZRi hier een

bijdrage aan.

In een vroege fase van een project kan ZRi, op basis van een duurzaamheids-

ambitie, duurzaamheids- en energieconcepten ontwikkelen, kwantificeren en

afwegen op prestatie en haalbaarheid. Hierbij wordt gezocht naar een optimale

synergie tussen omgeving, gebouw en installaties. Het is hierbij een uitdaging

om in samenwerking met de architect te komen tot een gebouw dat vanuit een

duurzame filosofie is ontworpen en daarom ondermeer een hoge energetische

potentie heeft.

Aan de Jozef Isralslaan te Den Haag heeft ZRi geadviseerd bij het ontwerp voor een stadsvilla met een vloeroppervlakte van circa 500 m. Voor de stadsvilla was er op het gebied van duurzaamheid een zeer hoge ambitie. Om die reden is er een Greencalc-berekening uitgevoerd. Hieruit blijkt de woning, ondanks zijn omvang en locatie, zeer hoog te scoren op energiegebruik.Architect: Dick van Gameren Architecten

Voor het ontwerp van het Stads-kantoor Leyweg in Den Haag heeft ZRi 3-dimensionale koudebrugberekeningen uitgevoerd. In het detail is de aansluiting te zien van de kantoorgevel op het atriumdak. Omdat de staalconstructie op dit punt door het atriumdak heen steekt, is hier een koudebrug aanwezig. Door middel van het model is onderzocht welke voorzieningen getroffen moeten worden om problemen als gevolg van de koude-brug te voorkomen.

BREEAM

duurzaam-heid

5,4 C

13

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

ZRi beschikt over verschillende methoden om duurzaamheid kwantitatief meet-

baar te maken in het ontwerp- en bouwproces, zoals bijvoorbeeld GPR-gebouw,

Greencalc+ en uiteraard ook EPN berekeningen.

ZRi heeft zowel BREEAM-experts als BREEAM assessors in dienst. Hiermee

kan zowel in de begeleiding als ook in de toetsing van BREEAM trajecten door

ZRi worden ondersteund.

ZRi zoekt in haar projecten naar een brede en integrale benadering van

duurzaamheid waarin binnen financile kaders een optimaal resultaat wordt

nagestreefd.

Programmas van eisenElk bouwinitiatief begint met het vastleggen van de eisen. In eerste instantie

worden hierbij de ruimtebehoefte en de functies in beeld gebracht. Vervolgens

dienen echter ook zaken als kwaliteit, condities en technische eisen te worden

vastgelegd. Hiertoe dient het technisch programma van eisen, dat een compleet

pakket aan onderwerpen dient te bezitten:

- eisen aan beeldkwaliteit;

- voorgeschreven normen, richtlijnen en overige randvoorwaarden;

- eisen aan duurzaamheid en energiezuinigheid;

- eisen aan (brand)veiligheid;

- bouwfysische condities;

- akoestische eisen;

- eisen aan bouwkundige materialen en afwerking;

- eisen aan technische installaties.

ZRi is vanaf de oprichting in 1991 betrokken bij het opstellen van programmas

van eisen. Onder meer zijn in de jaren 90 in opdracht van de Rijksgebouwen-

dienst (RGD) de prestatiespecificaties voor gerechtsgebouwen ontwikkeld.

Later is dit programma meerdere malen geactualiseerd en voor diverse andere

Rijksgebouwen toegepast. Een door ZRi in samenwerking met de RGD ontwik-

keld onderdeel van dit programma is de WERRB (Wettelijke Eisen en Richtlijnen

Rijksgebouwendienst Bouwfysica). Dit document bevat de eisen op het gebied

van bouwfysica voor Rijksgebouwen en wordt al jaren gehanteerd als kwaliteits-

standaard voor kantoorgebouwen in het algemeen. Vanuit deze ervaring heeft ZRi

een eigen standaard eisenpakket voor gebouwen ontwikkeld dat snel inzetbaar is

voor gebouwen met uiteenlopende functies. In het recente verleden zijn pro-

grammas opgesteld voor kantoorgebouwen, zorgcentra, bioscopen, winkelcentra

en multifunctionele accommodaties. In onze programmas worden eisen zoveel

mogelijk op prestatiegerichte wijze geformuleerd. Dit is noodzakelijk om de ont-

werpers de nodige vrijheid van het kiezen van oplossingen te bieden.

Prestatiedocument

Soms worden bouwprojecten in het ontwerpstadium niet uitgewerkt tot besteks-

niveau, maar worden uitvoerende partijen eerder bij het proces betrokken. Een

voordeel van deze aanpak is dat bijvoorbeeld bij technisch complexe construc-

ties reeds in het ontwerpstadium afspraken te maken zijn over de uitvoerings-

wijze. Een nadeel is dat bij de selectie en/of aanbesteding van de uitvoerende

partijen allerlei zaken nog niet in detail vastliggen. Een oplossing hiervoor is het

prestatiedocument. Dit document is gebaseerd op het technisch programma

van eisen en maakt deel uit van het contract met de uitvoerende partijen. In het

prestatiedocument worden eisen en kwaliteit omschreven, zodat de uitvoerende

partijen gebonden zijn aan het gewenste kwaliteitsniveau.

BREEAM

duurzaam-heid

14

Bou

wfy

sica

, ako

estie

k en

bou

wte

chni

ekZR

i adv

iseu

rs in

geni

eurs

BouwbesluittoetsTen behoeve van de bouwaanvraag kan ZRi een toets uitvoeren op basis

van de eisen uit het Bouwbesluit. Een dergelijke toets bestaat uit de volgende

onderdelen:

- Energieprestatieberekening (EPC);

- daglichttoetreding;

- ventilatieberekening;

- thermische eigenschappen en luchtdoorlatendheid gebouwschil;

- bepalen van de geluidbelasting op de gevel;

- berekenen van de geluidwering van de gevel;

- berekenen van galm in trappenhuizen;

- bepalen van de condensvorming op binnenoppervlakken (f-factor);

- brandveiligheid (niet omschreven in deze brochure)

MetingenZRi kan de volgende metingen uitvoeren:

- interne lucht- en contactgeluidisolatie;

- nagalmtijd en ruimte akoestiek;

- metingen installatiegeluid;

- metingen van de geluidbelasting op de gevel;

- geluidwering van de gevel;

- lucht- en waterdichtheidsmetingen van de gevel;

- verlichtingssterkte;

- de gerealiseerde ventilatiecapaciteit;

- luchtsnelheden/rookproef;

- temperatuurregistratie over een langere tijdsduur (d.m.v. dataloggers);

- CO2 gehalte over een langere tijdsduur (d.m.v. dataloggers);

- luchtvochtigheid over een langere tijdsduur (d.m.v. dataloggers);

- thermografische opnamen;

- dauwpuntsmetingen (dubbel glas).

15

Bouwfysica, Akoestiek en bouwtechniek Professioneel advies omtrent de fysische aspecten van de binnenruimten van gebouwen is onmisbaar voor het realiseren van een comfortabele en gezonde woon- en werk omgeving.

Brandveiligheid De adviseurs van ZRi hebben een gedegen en gedetailleerde kennis van de regelgeving op het gebied van brandveiligheid. Door deskundig advies zorgt ZRi voor brandveilige gebouwen en een brandveilige woon- en werkomgeving. ZRi heeft veel ervaring met het ontwikkelen van gelijkwaardige oplossingen binnen de kaders van de regelgeving.

Glas- en geveltechniek De gevel moet presteren op meerdere fronten. De architect streeft naar uitstraling, markante vormgeving en transparantie. De gebruiker wil vooral comfort, bruikbaarheid, veiligheid, een duurzaam karakter en een laag energieverbruik. Bijde gevel ontstaat hier in veel gevallen een spanningsveld. De specialisten van ZRi bezitten de kennis van bouwmaterialen en hun eigenschappen en van de specifieke (on)mogelijkheden van allerlei verschillende geveltypes.

Programmas van eisen Door in een vroeg stadium volledig in beeld te hebben wat de prestatie-eisen zijn voor een gebouw als geheel en voor de afzonderlijke ruimten, worden problemen (verassingen) voorkomen tijdens het verdere ontwerp en de realisatie van het gebouw. Dit geldt zowel voor ruimtelijk-functionele aspecten als voor technische en kwalitatieve aspecten.

Duurzaamheid en energie Met oog op de verschillende schaalniveaus van omgeving, het gebouw en zijn elementen kan ZRi een samenhangend duurzaamheidconcept ontwikkelen met onder meer aandacht voor energie, water, materialen en flexibiliteit. De duurzaamheid van een gebouw of concept kan gemeten en beoordeeld worden met verschillende instrumenten.

Aanbesteden en contracteren De ervaring leert dat eenzijdige contracten, met tegengestelde belangen, niet duurzaam zijn en dus niet leiden tot de gewenste samenwerking. ZRi begeleidt aan-bestedingen en het opzetten van bouworganisaties waarbij belangen gelijkgericht zijn. De ervaring leert dat gentegreerde contractvormen hierbij vaak de basis vormen.

Projectmanagement Diepgaande technisch inhoudelijke kennis van gebouwen in combinatie met uitstekend overzicht over het gehele bouwproces stelt ZRi in staat sterk project- management te voeren, waarin kwaliteitsbeheersing een prominente plaats inneemt.

SpecialsCFD Computational Fluid Dynamics Het simuleren van stromingen met behulp van numerieke computermodellen. Hiermee kunnen ondermeer brandsimulaties worden uitgevoerd of ventilatieconcepten worden beoordeeld.

Bio-Energicentrales ZRi voert in samenwerking met de gemeente Eindhoven het projectmanagement voor de realisatie van een drietal Bio-energiecentrales in Eindhoven.

Voor meer informatie over de diensten van ZRi kunt u contact opnemen via welkom@zri.nl

ZRi

Dienstenpalet

ZRi

Die

nste

npal

et

ZRi adviseurs en ingenieurs

Balistraat 1

2585 XK Den Haag

T 070 361 55 59

E welkom@zri.nl

I www.zri.nl

ZRi adviseurs ingenieursZRi is een landelijk opererend adviesbureau,

gevestigd in Den Haag. De activiteiten van ZRi

betreffen zowel bouwfysisch, akoestisch en

bouwtechnisch advies, door ZRi ingenieurs,

als bouwmanagement in brede zin, door

ZRi adviseurs.

Als bouwfysisch adviseur is ZRi betrokken bij de

bouw van ziekenhuizen, scholen, gezondheids-

zorginstellingen, musea, kantoren, bioscopen

en woningen.

ZRi adviseursZRi adviseurs zorgt voor een transparante,

vertrouwde en duurzame relatie tussen partijen

in bouwprojecten. ZRi adviseert over het

selecteren van ontwerpende en uitvoerende

partijen, (Europees) aanbesteden en het

bepalen van de optimale samenwerkingsvorm.

ZRi ingenieursZRi ingenieurs zorgt voor een gezonde,

veilige en duurzame woon- en werkomgeving.

De activiteiten betreffen primair bouwtechniek

en bouwfysica. Dit betreft onder andere

duurzaam bouwen, brandveiligheid,

behaaglijkheid, daglichtbenutting en glas- en

geveltechniek.