enablebih.orgenablebih.org/doc_ppdm_stem/stem/bos/onpp bos/bos-onpp-geo.pdf · save the children...

Nacrt Operativnog nastavnog plana i porgrama (ONPP) za STEM kompetencije zasnovanog na ZJNPP definiranoj na ishodima učenja GEOGRAFIJA

Sarajevo, 2018

Nacrt Operativnog nastavnog plana i porgrama (ONPP) za STEM kompetencije zasnovanog na ZJNPP definiranoj na ishodima učenja – GEOGRAFIJA

*Ovaj dokument će biti dodatno revidiran uvažavajući povratne informacije stručnjaka i profesionalaca u nastavi.

Save the Children vjeruje da svako dijete zaslužuje budućnost. U zemljama sjeverozapadnog Balkana radimo svaki dan kako bismo za djecu osigurali zdrav početak života, priliku za učenje i zaštitu od nasilja. Kada se pojave krize i kada su djeca najranjivija, mi smo uvijek među prvima koji dođu pomoći i među posljednjima koji odlaze. Mi osiguravamo da se odgovori na specifične potrebe djece i da se njihov glas čuje. Postižemo dugotrajne rezultate za milione djece, uključujući onu djecu do koje je najteže doći. Dajemo sve od sebe za djecu - svaki dan i u vrijeme kriza – transformišući njihove živote i budućnost koja je pred nama.

© Save the Children 2018

Izdavač: Save the Children International, Sarajevo

Voditeljica projekta: mr.sc. Tatjana Slijepčević

Autor: prof.dr. Rahman Nurković

Uži stručni tim: prof.dr. Muharem Avdispahić dr.h.c.; dr. John Y. Baker; dr. Richard Di Dio; dr. Steven L. Kramer; mr. Vivian Loewenstern; prof.dr. Lada Lukić-Bilela; prof. dr. Milka Maksimović; mr.sc. Bates Mandel; doc.dr Dragan Matić; mr. F. Joseph Merlino; prof. dr Lejla Miller; prof. dr Saša Mrdović; prof.dr. Edina Muratović; dr.sc. Marija Naletilić; dr. Deborah Pomeroy; prof. dr. Lejla Smajlović; dr. David L. Smith; prof Lamija Tanović

Institucije koje su podržale projekat: Ministarstvo civilnih poslova Bosne i Hercegovine, Agencija za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje (APOSO), Agencija za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta (HEA), Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske, Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke, Odjeljenje za obrazovanje Vlade Brčko distrikta Bosne i Hercegovine, Ministarstvo za obrazovanje, mlade, nauku, kulturu i sport Bosansko-podrinjskog kantona, Ministarstvo prosvjete, znanosti, kulture i športa Hercegovačko-neretvanskog kantona, Ministarstvo za obrazovanje, nauku i mlade Kantona Sarajevo, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta Srednjobosanskog kantona, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta Tuzlanskog kantona, Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta Unsko-sanskog kantona, Ministarstvo obrazovanja, znanosti, kulture i športa Zapadnohercegovačke županije, Ministarstvo za obrazovanje, nauku, kulturu i sport Zeničko-dobojskog kantona, Ministarstvo prosvjete, znanosti, kulture i športa Županije Posavske, Ministarstvo znanosti, prosvjete, kulture i športa Hercegbosanske-županije, Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Sarajevu, Fakultet prirodoslovno-matematičkih i odgojnih znanosti Sveučilišta u Mostaru

Članovi/ce Savjetodavnog odbora projekta: mr. Amira Borovac; dr.sc. Nikola Čiča; mr.sc. Nefiza Dautović; Nada Dujković, prof.; mr.sc. Bernadeta Galijašević; Alija Grabovica, prof.; prof. dr Enver Halilović; Adnan Husić; dr.sc. Goran Karanović; Ana Kordić, dipl.ing; Mate Križanac, dipl.ing.; mr.sci Refija Kulašin; Slavica Kuprešanin, prof.; mr.sc. Mara Matkić; Munevera Selmanović; mag.spec.dplc. Maja Stojkić; Albijana Trnavci

Članovi/ce STEM radne grupe: mr. Amira Borovac; doc.dr.sc. Nevzudin Buzađija; dip.ing. Mate Ćuk; mr.sc. Nefiza Dautović; mr Gordana Dukić; Alija Grabovica, prof.; Muvedeta Jusufbegović, prof.; mr.sc. Alden Kajtaz; Adisa Kešetović, prof.; Radmila Kocić-Ćućić, prof.; Adnan Kreso, dipl. defektol.; Mate Križanac, dipl.ing.; Aleksandra Krstović, OSCE misija u BiH; Milijana Lale, dipl.ecc; Milan Ljubojević, prof.; Vanja Macanović, prof.; mr.sc. Dika Makota; doc.dr. Amela Medar; Sandra Medić, prof; Marina Mihalj, prof.; mr.sc. Aldiana Nuhanović; Dino Pobrić, prof.; Aleksandra Puhalić, dipl. ing.; mr.sc. Almir Sivro; MSc. Edin Strukan; Denis Suljendić, prof.; Danica Vasilj, prof.; doc.dr.sc. Tomislav Volarić; Fikret Vrtagić, prof.; prof. dr.sc. Meliha Zejnilagić-Hajrić

Projektni tim: Fatima Smajlović, direktorica za razvoj i kvalitet programa Tatjana Slijepčević, projektna menadžerica Gena-Sanja Handžar, projektna koordinatorica Maja Čvoro, projektna asistentica

Lektori/ce: Indira Buljubašić, prof; Namir Ibrahimović, prof; Jasminka Nalo, prof.; Dijana Pupić-Šahinpašić, prof.; Adila Salibašić, prof.; Velida Tinjak, prof.

Grafički dizajn: Mirza Selimović

Ova publikacija urađena je u okviru projekta „Unapređenje osnovnog učenja i obrazovanja u Bosni i Hercegovini – ENABLE BiH“, čiju je realizaciju podržala Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID).

Sva prava su zadržana. Sadržaj ove publikacije se može slobodno koristiti ili kopirati u nekomercijalne svrhe, uz obavezno navođenje izvora.

Napomene:

• Izrazi koji su napisani u samo jednom gramatičkom rodu odnose se podjednako na ženski i muški rod.

• Za izradu dokumenta korišteni su zvanični zvanični dokumenti Agencije za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje - Zajedničke jezgre nastavnih planova i programa definisane na ishodima učenja, a koje su relevantne za STEM discipline

Zajedno možemo učiniti više. Recite nam šta mislite o našem radu! [email protected]

Save the Children za sjeverozapadni Balkan Ljubljanska 16, Sarajevo, Bosna i Hercegovina Tel: +387 (33) 290 671; Fax: +387 (33) 290 675 [email protected]

nwb.savethechildren.net

savethechildrennwb

scnwb

savethechildrennwb

SavethechildrenNWB


Nacrt Operativnog nastavnog plana i porgrama (ONPP) za STEM kompetencije zasnovanog na ZJNPP definiranoj na ishodima učenja – GEOGRAFIJA6 7

Sadržaj

Kratice 7

Uvod 8

Riječ autora 10

Kraj 3. razreda (8,9 god.) 13



Kraj srednjoškolskog odgoja i obrazovanja (18,19 god.) 191

KraticeAPOSO – (Agency for Pre-Primary, Primary and Secondary Education) Agencija za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje

BiH – Bosna i Hercegovina

ENABLE – (Enhancing and Advancing Basic Learning and Education) Unapređenje osnovnog učenja i obrazovanja

EU – Evropska unija

EZZ – Ekonomija zasnovana na znanju

FBiH – Federacija Bosne i Hercegovine

GIS – Geografski informacioni sistem

GPS – Sistem za određivanje pozicije na Zemlji

HEA – (Agency for Development of Higher Education and Quality Assurance) Agencija za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta

IKT – Informaciono-komunikacione tehnologije

IU – Ishodi učenja

KZT – Uzroke i posljedice njihovog poremećaja

NAFTA – Nalazišta nafte

NVO – Nevladina organizacija

NWB – (Northwest Balkans) Sjeverozapadni Balkan

ONPP – Operativni nastavni plan i program

PISA – (Program for International Student Assessment) Program za međunarodnu procjenu učeničkih postignuća

PPDM – Pedagogija – Psihologija – Didaktika - Metodika

RS – Republika Srpska

SAD – Sjedinjene Američke Države

SC – Save the Children

SOP – Savjetodavni odbor projekta

STEM – (Science, Technology, Engineering and Mathematics) Prirodne nauke, tehnologija, inžinjerstvo i matematika

TIMSS – (Trends in International Mathematics and Science Study) Međunarodno testiranje trendova u matematici i prirodnim naukama

ToT – (Training-of-Trainers) Trening za trenere

USAID – (United States Agency for International Development) Američka agencija za međunarodni razvoj

V-C – Cestovni pravac koridor autoputa

ZJNPP – Zajednička jezgra nastavnih planova i programa

21PSTEM – (The 21st Century Partnership for STEM Education)

3D – Modeliranje prostora



UvodZNANJE I PRIMJENA PRIJE SVEGA!

Save the Children desetljećima kontinuirano djeluje u pravcu unapređenja pristupa, kvaliteta i primjenjivosti obrazovanja SVE djece na globalnom, regionalnom i nivou Sjeverozapadnog Balkana (Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Srbija).

U dijelu podrške kvaliteta obrazovanja i primjene stečenih znanja i kompetencija, Save the Children je od 2000. godine strateški partner ključnim obrazovnim vlastima i institucijama u Bosni i Hercegovini. Kroz partnerski pristup, od 2009. podržavamo Agenciju za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje BiH, nadležna ministarstva obrazovanja i pedagoške zavode u BiH u definisanju i primjeni ZJNPP zasnovanih na ishodima učenja, te u iniciranju revizije nastavnih planova i programa i usklađivanju sa novodefinisanom ZJNPP. Putem sveobuhvatnog djelovanja i podrške, u periodu od 2012 - 2016. Save the Children je podržao definisanje ZJNPP zasnovane na ishodima učenja za matematičko i umjetničko obrazovno područje i prirodne nauke (fizika, biologija, hemija i geografija). Dodatno, od 2013. do danas Save the Children paralelno podržava obrazovne profesionalce u primjeni ZJNPP zasnovane na ishodima učenja (ZJNPP-a za bosanski jezik, hrvatski jezik i srpski jezik definisana na ishodima učenja, ZJNPP-a za matematičko područje zasnovana na ishodima učenja) diljem Bosne i Hercegovine.

U septembru 2016. godine organizacija Save the Children je započela s realizacijom projekta Unapređenje osnovnog učenja i obrazovanja u Bosni i Hercegovini / Enhancing and Advancing Basic Learning and Education in Bosnia and Herzegovina (ENABLE - BiH), kojeg podržava Agencija za međunarodni razvoj SAD-a (USAID) s ciljem da učenici/ce u BiH ovladaju ključnim kompetencijama neophodnim za učešće u ekonomiji zasnovanoj na znanju te postanu nosioci ekonomskog razvoja u BiH. ENABLE - BiH predstavlja temelj za unapređenje ishoda učenja u području matematike, prirodnih nauka, tehnike i informatike te u kroskurikularnom i međupredmetnom području u osnovnom i opštem srednjem obrazovanju. Ujedno, Projekt povezuje inicijalno i osnovno obrazovanje, gdje kvalitetno inicijalno obrazovanje nastavnika/ca na univerzitetima u BiH daje osnove za povezivanje sa svim budućim koracima profesionalnog razvoja svih obrazovnih predstavnika/ca u BiH. Identifikovanje dvije ključne komponente, STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics – prirodne nauke, tehnologija, inžinjerstvo i matematika) i PPDM (pedagoško-psihološko-didaktičko-metodičko obrazovanje budućih nastavnika/ca), na koje se oslanja projekat ENABLE - BiH rezultat su naglašene potrebe za promjenom pristupa u učenju i podučavanju učenika/ca u osnovnom i opštem srednjem obrazovanju u BiH, prevazilaženju ograničenja nastave temeljene na predavanju, pamćenju i ponavljanju te pomaku prema savremenijim i inovativnijim pristupima u odgoju i obrazovanju.

Ključ za ekonomiju zasnovanu na znanju nalazi se u STEM kompetencijama! Nacrtom Operativnog nastavnog plana i programa za STEM kompetencije (ONPP), predložene su poveznice između definisanih ishoda učenja STEM disciplina prateći strukturu ZJNPP zasnovanih na ishodima učenja na kraju 3, 6. i 9. razreda osnovnog obrazovanja i na kraju četvrtog razreda opšteg srednjeg obrazovanja. Prateći dokumenti – Operativne smjernice za implementaciju ONPP-a za STEM kompetencije i Priručnik za obuku nastavnika i nastavnica u primjeni ONPP-a za STEM kompetencije nastoje ukazati na dodatne mogućnosti, atraktivnosti i primjenjivosti kreiranja nastavnih planova i programa i pružaju neophodne smjernice i alate obrazovnim profesionalicima kako za planiranje i realizaciju nastavnog procesa, tako i za praćenje i procjenjivanje učeničkih postignuća.

STEM i PPDM dokumenti razvijeni su kroz kolaborativan proces rada profesora/ica univerziteta u Sarajevu, Mostaru, Banjoj Luci, Zenici i Tuzli, eksperata/ica iz Sjedinjenih Američkih Država – 21st Century Partnership for STEM Education, predstavnika/ca svih ključnih institucija u BiH - Ministarstva civilnih poslova BiH, Agencije za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje BiH, Agencije za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH, svih 12 entitetskih i kantonalnih ministarstava obrazovanja u BiH, kao i Odjeljenja za obrazovanje u Vladi Brčko Distrikta BiH, sedam pedagoških zavoda / zavoda za školstvo, te predstavnika/ca pet organizacija civilnog društva, organizacija za međunarodnu saradnju škola u BiH (OSCE, UNICEF, FOD BiH, CIVITAS, Step by Step).

Pomak od očekivanja da učenici/ce tek memorišu nepovezane činjenice prema višim nivoima mišljenja i očekivanju da razumiju, primijene, analiziraju, objedine naučene koncepte, kao i da kreiraju nove, u najkraćim crtama je karakteristika Zajedničke jezgre nastavnih planova i programa definisane na ishodima učenja (ZJNPP). Polazna osnova za razvoj nacrta STEM dokumenata bile su upravo ZJNPP definisane na ishodima učenja za sve predmete koji se tiču STEM-a i koje učenici/ce u BiH uče od prvog razreda osnovne škole do kraja četvrtog razreda gimnazije – Moja okolina, Priroda, Priroda i društvo, Informatika, Tehnička kultura, Biologija, Geografija, Hemija, Fizika i Matematika.

Kako bi se jasnije ukazalo na direktnu vezu između obrazovanja i narastajuće STEM industrije koja za nastanak, opstanak i razvoj u BiH treba sposobne profesionalce – one koji posjeduju STEM kompetencije - ovako povezani ishodi učenja unutar jednog i između više školskih predmeta direktno su dovedeni u vezu i sa odabranim sektorima ekonomije zasnovane na znanju u BiH, gdje se očekuje da stečene STEM kompetencije budu primijenjene na način da doprinesu ekonomskom razvoju zemlje.

Fatima Smajlović Direktorica za razvoj i kvalitet programa



Riječ autoraVeoma sam počastvovan što sam dao svoj doprinos radeći na ovom veoma izazovnom projektu, koji je ujedno i jedan od najprestižnijih u Bosni i Hercegovini. U njega je uloženo puno rada i truda kako bi se implementirao u podučavanje nastavnog predmeta Geografija. Uz podršku stručnih timova iz SAD i Bosne i Hercegovine projekat smo uspješno završili i nadamo se najboljem ishodu. Praveći važne korelacije između drugih disciplina i relevantnih sektora došao sam do zaključka da je Geografija snažno povezana sa svim ostalim disciplinama. Uz pomoć ovog projekta potrudio sam se da nastavni predmet Geografija bude zanimljiv i koristan kroz relevantne sektore ekonomije znanja i sposobnosti, kako učenicima tako i profesorima različitih disciplina. Učestvujući u radionicama namijenjenim različitim uzrastima učenika, sa domaćim i stranim ekspertima, na projektu iz područja Geografije, napravio sam korelaciju između disciplina. Geografiju sam povezao sa svim disciplinama koje sam objasnio u ishodima učenja kroz relevantne sektore ekonomije zasnovane na znanju.

Učenik uz pomoć nastavnika kroz ishode učenja i relevantne sektore znanja uočava i prepoznaje značaj i važnost ove discipline i shvata značaj prirode, čovjeka i njegovog okruženja u geografskoj sredini. Ovim projektom nastavnik će učeniku bolje prenijeti dugotrajno znanje koje će moći primjenjivati u svakodnevnom životu. Učenik će, savladavajući ovaj ONPP u toku svog školovanja, obogatiti svoje znanje koje će primijeniti u praksi. Ukoliko se bude pratio ovakav ONPP iz predmeta Geografija, kao i ostalih disciplina, u Bosni i Hercegovini pozitivan rezultat je neminovan.

Želim da se zahvalim na ukazanom povjerenju pri izradi ONPP-a za Bosnu i Hercegovinu i nadam se da će ovaj program podići obrazovanje na viši nivo i dati veću perspektivu mladim da se više osamostale i primjene kretivan rad na osnovu stečenih znanja kroz relevantne sektore ekonomije zasnovane na znanju.

Kraj 3. razreda (8,9 god.)Nacrt Operativnog nastavnog plana i porgrama (ONPP) za STEM kompetencije zasnovanog na ZJNPP definiranoj na ishodima učenja – GEOGRAFIJA


Kraj 3. razreda (8,9 god.)



OBLAST 1: ZEMLJA U SVEMIRU KAO PROSTOR ŽIVLJENJA

Komponenta 1: Prirodni procesi i pojave

Ishod: 1. analizira prirodne procese i pojave i njihovo međudjelovanje koristeći se geografskom terminologijom

1.1.1.1.a Prepoznaje osnovne uslove života na Zemlji. 1.b Uočava i prepoznaje oblike reljefa bliže okoline.

Relevantni sektori KBE Objašnjenje kako se indikator odnosi na KBE sektor

Tijesno povezani ishodi učenja koji se odnose na KBE sektor

10) Savremena poljoprivredna proizvodnja 3) Poduzetništvo8) Turizam2) Zdravstvo

Objašnjava osnovne uslove života na Zemlji koristeći se geografskim znanjem. Učenik uz pomoć nastavnika prepoznaje značaj relevantnih sektora: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Poduzetništva, Turizma i Zdravstva u lokalnoj zajednici. Učenik objašnjava značaj prirodnih bogatstava i njihovu korist u geografskoj sredini. Učenik uz pomoć nastavnika uočava i prepoznaje oblike reljefa bliže okoline. Učenik razlikuje zaštitu prirode geografske sredine preko sektora Zdravstva i Turizma. Opisuje značaj biljaka za život čovjeka i razlikuje grupe biljaka i vrste životinja u geografskoj sredini.

1. Objašnjava značaj prirodnih bogatstava i njihovu korist.4. Opisuje značaj biljaka za život čovjeka i razlikuje grupe biljaka i životinja (flora i fauna).

Povezanost sa drugim predmetima

Matematika

1.1.1.a. Udružuje elemente skupova, prikazuje skupove grafički.

1.1.1.b. Poredi skupove prema brojnosti,prepoznaje zajedničke karakteristike,te udružuje,izmješta i dopunjava elemente skupa.

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.1.a Objašnjava i koristi osnovne pojmove o mjestu i okolini, vodotoku, te pojmove snalaženja u okolini.

1.1.1.b. Razlikuje i utvrđuje oblike reljefa u užem zavičaju.

IKT

Aktivnosti orijentisane prema ostvarenju cilja

Nastavni sadržaji i literatura

Multi, inter ili transdisciplinarni projekt u sektoru ekonomije znanja

Okvirni napredak u učenju - kada podučavati (sugestije u pogledu određivanja redoslijeda - rano ili kasnije u okviru datog intervala provjere znanja)

Udžbenik i pomoćni materijali za upotrebu u nastavi

Predloženi resursi i aktivnosti za ocjenjivanje

Dodatni, popratni i pomoćni materijali za nastavnike

Ciljno ponašanje – cilj nastavnikovog djelovanja; šta će učenici raditi; ciljevi praktičnog učenja







Ishod: 2. objašnjava prirodne pojave pomoću eksperimenata

1.1.2.2.a Povezuje prirodne promjene i njihov uticaj na biljni i životinjski svijet. 2.b Objašnjava uticaj čovjeka na biljni i životinjski svijet.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos i efikasnost

Učenik tumači primjenu prostora preko relevantnih sektora: Turizma, Zdravstva, Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa i efikasnosti. Učenik objašnjava prostornu povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih obilježja u geografskoj sredini (za sve ovo neophodna je pomoć nastavnika učenicima u razredu).U poduzetništvu se koriste geografski sadržaji preko navedenih sektora kao i u savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji različitih proizvoda. Učenik utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda.

1. Objašnjava značaj prirodnih bogatstava i njihovu korist. 4. Opisuje značaj biljaka za život čovjeka i razlikuje grupe biljaka i životinja (flora i fauna).


Matematika

1.1.2.a. Čita i zapisuje prirodne brojeve do 100.

1.1.2.b. Predstavlja i upoređuje brojeve do 100 na brojevnoj polupravoj.

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.2.a Imenuje i opisuje zanimanja ljudi u mjestu življenja.

IKT







Dodatni, popratni i pomoćni nastavni materijali

Ciljno ponašanje - cilj nastavnikovog djelovanja; šta će učenici raditi; ciljevi praktičnog učenja







Ishod: 3. snalazi se u prostoru i vremenu koristeći kartografska pomagala i savremena sredstva za orijentaciju

1.1.3.3. Orijentiše se u prostoru (strane svijeta).



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT) 8) Turizam9) Poduzetništvo

Predstaviti primjenu prostora elementarnih ishoda za relevantne sektore: Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT), Turizam i Poduzetništvo.Učenik utvrđuje važnost snalaženja u prostoru, odnosno određivanje glavnih strana svijeta na Zemlji u odnosu na naše stajalište za potrebe Sporta, Turizma i Poduzetništva (navedene istrumente i metode najbolje je izvježbati nekoliko puta, za svaki slučaj).Učenik objašnjava jedinice za vrijeme (minut, sat, dan, sedmica, mjesec i godina).

1. Određuje glavne i sporedne strane svijeta i orijentiše se uz pomoć znakova u prirodi.2. Imenuje i objašnjava jedinice za vrijeme (minut, sat, dan, sedmica, mjesec, godina).


Matematika

1.1.2.d. Razlikuje parne i neparne brojeve i uočava brojevne obrasce, npr. prethodnika i sljedbenika.

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.2.b Objašnjava važnost ustanova i djelatnosti za život i rad ljudi.

1.1.2.c Objašnjava obilježja sela i grada uočavajući razlike i njihovu međusobnu povezanost.

IKT








Ciljno ponašanje- cilj nastavnikovog djelovanja; šta će učenici raditi; ciljevi praktičnog učenja







Ishod: 4. objašnjava povezanost fizičkih, hemijskih i bioloških promjena u geografskoj sredini

1.1.4..4. Opisuje značaj biljaka za život čovjeka i razlikuje grupe biljaka i životinja (flora i fauna).



8) Turizam7) Sport3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Objašnjava prostornu povezanost s relevantnim sektorima: Turizmom, Sportom, Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom i Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom. Učenik opisuje značaj biljaka za život čovjeka i razlikuje grupe biljaka i životinja (flora i fauna). Objašnjava fizičke, hemijske i biološke promjene u geografskoj sredini. Analizira i prepoznaje značaj stanovništva preko Savremene poljoprivredne proizvodnje, Turizma i Sporta. Povezuje ostale discipline prema relevantnim sektorima ishoda. Poslovna komunikacija - sektori Sport i Turizam pomažu stanovništvu i turističkim organizacijama u boljem funkcionisanju i ostvarivanju uspjeha na poslovnom planu.

2.a Povezuje prirodne promjene i njihov uticaj na biljni i životinjski svijet. 2.b Objašnjava uticaj čovjeka na biljni i životinjski svijet.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 2: Struktura i funkcionalna povezanost prirodne i geografske sredine

Ishod: 1. tumači povezanost i međuzavisnost geogenih i antropogenih obilježja Zemlje

1.2.1.1. Objašnjava značaj prirodnih bogatstava i njihovu korist.



9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Učenik objašnjava značaj prirodnih bogatstava i njihovu ulogu u geografskoj sredini kao što su: zemljište, šume, voda koja teče, mineralne sirovine, sunčeva svjetlost, plima i oseka itd. Prirodna bogatstva su neravnomjerno razmještena u prostoru i povezana su s relevantnim sektorima: Poduzetništvom, Finansijama i biznisom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom te Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću. Prirodna bogatstva ljudima služe za stanovanje, ishranu, proizvodnju energije, eksploataciju itd.

2. Objašnjava razliku življenja na selu i u gradu; povezuje zanimanje ljudi na selu i u gradu.4. Opisuje značaj biljaka za život čovjeka i razlikuje grupe biljaka i životinja (flora i fauna).


Matematika

1.2.1c. Koristi računske operacije za rješavanje zadataka iz svakodnevnog života

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.7.a Navodi važnost očuvanja prirodnih bogatstava u prostoru življenja, kao i njegove historijske i kulturne vrijednosti.

IKT















Ishod 2. planira i provodi aktivnosti kojima istražuje važnost geografskog prostora.

1.2.2.3. Opisuje promjene u prirodi povezane s godišnjim dobima.

Relevantni sektori KBE Objašnjenje kako se indikator odnosi na KBE sector


2) Zdravstvo7) Sport8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo

Objašnjava i povezuje preko relevantnih sektora: Zdravstva, Sporta, Turizma, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Poduzetništva u geografskoj sredini. Učenik opisuje promjene u geografskoj sredini povezane s godišnjim dobima. Učenik opisuje uticaj izmjene dana i noći te godišnjih doba, naprimjer, hraniti ptice stanarice zimi; u sušnim ljetima pticama, kukcima i drugim životinjama ostaviti hranu.

1. Objašnjava značaj prirodnih bogatstava i njihovu korist.3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.


Matematika

2.1.2a. Komunicira u govornoj, slikovnoj i pisanoj formi koristeći matematički jezik i simbole.

Hemija

Fizika

Biologija

2.1.3.a Povezuje vremenske promjene s biljnim i životinjskim svijetom tokom godišnjeg doba.

IKT















Ishod: 3. objašnjava funkcionalne promjene u životnoj sredini povezujući ih s promjenama godišnjih perioda

1.2.3.3.opisuje promjene u prirodi povezanih s godišnjim dobima.



2) Zdravstvo7) Sport9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)

Objašnjava i povezuje relevantne sektore: Zdravstvo, Sport, Poduzetništvo, Savremenu poljoprivrednu proizvodnju i Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT) u geografskoj sredini. Učenjem o prirodi sagledava se njezina cjelovitost: od čestica koje grade tvari, preko živog i neživog svijeta na Zemlji, do najvećih struktura u svemiru. Znanja, vještine i stavovi razvijaju se aktivnim uključivanjem učenika u proces učenja, čime se potiče dublje razumijevanje pojava i procesa u prirodi, te razvija osjetljivost i odgovornost prema okolini. Učenik opisuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda.

4. Uočava pojedine prirodno- geografske pojave i njihove posljedice na živi svijet.


Matematika

2.1.4a. Objašnjava promjene na zadatom uzorku.

Hemija

Fizika

Biologija

2.1.3.b Razlikuje životne zajednice iz okruženja i opisuje njihove promjene tokom godišnjih doba.

IKT




Okvirni napredak u učenju – kada podučavati (sugestije u pogledu određivanja redoslijeda - rano ili kasnije u okviru datog intervala provjere znanja)











Ishod: 4. analizira povezanost prirodno-geografskih procesa utvrđujući postojanje varijabilnosti živih bića na zemlji

1.2.4.4. Uočava pojedine prirodno-geografske pojave i njihove posljedice na živi svijet.


Tijesno povezani ishodi učenja koji se odnose na KBE sector

10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis8) Turizam

Objašnjava i povezuje relevantne sektore: Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Poduzetništvo, Finansije i biznis te Turizam s geografskom sredinom. Učenik opisuje prirodna bogatstva za razvoj urbane i ruralne ekonomije. Učenik tumači podatke o broju i razmještaju ruralnog i urbanog stanovništva i gustoći naseljenosti na primjerima zavičaja iz Bosne i Hercegovine(utvrditi posljedice, kao i predvidjeti šta će se desiti u budućnosti sa ruralnim naseljima).Učenik objašnjava međuovisnost klime, vode, tla i živog svijeta; uticaj čovjeka na promjenu bioraznolikosti na primjerima iz zavičaja Bosne i Hercegovine.

3. Opisuje promjene u prirodi povezane s godišnjim dobima.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 3: Prikazivanje Zemljine površine

Ishod: 1. koristi se različitim načinima snalaženja i orijentacije na Zemlji, prostoru življenja

1.3.1.1. Određuje glavne i sporedne strane svijeta i orijentiše se uz pomoć znakova u prirodi.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis

Objašnjava prostornu povezanost sektora: Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT), Poduzetništva te Finansija i biznisa.Učenik objašnjava snalaženje u prostoru, odnosno određivanje glavnih strana svijeta u odnosu na naše stajalište. To je važno, jer ako znamo gdje smo, znamo i kako doći do nekog cilja. Učenik na geografskoj karti određuje mnoga mjesta u geografskoj sredini. Učeniku pomažu znanje, karta i sposobnost orijentacije. Učenik se može orijentisati na razne načine, a najpoznatiji načini su: kompas (kojeg je, uz geografsku kartu i sat dobro imati uz sebe kad idemo na izlet u prirodu), pojave u prirodi, Sunce, tri štapa, sat, zvijezde Sjevernjača i Mjesec.

2. Imenuje i objašnjava jedinice za vrijeme (minut, sat, dan, sedmica, mjesec, godina).3.b Prepoznaje osnovne boje (plava, smeđa i bijela) i ono što označavaju na globusu i geografskim kartama.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 2. koristi se različitim instrumentima za vremensko snalaženje i snalaženje u prostoru

1.2.2.2. Imenuje i objašnjava jedinice za vrijeme (minut, sat, dan, sedmica, mjesec, godina).



9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)

Objašnjava povezanost sektora: Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti i Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT).Učenik objašnjava najvažnije jedinice za vrijeme (minut, sat, dan, sedmica, mjesec, godina). Analizira podatke o vremenu te obrazlaže važnost vremenske prognoze u geografskoj sredini.Učenik uočava pojedine prirodno-geografske pojave i njihove posljedice na živi svijet te uticaj čovjeka na promjene iz zavičaja i Bosne i Hercegovine.



Matematika

3.1.1b. Crta i označava tačku, duž, pravu, koristi geometrijske alate za crtanje linija i oblika.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 3. tumači geografske elemente i sadržaj na karti i globusu

1.2.3.3.a Prepoznaje oblik Zemlje gledajući globus.



9) Poduzetništvo8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja7) Sport2) Zdravstvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Objašnjava povezanost sektora: Poduzetništva, Turizma, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Sporta, Zdravstva i Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti.

Na globusu mogu biti ucrtani razni geografski sadržaji, ali uglavnom svi imaju mora, okeane, kontinente, stanovništvo i privredne djelatnosti.

Učenik pomoću globusa opisuje i demonstrira rotaciju Zemlje, navodi njezino trajanje i glavnu posljedicu rotacije.

Učenik upoređuje prikaz ekvatora i polova na geografskoj karti i globusu.

Učenik uz pomoć nastavnika pokazuje na globusu i karti kontinente i okeane, a na slijepoj karti navodi Evropu kao kontinent.



Matematika

3.1.2b. Razlikuje tijela, prepoznaje ravne i zakrivljene plohe.

3.1.2c. Objašnjava sličnost likova i tijela u svojoj okolini.

Hemija

Fizika

Biologija

2.2.10.aIstražuje prirodne pojave u neposrednom okruženju metodom posmatranja.

IKT
















1.3.3.3.b Prepoznaje osnovne boje (plava, smeđa i bijela) i što označavaju na globusu i geografskim kartama.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam

Učenik objašnjava povezanost sektora: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti i Turizma.

Učenik na globusu i kartama nizije predstavlja zelenom bojom, a visije žutom i braon bojom; vode se predstavljaju plavom bojom; jezera i mora su također predstavljena plavom bojom, koja u zavisnosti od dubine može biti svjetlija ili tamnija.

Sadržaj karte i globusa predstavlja sve objekte iz prirode koji su prikazani na globusu i geografskim kartama.

3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.


Matematika

3.1.4a. Prepoznaje i crta oblike koji imaju simetriju, predviđa gdje treba da povuče realnu ili zamišljenu liniju da bi se dobila simetrija na igračkama i slikama.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT













OBLAST 2: DRUŠTVENO-GEOGRAFSKI PROCESI I POJAVE

Komponenta 1: Demogeografski razvoj i globalizacija

Ishod: 1. razlikuje strukture stanovništva (biološku, rasnu, jezičku, religijsku, nacionalnu, obrazovnu i ekonomsku)

2.1.1.1.a Prepoznaje rasne, jezičke i kulturne razlike bližeg okruženja. 2.b Opisuje kako se proslavljaju blagdani i praznici u životnoj zajednici.



2) Zdravstvo6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport8) Turizam9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Objašnjava povezanost s relevantnim sektorima: Zdravstvom, Umjetnošću, zabavom i medijem, Sportom, Turizmom, Poduzetništvom i Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom. Učenik analizira i prepoznaje strukture stanovništva preko poduzetništva zaposlenih u privrednim djelatnostima; u modernom društvu različiti ljudi komuniciraju na različite načine: preko sektora: Sporta, Finansija i biznisa te Savremene poljoprivredne proizvodnje gotovih proizvoda.Povezuje ostale discipline prema relevantnim sektorima ishoda. Poslovna komunikacija- sektor Zdravstvo pomaže stanovništvu i organizacijama u boljem funkcionisanju i ostvarivanju uspjeha na poslovnom planu.

2.b Opisuje kako se proslavljaju blagdani i praznici u životnoj zajednici.


Matematika

3.2.1a. Određuje vremenski tok i vremenske intervale u svakodnevnim situacijama, koristi mjerne jedinice za dužinu, temperaturu, vrijeme i novac.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 2: Stanovništvo i životno okruženje

Ishod: 1. objašnjava načine života stanovništva u životnom okruženju

2.2.1.1.a Opisuje zanimanja ljudi u životnom okruženju.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja 9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis

Učenik uz pomoć nastavnika analizira prostor u zavičaju prema relevantnim sektorima: Savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji, Poduzetništvu te Finansijama i biznisu. Učenik uz pomoć nastavnika istražuje i piše o životu ljudi u lokalnoj zajednici (čime se bave, koje su predmete u domaćinstvu koristili; opisuje radinost kojom se bave). Učenik uz pomoć nastavnika opisuje način života ljudi u životnom okruženju.

1. Prepoznaje ponašanja kojima pojedinci doprinose očuvanju kulturne baštine.


Matematika

4.1.1b.Prikuplja i razvrstava podatke koji proizlaze iz svakodnevnog života.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 2. objašnjava prostorni razmještaj stanovništva na zemlji i uticaj različitih faktora na prirodno i mehaničko kretanje stanovništva

2.2.2.2. Objašnjava razliku življenja na selu i u gradu i povezuje zanimanje ljudi na selu i u gradu.



9) Poduzetništvo2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Objašnjava razliku življenja stanovništva u prostoru prema relevantnim sektorima: Poduzetništvu, Zdravstvu i Savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji. Ljudi na selu obrađuju zemljište i uzgajaju poljoprivredne kulture, životinje; izgrađuju naselja, puteve i fabrike. Učenici u grupama izlažu referate i analiziraju razliku življenja na selu i u gradu, te povezuje zanimanja ljudi na selu i u gradu (uočavaju razlike i obrazlažu ih). Učenici opisuju glavna zanimanja stanovništva naše lokalne zajednice. Učenik razlikuje ruralna i urbana naselja, prepoznaje funkcije i njihov prostorni raspored u životnom okruženju.

1.a Opisuje zanimanja ljudi u životnom okruženju.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

4.1.1.aOpisuje sličnosti i razlike među ljudima, donosi jednostavne zaključke

o zajedničkim osobinama ljudi.

IKT














Komponenta 3: Političko-geografske odlike savremenog svijeta

Ishod: 1. objašnjava uticaj pojedinca, ideja i događaja na razvoj društva u prošlosti i sadašnjosti

2.2.1.1. Prepoznaje ponašanja kojim pojedinci doprinose očuvanju kulturne baštine.



6) Umjetnost, zabava i mediji2) Zdravstvo8) Turizam9) Poduzetništvo

Učenik prepoznaje ponašanja ljudi preko relevantnih sektora: Umjetnosti, Zabave i medija, Zdravstva, Turizma i Poduzetništva.

Učenik prepoznaje ponašanja kojima pojedinci doprinose očuvanju kulturne baštine u životnoj sredini.

Učenik uz pomoć nastavnika promoviše kulturno i umjetničko stvaralaštvo te rad ustanova u životnoj sredini.

Učenik uz pomoć nastavnika treba prostorno prepoznati nepokretnu kulturnu baštinu, ukjučujući građevine i historijske lokalitete, spomenike - sve što se smatra vrijednim očuvanja za budućnost u životnoj sredini.

1.a Opisuje zanimanja ljudi u životnom okruženju.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT













OBLAST 3: GEOGRAFIJA, PRIVREDA I OKOLIŠ

Komponenta 1: Prirodni resursi i energetska efikasnost

Ishod: 1. razlikuje fizičke i hemijske promjene tvari u prirodnoj sredini

3.1.1.1. Opisuje fizičke i hemijske promjene tvari (agregatna stanja vode).



3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Objašnjava značaj čiste vode, zraka i zemljišta za živa bića preko relevantnih sektora: Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje te Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti.

Objašnjava razliku življenja stanovništva u prostoru prema relevantnim sektorima: Tehnologiji materijala i visokotehnološkoj proizvodnji te Proizvodnji energije, prenosu, efikasnosti.

Učenici će mjeriti u više perioda kvalitet zraka koji dišemo i vodu koju pijemo, tokom izrade projekta, na raznim mjestima gdje su postavljene meteorološke i vodomjerne stanice u blizini njihove škole.

Učenici će prikupiti podatke sa mjernih stanica koje će obraditi po grupama u svom okruženju o kvaliteti zraka i vode (učenici će u svom objašnjenju opisati koji su to najveći zagađivači zraka i vode u mjestima koja ugrožavaju životnu sredinu).

2. Razlikuje obnovljive od neobnovljivih izvora energije. 3.b Prepoznaje osnovne boje (plava, smeđa i bijela) i što označavaju na globusu i geografskim kartama.


Matematika

4.1.2a. Objašnjava (,,očitava“) podatke prikazane jednostavnim tabelama, slikovnim i stupčastim dijagramima.Hemija

Fizika

Biologija

4.3.8.a Opisuje svakodnevne aktivnosti koje doprinose održavanju zdravog života.

IKT















Ishod: 2. analizira obnovljive i neobnovljive izvore energije na Zemlji

3.1.2.2. Razlikuje obnovljive od neobnovljivih izvora energije.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo

Objašnjava i razlikuje obnovljive od neobnovljivih izvora energije prema relevantnim sektorima: Proizvodnji energije, prenosu, efikasnosti, Tehnologiji materijala i visokotehnološkoj proizvodnji i Poduzetništvu.Učenik uz pomoć nastavnika razlikuje obnovljive od neobnovljivih izvora energije u svom okruženju. Učenik objašnjava koji se izvori energije koriste u njegovom okruženju.

3. Objašnjava značaj čiste vode, zraka i zemljišta za živa bića. 4. Navodi osnovne mjere zaštite okoliša u svome okruženju.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















3.1.2.3.a Imenuje izvore energije koji se koriste u svakodnevnom životu. 3.b Opisuje onečišćenost životnog okruženja.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo2) Zdravstvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Objašnjava racionalno korištenje energije preko relevantnih sektora u životnoj sredini: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Poduzetništva, Zdravstva, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje.Učenik objašnjava važnost racionalnog korištenja energetskih resursa u očuvanju prirode (energija ima vrlo važnu ulogu u Poduzetništvu i Savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji kao i u drugim privrednim djelatnostima).

1.a Opisuje zanimanja ljudi u životnom okruženju.1. Navodi i identifikuje različite zagađivače vode, zraka i tla.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 2: Geografsko-informacione tehnologije

Ishod: 1. analizira različite izvore informacija pri rješavanju problema

3.2.1.1. Uočava važnost korištenja informaciono-komunikacione tehnologije pri rješavanju problema.



1) Informaciono-komunikacione tenologije (IKT)5) Finansije i biznis9) Poduzetništvo

Učenik objašnjava i uočava važnost korištenja informaciono-komunikacionih tehnologija preko relevantnih sektora: Informaciono-komunikacionih tehnologija (IKT), Finansija i biznisa i Poduzetništva. Učenik uz pomoć interneta analizira prikupljene podatke (razvoj Finansija i biznisa te Poduzetništva koji imaju veliki značaj za povezivanje i marketing u životnom okruženju).

3. Objašnjava značaj čiste vode, zraka i zemljišta za živa bića.4. Navodi osnovne mjere zaštite okoliša u svome okruženju.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 3: Održivi razvoj

Ishod: 1. uočava važnost očuvanja prirodnih bogatstava i kulturne baštine

3.3.1.1. Navodi i identifikuje različite zagađivače vode, zraka i tla.



9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Objašnjava i navodi različite zagađivače vode, zraka i tla preko relevantnih sektora: Poduzetništva i Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti. Učenik uz pomoć nastavnika objašnjava različite zagađivače životne sredine. Najveći zagađivači vode, zraka i tla su: fosilna goriva, industrijska postrojenja, motorna vozila, različite organske kiseline, sumporni oksidi i spojevi ugljendioksida.

3. Objašnjava značaj čiste vode, zraka i zemljišta za živa bića. 4. Navodi osnovne mjere zaštite okoliša u svome okruženju.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

.















Ishod: 2. analizira ekonomski razvoj društva povezujući ga sa aktivnostima zaštite životne sredine

3.3.2.2. Navodi primjere prihvatljivog ponašanja za zaštitu neposrednog okoliša.



6) Umjetnost, zabava i mediji8) Turizam2) Zdravstvo7) Sport

Objašnjava zaštitu neposrednog okoliša preko relevantnih sektora: Umjetnosti, zabave i medija, Turizma, Zdravstva i Sporta. Učenik utvrđuje važnost međusobnog odnosa prirodne i geografske sredine s raznolikošću vrsta živih bića. Učenik objašnjava međuodnos prirodne i geografske sredine s raznolikošću Zdravstva, Turizma i Sporta. Učenik utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda.

1. Navodi i identifikuje različite zagađivače vode, zraka i tla.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

2.4.10.d. Izražava ekološku osviještenost pri kupovini i korištenju proizvoda u svakodnevnom životu.
















3.3.2.3. Objašnjava značaj čiste vode, zraka i zemljišta za živa bića. 4. Navodi osnovne mjere zaštite okoliša u svome okruženju.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja2) Zdravstvo7) Sport8) Turizam

Objašnjava značaj relevantnih sektora: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Zdravstva, Sporta i Turizma. Učenik uz pomoć nastavnika analizira zrak i zemljište za živa bića u životnoj sredini. Učenik kritički prosuđuje i navodi osnovne mjere zaštite okoline u svom okruženju. Društvo je zahvaćeno radikalnim i socijalnim promjenama preko sektora Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Zdravstva u životnoj sredini.

1. Navodi i identifikuje različite zagađivače vode, zraka i tla.4. Navodi osnovne mjere zaštite okoliša u svome okruženju.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















1.1.1.1.a Objašnjava pojam svemira i razlikuje nebeska tijela. 1.b Razlikuje geosfere od geokomponenata. 1.c Upoređuje ekumenu i anekumenu.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo8) Turizam2) Zdravstvo

Učenik objašnjava prirodne procese i pojave, njihovo međusobno djelovanje, koristeći se geografskom terminologijom. Analizira primjenu relevantnih sektora: Savremene poljoprivredna proizvodnje, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Poduzetništa, Turizma i Zdravstva. Učenik opisuje razlike geosfere od geokomponenata; prikuplja podatke te objašnjava najvažnije sadržaje i njihov značaj. Opisuje ekumenu i anekumenu na primjeru zavičaja u Bosni i Hercegovini kroz ishode učenja. Učenik tumači biološke podatke stanovništva u geografskoj sredini.

2. Pravi jednostavnije eksperimente te uočava razliku između prirodnih pojava metodom promatranja. 4. Objašnjava fizičke, hemijske i biološke promjene u geografskoj sredini.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.1.c Tumači uticaj geografskih obilježja na organizme.

IKT

1.2.4.c. Koristi analogne i digitalne mjerne instrumente.








Ciljno ponašanje- cilj djelovanja nastavnika, šta će učenici raditi; ciljevi praktičnog učenja








1.1.2. Pravi jednostavnije eksperimente te uočava razliku između prirodnih pojava metodom promatranja.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Predstavlja primjenu prostora elementarnih ishoda: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti i slične oblasti primjene. Pravi jednostavnije eksperimente te uočava razliku između prirodnih pojava metodom promatranja. Učenik objašnjava uticaj klimatskih promjena na Zemlji kroz razvoj Savremene poljoprivredne proizvodnje i razmještaja stanovništva (neophodno je predstaviti prostor na geografskoj karti svijeta).

1.b Razlikuje geosfere od geokomponenata. 4. Objašnjava fizičke, hemijske i biološke promjene u geografskoj sredini.


Matematika

2.1. 3a. Uvrštava brojeve umjesto promjenljivih i izračunava vrijednosti.

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.2.a Uspoređuje razlike i sličnosti žive i nežive prirode na nivou tvari, procesa i energije.

IKT
















1.1.3.4.Objašnjava različite načine orijentacije pomoću prirodnih pojava i procesa u prostoru i vremenu.



8) Turizam2) Zdravstvo9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Tumači primjenu prostora kroz relevantne sektore: Turizma, Zdravstva, Poduzetništva i Savremene poljoprivredne proizvodnje.Objašnjava povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih obilježja Zemlje (za sve ovo neophodno je razumijevanje računarskih mreža i umrežavanje svih sektora). U sektoru Poduzetništvo koriste se geografski pojmovi iz sektora Savremene poljoprivredne proizvodnje.Učenik izvodi zaključke na osnovu određenih geografskih karata; utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno- geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda.

1.1.4. Tumači geološke promjene; analizira geomorfološke procese i oblike.1. Objašnjava povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih obilježja Zemlje.


Matematika

2.1. 3b. Prikazuje prirodne i pozitivne racionalne brojeve (koristeći prikladnu jediničnu dužinu) i opisuje kvantitativne odnose.

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.3.a Prepoznaje i imenuje predstavnike organizma iz mjesta u kojem živi.

IKT

1.3.5.b. Primjenjuje osnovne standarde TC-a.

1.3.5.c. Prepoznaje normirane simbole
















1.1.4.Objašnjava fizičke, hemijske i biološke promjene u geografskoj sredini.



7) Sport4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Prikazuje odnose između različitih sektora: Sporta, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje te Savremene poljoprivredne proizvodnje. Učenik objašnjava geološke procese nastanka Zemlje i značaj mineralnih resursa za razvoj privrede. Učenik na geografskoj karti objašnjava različite geomorfološke oblike reljefa. Za privredni i kulturni razvoj čovječanstva na Zemlji, reljef ima veliki značaj; veoma je važna uloga reljefa u formiranju naselja, razvoju privrednih grana, naročito u poljoprivrednoj proizvodnji, šumarstvu, prometu i u iskorištavanju hidroenergije. Reljef utiče na raspored stanovništva, klimu, životinjski i biljni svijet.

1. Objašnjava povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih obilježja Zemlje.1.1.4.Objašnjava fizičke, hemijske i biološke promjene u geografskoj sredini.


Matematika

2.1.4a. Objašnjava pretpostavke o promjeni rezultata računskih operacija pri promjeni komponenti (npr. ako sabirak uvećamo za neki broj i zbir će se uvećati za isti).

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.1.a Objašnjava prostor i faktore prostora u okolini (park, livada, rijeka i sl.).

1.2.1.b Opisuje tipične životne forme organizma i povezuje ih sa prostorom življenja.

IKT















Ishod: 1. tumači povezanost i međuovisnost geogenih i antropogenih obilježja Zemlje

1.2.1. Objašnjava povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih obilježja Zemlje.

Relevantni sektori KBE

Objašnjenje kako se indikator odnosi na KBE sektor


10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo8) Turizam7) Sport 6) Umjetnost, zabava i mediji

Povezuje relevantne sektore: Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Poduzetništvo, Turizam, Sport, Umjetnost, zabavu i medije. Učenik objašnjava značaj sektora Savremene poljoprivredne proizvodnje i Turizma kroz funkcionalne promjene u prirodno- geografskoj sredini koje su nastale usljed promjena godišnjih perioda. Opisuje razmještaj stanovništva na Zemlji i razvoj sektora Poduzetništvo, pod uticajem prirodnih i društvenih faktora; savremena geografska proučavanja izrađuju različite kartografske profile, koriste se azimutom i topografskim znakovima. Kartografskim znacima određujemo položaj, svojstva i brojčane vrijednosti geografskog sadržaja u koji između ostalog ulaze: naselja, saobraćajnice, infrastruktura, reljef, vode, tla i klima.

2. Izrađuje slijepe (nijeme) geografske karte i grafičke prikaze (dijagrami, piramide) određenog geografskog sadržaja.3. 1.2.1.3.Uočava i razlikuje funkcionalne promjene u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.


Matematika

2.2.3a.Obrazlaže smislenost rješenja zadatog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.3.a Objašnjava povezanost i međuovisnost reljefnih obilježja, klime, biljnog i životinjskog svijeta u svom kraju.

IKT















Ishod: 2. planira i provodi aktivnosti kojima istražuje važnost geografskog prostora

2.1.2 Izrađuje slijepe (nijeme) geografske karte i grafičke prikaze (dijagrami, piramide) određenog geografskog sadržaja.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)

Objašnjava povezanost s relevantnim sektorima: Poduzetništvom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT). Poduzetništvo - prikazivanjem društvenih odnosa poduzetnici mogu planirati poslovne, odnosno filantropske poduhvate; učenik će naći presjeke grupa koji imaju posebne interese ili posebne potrebe. Učenik izrađuje slijepe (nijeme) geografske karte i grafičke prikaze (dijagrami, piramide) određenog geografskog sadržaja.

3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.1. Objašnjava povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih obilježja Zemlje.


Matematika

2.3.1a. Sastavlja i tumači rečenice oblika „ako ... onda“

2.3.1b. Analizira i provjerava različite hipoteze.

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.5.a Objašnjava razlike u aktivnosti biljaka i životinja prouzrokovane godišnjim dobima.

IKT

1.3.6.a. Opisuje put od ideje do realizacije.

1.3.6.b. Osmišljava rješenja zadatog problema razmatrajući više ideja
















1.2.3.Uočava i razlikuje funkcionalne promjene u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.




8) Turizam7) Sport3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Predstaviti primjenu prostora elementarnih ishoda: Turizma, Sporta, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje te Savremene poljoprivredne proizvodnje. Učenik povezuje prirodne i društvene faktore s relevantnim sektorima; poduzetnici mogu planirati poslovne, odnosno filantropske poduhvate, tj. naći presjeke grupa koji imaju posebne interese ili posebne potrebe za razvoj ekonomije. Predstaviti primjenu prostora elementarnih ishoda Turizma i Sporta, ali i sličnih oblasti primjene; neophodno je predstaviti prostore elementarnog ishoda i izračunati uslovnu vjerovatnoću, kako bi se razumjele implikacije sportskih ispitivanja s obzirom na mogućnost grešaka.Utvrđuje značaj funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda.

4.raščlanjuje i povezuje prirodno-geografske procese utvrđujući postojanje varijabilnosti živih bića na Zemlji. 3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.


Matematika

2.3.2a. Upoređuje osobine računskih operacija u skupu po analogiji.

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.5.c Opisuje neke primjere sukcesija u prirodi kao promjene životnih zajednica

IKT

1.3.6.d. Izrađuje skicu ili jednostavan tehnički crtež modela ili proizvoda.
















1.2.4.a raščlanjuje i povezuje prirodno-geografske procese utvrđujući postojanje varijabilnosti živih bića na Zemlji.



2) Zdravstvo8) Turizam7) Sport

Predstaviti primjenu prostora elementarnih ishoda preko relevantnih sektora: Zdravstva, Turizma i Sporta. Učenik utvrđuje važnost međusobnog odnosa prirodne i geografske sredine s raznolikošću vrsta živih bića. Učenik objašnjava međuodnos prirodne i geografske sredine s raznolikošću Zdravstva, Turizma i Sporta. Učenik utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda.

3.auočava i razlikuje funkcionalne promjene u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih razdoblja.

2. Koristi se instrumentima i geografskom kartom za orijentaciju u prostoru.


Matematika

2.3.2b.Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.1.a Objašnjava povezanost žive i nežive prirode u vezi sa očuvanjem njenog sklada, kao i uzroke njenog poremećaja.

IKT
















1.3.1. Razlikuje i objašnjava orijentaciju pomoću nebeskih tijela, objekata, predmeta i instrumenata.



7) Sport1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)8) Turizam9) Poduzetništvo

Predstaviti primjenu prostora elementarnih ishoda preko relevantnih sektora: Sporta, Informaciono-komunikacionih tehnologija (IKT), Turizma i Poduzetništva. Utvrđuje važnost snalaženja u prostoru, odnosno određivanja glavnih strana svijeta na geografskoj karti u odnosu na naše stajalište, za potrebe Sporta, Turizma i Poduzetništva.Utvrđuje važnost geografske karte i objašnjava orijentaciju pomoću nebeskih tijela, objekata, predmeta i instrumenata.Navedene instrumente i metode najbolje je izvježbati nekoliko puta koristeći se geografskom kartom.

3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.1. Razlikuje i objašnjava orijentaciju pomoću nebeskih tijela, objekata, predmeta i instrumenata.


Matematika

2.3.2c. Pokazuju istinitost tvrdnje na konkretnim primjerima.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

1.4.8.a.Opisuje redoslijed postupaka praktičnog rada.
















1.3.2. Koristi se instrumentima i geografskom kartom za orijentaciju u prostoru.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)8) Turizam7) Sport9) Poduzetništvo

Ta znanja su potrebna svim ljudima koji se bave raznim aktivnostima u prirodi, kao i ostalima koji se makar povremeno odluče na kretanje putevima urbanih i ruralnih prostora. Prepoznaje međuovisnost sektora: Informaciono- komunikacionih tehnologija (IKT), Turizma, Sporta i Poduzetništva. Sredstva koja nam mogu biti od pomoći u orijentaciji su: topografske karte, kompas, mobilni telefon, nebeska tijela, ostale pojave na terenu itd. Povezuje uslove života sa karakteristikama društva i društvenih odnosa.

2. Prepoznaje međuovisnost strukture stanovništva i ekonomskog razvoja.1. Povezuje uslove života s karakteristikama društva i društvenih odnosa.


Matematika

3.1.1a. Razlikuje odnose između tačaka, duži, pravih, polupravih u ravni koristeći matematičke simbole i obrnuto.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

1.4.9.a. Koristi tehnički crtež kao osnovu za realizaciju praktičnog rada.
















1.3.3. Određuje strane svijeta, usvaja geografske termine, koristi geografske karte, globus i školski atlas.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)9) Poduzetništvo

Povezuje i tumači na geografskim kartama relevantne sektore: Poduzetništvo, Savremenu poljoprivredna proizvodnju, Informaciono- komunikacione tehnologije (IKT). Utvrđuje važnost Savremene poljoprivredne proizvodnje i Poduzetništva preko funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini na geografskim kartama. Određuje strane svijeta, usvaja geografske termine, koristi geografske karte, globus i školski atlas. Prepoznaje međuovisnost ostalih disciplina preko strukture stanovništva i privrednog razvoja.

4.raščlanjuje i povezuje prirodno-geografske procese utvrđujući postojanje varijabilnosti živih bića na Zemlji.

2. Prepoznaje međuovisnost strukture stanovništva i ekonomskog razvoja.


Matematika

3.1.1b. Razlikuje paralelne i okomite prave, konstruiše simetralu duži.

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.1.b Povezuje odgovorno ponašanje pojedinaca i društva prema okolini sa aktivnostima u smislu zaštite životne sredine.

IKT

1.4.9.f )samostalno izrađuje jednostavne predmete prema svojoj ideji pomoću ručnog alata
















2.2.1.a Prepoznaje i razlikuje strukture stanovništva.2. Prepoznaje međuovisnost strukture stanovništva i ekonomskog razvoja.



9) Poduzetništvo2) Zdravstvo7) Sport5) Finansije i biznis10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Objašnjava povezanost s relevantnim sektorima:Poduzetništvom, Zdravstvom, Sportom, Finansijama i biznisom te Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom. Učenik analizira i prepoznaje strukture stanovništva preko Poduzetništva- zaposleni u privrednim djelatnostima.U modernom društvu različiti ljudi komuniciraju na više načina preko relevantnih sektora: Sporta, Finansija i biznisa te Savremene poljoprivredne proizvodnje.Učenik povezuje ostale discipline prema relevantnim sektorima ishoda. Poslovna komunikacija preko sektora Zdravstva pomaže stanovništvu i organizacijama u boljem funkcioniranju i ostvarivanju uspjeha na poslovnom planu.

1. Povezuje uslove života s karakteristikama društva i društvenih odnosa.2. Prepoznaje međuovisnost strukture stanovništva i ekonomskog razvoja


Matematika

3.1.1c. Prikazuje pozitivni racionalni broj na brojevnoj polupravoj.

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.2.b Pronalazi nesklad žive i nežive prirode u svom neposrednom okruženju pojašnjavajući njegov uticaj na živi svijet.

IKT

1.5.12.a. Objašnjava osnovna pravila i propise kretanja pješaka u javnom saobraćaju.

1.5.12.b. Objašnjava osnovna pravila i propise kretanja biciklista u javnom saobraćaju.















Ishod: 2. analizira kako različite strukture stanovništva utiču na razvoj zavičaja, domovine i svijeta

2.1.2.1. Povezuje uslove života s karakteristikama društva i društvenih odnosa.



9) Poduzetništvo2) Zdravstvo7) Sport10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Savremeni ekonomski razvoj povezuje ishode učenja te daje kritički osvrt o uticaju društva preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Zdravstva i Savremene poljoprivredne proizvodnje. Analizira razvoj Poduzetništva.Utvrđuje kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose u svijetu.Kritički prosuđuje i analizira uticaj tehnologije na globalni privredni razvoj društva.Društvo je zahvaćeno radikalnim socijalnim promjenama preko sektora: Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Zdravstva, a koji iz osnova mijenjaju njegovu strukturu i dinamiku.

2.b Imenuje prirodne i društvene faktore koji utiču na naseljenost ljudi.1. Povezuje uslove života s karakteristikama društva i društvenih odnosa.


Matematika

3.1.1d. Crta i označava ugao (vrh, kraci), razlikuje vrste uglova i grafički računa s njima.

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.2.c Potkrepljuje dokazima važnost očuvanja prirodnih bogatstava u prostoru življenja.

1.3.2.d Potkrepljuje dokazima važnost prirodnih spomenika u prostoru življenja.

IKT















Ishod: 3. utvrđuje kako pojedinci, grupe, narodi i nacije utiču na globalne odnose, događaje i promjene

2.1.3a Prepoznaje uticaj međunarodnih organizacija na procesu globalizacije.2.1.3b Objašnjava uticaj tehnološkog razvoja na proces globalizacije.



6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport2) Zdravstvo1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)

Primjena relevantnih sektora preko ishoda učenja: Umjetnosti, zabave i medija, Sporta, Zdravstvo i Informaciono--komunikacione tehnologije (IKT).Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose. Optimizacija u nizu ograničenja neophodna je za rješavanje poslovnih problema; za ekonomičnu procjenu u organizaciji velikih sportskih događaja; za optimizaciju proizvodnje u industriji hrane; za modeliranje održivosti korištenja prirodnih resursa i mnoge druge svrhe.Prepoznaje različita populacijska obilježja u svijetu na primjerima pojedinih država.

2.1.1a prepoznaje i razlikuje strukture stanovništva.2.1.2a prepoznaje međuovisnost stanovništva i ekonomskog razvoja.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.5.a Utvrđuje važnost održivog razvoja na Zemlji, prostoru življenja koristeći se informacijama iz različitih izvora.

IKT

1.6.13.a.Objašnjava važnost sigurnosti radnog prostora.
















2.2.1. Povezuje uslove života s karakteristikama društva i društvenih odnosa.



2) Zdravstvo7) Sport8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo

Razvoj naselja uslovljen je uticajem prirodnih i društvenih faktora povezanih sa sektorima: Zdravstvom, Sportom, Turizmom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i Poduzetništvom. Analizira međusobne odnose stanovništva u životnom okruženju; to je pogled na svijet u kojem se odnosu čovjek-priroda daje prioritet čovjeku i društvu. Prirodnu osnovu tretira kao okolnost kojoj se čovjek može prilagoditi i naći odgovor na sve izazove.

2.1.3.a, 2.2.1,2.a prepoznaje međuovisnost strukture stanovništva i ekonomskog razvoja.


Matematika

3.1.2a. Crta figure u ravni pomoću geometrijskog pribora, razlikuje vrste trouglova prema stranicama i uglovima.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

1.6.14.a.Poznaje mjere higijensko-tehničke zaštite.

1.6.14.b.Pridržava se pravila zaštite u radu tako da ne ugrožava vlastitu sigurnost i sigurnost drugih.



Multi, inter ili transdisciplinarni projekat u sektoru ekonomije znanja













2.2.2.a Razlikuje osnovne pojmove prirodnog i prostornog kretanja stanovništva. 2.b Imenuje prirodne i društvene faktore koji utiču na naseljenost ljudi.




2) Zdravstvo7) Sport9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Upoznaje se sa relevantnim sektorima: Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom i Zdravstvom koji su potrebni stanovništvu. Upoređuje i analizira prirodne i antropogene procese i pojave na Zemlji. Učenik analizira rast i raspored stanovništva na Zemlji.Učenik povezuje ostale discipline: Matematiku kroz kompleksne brojeve, Hemiju i Biologiju prema relevantnim sektorima ishoda.Neki od najvećih izazova danas su sektori: Poduzetništvo, Sport, Turizam i Zdravstvo. Poslovna komunikacija preko sektora Zdravstva i Sporta pomaže stanovništvu u boljem funkcioniranju i ostvarivanju uspjeha na poslovnom planu. Izrazit porast svjetskog stanovništva na Zemlji, nivo razvoja poduzetništva, način iskorištavanja poljoprivrednih površina i industrijska proizvodnja, samo su neki od tih faktora koji su povezani sa navedenim sektorima.

2.2.3. Potkrepljuje argumentima važnost sprovođenja različitih populacijskih politika na primjerima.2.1.3.b Kritički prosuđuje globalizaciju, njene uticaje i uticaj tehnologije na globalizaciju.


Matematika

3.1.2b. Koristi geometrijski pribor za crtanje geometrijskih figura.

Hemija

Fizika

Biologija

1.4.1.a Pronalazi, izabire i organizuje informacije o povezanosti zemljine strukture i prostora življenja s biodiverzitetom.

IKT
















2.2.2.b Imenuje prirodne i društvene faktore koji utiču na naseljenost ljudi.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis

Objašnjava prostorni razmještaj stanovništva i povezuje ga s relevantnim sektorima: Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom te Finansijama i biznisom.Učenik uz pomoć nastavnika analizira uzroke i posljedica prostornog razmještaja stanovništva; povezuje nastanak i razvoj prostora sa Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i tercijarnim djelatnostima.

3. Prepoznaje različita populacijska obilježja u svijetu (na primjerima pojedinih država).2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.


Matematika

3.1.2c. Istražuje i primjenjuje geometrijska svojstva likova i tijela na modelima.

Hemija

Fizika

Biologija

1.4.1.b Stavlja u vezu povezanost zemljine strukture i prostora življenja s biodiverzitetom koristeći se jednim izvorom

IKT

2.1.1.a. Prepoznaje ulogu tehnike u razvoju društva.















Ishod: 3. analizira tipove i mjere sprovođenja različitih populacionih politika

2.2.3.prepoznaje različita populacijska obilježja u svijetu (na primjerima pojedinih država).3. Prepoznaje različita populacijska obilježja u svijetu na primjerima pojedinih država.



9) Poduzetništvo2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Učenik argumentima, preko statističkih podataka na geografskoj karti ističe važnost sprovođenja različitih populacijskih politika na primjerima povezivanja sektora: Poduzetništva, Zdravstva i Savremene poljoprivredne proizvodnje. Učenik analizira različita populacijska obilježja: prirodni priraštaj, mortalitet stanovništva, broj zaposlenih u različitim sektorima na primjerima pojedinih država. Povezuje ostale discipline prema relevantnim sektorima.Objašnjava sektor Zdravstvo - njega stanovništva i različite bolesti. Jedan od najvećih izazova danas je globalizacija stanovništva i privrednih djelatnosti - predstaviti na geografskoj karti svijeta.

2.a Razlikuje osnovne pojmove prirodnog i prostornog kretanja stanovništva. 2.b Imenuje prirodne i društvene faktore koji utiču na naseljenost ljudi.


Matematika

3.1.3a. Ispituje rezultate rastavljanja dvodimenzionalnih i trodimenzionalnih oblika, te izrađuje modele u pogodnoj modelskoj situaciji.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

2.1.1.b. Opisuje uticaj tehnike na razvoj poljoprivrede, građevinarstva, saobraćaja, itd.

2.1.1.c. Opisuje tipična zanimanja, svojstvena pojedinim područjima proizvodnje i usluga.















Ishod: 4. prikazuje i objašnjava važnost saobraćaja, saobraćajne povezanosti, ponaša se u skladu sa saobraćajnim pravilima

2.2.4. Objašnjava saobraćajnu povezanost kao i njen doprinos razvijenosti sveukupnog društva.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis

Savremeni saobraćajni sistem i saobraćajna mreža povezani su sa relevantnim sektorima: Informaciono--komunikacionim tehnologijama, (IKT), Poduzetništvom te Finansijama i biznisom. U savremenom globalnom povezivanju saobraćaj ima važnu ulogu u Poduzetništvu za prevoz stanovništva i proizvoda svake zemlje. Učenik objašnjava značaj saobraćaja u povezivanju naroda, a također unapređuje kulturu naroda.S obzirom na različitosti geografskog prostora, kao podloge kojom se odvija saobraćaj u svijetu, razlikujemo tri osnovna oblika saobraćaja: kopneni, vodeni i zračni saobraćaj.

2.3.1.a Analizira povezanost ključnih događaja i procesa na globalnom nivou.2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.


Matematika

3.1.4a. Primjenjuje osnu, centralnu simetriju, translaciju na preslikavanje jednostavnih figura u ravni.

Hemija

Fizika

Biologija

1.4.4.a Izvodi jednostavna posmatranja, mjerenja i praktične vježbe u prirodi i laboratoriji služeći se mjernim i optičkim instrumentima i laboratorijskom opremom

IKT

2.1.2.b. Prepoznaje funkcionalnu povezanost tehnike i tehnologije.
















2.2.4.Objašnjava saobraćajnu povezanost kao i njegov doprinos razvijenost sveukupnog društva.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)

Kroz analizu značaja saobraćaja u savremenom svijetu uviđa se njegova važnost za sektore: Poduzetništvo, Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Proizvodnju energije, prenos, efikasnost i Informaciono-komunikacione tehnologije. Saobraćaj je veoma značajan faktor razvoja drugih djelatnosti i jedan je od najvažnijih sudionika globalizacije.

2.3.1.a Analizira povezanost ključnih događaja i procesa na globalnom nivou.2.2.2.b Analizira uzroke i posljedice prostornog razmještanja i povezuje ih s prirodnim i mehaničkim kretanjima.


Matematika

3.2.1a. Upoređuje mjerne jedinice (za dužinu, vrijeme, veličinu ugla, ...)

Hemija

Fizika

Biologija

2.3.3.a Definiše biodiverzitet kao raznolikost živog.

2.3.3.b Prepoznaje vrijednost biodiverziteta.

IKT

2.2.3.e. Prepoznaje važnost uključivanja IT-a u tehničko-tehnološki razvoj.
















2.3.1 Navodi istaknute pojedince, ideje i odluke koje su uticale na razvoj društva.



9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis

Ključni događaji i procesi na globalnom nivou kao i vlast na lokalnom i državnom nivou jedan su od najvažnijih faktora razvoja Poduzetništva te Finansija i biznisa. Ukoliko se radi o negativnom djelovanju doći će do stagnacije u razvoju ovih djelatnosti, dok pozitivna djelovanja stimulativno utiču na njihov razvoj.

2.3.1.3. Prepoznaje nivoe vlasti i razlikuje njihove predstavnike.


Matematika

4.1.1a.Prepoznaje podatke potrebne za rješavanje zadatog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

2.2.4.c. Utvrđuje da su saobraćajna vozila složeni tehnički system i koji se sastoje od više podsistema koji moraju skladno djelovati.















Ishod: 2. objašnjava kako različiti politički sistemi utiču na ekonomski razvoj

2.3.2.2. Prepoznaje uticaj lokalne i državne vlasti na razvoj privrede i društva.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis

Povezuje različite političke sisteme i relevantne sektore: Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Poduzetništvo te Finansije i biznis.Učenik analizira razvoj Savremene poljoprivredne proizvodnje u pojedinim zemljama za ishranu stanovništva i Poduzetništva. Povezuje sljedeće pozitivne efekte: značajno smanjenje prostorne i vremenske granice između pojedinih zemalja i kontinenata; učešće većeg broja zemalja u međunarodnoj ekonomiji, trgovini i finansijama, uključujući i zemlje u razvoju - Bosnu i Hercegovinu. Povezuje pozitivan uticaj na demokratske procese u zemljama u razvoju, sektor Finansije i biznis i slobodno tržište proizvoda između razvijenih i zemalja u razvoju.

2.3.2.2. Prepoznaje uticaj lokalne i državne vlasti na razvoj privrede i društva.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 3. objašnjava karakteristike različitih političkih sistema u domovini i svijetu

2.3.3 Prepoznaje nivoe vlasti i razlikuje njihove predstavnike.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja5) Finansije i biznis

Savremene društvene promjene uticale su na povezivanju različitih disciplina preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Finansija i biznisa.Učenik analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama. Znanja, vještine i vrijednosti stečene učenjem u društveno-humanističkom području temelj su stvaranja odgovornog građanina spremnog odgovoriti izazovima kulturnog društva. Učenik analizira podatke o sektorima razvoja privrednih djelatnosti i procjenjuje stepen razvijenosti države, te objašnjava važnost usklađivanja privrednog napretka i održivog razvoja na primjerima iz zavičaja Bosne i Hercegovine.

2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.


Matematika

4.1.1b. Prikuplja i razvrstava podatke prema zadatim kriterijima.

Hemija

Fizika

Biologija

2.4.4.a Izvodi jednostavna posmatranja, mjerenja i praktične vježbe u prirodi i laboratoriju služeći se mjernim i optičkim instrumentima i laboratorijskom opremom za proučavanje anatomije, morfologije i citologije.

IKT
















3.1.1.1. Objašnjava uzroke fizičkih i hemijskih promjena tvari u prirodnoj i geografskoj sredini.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Aplikativna geografija povezuje ostale discipline prema ishodima relevantnih sektora: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje i Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti. Utvrđuje uzroke nastanka fizičkih i hemijskih promjena kao i promjena u prirodnoj geografskoj sredini. Opis je pri tome sredstvo, a uzročno objašnjenje i prostorno značenje pojava fizičkih, hemijskih procesa i novonastalih oblika je zadaća Geografije. Savremena poljoprivredna proizvodnja zastupljena je u različitim prostorima.

2.a Utvrđuje ekološki najprihvatljivije obnovljive i neobnovljive izvore energije na Zemlji.4. Analizira međuodnos prirodne i geografske sredine s raznolikošću vrsta živih bića.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

3.3.1.a Objašnjava važnost racionalnog korištenja prirodnih energetskih resursa u očuvanju prirode.

IKT
















3.1.2.2.a Utvrđuje ekološki najprihvatljivije obnovljive i neobnovljive izvore energije na Zemlji.3.1.2.2a.b Objašnjava prednosti i nedostatke obnovljivih i neobnovljivih izvora energije na Zemlji.3.1.2.2a. Objašnjava eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora povezujući ih s razvojem ekonomije.3.1.2.3a. Objašnjava važnost racionalnog korištenja energetskih resursa u očuvanju prirode. 3.1.2.3b.b Navodi način racionalnog korištenja energenata.




4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo

Racionalno korištenje energije za održivi razvoj povezano je sa navedenim relevantnim sektorima: Proizvodnjom energije, prenosom i efikasnošću, Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i Poduzetništvom, radi uštede energije i sve veće potražnje za energijom. Objašnjava važnost racionalnog korištenja energetskih resursa u očuvanju prirode. Gledano sa stajališta korištenja određenog oblika energije, njen intenzitet ima vrlo važnu ulogu u Poduzetništvu i Savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji, kao i u drugim privrednim djelatnostima. Postoji mogućnost da se vrijednost izvora energije iskaže putem radne snage izvora, a koja je povezana s ostalim disciplinama učenja. Za svaki rad potrebana je određena količina energije.

2.b Objašnjava prednosti i nedostatke obnovljivih i neobnovljivih izvora energije na Zemlji. 3.a Objašnjava važnost racionalnog korištenja energetskih resursa u očuvanju prirode.


Matematika

4.1.1c. Prikazuje podatke na prikladan način tabelom, tabelom frekvencija,piktogramom, stupčastim i kružnim dijagramima.4.1.2a.Tumači (očitava) podatke prikazane tabelama, slikovnim i stupčastim dijagramima.

Hemija

Fizika

Biologija

3.3.1.b Navodi načine racionalnog korištenja energenata.

3.3.1.c Prepoznaje ekološki najugroženija područja prekomjernim korištenjem fosilnih goriva i predlaže mjere zaštite.

IKT
















3.2.1.Koristi informaciono-komunikacijske tehnologije pri rješavanju problema.




1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)5) Finansije i biznis9) Poduzetništvo

Povezuje različite privredne djelatnosti koje koriste informaciono-komunikacione tehnologije za sektore: Informaciono-komunikacione tehnologije, Finansije i biznis te Poduzetništvo. Učenik uz pomoć interneta analizira prikupljene podatke o razvoju Poduzetništva te Finansija i biznisa, koji imaju veliki značaj za povezivanje i marketing. Učenik početkom XXI stoljeća uz pomoć Informaciono- komunikacione tehnologije (IKT) prati savremeni društveno-ekonomski razvoj u svijetu. Savremeni privredni razvoj preko informacione tehnologije, a posebno preko interneta mijenja svijet, jer je povezan direktno sa relevantnim sektorima. Povezuje ostale discipline s relevantnim sektorima razvoja.

2.2.4.2. Procjenjuje i utvrđuje značaj saobraćaja kao preduslova globalizacije.3.2.2. Izrađuje model geografskog prostora koristeći IKT.


Matematika

4.2.1a.Određuje različite ishode u jednostavnim situacijama koristeći prikladne materijale i dijagrame

Hemija

Fizika

Biologija

3.3.3.a Objašnjava važnost obnovljive energije za funkcionisanje društva.

IKT

3.1.1.a. Obrazlaže razliku između pojmova: znanje, informacija i podatak.

3.11..b. Koristi osnovnu IKT terminologiju ispravno (npr. monitor, miš, tastatura,…)















Ishod: 2. koristi informaciono-komunikacione tehnologije u različitim oblicima terenske nastave

3.2.2 Objašnjava važnost korištenja IKT-a u izvođenju terenske nastave.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost5) Finansije i biznis

Objašnjava povezanost privrede sa relevantnim sektorima: Informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT), Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću i Finansijama i biznisom.Učenik procjenjuje da su Informaciono-komunikacione tehnologije i Geografsko-informacioni sistem (GIS) značajni u razvijenim zemljama svijeta i doprinose 50-60% ukupnom bruto društvenom proizvodu. Učenik analizira prostorne organizacije I procese kroz istraživački rad na geografskoj karti.

2.3.1.a Analizira povezanost ključnih događaja i procesa na globalnom nivou.


Matematika

4.2.1b. Povezuje vjerovatnoću ishoda (manje vjerovatan, jednako vjerovatan i vjerovatniji).

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

3.1.3.a. Pravilno upotrebljava IKT uređaje i medije u svakodnevnom životu (npr. mobitel, digitalni fotoaparat, tablet, CD, DVD, itd.).
















3.3.1.1. Objašnjava važnost očuvanja prirodnih resursa, prirodne i kulturne baštine.




6) Umjetnost, zabava i mediji8) Turizam2) Zdravstvo7) Sport

Zaštita prirodne i kulturne baštine jedan je od važnih faktora u procesu globalizacije, tačnije u očuvanju identiteta pojedinog naroda povezana s relevantnim sektorima: Umjetnošću, zabavom i medijem, Turizmom i Sportom. Učenik objašnjava zaštitu prirodne i kulturne baštine u Bosni i Hercegovini - možda se pridaje dosta pažnje, ali uglavnom od strane ljudi koji su se specijalizirali za bavljenje ovom problematikom. Globalizacijski proces se odvija uistinu brzo i u vezi s tim se treba jednako brzo i permanentno obrazovati o problematici zaštite prirodne i kulturne baštine, koja je ujedno i važan faktor u poznavanju tradicije i prepoznavanju identiteta jednog naroda. Učenik uspoređuje sličnosti i razlike na geografskoj karti svijeta i uči o načinima očuvanja kulturne baštine.

3. Objašnjava različite mjere za unapređenje zaštite životne sredine.3.2.1. Kritički koristi informaciono-komunikacione tehnologije za vrednovanje informacija.


Matematika

4.2.2a. Određuje, zapisuje i tumači kombinacije elemenata nekog skupa.

Hemija

Fizika

Biologija

3.4.3.a Pronalazi, izabire, organizuje informacije o živim bićima kao prirodnim resursima za održivi razvoj.

IKT
















3.3.2.2. Prepoznaje uticaje ekonomskog razvoja na zaštitu životne sredine.




10) Savremena poljoprivredna proizvodnja3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja2) Zdravstvo7) Sport

Značaj očuvanja životne sredine utiče na održivi razvoj ekosistema i povezan je s relevantnim sektorima: Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom, Zdravstvom i Sportom.Analizira važnost prekomjernog rasta stanovništva.Učenik uspoređuje različite uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu.Turistička valorizacija uvjetovana je mnoštvom resursa preko relevantnih sektora razvoja. Predstavlja kompletnu ocjenu prirodnih i antropogenih resursa koji su značajni za razvoj sektora Turizma u jednom mjestu, zemlji i regiji.Posebnu ulogu imaju područja koja istovremeno nude atraktivne prirodne i društvene sadržaje. Za uspješno organizovanje turističkog života potrebno je, osim raznolikih privlačnosti, raspolagati i drugim uslovima, kao što su infrastruktura, kapital za investicije.

2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama.1. Objašnjava važnost očuvanja prirodnih resursa, prirodne i kulturne baštine.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 3. dovodi u vezu tehnološki napredak i brojnost populacije s transformacijom prirodne sredine

3.3.3.4. Objašnjava različite mjere za unapređenje zaštite životne sredine.



7) Sport2) Zdravstvo8) Turizam3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Značaj očuvanja životne sredine utiče na održivi razvoj ekosistema i povezan je s relevantnim sektorima: Sportom, Zdravstvom, Turizmom, Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom i Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom. Analizira važnost prekomjernog rasta stanovništva. Učenik uspoređuje različite uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu. Učenik analizira podatke privrednog razvoja za uspješno organizovanje turističkog života kao što su infrastruktura, zdrastvo i kapital za investicije.

2. Prepoznaje uticaje ekonomskog razvoja na zaštitu životne sredine.


Matematika

4.2.2b. Primjenjuje termine događaj, moguć, nemoguć, siguran, slučajan, nasumičan,vjerovatan, šansa sl. kako bi procijenio i/ili predvidio događaj.

Hemija

Fizika

Biologija

4.3.1.a Prosuđuje o važnosti zdrave ishrane za očuvanje zdravog života.

IKT















Ishod: 1.analizira prirodne procese i pojave i njihovo međudjelovanje koristeći se geografskom terminologijom.

1.1.1. Samostalno uspoređuje prirodne i antropogene procese i pojave.1.1.2. Objašnjava prirodne procese i pojave na osnovu eksperimenata.




9) Poduzetništvo2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Povezuje sve navedene sektore. Upoznaje se sa relevantnim sektorima: Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom, Zdravstvom te Proizvodnjom energije, prenosom i efikasnošću. Učenik uspoređuje nivoe pražnjenja rezervoara vode u odnosu na prirodni pokrov, drenažu na prostorima sa značajnim poljoprivrednim zemljištem te na visoko izgrađenim prostorima. Uspoređuje i analizira prirodne i antropogene procese i pojave na Zemlji. Analizira rast i raspored stanovništva na Zemlji. Na veliku gustoću stanovništva utiču prirodni i antropogeni procesi i pojave. Izrazit porast svjetskog stanovništva na Zemlji, nivo razvoja pojedinih privrednih djelatnosti, način iskorištavanja poljoprivrednih površina i industrijska proizvodnja samo su neki od tih faktora koji su povezani sa navedenim sektorima.

1. Razlikuje i utvrđuje specifičnost prirodno-geografskih i društveno-geografskih odlika određenog geografskog prostora. 2. Izvodi zaključke na osnovu izrađenih geografskih karata i grafičkih prikaza određenih geografskih sadržaja.


Matematika

1.1.1.a. Predstavlja rješenja jednačina, nejednačina, domena, kodomena, grafike funkcija pomoću skupova.

1.1.1.b. Upoređuje skupove prema sličnostima i razlikama na konkretno zadatim skupovima (uz grafičku ilustraciju).

Hemija

Fizika

1.1.1a) Mjeri dimenzije tijela uz izbor odgovarajućeg mjernog instrumenta.

1.1.1b) Mjeri volumen tijela nepravilnog geometrijskog oblika, kao i površinu nepravilnih ploha.

Biologija

1.2.3.a Objašnjava povezanost i međuovisnost reljefnih obilježja, klime, biljnog i životinjskog svijeta na Zemlji.

1.2.3.b Objašnjava postanak planete Zemlje i života na njoj.

1.2.3.c Opisuje evolucijski razvoj živog svijeta na Zemlji (paleontologija).

IKT















Ishod: 2. tumači povezanost i međuovisnost geografskih i antropogenih obilježja Zemlje

1.2.1.1. Razlikuje i utvrđuje specifičnost prirodno-geografskih i društveno-geografskih odlika određenog geografskog prostora.1.2.1.2. Izvodi zaključke na osnovu izrađenih geografskih karata i grafičkih prikaza određenih geografskih sadržaja.




10) Savremena poljoprivredna proizvodnja3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo8) Turizam2) Zdravstvo

Predstaviti primjenu savremenih geografskih proučavanja povezujući relevantne sektore: Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Tehnologiju materijala i visokotehnološku proizvodnju, Poduzetništvo, Turizam i Zdravstvo. Geografija proučava regije u svijetu, oblikovanje međuovisnošću uticaja prirodnih i društvenih procesa na dodiru Zemljine kore: atmosfere (vazdušnog omotača), hidrosfere (vodeni omotač) i biosfere (život na Zemljinoj površini). Analizira međuodnos prirodne i geografske sredine s raznolikošću vrsta živih bića.Za sve ovo neophodno je razumijevanje računarskih mreža i umrežavanje svih sektora. U Poduzetništvu se koriste geografski pojmovi preko navedenih sektora u proizvodnji različitih proizvoda.Izvodi zaključke na osnovu određenih geografskih karata; razumijevanje društveno-geografskih karakteristika pojedinih regija može pomoći poljoprivrednicima u formiranju svoje organske proizvodnje.

3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.4. Analizira međuodnos prirodne i geografske sredine s raznolikošću vrsta živih bića.


Matematika

1.2.1.a. Kombinuje računske operacije s realnim brojevima, uključujući stepenovanje i korjenovanje.1.2.1.b. Primjenjuje svojstva i povezanost računskih operacija (sva tri reda).

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.4.a Povezuje na primjeru moguće uzroke za nastanak novih osobina.

IKT
















Okvirni napredak u učenju-kada podučavati (sugestije u pogledu određivanja redoslijeda - rano ili kasnije u okviru datog intervala provjere znanja)







Ishod 3. objašnjava funkcionalne promjene u životnoj sredini povezujući ih s promjenama godišnjih razdoblja.

1.2.3.3. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno-geografskoj sredini nastale usljed promjena godišnjih perioda.1.2.3.4. Analizira međuodnos prirodne i geografske sredine s raznolikošću vrsta živih bića.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja2) Zdravstvoa8) Turizam

Povezuje relevantne sektore: Poduzetništvo, Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Zdravstvo i Turizam. Utvrđuje važnost funkcionalnih promjena u prirodno- geografskoj sredini nastalih usljed promjena godišnjih perioda. Učenik izrađuje hipsometrijsku kartu, kartu vertikalne raščlanjenosti reljefa i kartu nagiba reljefa, uz detaljnu morfometrijsku i morfografsku analizu istraživanog prostora. Izrada prethodno pomenutih karata i njihova analiza pomoći će učeniku u razumijevanju najpovoljnijih terena za odvijanje turističkih aktivnosti naprimjer, za formiranje ski staza; učeniku će također pomoći u razumijevanju promjena klime, tla i vegetacije sa promjenom nadmorske visine i mogućnostima iskorištavanja tla na različitim nagibima terena; moderni zdravstveni radnici će izradom karata i njihovom analizom moći usporediti različite prostore vertikalne raščlanjenosti reljefa s obzirom na pogodnost boravka na svježem zraku na većim i raščlanjenijim terenima. Savremena geografska proučavanja izrađuju različite kartografske profile, koriste se azimutom i topografskim znakovima. Kartografskim znacima određuju se položaj, svojstva i brojčane vrijednosti geografskog sadržaja, u koji između ostalog ulaze: naselja, saobraćajnice, infrastruktura, reljef, vode, tla, klima itd.U prostoru se pomoću GIS-a ili Geografsko-informacionog sistema mogu izraditi određeni grafički prikazi i tematske karte.

2. Izrađuje i analizira grafičke prikaze dobijene korištenjem mjernih instrumenata.1. Primjenjuje različite metode orijentacije na Zemljinoj površini (karta, kompas, GPS).


Matematika

1.2.1c. Pronalazi različite načine rješavanja problema i identifikuje potrebne informacije.

Hemija

1.1.1.b. Navodi temeljna fizikalna svojstva tvari (gustoća, agregatno stanje, vrelište, talište).

Fizika

1.1.1d) Izražava rezultate mjerenja SI jedinicama, koristi prefikse, te preračunava jedinice površine i zapremine.

Biologija

1.2.5.a Objašnjava razlike u aktivnosti biljaka i životinja prouzrokovane godišnjim dobima na etološkom i fiziološkom nivou.

IKT








1.3.1.1. Primjenjuje različite metode orijentacije na Zemljinoj površini (karta, kompas, GPS).




1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)8) Turizam9) Poduzetništvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

U svijetu se danas sve više koriste savremene informacione tehnologije i instrumenti za orijentaciju u prostoru koji imaju veliki značaj u sektorima: Informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT), Turizmu, Poduzetništvu te Tehnologiji materijala i visokotehnološkoj proizvodnji.Metode orijentacije su pomoću: pojava i oznaka na tlu, nebeskih tijela te instrumenata. Putem relevantnih sektora Turizma i Poduzetništva koristimo različite instrumente za orijentaciju u prostoru. Današnja tehnologija-digitalizacija zasigurno je mnogim korisnicima omogućila lakše i brže orijentisanje bez velikih karata, odlazaka u štamparije i kupovanje karata, traženja u gradu plana-mape grada, već se možemo orijentisati jednostavno, na sljedeći način: na GPS uređaj, mobitel ili laptop ukucamo poznatu adresu i prepustimo se glasovnom vodiču, ili jednostavno čitamo vrijednosti koje nam pišu na displeju i doći ćemo do odredišta.

1. Primjenjuje različite metode orijentacije na Zemljinoj površini (karta, kompas, GPS).


Matematika

2.1.2a. Prikazuje grafički direktnu i obrnutu proporcionalnost, kao i linearnu funkciju.

2.1.2b. Primjenjuje potencije s cijelim eksponentom.

2.1.2c. Primjenjuje operacije s polinomima.

Hemija

Fizika

1.1.2a) Mjeri vrijeme hronometrom, razlikuje trenutak od perioda, te preračunava jedinice za vrijeme.

Biologija

1.3.1.b Utvrđuje položaj i važnost čovjeka u održavanju sklada žive i nežive prirode.

IKT

1.3.6.d. Komunicira na jeziku tehnike (tehnička terminologija i standardi u tehničkoj dokumentaciji).

1.3.6.e.Izrađuje tehničku dokumentaciju za izradu određenog proizvoda.
















1.3.2.2. Izrađuje i analizira grafičke prikaze dobijene korištenjem mjernih instrumenata. 1.3.2.3. Analizira prirodno-geografska i društveno-geografska obilježja pomoću geografske karte.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Sve je veći broj statističkih agencija koje se odlučuju za digitalnu obradu i analizu prostornih podataka popisa stanovništva i drugih statističkih istraživanja. Jedan od razloga za to jeste sve veći razvoj i primjena Geografsko- informacionog sistema i drugih prostornih tehnologija koje su dovele do veće efikasnosti u prikupljanju, obradi i prezentaciji prostornih podataka. Prostorni podaci se prikupljaju geodetskim mjerenjem, daljinskom detekcijom, fotogrametrijskim snimanjem ili drugim metodama. Prikupljeni podaci se raznim tehnikama unose i smještaju u sistem u kojem će biti pristupačni za pretraživanje, analizu, postavljanje upita, odnosno za dalje procesiranje.

2.2.1.a Procjenjuje mogućnosti funkcionalnog razvoja naselja u skladu s prirodnim i društvenim potencijalima.


Matematika

2.1.3b. Primjenjuje proporcionalnost i procentni račun u konkretnim situacijama.

Hemija

1.1.2.c. Opisuje razliku između fizičkih i hemijskih pojava (otapanje, gorenje).

Fizika

1.1.2d) Objašnjava značenje gustoće tvari.

Biologija

1.3.1.c Raspravlja o posljedicama koje su nastale prevelikom eksploatacijom prirodnih bogatstava.

IKT

1.3.7.b. Određuje cijenu za moguće stavljanje proizvoda na tržište.

1.3.7.c. Izrađuje plan predstavljanja proizvoda na tržištu
















2.1.1.1. Izrađuje i analizira grafičke prikaze struktura stanovništva. 2.12.2 Objašnjava razmještaj različitih struktura stanovništva na Zemlji i uticaj na društveno-ekonomski razvoj zavičaja, domovine i svijeta.




9) Poduzetništvo7) Sport8) Turizam1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Objašnjava povezanost s relevantnim sektorima: Poduzetništvom, Sportom, Informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT), Zdravstvom i Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom.Analizira uzroke promjena prirodnog i prostornog kretanja stanovništva prema navedenim sektorima. U modernom društvu različiti ljudi komuniciraju na različite načine, baš kao i ljudi u različitim društvima širom svijeta, a način na koji ljudi komuniciraju je način na koji žive; jedan od najvećih izazova globalizacije jeste njen uticaj na kulturu i društvo. Poslovna komunikacija među sektorima Poduzetništvo, Turizam i Sport pomaže organizacijama u boljem funkcionisanju i ostvarivanju uspjeha na poslovnom planu.

1. Objašnjava međusobne odnose stanovništva u životnom okruženju. 2.a Analizira uzroke promjena prirodnog i prostornog kretanja stanovništva.


Matematika

2.1.3c.Primjenjuje aritmetičke zakonitosti i operacije pri transformaciji algebarskih izraza.

2.1.3d. Utvrđuje kvantitativne odnose među realnim brojevima.

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.2.b Analizira posljedice zagađenja vode, vazduha i tla na biodiverzitet.

1.3.2.c Daje kritički osvrt na važnost biljnih i životinjskih vrsta za čovjeka u prostoru življenja.

IKT

1.4.9.a Koristi tehnički crtež kao osnovu za realizaciju praktičnog rada.

1.4.9.b.Izrađuje složene modele (makete) prema tehničko-tehnološkoj dokumentaciji.
















2.1.2.1.Izrađuje i analizira grafičke prikaze strukture stanovništva.2.1.2.2.Objašnjava razmještaj različitih struktura stanovništva na Zemlji i uticaj na društveno-ekonomski razvoj zavičaja, domovine i svijeta.



8) Turizam9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja5) Finansije i biznis

Savremeni globalni ekonomski razvoj daje kritički osvrt o uticaju društva putem relevantnih sektora: Turizma, Poduzetništva, Zdravstva, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Finansija i turizma.Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose u svijetu. Kritički prosuđuje i analizira uticaj tehnologije na globalni privredni razvoj društva; društvo je zahvaćeno radikalnim, socijalnim promjenama preko sektora: Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Zdravstva, koje iz osnova mijenjaju njegovu strukturu i dinamiku.

2.1.3.b Kritički prosuđuje globalizaciju i njene uticaje i uticaj tehnologije na globalizaciju. 2.1.3.a Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

1.3.3.a Analizira posljedice klimatskih promjena i dovodi ih u vezu s narušenim skladom žive i nežive prirode.

1.3.3.b Utvrđuje načine očuvanja prirodnih bogatstava i prirode.

IKT

1.5.11.a.Analizira historiju razvoja saobraćaja.

1.5.11.b.Objašnjava principe rada i funkcionalne komponente saobraćajnih sredstava.
















2.2.1.1. Objašnjava međusobne odnose stanovništva u životnom okruženju.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos,efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Historijski razvoj naselja uslovljen je uticajem prirodnih i društvenih potencijala gdje su zastupljeni svi relevantni sektori: Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja, Poduzetništvo, Proizvodnja energije, prenos, efikasnost i Savremena poljoprivredna proizvodnja. Analizira međusobne odnose stanovništva u životnom okruženju; aktivnosti koje je potrebno preduzeti u pravcu podrške stvaranja dodatne vrijednosti za tradicionalne proizvode; to su one aktivnosti koje su usmjerene za osposobljavanje ruralne populacije; iskorištavanje postojećih lokalnih potencijala sa ciljem stvaranja dodatne vrijednosti; popravljanju ekonomske pozicije populacije koja živi u naseljima; smanjenju siromaštva i afimaciji lokalnih proizvoda.

2.a Analizira uzroke promjena prirodnog i prostornog kretanja stanovništva.


Matematika

Hemija

1.2.1.a. Definiše osnovne hemijske zakone (zakon o održanju mase, zakon o stalnim odnosima masa).

Fizika

1.2.1a) Razlikuje položaj, pređeni put i pomak u konkretnim primjerima.1.1.1a) Razlikuje položaj, pređeni put i pomak u konkretnim primjerima.

Biologija

1.3.5.a Analizira rezultate istraživanja o održivom razvoju na Zemlji, prostoru življenja, koristeći se informacionom i komunikacionom tehnologijom.

IKT
















2.2.2.a Analizira uzroke promjena prirodnog i prostornog kretanja stanovništva. 2.2.2b.b Procjenjuje zavisnost privrednog razvoja o prirodnim faktorima i društvenim sistemima. 2.2.2c. Prepoznaje aktivnosti i način života ljudi u različitim dijelovima svijeta.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Geografski posibilizam daje veliki značaj relevantnim sektorima u geografskim istraživanjima. To je pogled na svijet u kojem se u odnosu čovjek-priroda daje prioritet čovjeku i društvu. Prirodnu osnovu tretira kao okolnost kojoj se čovjek može prilagoditi i naći odgovor na sve izazove; jednostrana poimanja okoline imala su tokom vremena ne samo načelne, već i vrlo važne privredne i političke posljedice na Zemlji; razumljivo da su se negativno odrazila i u svakodnevnoj praksi. Proučavanjem migracija u pojedinim prostorima analizira i prepoznaje promjene na tržištu roba i tržištu rada, sa aspektom na mjesto boravka i migracije u Evropi.

2.2.2.b Analizira uzroke i posljedice prostornog razmještanja i povezuje ih s prirodnim i mehaničkim kretanjima. 3.1.2.b Daje kritički osvrt na ekološku prihvatljivost obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.


Matematika

2.1.4a. Primjenjuje matematičke zakonitosti u svakodnevnom životu.

2.1.4b. Koristi ekvivalentne jednačine kako bi objasnio promjene u različitim kontekstima.

Hemija

1.2.1.b. Povezuje hemijske reakcije sa stehiometrijskim zakonima.

Fizika

1.2.1d) Interpretira slobodan pad kao primjer jednakoubrzanog kretanja, te tumači značenje iskaza da ubrzanje Zemljine teže iznosi 9.81 m/s2.

Biologija

1.4.1.a Interpretira zaključke o povezanosti zemljine strukture i prostora življenja s biodiverzitetom na osnovu prikupljenih informacija iz različitih izvora.

1.4.1.b Stavlja u vezu povezanost zemljine strukture i prostora življenja s biodiverzitetom koristeći se različitim izvorima.

IKT

1.5.12.a. Kritički sagledava uzroke saobraćajnih nezgoda.

1.5.12.b. Analizira dobre i loše strane ubrzanog razvoja saobraćaja.















Ishod: 3. analizira tipove i mjere provođenja različitih populacijskih politika

2.2.3. Objašnjava kako različite države primjenjuju različite populacijske mjere.



2) Zdravstvo8) Turizam1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo

Savremena populacijska politika u svijetu primjenjuje relevantne sektore: Zdravstvo, Turizam, Informacino-komunikacione tehnologije (IKT), Savremenu poljoprivrednu proizvodnju i Poduzetništvo.U gotovo svim razvijenim, ali i mnogim zemljama u razvoju, s ciljem usmjeravanja razvoja i obnove stanovništva, te vlastite održivosti, poduzimaju se temeljito i sveobuhvatno razrađene mjere iz područja socijalne, privredne, stambene, obrazovne, pravne, financijske, porezne i drugih politika. Navedenim se mjerama utiče na vitalne i privredne procese određene države, s krajnjim ciljem podizanja prirodnog prirasta.

3.3.3.a Stavlja u vezu ekspanzivni rast stanovništva i urbano-ekološke posljedice. 3.1.3. Ocjenjuje kako se energetski izvori racionalno koriste za održivi razvoj.


Matematika

2.2.3b. Ilustruje svoja rješenja u grafičkom prikazu ( brojevna osa, koordinatni sistem i dijagrami).

2.2.3c. Procjenjuje prirodu problema na osnovu ilustracije (npr.„čita grafik“)

3d. Prezentira i interpretira rješenja u kontekstu datog problema.

Hemija

1.3.1.a. Navodi primjere promjena u životnoj okolini kao posljedicu hemijskih djelovanja.

Fizika

1.2.2b) Opisuje i tumači mehanička kretanja tijela služeći se verbalnim predstavljanjima, tabelama, grafikonima, stroboskopskim snimcima i formulama.

Biologija

1.4.2.a Interpretira zaključke o strukturnim i funkcionalnim svojstvima žive i nežive prirode na osnovu prikupljenih informacija iz različitih izvora.

IKT
















2.2.4. Analizira povezanosti postojeće veze saobraćaja s mogućnostima privrednog razvoja države.




1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT) 9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam

Savremeni saobraćajni sistem i saobraćajna mreža povezani su sa navedenim relevantni sektorima. U savremenom globalnom povezivanju svijeta, saobraćaj ima važnu ulogu u privrednom razvoju svake zemlje; on je faktor proizvodnje i razmjene, a utiče na produktivnost, obim trgovine, koncentraciju stanovništva na nekom geografskom prostoru, transformaciju naselja i regija; određuje način rada i tokove migracije stanovništva. Saobraćaj također unapređuje kulturu naroda, a sektor Turizam se ne može ni zamisliti bez razvijenog i efikasnog prometa. S obzirom na različitosti geografskog prostora, kao podloge kojom se odvija saobraćaj u svijetu, razlikujemo tri osnovna oblika saobraćaja: kopneni, vodeni i zračni saobraćaj.

3. Objašnjava kako različite države primjenjuju različite populacijske mjere.4. Analizira povezanosti postojeće veze saobraćaja s mogućnostima privrednog razvoja države.


Matematika

2.3.1a. Formuliše tvrdnje.

2.3.1b. Razlikuje pretpostavku i tvrdnju.

Hemija

1.3.1.b. Istražuje promjene u okolini metodom promatranja.

Fizika

1.2.2d) kombinirapojmove položaja, pređenog puta i brzine prilikom kvantitativnog razmatranja ravnomjernog pravolinijskog kretanja.

Biologija

1.4.4.a Izvodi posmatranja, mjerenja i praktične vježbe u prirodi i laboratoriji služeći se mjernim i optičkim instrumentima i laboratorijskom opremom.

IKT

1.5.12.c. Poznaje signalizaciju koju daju službena licau saobraćaju
















2.2.4. Analizira povezanosti postojeće veze saobraćaja s mogućnostima privrednog razvoja države.



5) Finansije i biznis 9) Poduzetništvo

Saobraćaj predstavlja preduvjet globalnog razvoja koji utiče na povezivanje ljudi i roba u svijetu, na transformaciju prostora, regionalni razvoj, izgradnju urbanih i ruralnih naselja te povezivanje privrednih djelatnosti i aglomeracijskih područja. Saobraćaj utiče na veću produktivnost otvaranja novih radnih mjesta, stvaranje boljih uslova za život i na cijenu zemljišta. Studenti će analizom prednosti i slabosti saobraćajne infrastrukture, uvidjeti na koji način to doprinosi ekonomskom razvoju, razvoju stanovništva u Bosni i Hercegovini i kako se ona može unaprijediti.

3.1.3. Ocjenjuje kako se energetski izvori racionalno koriste za održivi razvoj. 3.2.1. Kritički koristi informaciono-komunikacione tehnologije za vrednovanje informacija.


Matematika

2.3.2a. Povezuje osobine računskih operacija u skupu Rpo analogiji.

2.3.2b. Provodi induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija

1.3.2.b. Navodi primjere zagađenja podzemnih voda (otpadne vode iz industrije, deponije otpada).

Fizika

1.3.1b) Prepoznaje da je sila vektorska veličina koja ima svoj intenzitet, pravac, smjer i napadnu tačku.

Biologija

IKT
















2.3.1.1. Objašnjava ulogu pojedinaca, ideja i događaja u oblikovanju društva.



9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Globalizacija povezuje ključne događaje u svijetu preko relevantnih sektora i donosi sljedeće pozitivne efekte: značajno smanjenje prostorne i vremenske granice između pojedinih zemalja i kontinenata; omogućava učešće većeg broja zemalja u međunarodnoj ekonomiji, trgovini i finansijama, uključujući i zemlje u razvoju; pozitivno utiče na demokratske procese u zemljama u razvoju, naročito na sektore Umjetnost, zabava i mediji te Finansije i biznis.

2. Tumači osnovne odlike političkih sistema kao i njihov uticaj na razvoj privrede.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 2. objašnjava kako različiti politički sistemi utiču na ekonomski razvoj.

2.3.2.2. Tumači osnovne odlike političkih sistema kao i njihov uticaj na razvoj privrede.



6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport9) Poduzetništvo

Savremene društvene promjene, te uticaj prošlosti može se analizirati preko relevantnih sektora: Umjetnosti, zabave i medija, Sporta i Poduzetništva.Znanja, vještine i vrijednosti stečene učenjem u društveno-humanističkom području temelj su stvaranja odgovornog građanina spremnog da odgovori na izazove kulturnog društva. Studenti će razumijevanjem osnovnih odlika političkih sistema uvidjeti načine kreiranja umjetničkih, zabavnih i medijskih sadržaja u pojedinim zemljama te iste povezati sa procesima u sektoru Sporta.Studenti analiziraju djelovanje Poduzetništva u zemljama sa različitim političkim sistemima.

2. Tumači osnovne odlike političkih sistema kao i njihov uticaj na razvoj privrede.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 3. objašnjava karakteristike različitih političkih sistema u domovini i svijetu.

2.3.2.3 Opisuje uređenje političkih sistem na primjeru različitih država.



9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja2) Zdravstvo

Zahvaljujući napretku nauke i tehnike, u posljednjih trideset godina došlo je do značajnih globalnih promjena u privrednom razvoju preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Finansija i biznisa,Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT), Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje i Zdravstva.Veliki uticaj u svijetu danas imaju različiti politički sistemi: povezuju ekonomski razvoj, Poduzetništvo i utiču na transformaciju geografskog prostora. Povoljni uslovi za razvoj privrednih djelatnosti u svijetu nastali su s pojavom naučno-tehničkih i tehnoloških dostignuća.

3. Opisuje uređenje političkih sistema na primjeru različitih država.


Matematika

2.3.2d. Razlikuje pojmove: praktična demonstracija, činjenica, definicija i izvedeno pravilo.

Hemija

1.4.2.a. Izračunava: maseni i volumni udio, broj jedinki, masu tvari, količinu tvari.

Fizika

1.3.3d) Analizira karakteristike gravitacionog polja Zemlje (polje je približno homogeno za relativno male nadmorske visine, a gravitaciono ubrzanje iznosi približno 9.81 m/s2) i poredi ga s gravitacionim poljem Mjeseca.

Biologija

2.2.3.b. Objašnjava postanak planete Zemlje i života na njoj.

IKT

2.1.1.a. Objašnjava važnost tehničkih dostignuća za kvalitet i način življenja.
















3.1.1.1. Utvrđuje uzroke nastanka fizičkih i hemijskih promjena kao i promjena u svojstvu tvari u prirodnoj i geografskoj sredini.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo8) Turizam2) Zdravstvo

Aplikativna geografija teži da otkrije, objasni i predvidi zakonitosti u procesu preoblikovanja i iskorištavanja Zemljine površine te da se poveže sa relevantnim sektorima: Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Poduzetništvom, Turizmom i Zdravstvom.Utvrđuje uzroke nastanka fizičkih i hemijskih promjena kao i promjena u prirodnoj geografskoj sredini; opis je pri tome sredstvo, a uzročno objašnjenje, prostorno značenje pojava, fizičkih i hemijskih procesa te novonastalih oblika zadaća je predmeta Geografije. Savremena poljoprivredna proizvodnja zastupljena je u različitim prostorima.

1. Utvrđuje uzroke nastanka fizičkih i hemijskih promjena kao i promjena u svojstvu tvari u prirodnoj i geografskoj sredini.


Matematika

Hemija

1.4.3.a. Koristi tabelarne i grafičke prikaze te objašnjava dobijene rezultate.

Fizika

1.3.3e) Tumači težište tijela kao napadnu tačku rezultujuće sile Zemljine teže i ističe značaj položaja težišta za ravnotežu tijela.

Biologija

2.2.6.a Objašnjava uticaj prirodne sredine na evoluciju živih bića.

IKT
















3.1.2.2.2.a Utvrđuje prednosti i nedostatke obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

3.1.2.2.b Objašnjava korisne i štetne efekte obnovljivih i neobnovljivih izvora energije na okoliš.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Racionalno korištenje energije za održivi razvoj povezano je sa navedenim relevantnim sektorima: Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Poduzetništvom i Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, radi uštede i sve veće potražnje energije. Gledano sa stajališta korištenja određenog oblika energije, njen intenzitet ima vrlo važnu ulogu i zato postoji težnja da se pri analizi energetskih izvora odvojeno iskazuju intenzivni i ekstenzivni, odnosno kvalitativni i kvantitativni faktori. Međutim, postoji mogućnost da se vrijednost izvora energije iskaže putem radne snage izvora.Za svaki rad potrebna je određena količina energije.

2.a Navodi primjere racionalnog korištenja energenata u kućanstvu.2.b Povezuje racionalno korištenje prirodnih energetskih izvora za očuvanje biocenoze.


Matematika

Hemija

2.1.1.a. Navodi zastupljenost metala i nemetala u zemljinoj kori (reaktivnost metala i nemetala, plemeniti metali, biološki značaj metala).

Fizika

1.3.4b) Objašnjava ovisnost rada o sili i putu na kojem ta sila djeluje (za situacije u kojim je sila konstantna), te računa mehaničku snagu.

Biologija

3.3.1.b Povezuje racionalno korištenje prirodnih energetskih izvora sa očuvanjem vrsta i habitata u životnom okruženju.

IKT















Ishod: 3. objašnjava značaj energije i analizira racionalno korištenje energetskih resursa u skladu sa očuvanjem prirode

3.1.3.2.a Navodi primjere racionalnog korištenja energenata u kućanstvu. 3.1.3.2.b Povezuje racionalno korištenje prirodnih energetskih izvora za očuvanje biocenoze.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Racionalno korištenje energije za održivi razvoj povezano je sa navedenim relevantnim sektorima: Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT), Poduzetništvomi Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, radi uštede i sve veće potražnje za energijom. Gledano sa stajališta korištenja određenog oblika energije, njen intenzitet ima vrlo važnu ulogu i zato postoji težnja da se pri analizi energetskih izvora odvojeno iskazuju intenzivni i ekstenzivni, odnosno kvalitativni i kvantitativni faktori. Međutim, postoji mogućnost da se vrijednost izvora energije iskaže putem radne snage izvora.Za svaki rad potrebna je određena količina energije.

2.a Navodi primjere racionalnog korištenja energenata u kućanstvu. 2.b Povezuje racionalno korištenje prirodnih energetskih izvora za očuvanje biocenoze.


Matematika

3.1.1a. Određuje odnose između tačaka, pravih i ravni.

3.1.1b. Određuje položaj tačke i prave u koordinatnom sistemu.

3.1.1c. Povezuje realni broj s tačkama brojevne prave.

Hemija

2.1.1.c. Zaključuje na temelju pokusa da iz elementarnih tvari nastaju nove tvari (hemijski spoj).

Fizika

1.3.4d) Navodi i opisuje različite primarne oblike energije (Sunčeva energija, energija fosilnih goriva, nuklearna energija, energija vode, energija vjetra i geotermalna energija).

Biologija

3.3.1.a Navodi primjere racionalnog korištenja energenata u kućanstvu.

IKT
















3.2.1.1. Izabire različite izvore informacija pri rješavanju problema.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo

Uticaj društvenih faktora početkom XXI stoljeća još više potiče savremeni privredni razvoj, a posebno internet mijenja svijet, jer je direktno povezan sa relevantnim sektorima. S obzirom da je internet svjetska komunikacijska infrastruktura, zavisna od električne energije, on označava brži razvoj novih promjena i podstiče nastanak softwera i hardwera, koji mijenjaju način života ljudi u svijetu. Razumijevanje osnovnih geografskih procesa i orijentacije u prostoru pomoći će studentima u korištenju alata GIS, kako bi dobili neophodne informacije za svoje sektore o različitim područjima koji su od njihovog interesa.

2. Geografsko-informacione tehnologije.2. Primjenjuje IKT pri izvođenju terenske nastave.


Matematika

3.1.1f. Računa s vektorima grafički, množi vektor realnim brojem.

3.1.1g. Koristi Talesovu teoremu.

Hemija

Fizika

Biologija

3.3.3.a Objašnjava kako je unapređenje energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije važno za održivi razvoj.

IKT

2.1.2.a. Prepoznaje važnost nauke u razvoju tehnologije i tehnike.

2.1.2.b. Razlikuje odgovarajuće tehnološke procese i proizvode različitih tehnologija.
















3.2.2. Primjenjuje IKT pri izvođenju terenske nastave.




6) Umjetnost, zabava i mediji8) Turizam7) Sport4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost3 Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Zaštita prirodne i kulturne baštine jedan je od važnijih faktora u procesu globalizacije, tačnije u očuvanju identiteta pojedinog naroda, a u vezi s tim, ona je povezana s relevantnim sektorima: Umjetnošću, zabavom i medijem, Turizmom, Sportom, Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću te Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom. Zaštiti prirodne i kulturne baštine možda se pridaje dosta pažnje, ali uglavnom od strane ljudi koji su se specijalizirali za bavljenje ovom problematikom. Globalizacijski proces se odvija uistinu brzo i stoga se treba permanentno obrazovati u vezi sa problematikom zaštite prirodne i kulturne baštine, koja je ujedno i važan faktor u poznavanju tradicije i prepoznavanju identiteta jednog naroda.Uspoređujući sličnosti i razlike načina očuvanja kulturne baštine, studenti trebaju razumjeti da prilikom proizvodnje energije, ekstrakcije i prerade sirovina treba sačuvati prirodno naslijeđe.

2. Uspoređuje različite uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















3.3.2.2. Uspoređuje različite uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu.3.3.2.4. Analizira različite mjere unapređenja zaštite životne sredine.



Tijesno povezani ishodi učenja koji se odnose na

KBE sektor8) Turizam7) Sport2) Zdravstvo9) Poduzetništvo

Značaj očuvanja životne sredine utiče na održivi razvoj ekosistema i povezan je s relevantnim sektorima: Turizmom, Sportom, Zdravstvom i Poduzetništvom. Analizira važnost prekomjernog rasta stanovništva.Uspoređuje različite uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu.Turistička valorizacija uvjetovana je mnoštvom resursa preko relevantnih sektora razvoja i predstavlja kompletnu ocjenu prirodnih i antropogenih resursa koji su značajni za razvoj sektora Turizma u jednom mjestu, zemlji i regiji.Posebnu ulogu imaju područja koja istovremeno nude prirodne, društvene i atraktivne sadržaje. Za uspješnu organizovanje turističkog života potrebno je, osim raznolikih privlačnosti, raspolagati i sa drugim faktorima kao što su: infrastruktura, kapital za investicije itd.

3. Utvrđuje važnost prekomjernog rasta stanovništva s transformacijom prirodne sredine.


Matematika

Hemija

Fizika

1.3.4g) Identifikuje različite energetske resurse koji se mogu koristiti za opskrbljivanje privrede i domaćinstava energijom, te diskutuje o obnovljivim i neobnovljivim izvorima energije.

Biologija

3.4 4.a Izvodi posmatranja, mjerenja i praktične vježbe u prirodi i laboratoriju o strukturi i promjeni tvari i energije u živoj prirodi služeći se mjernim i optičkim instrumentima i laboratorijskom opremom

IKT

2.2.3.a. Objašnjavaprincipradaodređenihuređajasavremenetehnologije.
















3.3.3.3.autvrđuje važnost prekomjernoga rasta stanovništva s transformacijom prirodne sredine.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Prirodni resursi imaju značajno mjesto za ekonomski razvoj i stavljaju se u vezu sa relevantnim sektorima. U prirodne resurse spadaju sve upotrebne vrijednosti koje se nalaze u prirodi i u koje nije uložen nikakav ljudski rad (ribe, divljač, rudno bogatstvo, šume, vodena energija, zemljište, razni biljni plodovi i sl.). Razumijevanjem upotrebnih vrijednosti prirodnih resursa, njihovog obima, usporedbom u različitim geografskim prostorima, studenti će moći uvidjeti negativne uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu, tako da ih mogu povezati i sa savremenim visokotehnološkim razvojem u svijetu.

2. Uspoređuje različite uticaje ekonomskog razvoja na životnu sredinu.


Matematika

3.2.1a. Pretvara mjerne jedinice iz manjih u veće i obrnuto.

3.2.1b.Određuje mjere neregularnih ili složenih figura (npr. pomoću koordinatne mreže ili disekcijom ili reorganiziranjem dijelova).

Hemija

2.1. 2.a. Povezuje periodičnost svojstava elemenata s njihovim položajem u PSE(grupe i periode, položaj metala i nemetala).

Fizika

1.3.5a) Navodi i opisuje zakon očuvanja ukupne energije, kao i zakon očuvanja mehaničke energije.

Biologija

4.2.6.a Identifikuje uticaj prirodne i društvene sredine na evoluciju čovjeka.

IKT













OBLAST 4: REGIONALNA GEOGRAFIJA

Komponenta 1: Evropski kontinent

Ishod: 1. analizira geografski položaj i granice Evrope i uspoređuje veličinu Evrope s drugim kontinentima

4.1.1.1.a Objašnjava i pokazuje položaj i granice Evrope na geografskoj karti. 1.b Objašnjava velike geografske cjeline evropskog kontinenta.1.c Analizira fizičko-geografske sličnosti evropskog kontinenta i Rusije.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja 4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam

Ekonomski razvoj pokazuje povezanost s relevantnim sektorima: Poduzetništvom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću i Turizmom. Regionalna geografija objašnjava i proučava reljefne oblike i resurse određenog područja.Analizira položaj i granice Evrope na geografskoj karti. Objašnjava na geografskoj karti Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Proizvodnju energije, prenos, efikasnost i Poduzetništvo.Analizira okupljanje stanovništva i ekonomskih djelatnosti oko središta razvoja, čime se stvaraju prosperitetne regije i problemska područja.

1.a Objašnjava i pokazuje položaj i granice Evrope na geografskoj karti. 1.b Objašnjava velike geografske cjeline evropskog kontinenta. 1.c Analizira fizičko-geografske sličnosti evropskog kontinenta i Rusije.


Matematika

3.2.1d. Odabire metode rješavanja problemskih situacija povezanih sa izračunavanjem obima, površine i zapremine standardnih i nestandardnih figura.

Hemija

Fizika

1.3.5b) Koristi zakon očuvanja energije u različitim kontekstima (npr. određivanja brzine tijela koje slobodno pada, tumačenje zlatnog pravila mehanike).

Biologija

4.3.2.a Iznosi stavove o odgovornom spolnom ponašanju i zaštiti koja smanjuje rizik od prenošenja spolnih bolesti.

IKT

2.2.3.b. Prosuđuje da su napretkom tehnologija stvoreni mnogi tehnički sistemi koji otkrivaju bolesti, liječenje iodržavanje zdravlja ljudi.

2.2.3.c. Analizira kako napredak u tehnologiji neposredno utječe na smanjenje ljudskog rada u proizvodnji.















Ishod: 2. objašnjava prirodno-geografske i društveno -geografske odlike Evrope

4.1.2.a Objašnjava i pokazuje položaj i granice Evrope na geografskoj karti.1.b Objašnjava velike geografske cjeline evropskog kontinenta.1.c Analizira fizičko-geografske sličnosti evropskog kontinenta i Rusije.



3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost6) Umjetnost, zabava i mediji10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Različiti aspekti geografskog položaja Evrope mogu se analizirati sa relevantnim sektorima: Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom, Poduzetništvom,Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Umjetnošću, zabavom i medijem, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i Turizmom.Širenjem teritorija na druge kontinente evropske države su osnažile svoju privredu.

4.1.4.a Analizira i objašnjava organizaciju i ciljeve Evropske unije.3.b Analizira razloge naziva geografskih regija Evrope.3.c Uočava razlike među geografskim regijama.


Matematika

4.1.1a. Povezuje podatke sa zadatim problemom.

4.1.1b. Podatke prikazuje na prikladan način:pomoću kompjutera i bez njega, listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima.

Hemija

Fizika

Biologija

4.4.4.a Izvodi posmatranja, mjerenja i praktične vježbe na čovjeku služeći se mjernim i optičkim instrumentima i laboratorijskom opremom.

IKT

2.3.6.a Razlikuje obnovljive i neobnovljive izvore energije.

2.3.6.b.Objašnjava načine korištenja energije vode.















Ishod: 3. analizira povezanost geografskih regija Evrope

4.1.3.a Definiše termin geografska regija.3.b Analizira razloge naziva geografskih regija Evrope.3.c Uočava razlike među geografskim regijama.4.a Tumači ulogu EU u ekonomskom potencijalu Evrope, očuvanju mira i poštovanju ljudskih prava.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis8) Turizam7) Sport

Evropa je tradicionalno podijeljena na bazi specifičnih historijskih, geopolitičkih, ekonomskih i kulturnih odlika prema relevantnim sektorima: Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom, Finansijama i biznisom, Turizmom i Sportom.Evropa se tradicionalno dijeli na šest geografsko-kulturnih područja: Zapadna Evropa - 7 država, Sjeverna Evropa Skandinavija i Baltičke republike - 8 država; Srednja Evropa - 10 država s Hrvatskom; Južna Evropa - 9 odnosno 11 država s Kiprom i Turskom; Jugoistočna Evropa s Balkanom, Istočna Evropa - 4 države s Rusijom. Kroz analizu različitih regija mogu se uvidjeti prednosti i nedostaci za razvoj različitih djelatnosti; analizom geografskih karakteristika regija moderni farmeri će uvidjeti sa kojim izazovima se susreću poljoprivrednici u drugim geografskim regijama i da li njihova iskustva mogu prenijeti u svoju regiju; studenti Finansija i biznisa razumijevanjem geografskih regija, njihove strukture i odlika povezuju prednosti i nedostatke poslovanja u tim regijama; regionalni sportski direktori poznavanjem geografskih regija Evrope i geografije sporta tih regija mogu na najbolji način regrutovati buduće sportiste i locirati svoje potencijalne franšize.

3.a Definiše termin geografska regija.3.b Analizira razloge naziva geografskih regija Evrope.3.c Uočava razlike među geografskim regijama.4.a Tumači ulogu EU u ekonomskom potencijalu Evrope, očuvanju mira i poštovanju ljudskih prava.


Matematika

4.1.2a. Tumači i analizira podatke prikazane na različite načine.

Hemija

Fizika

1.4.2a) Opisuje efekte pritiska ili promjene pritiska u konkretnim kontekstima (npr. snižavanje atmosferskog pritiska s nadmorskom visinom, povećavanje hidrostatičkog pritiska s dubinom fluida ili pritisak gasa na stijenke balona).

Biologija

IKT















Ishod 4. objašnjava ulogu Evropske unije u procesu ujedinjenja Evrope

4.1.4.4.a Tumači ulogu EU u ekonomskom potencijalu Evrope, očuvanju mira i poštovanju ljudskih prava.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja 4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam

EU je zasnovan na ekonomskom povezivanju država u svijetu, odnosno „udruživanju ekonomija“. Ubrzana globalizacija i otvaranje novih tržišta će uveliko uticati na Evropu, njenu teritoriju, gradove i regije u svijetu.

1.a Objašnjava i pokazuje položaj i granice Evrope na geografskoj karti.


Matematika

4.2.1c. Upoređuje eksperimentalne podatke i teorijske vjerovatnoće.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 2: Vanevropski kontinenti

Ishod: 1. objašnjava geografski položaj, veličinu i granice vanevropskih kontinenata

4.2.1.1.a Objašnjava geografski položaj vanevropskih kontinenata.1.b Uspoređuje veličinu / površinu pojedinih kontinenata.



9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Na pozitivne i negativne aspekte geografskog položaja kontinenata uticali su prirodni i društveni faktori. Ekonomski razvoj pojedinih kontinenata analiziran je prema relevantnim sektorima: Poduzetništvu, Finansijama i biznisu, Tehnologiji materijala i visokotehnološkoj proizvodnji,Proizvodnji energije, prenosu, efikasnosti i Savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji.

1.b Uspoređuje veličinu / površinu pojedinih kontinenata. 2.a Koristi pojmovno-terminološki sistem o fizičko-geografskim karakteristikama vanevropskih kontinenata.2.b Tumači međuzavisnost određenih fizičko-geografskih procesa i pojava na geografskom prostoru vanevropskih kontinenata (padavine-proticaji velikih kontinentalnih rijeka; nadmorska visina – pojava snježnika i lednika; vulkanska aktivnost – plodnost zemljišta i dr.).


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT















Ishod: 2. analizira fizičko-geografske karakteristike vanevropskih kontinenata

4.2.2.2.a Koristi pojmovno-terminološki sistem o fizičko-geografskim karakteristikama vanevropskih kontinenata.2.b Tumači međuzavisnost određenih fizičko-geografskih procesa i pojava na geografskom prostoru vanevropskih kontinenata (padavine-proticaji velikih kontinentalnih rijeka; nadmorska visina – pojava snježnika i lednika; vulkanska aktivnost – plodnost zemljišta i dr.).



3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo

Uspoređuje prirodno-geografsku raznolikost pojedinih kontinenata, koja se može pratiti preko relevantnih sektora: Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti i Poduzetništva. Prema popisima stanovništva koji se provode u svim zemljama svijeta, procjenjuje se da na Zemlji živi oko 6,5 milijardi stanovnika.Svi dijelovi Zemlje nisu jednako naseljeni, na to utiču različiti prirodni uslovi poput padavina, klime, vegetacije i reljefa. Najgušće je naseljen prostor umjerenog pojasa, a preostali dio stanovništva živi u žarkom i hladnom pojasu.

3. Analizira uzroke i posljedice različitog stepena društveno-ekonomskog razvoja razvijenih zemalja i zemalja u razvoju.


Matematika

Hemija

Fizika

2.1.2d) Analizira značaj anomalije vode za živu prirodu.

Biologija

IKT

2.3.7.c.Objašnjava kako su energetske potrebe tokom historije uticale na ekonomske, društvene i političke odnose u svijetu.

2.3.7.d. Prepoznaje potrebe korištenja alternativnih izvora energije.



Multi, inter ili transdiciplinarni projekat u sektoru ekonomije znanja












Ishod: 3. uočava sličnosti i razlike u društveno-ekonomskom razvoju vanevropskih kontinenata

4.2.3.3. Analizira uzroke i posljedice različitog stepena društveno-ekonomskog razvoja razvijenih zemalja i zemalja u razvoju.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja,9) Poduzetništvo

Savremeni ekonomski razvoj na geografskim kartama vanevropskih kontinenata u kreiranju političke, ekonomske i kulture svijeta stvara nove nacije, što se može najbolje vidjeti preko relevantnih sektora: Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Poduzetništva. Analizira savremenu povezanost nekadašnjih kolonija u svijetu i kolonizatora putem političke, ekonomske, kulturne i drugih vidova saradnje. Analizom neravnomjernog razvoja zemalja u svijetu i povezanog neravnomjernog razmještaja mineralnih sirovina, studenti Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje uvidjet će važnost mineralnih sirovina u razvoju država; studenti Poljoprivrede analizom država sa različitim društveno-ekonomskim razvojem uvidjet će na koji način poljoprivreda u razvijenim zemljama I zemljama u razvoju doprinosi BDP i zaposlenosti stanovništva i kako poljoprivreda može postati okosnica državnog ekonomskog razvoja; studenti Poduzetništva će na primjerima različitog razvoja pojedinih zemalja uvidjeti koji značaj imaju različiti društveno-ekonomski procesi za razvoj poslovanja, naprimjer, kako razvoj neke vrste industrije pomaže u restruktuiranju radne snage i tako doprinosi razvoju.

4. Analizira savremenu povezanost nekadašnjih kolonija i kolonizatora putem političke, ekonomske, kulturne i drugih vidova saradnje.


Matematika

Hemija

2.2.1.a. Navodi primjere fizikalnihi hemijskih promjena različitih brzina (otapanje, promjena agregatnog stanja, gorenje, hrđanje).

Fizika

Biologija

IKT














Komponenta 3: Geografija BiH

Ishod: 1. analizira historijski i teritorijalni razvoj države BiH

4.3.1. Objašnjava historijski i teritorijalni razvoj od najstarijih vremena do danas.



6) Umjetnost, zabava i mediji9) Poduzetništvo8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Stavlja u korelaciju historijski razvoj Bosne i Hercegovine preko relevantnih sektora: Umjetnosti, zabave i medija, Poduzetništva,Turizma i Savremene poljoprivredne proizvodnje. Analizira historijski i teritorijalni razvoj Bosna i Hercegovina od najstarijih vremena do danas.

2. Stavlja u korelaciju prirodno-geografske i društveno-geografske procese i pojave.


Matematika

Hemija

Fizika

2.2.1b) Mjeri temperaturu i vrši pretvaranje između različitih jedinica za temperaturu.

Biologija

IKT















Ishod: 2. razlikuje prirodno-geografska i društveno-geografska obilježja BiH

4.3.2. Stavlja u korelaciju prirodno-geografske i društveno-geografske procese i pojave.



9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Stavlja u korelaciju prirodno-geografske i društveno-geografske procese i pojave preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Turizma i Savremene poljoprivredne proizvodnje.Snagu privrednog razvoja Bosne i Hercegovine ima industrija, čiji je razvoj velikim dijelom bio uvjetovan raspoloživim prirodnim bogatstvima.

1. Objašnjava historijski i teritorijalni razvoj od najstarijih vremena do danas.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

2.4.10.a.Analizira različite aktivnosti gospodarenja otpadom (smanjenje otpada na izvoru, reciklaža, transformacija otpada, konačno odlaganje).

2.4.10.b.Pravilno raspoređuje različite vrste otpada radi recikliranja.

2.4.10.c.Obrazlaže potrebu očuvanja prirode i planskoga gospodarenja prirodnim zalihama kao preduvjetom održiva razvoja.















Ishod: 3. analizira veze između BiH i međunarodnih integracija

4.3.3. Objašnjava mogućnost pristupanja BiH u EU i veze BiH s drugim integracijama.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Bosna i Hercegovina zauzima povoljan položaj u Evropi. Prednosti Bosne i Hercegovine - raspolaže značajnim prirodnim i društvenim resursima za privredni razvoj. Zbog političkih problema Bosna i Hercegovina zaostaje od ostalih zemalja, tako da još uvijek nije članica Evropske unije. Izgradnjom nove infrastrukture doći će do bržeg integrisanja u Evropsku uniju; ključni problem razvoja Bosne i Hercegovine je administrativno-političko uređenje, koje negativno utiče na brži ekonomski razvoj.

3. Objašnjava mogućnost pristupanja BiH u EU i veze BiH s drugim integracijama.


Matematika

4.2.2a. Prikazuje i tumači kombinacije i rasporede elemenata nekog skupa.

Hemija

Fizika

3.3.1c) Tumači princip rada kompasa i koristi ga radi orijentacije u prostoru.

Biologija

IKT















Ishod: 4. objašnjava prirodno-geografska i društveno-geografska obilježja susjednih zemalja

4.3.4. Objašnjava međuzavisnost prirodno-geografskih i društveno-geografskih pojava i procesa u susjednim zemljama.




6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam7) Sport

Ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine povezan je sa relevantnim sektorima: Umjetnošću, zabavom i medijem, Sportom, Poduzetništvom, Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Turizmom i Sportom.Analizira cestovnu povezanost u Bosni i Hercegovini. U tom pogledu, veliku važnost prometa u Bosni i Hercegovini dobija cestovni pravac koridor V-C: Sava- Neum, s priključkom na autoput Zagreb - Beograd, te nastavkom prema Budimpešti s jedne strane, i uključenjem na jadransko-jonski autoput na drugoj strani. Procesi koji se dešavaju u susjednim zemljama direktno utiču na razvoj u Bosni i Hercegovini, naprimjer, ulazak Hrvatske u EU doveo je do mnogobrojnih promjena kako u izvozu roba i usluga tako i u kretanju stanovništva.

4. Analizira savremenu povezanost nekadašnjih kolonija i kolonizatora putem političke, ekonomske, kulturne i drugih vidova saradnje.


Matematika

Hemija

Fizika

Biologija

IKT










Kraj srednjoškolskog odgoja i obrazovanja (18,19 god.)








1.1.1. Koristi geografske pojmove i terminologiju i samostalno prikuplja i analizira geografske informacije i podatke.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo1) Informaciono-komunikacione (IKT)

U Poduzetništvu se koriste različiti geografski pojmovi kroz navedene sektore u proizvodnji različitih proizvoda. U Informaciono-komunikacionim tehnologijama potrebno je opće znanje o geografskim prirodnim pojavama i procesima, kako bi se moglo na što bolji način upotrijebiti u izradi različitih softvera, a koji će se koristiti za analizu tih pojava I procesa. Savremena geografska proučavanja povezana su preko prikupljanja i analize informacionih tehnologija. Prirodni procesi kao što su: geološka podloga, geološka ležišta minerala za razvoj privrede, poplave, aluvijalne ravni, plodno zemljište itd. Geografija povezuje regije i njihov ekonomski značaj na Zemlji. Razvoj savremenih geografskih istraživanja nametnuo je potrebu prikupljanja podataka, obradu i predočavanje geografskog sadržaja u prostoru pomoću Geografsko-informacionog sistema.

1.3.2.a Koristi se geografskim informacionim sistemom (GIS), 3D modeliranjem reljefa i globalnim pozicijskim sistemom (GPS).


Matematika

1.1.1.f. Povezuje skupovne relacije sa društvenim i prirodnim pojavama, tumači ih, izvodi zaključke na osnovu matematičkog izraza.2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija

2.1.1.a. Navodi izvore elementa i spojeva u prirodi.2.1.1.c. Primjenjuje simbolične prikaze potrebne za opisivanje kvalitativnog i kvantitativnog sastava vazduha, vode i zemljine kore.

Fizika

1.3.3.a. Opisuje razlike između gravitacionog polja Zemlje i polja Zemljine teže.

Biologija

1.2.1.b Analizira uticaj kompleksnih faktora sredine na organizme, interakcija (klima, tlo).1.2.2.a Analizira geografske i prirodne procese i utvrđuje njihov uticaj na životnu sredinu.1.2.5.c Objašnjava historijske sukcesije u prirodi (paleontologija).

IKT

3.1.4.a. Vrednuje i odabire IKT za određene potrebe (referate, prezentacije).
















1.1.2. Analizira i izvodi zaključke na osnovu eksperimenata (evaporacija, transpiracija, produkcija nanosa, vodeni kapacitet, hemijski eksperiment).



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo

Učenik analizira i izvodi zaključke na osnovu eksperimenata za navedne sektore. Kartografskim znacima određujemo položaj, svojstva i brojčane vrijednosti geografskog sadržaja u koji između ostalog ulaze: naselja, saobraćajnice, infrastruktura, reljef, vode, tla, klima itd. U prostoru pomoću GIS-a ili Geografsko-informacionog sistema mogu se izraditi određeni grafički prikazi i tematske karte. U nastavnom procesu iz predmeta Geografija danas se sve više koriste informacione tehnologije. Za sve ovo, neophodno je razumijevanje i umrežavanje svih sektora.

1.1.3. Izrađuje kartografske profile, koristi se azimutom i topografskim znakovima.1.2.1. Raščlanjuje prirodne procese i utvrđuje njihov uticaj na geografsku sredinu.


Matematika

2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.3.2.1.a. Kombinuje različite mjerne sisteme, instrumente u procesima mjerenja.

Hemija

1.3.2.a. Analizira fizikalno-hemijske parametre na primjerima u atmosferi, hidrosferi i geosferi.1.3.2.b. Analizira kružne cikluse nemetala, te argumentuje kakve štetne posljedice nastaju u atmosferi ako se ciklusi naruše. 1.3.3.a. Kritički procjenjuje uticaj hemijskih promjena na okolinu (gorenje, kisele kiše, staklenički plinovi, korozija, učinak umjetnih gnojiva).

Fizika

1.1.1.a. Razlikuje direktna i indirektna mjerenja fizikalnih veličina.3.3.1.a. Istražuje i opisuje Zemljino magnetno polje.

Biologija

1.2.2.a Analizira geografske i prirodne procese i utvrđuje njihov uticaj na životnu sredinu.

IKT

3.1.2.a.Primjereno koristi različite vrste podataka (za programiranje, baze podataka i sl.).
















1.1.3. Izrađuje kartografske profile, koristi se azimutom i topografskim znakovima.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam7) Sport

Kao savremena sredstava za orijentaciju u prostoru koriste se: geografski kompas, glavne strane svijeta, orijentacija pomoću Sunca, orijentacija noću pomoću zvijezde Sjevernjače, raznih topografskih znakova te GPS, koji su povezani sa navedenim sektorima. Kartografskim znacima određujemo položaj, svojstva i brojčane vrijednosti geografskog sadržaja, u koji između ostalog ulaze: naselja, saobraćajnice, infrastruktura, reljef, vode, tla, klima itd.

1.1.3. Izrađuje kartografske profile, koristi se azimutom i topografskim znakovima.


Matematika

2.1.1.d. Primjenjuje obrasce iz oblasti trigonometrije i analitičke geometrije.2.2.1.c. Predstavlja grafički i analizira međusobni odnos krivih (tumači informacije prezentirane u linearnim i nelineranim graficima).3.1.1.b. Analizira odnos tačke, prave i krivih drugog reda u koordinatnoj ravni.4.1.1.b. Predstavlja podatke u pogodnim formama prema tipu i sadržaju problema (listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafom, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima), pomoću kompjutera i bez njega.

Hemija

Fizika

1.1.1.a. Razlikuje direktna i indirektna mjerenja fizikalnih veličina.

Biologija

IKT

3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.3.1.3.c. Procjenjuje koju IKT uslugu treba koristiti u zavisnosti od potreba.3.1.4.a. Vrednuje i odabire IKT za određene potrebe (referate, prezentacije).
















1.1.4. Tumači geološke promjene; analizira geomorfološke procese i oblike.




9) Poduzetništvo4) Energija5) Finansije i biznis10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Povezuje i objašnjava navedene sektore: Poduzetništvo, Energiju i Savremenu poljoprivrednu proizvodnju. Izrađuju se hipsometrijske karte, karta vertikalne raščlanjenosti reljefa i karta nagiba reljefa, uz detaljnu morfometrijsku i morfografsku analizu istraživanog prostora. Ocjenjuje kako se energetski izvori racionalno koriste za održivi razvoj. U analizi prikazati geološki značaj i geomorfološke procese istraživanog prostora. U istraživanom području najvećim dijelom vidljiva je povezanost flišnih zona i udolina, te vapnenačke podloge s uzvišenjima, dok je na području urbanih i ruralnih naselja prisutan inverzni reljef.

3.1.2.a Objašnjava eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora povezujući ih s razvojem ekonomije.


Matematika

1.1.1.f. Povezuje skupovne relacije sa društvenim i prirodnim pojavama, tumači ih, izvodi zaključke na osnovu matematičkog izraza.2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

1.3.2.a. Analizira fizikalno-hemijske parametre na primjerima u atmosferi, hidrosferi i geosferi.

Fizika


Biologija

1.2.3.a Objašnjava geomorfološke i klimatske faktore koji objašnjavaju recentni biodiverzitet. 1.2.5.c Objašnjava historijske sukcesije u prirodi (paleontologija).1.2.5.d Analizira uticaj klimatskih promjena na Zemlji na biodiverzitet.1.2.5.e Analizira uzroke različitosti u flori i fauni na Zemlji.

IKT

5.1.1.b. Prosuđuje kritički informacije koje pronalazi na web-u.















Ishod: 1. tumači povezanost i međuzavisnost geogenih i antropogenih obilježja Zemlje

1.2.1. Raščlanjuje prirodne procese i utvrđuje njihov uticaj na geografsku sredinu.



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja2) Zdravstvo9) Poduzetništvo3 Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Prirodna sredina predstavlja jedan od stalnih i neophodnih uslova privrednog razvoja na kojem se odvija proizvodnja i vrši razmjena dobara i usluga; ima snažnu vezu sa navedenim sektorima ekonomskog razvoja. U njoj čovjek nalazi određena sredstva i predmete za proizvodnju i na tom prostoru egzistira kao najvažniji faktor proizvodnje. Također, prirodna sredina i elementi su jedan od stalnih i nezaobilaznih faktora, koji su neophodni za razvoj privrednih djelatnosti. Prirodna sredina i njeni elementi predstavljaju glavni izvor hrane; sirovine za proizvodnju energije i mineralnih resursa, koji služe za dalju preradu u industrijskoj proizvodnji. Pustinje i polupustinje se navodnjavaju i pretvaraju u plodno zemljište, eksploatišu se rudna ležišta, grade tuneli, mostovi, vijadukti, sprečava se nastanak bujica, prokopavaju se morski i riječni kanali, mijenja se tok rijeka itd.

2.2.1.a Procjenjuje mogućnosti funkcionalnog razvoja naselja u skladu s prirodnim i društvenim potencijalima.2.1.3.a Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose.


Matematika

1.2.2.a. Diskutuje o mogućnosti postojanja rješenja i broju mogućih rješenja zadatog problema.2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).3.2.1.a. Kombinuje različite mjerne sisteme, instrumente u procesima mjerenja.

Hemija

1.3.2.a. Analizira fizikalno-hemijske parametre na primjerima u atmosferi, hidrosferi i geosferi.1.3.2.b. Analizira kružne cikluse nemetala, te argumentuje kakve štetne posljedice nastaju u atmosferi ako se ciklusi naruše. 1.3.3.a. Kritički procjenjuje uticaj hemijskih promjena na okolinu (gorenje, kisele kiše, staklenički plinovi, korozija, učinak umjetnih gnojiva).2.1.1.a. Navodi izvore elementa i spojeva u prirodi.2.1.1.c. Primjenjuje simbolične prikaze potrebne za opisivanje kvalitativnog i kvantitativnog sastava vazduha, vode i zemljine kore.

Fizika

1.3.4.f. Objašnjava zašto je Sunčevo zračenje krucijalan izvor energije za planetu Zemlju.

Biologija

1.3.1.b Potkrepljuje dokazima uticaj čovjeka na globalne efekte zagađenja i raspravlja o mogućnostima održivog razvoja.1.3.2.a Raspravlja o globalnim posljedicama prouzrokovanim neskladom žive i nežive prirode pogubnim za život na Zemlji.

IKT
















Ishod: 2. planira i provodi aktivnosti kojima istražuje važnost geografskog prostora

1.2.2. Uočava i definiše faktore koji utiču na transformaciju prirodne sredine u geografsku sredinu, služeći se adekvatnim metodama istraživanja.



9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Savremene informativne tehnologije objašnjavaju faktore koji utiču na transformaciju prirodne sredine kao i sektori: Savremena poljoprivredna proizvodnja, Poduzetništvo i Proizvodnja energije, prenos, efikasnost. Prirodna sredina i njeni elementi predstavljaju glavni izvor hrane, sirovina za proizvodnju energije i mineralnih resursa, koji služe za dalju preradu u industrijskoj proizvodnji. Glavni faktori koji utiču na prirodnu sredinu su: reljef, klima, zemljište, vode, biljni i životinjski svijet, stanovništvo, tehnološki faktori, kriteriji razvijenosti zemalja itd.

2.2.1.a Procjenjuje mogućnosti funkcionalnog razvoja naselja u skladu s prirodnim i društvenim potencijalima. 2.1.3.b Kritički prosuđuje globalizaciju, njene uticaje i uticaj tehnologije na globalizaciju.


Matematika

2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.3.2.2.a. Rješava problemske situacije procjenjujući i predviđajući rezultate mjerenja.

Hemija

Fizika


Biologija

1.2.3.a Objašnjava geomorfološke i klimatske faktore koji objašnjavaju recentni biodiverzitet. 1.2.5.c Objašnjava historijske sukcesije u prirodi (paleontologija).

IKT

3.1.2.a.Primjereno koristi različite vrste podataka (za programiranje, baze podataka i sl.).
















1.2.3. Dovodi u vezu klimatske promjene s transformacijom geografskog prostora (širenje pustinja, kašnjenje monsuna, sve češći i snažniji tropski cikloni i sl.).



10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost2) Zdravstvo8) Turizam7) Sport9) Poduzetništvo

Povezuje sve navedene sektore. Dovodi u vezu klimatske promjene s transformacijom geografskog prostora.Klima spada među najznačajnije elemente prirodne sredine i predstavlja prosječno stanje meteoroloških pojava nad nekim područjem u toku jedne godine, ili u nekom dužem razdoblju i povezana je sa svim sektorima. Njen uticaj najviše dolazi do izražaja u sektoru Savremene poljoprivredne proizvodnje, mada je od značaja i za mnoge druge privredne djelatnosti. Mnogobrojne industrijske grane kao što su: tekstilna industrija, prerada prirodnog kaučuka, prehrambena, većinom prerađuju sirovine u čijoj proizvodnji klimatske promjene imaju veoma važnu ulogu. Klimatske promjene utiču i na iskorištavanje bogatstava mora i okeana, naročito u dobivanju raznih soli i energije. Klima značajno utiče i na razmještaj stanovništva na Zemlji.

2.2.1.a Procjenjuje mogućnosti funkcionalnog razvoja naselja u skladu s prirodnim i društvenim potencijalima.2.3.1.b Uspoređuje društvene promjene u prošlosti koristeći različite izvore.


Matematika

1.2.2.a. Diskutuje o mogućnosti postojanja rješenja i broju mogućih rješenja zadatog problema.2.1.3.b. Prikazuje i tumači povezanost matematičkih modela i dijagrama.2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.3.2.1.a. Kombinuje različite mjerne sisteme, instrumente u procesima mjerenja.

Hemija

2.3.1.a. Objašnjava prirodne i antropogeno izazvane promjene i procese u prirodi.

Fizika

1.1.1.a. Razlikuje direktna i indirektna mjerenja fizikalnih veličina.3.3.1.a. Istražuje i opisuje Zemljino magnetno polje.5.3.2.c. Evaluira neke od najvećih izazova s kojim se suočava moderno čovječanstvo (npr. efekat staklene bašte i globalno zagrijavanje, potreba za alternativnim izvorima energije)

Biologija

1.2.5.d Analizira uticaj klimatskih promjena na Zemlji na biodiverzitet.

IKT

















1.2.5. Definiše elemente geografske sredine: prirodne, društvene i antropogene i procjenjuje njihove efekte.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Savremene procesi i elementi geografske sredine povezani su sa svim relevantnim sektorima. Prirodna sredina predstavlja jedan od stalnih i neophodnih uslova privrednog razvoja na kojem se odvija proizvodnja i vrši razmjena dobara i usluga. U njoj čovjek nalazi određena sredstva i predmete za proizvodnju i na tom prostoru egzistira kao najvažniji faktor proizvodnje. Također, prirodna sredina i elementi jedan su od stalnih i nezaobilaznih faktora, koji su neophodni za razvoj privrednih djelatnosti.

2.1.3.a Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose.3.1.1. Povezuje i objašnjava strukturu tvari s njenim fizičkim i hemijskim svojstvima u geoprostoru.


Matematika

4.1.1.a.Identifikuje podatke koji se mogu obraditi statističkim metodama.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

1.3.3.a. Kritički procjenjuje uticaj hemijskih promjena na okolinu (gorenje, kisele kiše, staklenički plinovi, korozija, učinak umjetnih gnojiva).

Fizika

Biologija

1.1.1.b Analizira tipove ekoloških sistema, utvrđujući njihove razlike.1.1.3.a Prepoznaje i imenuje predstavnike organizama iz svih biogeografskih regija.1.1.4.a Argumentuje uslove za postanak i razvoj života na Zemlji.1.2.1.a Analizira i uspoređuje uticaj pojedinih ekoloških faktora na organizme (temperatura, pH slanost, i sl.).1.2.1.b Analizira uticaj kompleksnih faktora sredine na organizme, interakcija (klima, tlo).

IKT















Ishod 1: koristi se različitim načinima snalaženja i orijentacije na Zemlji, prostoru življenja

1.3.1. Kombinuje primjenu različitih instrumenata za orijentaciju na Zemljinoj površini.




1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)8) Turizam9) Poduzetništvo7) Sport

Poznavanje osnovnih vidova i karakteristika orijentacije na Zemljinoj površini pomaže u boljem modeliranju i konstruisanju različitih softvera I mjernih instrumenata. Poznavanje geografskih karakteristika lokacije pomoći će ICT stručnjacima da što bolje usavrše svoje proizvode. Orijentisati se možemo pomoću pojava i oznaka na zemljištu, nebeskih tijela te instrumenata. U sektorima koristimo različite instrumente za orijentaciju u prostoru. Današnja tehnologija -digitalizacija zasigurno je mnogim korisnicima omogućila lakše i brže orijentisanje bez velikih karata, bez odlazaka u prodavnice i kupovinu karte, bez traženja u gradu plana-mape grada; već jednostavno - na uređaj GPS / mobitel / laptop ukucamo poznatu adresu i prepustimo se glasovnom vodiču, ili jednostavno čitamo vrijednosti koje nam pišu na displeju i doći ćemo do odredišta. Takvi uređaji nam odmah izbace pravac kretanja, udaljenost do ciljne tačke i vrijeme dolaska u određeni prostor.

3.2.1. Kritički koristi informaciono-komunikacione tehnologije za vrednovanje informacija.1.3.2.a Koristi se geografskim informacionim sistemom (GIS), 3D modeliranjem reljefa i globalnim pozicijskim sistemom (GPS).2.1.3.c Procjenjuje ulogu i uticaj međunarodnih organizacija i multinacionalnih kompanija na proces globalizacije.


Matematika

1.2.1.f. Odabire i koristi odgovarajuća matematička sredstva (uključujući IT tehnologiju).2.2.3.b. Konstruiše rješenja u grafičkom prikazu (brojevna osa, koordinatni sistem, dijagrami, kompleksna ravan, brojevna kružnica).3.1.1.d. Tumači ugao između prave i krive i ugao između dvije krive.4.1.1.b. Predstavlja podatke u pogodnim formama prema tipu i sadržaju problema (listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafom, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima), pomoću kompjutera i bez njega.

Hemija

Fizika


Biologija

IKT

3.2.7.a. Primjenjuje hardver i softver za konkretnu namjenu.
















1.3.2.a Koristi se geografskim informacionim sistemom (GIS), 3D modeliranjem reljefa i globalnim pozicijskim sistemom (GPS).




9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam4) Energija

Sve je veći broj statističkih agencija koje se odlučuju za digitalnu obradu i analizu prostornih podataka popisa stanovništva i drugih statističkih istraživanja. Jedan od razloga za to jeste sve veći razvoj i primjena Geografsko-informacionih sistema i drugih prostornih tehnologija koje su dovele do veće efikasnosti u prikupljanju, obradi i prezentaciji prostornih podataka. Prostorni podaci se prikupljaju geodetskim mjerenjem, daljinskom detekcijom, fotogrametrijskim snimanjem ili drugim metodama. Prikupljeni podaci se raznim tehnikama unose i smještaju u sistem u kojem će biti pristupačni za pretraživanje, analizu, postavljanje upita, odnosno za dalje procesiranje.



Matematika

1.2.1.f. Odabire i koristi odgovarajuća matematička sredstva (uključujući IT tehnologiju).2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.3.1.1.d. Tumači ugao između prave i krive i ugao između dvije krive.

Hemija

Fizika


Biologija

IKT

3.1.3.c. Procjenjuje koju IKT uslugu treba koristiti u zavisnosti od potreba.



Multi, inter ili transdiciplinarni projekt u sektoru ekonomije znanja













1.3.2.b Analizira i uspoređuje kartografske projekcije.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)8) Turizam9) Poduzetništvo7) Sport

Poznavanje osnovnih vidova i karakteristika orijentacije na Zemljinoj površini pomaže u boljem modeliranju i konstruisanju različitih softvera i mjernih instrumenata. Poznavanje geografskih karakteristika lokacije pomoći će IKT stručnjacima da što bolje usavrše svoje proizvode. Orijentisati se možemo pomoću pojava i oznaka na zemljištu, nebeskih tijela te instrumenata. Danas u sektorima koristimo različite instrumente za orijentaciju u prostoru.

3.2.1. Kritički koristi informaciono-komunikacione tehnologije za vrednovanje informacija.1.3.2.a Koristi se geografskim informacionim sistemom (GIS), 3D modeliranjem reljefa i globalnim pozicijskim sistemom (GPS).2.1.3.c Procjenjuje ulogu i uticaj međunarodnih organizacija i multinacionalnih kompanija na proces globalizacije.


Matematika

1.2.1.a. Kombinuje računske operacije s realnim i kompleksnim brojevima.2.1.1.d. Primjenjuje obrasce iz oblasti trigonometrije i analitičke geometrije.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

3.3.10.b. Koristi internetske alate za komunikaciju i rad na zajedničkom zadatku.
















1.3.3. Samostalno izrađuje tematske karte na nijemim kartama.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja 9) Poduzetništvo1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)8) Turizam

Korištenjem savremenih tehnologija izrađuju se tematske karte koje su povezane sa navedenim sektorima. Tematske karte predstavljaju široki spektar prostorno uvjetovanih tema iz Poduzetništva, Turizma, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Informaciono-komunikacione tehnologije; karte na kojima se na temelju pojednostavljene topografske temeljne karte prikazuju raznovrsna područja prirodnog, privrednog, društvenog i kulturnog prostora. Veliki broj tema, raznolikost metoda kartografskog prikaza i vrlo raznolika namjena rezultira raznovrsnošću koju nemaju topografske karte; mogu prikazivati i apstraktne pojave i statističke mjere (gustoću, strukturu, frekvenciju, korelacije) – prikazuju dinamiku razvoja pojave (vremensku i prostornu). Velika mogućnost izbora tema i mjerila - planovi gradova, autokarte, ekonomske karte-turističke karte. Za izradu tematskih karata koristi se Geografsko-informacijski sistem (GIS).

2.1.1.a Analizira društva i kulture u različitim dijelovima svijeta.2.2.4.1. Analizira funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža. 4.2.1.a Analizira pozitivne i negativne aspekte geografskog položaja pojedinih kontinenata.


Matematika

2.2.1.c. Predstavlja grafički i analizira međusobni odnos krivih (tumači informacije prezentirane u linearnim i nelineranim graficima).2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).4.1.1.b. Predstavlja podatke u pogodnim formama prema tipu i sadržaju problema (listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafom, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima), pomoću kompjutera i bez njega.

Hemija

Fizika

Biologija

1.1.1.b Analizira tipove ekoloških sistema, utvrđujući njihove razlike.

IKT

3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.
















2.1.1.a Analizira društva i kulture u različitim dijelovima svijeta.




6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)2) Zdravstvo

U današnje vrijeme ljudi koriste informacione tehnologije da bi upoznali kulturu naroda u različitim regijama svijeta i čine povezanost sa nekoliko relevantnih sektora koji su dati. U modernom društvu različiti ljudi komuniciraju na različite načine, baš kao i ljudi u različitim društvima diljem svijeta, a način na koji ljudi komuniciraju je način na koji žive. Interkulturna komunikacija je oblik komunikacije kojoj je cilj razmjena informacija preko različitih kultura i društvenih skupina. Veliki dio neverbalnog ponašanja ukorijenjen je u kulturi. Jedan od najvećih izazova globalizacije jeste njen uticaj na kulturu i društvo. Poslovna komunikacija pomaže organizacijama u boljem funkcionisanju i ostvarivanju uspjeha na poslovnom planu. Za razumijevanje uloge kulture u međunarodnoj poslovnoj komunikaciju, ključne su etnografija komunikacije i interakcijska sociolingvistika. Napredovanje tehnologije ruši međunarodne granice i kulture se šire, te tako omogućavaju globalizaciji da se pojavi. Globalizacija može povezati svijet, podupirati privredni razvoj, osigurati dostupnost informacija i pomoći u razvoju globalnog sela. Danas u svijetu postoje različite kulture stanovništva- rasna, etnička, religijska, jezička itd.

2.1.2.a Analizira egzistencijalna pitanja koja utiču na pojedinca i grupe.2.1.2.b Daje kritički osvrt o uticaju društva, ekonomije i kulture na razvoj identiteta pojedinca.


Matematika

1.2.1.f. Odabire i koristi odgovarajuća matematička sredstva (uključujući IT tehnologiju).4.1.1.c. Prikuplja, klasifikuje i povezuje podatke.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.2.c Objašnjava postojanje raznolikosti živih bića na Zemlji stavljajući ih u vezu s promjenama životne sredine.

IKT

















2.1.1.b Razlikuje vlastiti identitet od ostalih identiteta te obrazlaže višestrukost identiteta pojedinca.

Relevantni sektori KBE Objašnjenje kako se indikator odnosi na KBE

sektor

Tijesno povezani ishodi učenja koji se odnose na

KBE sektor

6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport8) Turizam

Savremeni globalni procesi u svijetu utiču na povezivanje različitih kulturnih identiteta i povezuju relevantne sektore: Umjetnost, zabavu, medije, Sport i Turizam. Kulturni identitet determinira velik broj pojmova i simbola koje su usvojili sami pojedinci - pripadnici određenih društvenih grupa, dok su im određen broj pojmova dali pojedinci- pripadnici drugih grupa kojima i sami pripadaju. Identitet pojedinca i grupe najbolje se vidi preko sektora Turizma i Umjetnosti, zabave i medija.

2.1.3.a Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose.


Matematika

2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija

Fizika

Biologija

1.2.2.c Objašnjava postojanje raznolikosti živih bića na Zemlji stavljajući ih u vezu s promjenama životne sredine.

IKT

















2.1.2.a Analizira egzistencijalna pitanja koja utiču na pojedinca i grupe.




5) Finansije i biznis9) Poduzetništvo8) Turizam

Savremeni ekonomski razvoj u svijetu povezan je sa navedenim relevantnim sektorima. Aktivnosti koje je potrebno preduzeti u pravcu podrške stvaranja dodatne vrijednosti za tradicionalne proizvode pojedinaca i grupa u naseljima- to su aktivnosti koje su usmjerene za osposobljavanje ruralne populacije, za iskorištavanje postojećih lokalnih potencijala s ciljem stvaranja dodatne vrijednosti, popravljanju ekonomske pozicije populacije, smanjenju siromaštva i afimaciji lokalnih proizvoda. Ovdje se u prvom redu misli na preradu savremene poljoprivredne proizvodnje; poduzetništvo; doradu i / ili pakovanje proizvoda poljoprivredne proizvodnje; izradu predmeta kućne radinosti, rukotvorina i suvenira od vune, kože, drveta; doradu, preradu, sušenje i pakovanje šumskog, livadskog, samoniklog, ljekovitog i eteričnog bilja; proizvode pčelarstva (meda, propolisa, matične mliječi, voska) i slično.

2.3.1.b Uspoređuje društvene promjene u prošlosti koristeći različite izvore.2.2.4.1. Analizira funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža.


Matematika

4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

















2.1.2.b Daje kritički osvrt o uticaju društva, ekonomije i kulture na razvoj identiteta pojedinca.



1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo

Savremeni globalni ekonomski razvoj preko Informaciono-komunikacione tehnologije i ostalih relevantnih sektora povezuje razvoj i identitet pojedinaca. Ubrzanim razvojem nauke i tehnologije, koji omogućavaju najrazvijenijim zemljama da učine iskorak iz industrijskog u postindustrijsko društvo, javlja se novi ekonomski poredak u svijetu. Društvo je zahvaćeno radikalnim, socijalnim promjenama, koje iz osnova mijenjaju njegovu strukturu i dinamiku.

2.1.3.b Kritički prosuđuje globalizaciju i njene uticaje i uticaj tehnologije na globalizaciju. 2.1.3.a Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose.


Matematika

2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

















2.1.3.a Analizira kako grupe, društva i kulture tumače ljudske potrebe i odnose.



8) Turizam7) Sport9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Grupe, društva i različite kulture u svijetu povezane su sa relevantnim sektorima. Savremeni društveni napredak doveo je do porasta životnog standarda u razvijenim zemljama u odnosu na nerazvijene, naročito preko Poduzetništva i Savremene poljoprivredne proizvodnje. Drugi primjer je pretvaranje civilizacije u pretežno sjedilački način života, gdje se sve više koristi Turizam, Sport, Poduzetništvo te Finansije i biznis.

2.2.4.1. Analizira funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža.2.2.4.2. Procjenjuje i utvrđuje značaj saobraćaja kao preduslova globalizacije.


Matematika

2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

5.1.2.b. Kritički procjenjuje aktivnosti koje drugi prezentuju putem Interneta.
















2.1.3.b Kritički prosuđuje globalizaciju i njene uticaje i uticaj tehnologije na globalizaciju.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis8) Turizam 7) Sport4) Energija

Globalizacija i njen uticaj kroz relevantne sektore povezuju privredne djelatnosti u svijetu. Globalizacija danas je proces privrednog, socijalnog, kulturnog i političkog djelovanja i prevazilazi granice nacionalnih država u kontekstu međunarodne saradnje. Negativne posljedice aktuelnih pojava posebno su vidljive u oblasti životne sredine. Analizira degradaciju čovjekovog ambijenta tako da se u okviru fenomena održivog razvoja razmatra tema ugrožene perspektive čovječanstva.

2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama.


Matematika

1.2.2.a. Diskutuje o mogućnosti postojanja rješenja i broju mogućih rješenja zadatog problema.2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.4.1.1.b. Predstavlja podatke u pogodnim formama prema tipu i sadržaju problema (listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafom, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima), pomoću kompjutera i bez njega.

Hemija

2.3.1.a. Objašnjava prirodne i antropogeno izazvane promjene i procese u prirodi. 2.3.1.b. Procjenjuje ekološku prihvatljivost pojedinih tehnoloških procesa kod iskorištavanja prirodnih resursa.2.3.1.c. Opisuje specifičnosti koncepta integrisanog pristupa u planiranju korištenja prirodnih resursa u hemijskoj tehnologiji, uključujući i održivi razvoj.

Fizika

5.3.1.a. Evaluira prednosti, ali i potencijalne opasnosti koje za društvo ima razvoj tehnologija.

Biologija

1.3.2.a Raspravlja o globalnim posljedicama prouzrokovanim neskladom žive i nežive prirode pogubnim za život na Zemlji.1.3.2.b Potkrepljuje dokazima posljedice globalnih klimatskih promjena u prostoru življenja i predlaže modele za unapređenje.1.3.3.a Potkrepljuje dokazima postojanje trajnijih poremećaja kao posljedice narušenog sklada žive i nežive prirode.1.3.3.b Analizira i stavlja u vezu ekonomski razvitak s prirodnim bogatstvima u prostoru življenja.

IKT

















2.1.3.c Procjenjuje ulogu i uticaj međunarodnih organizacija i multinacionalnih kompanija na proces globalizacije.




4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja 5) Finansije i biznis8) Turizam

Navedeni relevantni sektori Poduzetništvo te Finansije i biznis povezuju međunarodne organizacije i kompanije. Analizira međunarodne organizacije koje se bave ekonomskim, političkim i odbrambenim pitanjima, zatim zaštitom ljudskih prava i okoline te pitanjima sporta, nauke i kulture u svijetu. Organizacije koje su prisutne i koje pospješuju proces globalizacije su Međunarodni monetarni fond, Svjetska banka, Svjetska trgovinska organizacija, Afrička unija, Evropska unija i druge. Ove organizacije svojim djelovanjem, pristupom i odnosima prema državama članicama učestvuju u ekonomskim i političkim programima za razvoj privrede, pri čemu ubrzavaju proces globalizacije.

3.3.2.b Analizira i stavlja u vezu ekonomski razvoj s prirodnim bogatstvima.3.3.3.b Utvrđuje važnost očuvanja sklada ljudskog djelovanja na prirodnu ravnotežu (uzroke i posljedice njihovog poremećaja) KZT.


Matematika

2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.

Hemija

2.3.2.a. Analizira i stavlja u vezu ekonomski razvoj s prirodnim resursima.

Fizika


Biologija

1.3.3.b Analizira i stavlja u vezu ekonomski razvitak s prirodnim bogatstvima u prostoru življenja.

IKT





















3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Razvoj naselja uslovljen je uticajem prirodnih i društvenih faktora gdje su zastupljeni svi relevantni sektori: Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja, Poduzetništvo, Proizvodnja energije, prenos, efikasnost i Savremena poljoprivredna proizvodnja. Aktivnosti koje je potrebno preduzeti u pravcu podrške stvaranju dodatne vrijednosti za tradicionalne proizvode su one aktivnosti koje su usmjerene prema: osposobljavanje ruralne populacije za iskorištavanje postojećih lokalnih potencijala s ciljem stvaranja dodatne vrijednosti; popravljanju ekonomske pozicije populacije koja živi u naseljima; smanjenju siromaštva i afimaciji lokalnih proizvoda. Pri tome se u prvom redu misli na: preradu, doradu i / ili pakovanje proizvoda poljoprivredne proizvodnje; izradu predmeta kućne radinosti, rukotvorina i suvenira od vune, kože, drveta; doradu, preradu, sušenje i pakovanje šumskog, livadskog, samoniklog, ljekovitog i eteričnog bilja; proizvode pčelarstva (meda, propolisa, matične mliječi, voska) i slično.

2.2.4.1. Analizira funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža.2.2.2.b Analizira uzroke i posljedice prostornog razmještanja i povezuje ih s prirodnim i mehaničkim kretanjima.


Matematika

1.2.2.a. Diskutuje o mogućnosti postojanja rješenja i broju mogućih rješenja zadatog problema.2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija


Fizika

Biologija


IKT

















2.2.2.a Procjenjuje i prognozira odrednice geografskog determinizma i geografskog posibilizma.



3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja, 9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Geografski posibilizam daje veliki značaj relevantnim sektorima u geografskim istraživanjima. To je pogled na svijet u kojem se u odnosu čovjek - priroda daje prioritet čovjeku i društvu. Prirodnu osnovu tretira kao okolnost kojoj se čovjek može prilagoditi i naći odgovor na sve izazove. Jednostrana poimanja okoliša imala su tokom vremena ne samo načelne, već i vrlo važne privredne i političke posljedice na Zemlji; razumljivo da su se negativno odrazila i u svakodnevnoj praksi.

2.2.2.b Analizira uzroke i posljedice prostornog razmještanja i povezuje ih s prirodnim i mehaničkim kretanjima. 3.1.2.b Daje kritički osvrt na ekološku prihvatljivost obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.


Matematika

1.1.1.f. Povezuje skupovne relacije sa društvenim i prirodnim pojavama, tumači ih, izvodi zaključke na osnovu matematičkog izraza.2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.4.1.1.a. Identifikuje podatke koji se mogu obraditi statističkim metodama.4.1.2.b. Odabire i brani korištenje populacije ili uzorka populacije za odgovor na pitanje.

Hemija


Fizika

Biologija

1.3.5.a Uspoređuje rezultate istraživanja (eksperimentima, simulacijama ili video i multimedijalnim izvorima) s podacima iz različitih izvora kako bi dokazima potkrijepio mogućnosti održivog razvoja na Zemlji.

IKT

















2.2.2.b Analizira uzroke i posljedice prostornog razmještanja i povezuje ih s prirodnim i mehaničkim kretanjima.




1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)2) Zdravstvo 3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo 10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Uzroci i posljedice prostornog razmještaja i povezivanja prirodnog i mehaničkog kretanja stanovništva povezani su sa relevantnim sektorima razvoja.Rast i raspored stanovništva na Zemlji su vrlo neravnomjerni. Poznavanje faktora koji najviše utiču na neravnomjernost prostornog razmještaja stanovništva pomoći će u razumijevanju prirodnog i mehaničkog kretanja stanovništva, te koje mjere je neophodno poduzeti kako bi postigli optimalan razvoj stanovništva. Na veliku gustoću stanovništva uticali su različiti faktori. Najgušće naseljena područja u Evropi su industrijske zone, dok su u monsunskoj Aziji to najrazvijenija agrarna područja.

2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama.2.2.3. Potkrepljuje argumentima važnost provođenja različitih populacijskih politika na primjerima.


Matematika

1.1.1.f. Povezuje skupovne relacije sa društvenim i prirodnim pojavama, tumači ih, izvodi zaključke na osnovu matematičkog izraza.2.1.4.a. Formuliše i primjenjuje funkcije u stvarnim situacijama.

Hemija


Fizika

Biologija


IKT

3.4.11.c. Izrađuje prezentacije povezujući tekst, sliku, zvuk, hipertekst, video, animacije i sl.















Ishod: 3. analizira tipove i mjere provođenja različitih populacijskih politika

2.2.3. Potkrepljuje argumentima važnost sprovođenja različitih populacijskih politika na primjerima.



2) Zdravstvo8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo

Savremena populacijska politika u svijetu primjenjuje relevantne sektore: Zdravstvo, Turizam, Savremenu poljoprivrednu proizvodnju i Poduzetništvo. U gotovo svim razvijenim, ali i mnogim zemljama u razvoju s ciljem usmjeravanja razvoja i obnove stanovništva, te vlastite održivosti, poduzimaju se temeljito i sveobuhvatno razrađene mjere iz područja socijalne, privredne, stambene, obrazovne, pravne, finansijske, porezne i drugih politika. Navedenim se mjerama utiče na vitalne i privredne procese određene države, s krajnjim ciljem podizanja prirodnog prirasta.

3.3.3.a Stavlja u vezu ekspanzivni rast stanovništva i urbano-ekološke posljedice. 3.1.3. Ocjenjuje kako se energetski izvori racionalno koriste za održivi razvoj.


Matematika

2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika

Biologija


IKT
















2.2.4.1. Analizira funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja5) Finansije i biznis 9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam

Funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža povezana je preko relevantnih sektora.U savremenom globalnom povezivanju svijeta saobraćaj ima važnu ulogu u privrednom razvoju svake zemlje. On je faktor proizvodnje i razmjene, utiče na produktivnost, obim trgovine, koncentraciju stanovništva na nekom geografskom prostoru, transformaciju naselja i regija te određuje način rada i tokove migracije stanovništva. Saobraćaj također unapređuje kulturu naroda, a sektor Turizam u savremenom dobu se ne može ni zamisliti bez razvijenog i efikasnog prometa. S obzirom na različitosti geografskog prostora, kao podloge kojom se odvija saobraćaj u svijetu, razlikujemo tri osnovna oblika saobraćaja: kopneni, vodeni i vazdušni saobraćaj.

2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama. 3.1. Stavlja u vezu ekspanzivni rast stanovništva i urbano-ekološke posljedice.


Matematika

2.2.1.c. Predstavlja grafički i analizira međusobni odnos krivih (tumači informacije prezentirane u linearnim i nelineranim graficima).2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

3.1.1.b. Povezuje pojmove sa računarskim sistemom (hardverom i softverom).3.1.2.b. Provodi računske operacije u brojčanim sistemima.
















2.2.4.2. Procjenjuje i utvrđuje značaj saobraćaja kao preduslov globalizacije.



5) Finansije i biznis9) Poduzetništvo

Saobraćaj danas predstavlja preduvjet globalnog razvoja koji utiče na povezivanje ljudi i roba u svijetu. Snažno utiče na transformaciju prostora, regionalni razvoj, izgradnju urbanih i ruralnih naselja te povezivanje privrednih djelatnosti i aglomeracijskih područja. Saobraćaj utiče na veću produktivnost otvaranja novih radnih mjesta, stvaranju boljih uslova za život i cijenu zemljišta.

3.1.3. Ocjenjuje kako se energetski izvori racionalno koriste za održivi razvoj. 3.2.1. Kritički koristi informaciono--komunikacione tehnologije za vrednovanje informacija.


Matematika


Hemija

Fizika

Biologija

1.3.3.a Potkrepljuje dokazima postojanje trajnijih poremećaja kao posljedice narušenog sklada žive i nežive prirode.

IKT

3.1.2.b. Provodi računske operacije u brojčanim sistemima.
















2.3.1.a Analizira povezanost ključnih događaja i procesa na globalnom nivou.




9) Poduzetništvo,5) Finansije i biznis6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport

Globalizacija povezuje ključne događaje u svijetu preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Finansija i biznisa, Umjetnosti, zabave i medija te Sporta. Donosi sljedeće pozitivne efekte: značajno smanjenje prostorne i vremenske granice između pojedinih zemalja i kontinenata; omogućava učešće većeg broja zemalja u međunarodnoj ekonomiji, trgovini i finansijama, uključujući tu i zemlje u razvoju; pozitivno utiče na demokratske procese zemalja u razvoju, te na sektore: Turizam, Sport, Umjetnost, zabavu i medije. Ključni događaji, kao što su ratovi, epidemije i slično mogu imati veoma negativne posljedice na sektor Turizam, kao i na razvoj kreativnih industrija. Pojava geografskih nepogoda i katastrofa na globalnom nivou može značajno uticati na dešavanja na lokalnom nivou, kao naprimjer: pojava suše u pojedinim dijelovima svijeta dovodi do smanjene proizvodnje poljoprivrednih dobara, što za posljedicu ima njihovu nestašicu u drugim krajevima svijeta.

2.3.1.b Uspoređuje društvene promjene u prošlosti koristeći različite izvore. 2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama.


Matematika

2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika


Biologija

1.2.3.a Objašnjava geomorfološke i klimatske faktore koji objašnjavaju recentni biodiverzitet. 1.2.5.c Objašnjava historijske sukcesije u prirodi (paleontologija).1.2.5.d Analizira uticaj klimatskih promjena na Zemlji na biodiverzitet.

IKT







Predloženi resursi i aktivnosti za ocjenjivanje,










2.3.1.b Uspoređuje društvene promjene u prošlosti koristeći različite izvore.



2) Zdravstvo6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport9) Poduzetništvo8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Savremene društvene promjene posljedica su brojnih društvenih promjena i dešavanja u prošlosti.Savremene društvene promjene koriste izvore preko navedenih sektora: Zdravstva, Umjetnosti, zabave i medija, Sporta, Poduzetništva, Turizma i Savremene poljoprivredne proizvodnje.Razumijevanje historijskih prilika i karakteristika promjena, koje su se desile u industriji i društvu, doprinose većem napretku, tako što možemo uporedbom različitih promjena i njihovih ishoda odrediti pozitivne i negativne posljedice društvenih djelovanja. Naprimjer, uvođenje različitih inovacija u proizvodnji djelovalo je pozitivno na društveni razvoj u prošlosti, dok su neke inovacije, kao uvođenje GMO, doprinijele gotovo nestanku tradicionalnih sorti poljoprivrednih kultura, što je negativno djelovalo na razvoj stanovništva, posebno u zdravstvenom pogledu. Znanja, vještine i vrijednosti stečene učenjem u društveno-humanističkom području temelj su stvaranja odgovornog građanina, spremnog odgovoriti izazovima kulturnog društva. Potrebno je društvene promjene koje su se dogodile u prošlosti sagledati iz različitih uglova, te na osnovu vlastitih geografskih saznanja, donijeti odgovarajuće zaključke.

2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama.


Matematika


Hemija


Fizika


Biologija


IKT
















Ishod: 2. objašnjava kako različiti politički sistemi utiču na ekonomski razvoj

2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.




9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Zahvaljujući napretku nauke i tehnike, u posljednjih trideset godina došlo je do značajnih globalnih promjena u privrednom razvoju preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Finansija i biznisate Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti. U današnje vrijeme različiti politički sistemi imaju veliki uticaj u svijetu i povezuju privredni razvoj i poduzetništvo, te tako utiču na transformaciju geografskog prostora. Povoljni uslovi za razvoj privrednih djelatnosti u svijetu nastali su s pojavom naučno-tehničkih i tehnoloških dostignuća. Nedvojbeno je postojanje dostignuća, bilo da se radi o privredi u cjelini, ili pojedinačno, po granama. Različiti geografski prostori imaju različite tehnološke karakteristike u privrednom razvoju. Liberalni demokratski politički sistemi danas su odlika najmodernijih i najrazvijenih država svijeta, dok su manje demokratski sistemi odlika slabije razvijenih država.

2.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani privredni razvoj. 3.1.1. Povezuje i objašnjava strukturu tvari s njenim fizičkim i hemijskim osobinama u geoprostoru.


Matematika

2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija


Fizika

Biologija


IKT
















Ishod: 3. objašnjava karakteristike različitih političkih sistema u domovini i svijetu

2.3.3. Analizira nivoe vlasti svoje države kao i njihove karakteristike i uspoređuje ih s drugim državama.




5) Finansije i biznis9) Poduzetništvo1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)6) Umjetnost, zabava i mediji8) Turizam

Nivo vlasti u Bosni i Hercegovini kao i njihove karakteristike povezane su sa navedenim relevantnim sektorima: Finansijama i biznisom, Poduzetništvom, Informaciono-komunikacionom tehnologijom (IKT), Umjetnošću, zabavom i medijem te Turizmom.Bosna i Hercegovina je multietnička i višereligijska država. Ustav Bosne i Hercegovine i vlast na državnom nivou brinu o sljedećim funkcijama: Vanjskoj politici, Vanjskotrgovinskoj politici, Carinskoj politici, Monetarnoj politici, Finansiranju ustanova te Međunarodnim obavezama Bosne i Hercegovine. Razumijevanje nivoa vlasti u vlastitoj i drugim državama kao politika djelovanja pomaže studentima Finansija u poslovanju sa klijentima, tako što upoznaju različite načine potencijalnog djelovanja i unapređivanja poslovanja naprimjer, formiranje odgovarajućih poslovnih kredita, prijedloga i projekata. Studentima Turizma pomaže u razumijevanju - kako različiti nivoi vlasti pomažu razvoju sektora Turizma i kakvi projekti su neophodni na različitim državnim nivoima.

4.3.3. Analizira prednosti i nedostatke pristupanja BiH u EU i različitim međunarodnim integracijama. 4.3.4.b Analizira mogućnost polifunkcionalne saradnje BiH i susjednih zemalja.


Matematika


Hemija


Fizika

Biologija

IKT

















3.1.1. Povezuje i objašnjava strukturu tvari s njenim fizičkim i hemijskim svojstvima u geoprostoru.




3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam

Primjena strukture tvari s njenim fizičkim i hemijskim svojstvima u geoprostoru povezana je preko relevantnih sektora: Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Zdravstva, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti i Turizma. Aplikativna geografija teži da otkrije, objasni i predvidi zakonitosti u procesu preoblikovanja i iskorištavanja Zemljine površine - opis je pri tome sredstvo; uzročno objašnjenje i prostorno značenje pojava fizičkih i hemijskih procesa i novonastalih oblika je zadaća Geografije. Savremena poljoprivredna proizvodnja zastupljena je na različitim prostorima.Uočava i definiše faktore koji utiču na transformaciju prirodne sredine.



Matematika

1.1.1.f. Povezuje skupovne relacije sa društvenim i prirodnim pojavama, tumači ih, izvodi zaključke na osnovu matematičkog izraza.

Hemija

1.3.2.a. Analizira fizikalno-hemijske parametre na primjerima u atmosferi, hidrosferi i geosferi.1.3.2.b. Analizira kružne cikluse nemetala, te argumentuje kakve štetne posljedice nastaju u atmosferi ako se ciklusi naruše. 1.3.3.a. Kritički procjenjuje uticaj hemijskih promjena na okolinu (gorenje, kisele kiše, staklenički plinovi, korozija, učinak umjetnih gnojiva).2.1.1.a. Navodi izvore elementa i spojeva u prirodi.2.1.1.c. Primjenjuje simbolične prikaze potrebne za opisivanje kvalitativnog i kvantitativnog sastava vazduha, vode i zemljine kore.

Fizika


Biologija


IKT

3.2.7.a.Primjenjuje hardver i softver za konkretnu namjenu.
















3.1.2.a Objašnjava eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora povezujući ih s razvojem ekonomije.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Povezuje savremeni privredni razvoj obnovljivih i neobnovljivih izvora energije preko relevantnih sektora: Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnja, Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje te Turizma. Sve manje se koriste neobnovljivi izvori energije u razvijenim zemljama SAD i EU, što rezultira ekološkim posljedicama na biljne i životinjske vrste na Zemlji. U izvore energije koji se ne obnavljaju spadaju fosilna goriva: ugalj, nafta, prirodni gas i uranij; u ukupnoj svjetskoj potrošnji energije, fosilna goriva učestvuju sa oko 75%. Obnovljivi izvori energije su: energija vode, Sunčeva energija, energija vjetra, energija plime i oseke i energija termalnih izvora. Stavlja u vezu ekspanzivni rast stanovništva u urbanim centrima. Kritički se odnosi prema različitim političkim sistemima i s njima povezuje privredni razvoj s navedenim sektorima.

3.3.3.a Stavlja u vezu ekspanzivni rast stanovništva i urbano-ekološke posljedice.3.2. Daje kritički osvrt na različite političke sisteme i s njima povezani ekonomski razvoj.


Matematika

2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).2.3.1.b. Povezuje pretpostavke i argumente.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

3.1.3.a. Kritički razmatra eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.3.1.3.b. Uspoređuje različite izvore energije prema energijskoj efikasnosti. 3.1.3.c. Procjenjuje ekološku prihvatljivost pojedinih obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.3.3.3.b. Predlaže modele za racionalno korištenje i uštedu, obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

Fizika

1.3.4.e. Identifikuje i poredi obnovljive i neobnovljive izvore energije, te vrši samostalna istraživanja o alternativnim izvorima energije.1.3.4.f. Objašnjava zašto je Sunčevo zračenje krucijalan izvor energije za planetu Zemlju.3.2.2.f. Raspravlja o važnosti električne energije za društvo i privredu, argumentuje prednosti štednih sijalica i procjenjuje mjesečne troškove vezane za korištenje električne energije u sopstvenom domaćinstvu.

Biologija

1.3.3.b Analizira i stavlja u vezu ekonomski razvitak s prirodnim bogatstvima u prostoru življenja.1.3.3.a Potkrepljuje dokazima postojanje trajnijih poremećaja kao posljedice narušenog sklada žive i nežive prirode.

IKT

3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.















Ishod: 3. objašnjava značaj energije i analizira racionalno korištenje energetskih resursa u skladu sa očuvanjem prirode

3.1.3. Ocjenjuje kako se energetski izvori racionalno koriste za održivi razvoj.




4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Racionalno korištenje energije za održivi razvoj povezano je sa navedenim relevantnim sektorima: Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Poduzetništvom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i Turizmom, radi uštede i sve veće potražnje za energijom. Gledano sa stajališta korištenja određenog oblika energije, njen intenzitet ima vrlo važnu ulogu i zato postoji težnja da se pri analizi energetskih izvora odvojeno iskazuju intenzivni i ekstenzivni, odnosno kvalitativni i kvantitativni faktori, međutim, postoji mogućnost da se vrijednost izvora energije iskaže putem radne snage izvora.Analizira različite aspekte geografskog položaja u svijetu (izdvaja i upoređuje različite geološke, reljefne i bioklimatske cjeline). Za svaki rad potrebna je određena količina energije prema navedenim sektorima.

4.1.1.a Analizira različite aspekte geografskog položaja Evrope (izdvaja i upoređuje različite geološke, reljefne i bioklimatske cjeline)4.1.4.b Objašnjava uticaj i veze EU sa vanevropskim državama i integracijama (Australija, Kina, Japan, NAFTA i dr.).


Matematika

4.1.1.c. Prikuplja, klasifikuje i povezuje podatke.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

3.1.3.a. Kritički razmatra eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

3.1.3.b. Uspoređuje različite izvore energije prema energijskoj efikasnosti.

3.1.3.c. Procjenjuje ekološku prihvatljivost pojedinih obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

3.3.3.b. Predlaže modele za racionalno korištenje i uštedu, obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

Fizika

Biologija

1.3.3.a Potkrepljuje dokazima postojanje trajnijih poremećaja kao posljedice narušenog sklada žive i nežive prirode.3.3.1.a Predlaže modele za racionalno korištenje i uštedu iz obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.3.3.1.b Analizira posljedice korištenja fosilnih energenata i izvodi zaključak o njihovoj štetnosti na prirodu.

IKT

3.1.2.b. Provodi računske operacije u brojčanim sistemima.
















3.2.1. Kritički koristi informaciono-komunikacione tehnologije za vrednovanje informacija.3.2.2. Izrađuje model geografskog prostora koristeći IKT.




1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo2) Zdravstvo8) Turizam

Početkom XXI stoljeća javilo se novo pravilo poslovanja- internet mijenja svijet i povezan je sa relevantnim sektorima: Informaciono-komunikacionim tehnologijama (IKT), Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom, Poduzetništvom, Zdravstvom i Turizmom. S obzirom da je internet svjetska komunikacijska infrastruktura, zavisna od električne energije, značit će brži razvoj novih promjena i podstaći će nastanak novog softwera i hardwera, koji će promijeniti način života ljudi u svijetu. Za mnoge zemlje u svijetu internet se kao oblik komunikacije počeo već odavno koristiti u privrednim djelatnostima.Povezan je sa Geografsko- informacionim sistemima (GIS), modeliranjem reljefa i privrednim planovima.

3.2.2. Izrađuje model geografskog prostora koristeći IKT.1.3.2.a Koristi se geografskim informacionim sistemom (GIS), 3D modeliranjem reljefa i globalnim pozicijskim sistemom (GPS).


Matematika

2.2.3.b. Konstruiše rješenja u grafičkom prikazu (brojevna osa, koordinatni sistem, dijagrami, kompleksna ravan, brojevna kružnica).2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT

3.1.1.a. Tumači IKT pojmove.3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.3.1.3.c. Procjenjuje koju IKT uslugu treba koristiti u zavisnosti od potreba.5.1.1.b. Prosuđuje kritički informacije koje pronalazi na web-u.
















3.3.1. Potkrepljuje dokazima važnost očuvanja prirodnih resursa, prirodne i kulturne baštine KSKI.3.3.2.a Utvrđuje važnost postojanja različitih ekosistema za održivost života.




6) Umjetnost, zabava i mediji8) Turizam7) Sport2) Zdravstvo9) Poduzetništvo

Povezuje važnost očuvanja životne sredine.Utiče na održivi razvoj ekosistema s navedenim sektorima: Umjetnošću, zabavom i medijem, Turizmom,Sportom, Zdravstvom i Poduzetništvom.Turistička valorizacija uvjetovana je mnoštvom resursa preko sektora Umjetnosti, zabave i medija, Zdravstva i Poduzetništva razvoja. Predstavlja kompletnu ocjenu prirodnih i antropogenih resursa koji su značajni za razvoj sektora Turizma u jednom mjestu, zemlji i regiji.Posebnu ulogu imaju područja koja istovremeno nude prirodne i društveno atraktivne sadržaje. Stavlja u vezu rast stanovništva i urbano-ekološke posljedice stanovništva.Za uspješno organizovanje turističkog života potrebno je, osim raznolikih privlačnosti, raspolagati i drugim uslovima, kao što su: infrastruktura, kapital za investicije itd.Daje kritički osvrt na ekološke probleme te obnovljive i neobnovljive izvore energije.

2.2.4.1. Analizira funkcionalnost saobraćajnih sistema i saobraćajnih mreža. 3.1.2.b Daje kritički osvrt na ekološku prihvatljivost obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.


Matematika

2.2.3.c. Analizira suštinu problema i rješenja iz ilustracija (crtež, grafik, dijagram i sl.).2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija

4.4.2.a. Opisuje specifičnosti koncepta integrisanog pristupa u planiranju korištenja prirodnih resursa.

Fizika

Biologija


IKT

3.1.3.c. Procjenjuje koju IKT uslugu treba koristiti u zavisnosti od potreba.



Multi, inter ili transdiciplinarni projekat u sektoru ekonomije znanja













3.3.2.b Analizira i stavlja u vezu ekonomski razvoj s prirodnim bogatstvima.




4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam2) Zdravstvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Prirodni resursi imaju značajno mjesto za ekonomski razvoj. Ekonomski razvoj stavlja u vezu sa prirodnim bogatstvima preko relevantnih sektora: Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Turizma, Zdravstva te Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje.Objašnjava eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora povezujući ih sa privrednim djelatnostima. U prirodne resurse spadaju sve upotrebne vrijednosti koje se nalaze u prirodi i u koje nije uložen nikakav ljudski rad: ribe, divljač, rudno bogatstvo, šume, vodena energija, zemljište, razni biljni plodovi, tako da ih možemo povezati sa savremenim visokotehnološkim razvojem privrede u svijetu.Potkrepljuje dokazima važnost očuvanja prirodnih resursa i prirodne kulturne baštine.

3.1.2.a Objašnjava eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora povezujući ih s razvojem ekonomije.3.3.1. Potkrepljuje dokazima važnost očuvanja prirodnih resursa, prirodne i kulturne baštine KSKI.


Matematika


Hemija

4.4.2.a. Opisuje specifičnosti koncepta integrisanog pristupa u planiranju korištenja prirodnih resursa.

Fizika

Biologija


IKT
















Ishod: 3. dovodi u vezu tehnološki napredak i brojnost stanovništva s transformacijom prirodne sredine

3.3.3.a Stavlja u vezu ekspanzivni rast stanovništva i urbano-ekološke posljedice.



2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Dinamičan rast stanovništava na Zemlji utiče na urbano-ekološke posljedice životne sredine koje su povezane sa relevantnim sektorima: Zdravstvom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom te Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom. Analizira važnost očuvanja sklada ljudskog djelovanja na prirodnu ravnotežu - ono je posljedica niza ekoloških problema u urbanim sredinama. Problem današnjeg stanovništva ekumene nije u velikom ili malom broju, nego u velikim regionalnim razlikama ekonomskog razvoja, snažnoj koncentraciji na skučenom, uglavnom gradskom prostoru, i stalnom prostornom kretanju.

3.3.4.c Učestvuje aktivno u projektima zaštite i unapređenja životne sredine.3.3.3.b Utvrđuje važnost očuvanja sklada ljudskog djelovanja na prirodnu ravnotežu (uzroke i posljedice njihovog poremećaja) KZT.


Matematika

4.1.1.a.Identifikuje podatke koji se mogu obraditi statističkim metodama.4.2.2.c. Argumentuje moguće ishode u okviru datog problema.

Hemija

4.4.1.b. Ispituje zdravstvene rizike vezane uz kvalitet zraka i kvalitet opskrbe vodom i opisuje važnost monitoringa istih.4.4.2.a. Opisuje specifičnosti koncepta integrisanog pristupa u planiranju korištenja prirodnih resursa.

Fizika

Biologija


IKT

5.2.5.a. Kritički prosuđuje promjene u društvu koje nastaju pod utjecajem IKT-a.




Obnovljivi izvori energije (zavisno od regije)


Početak: broj stanovnika, gustoća stanovništva, prostorni razmještaj stanovništva, prirodni priraštaj, migracije stanovništva Sredina: proizvodnja hrane, poljoprivredne grane, važniji poljoprivredni proizvodi, prirodni resursi Kasnije: agrarno preduzetništvo, organska proizvodnja hrane, obnovljivi i neobnovljivi izvori energije, ljekovito bilje












3.3.3.b Utvrđuje važnost očuvanja sklada ljudskog djelovanja na prirodnu ravnotežu (uzroke i posljedice njihovog poremećaja) KZT.



2) Zdravstvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja

Utvrđivanje važnosti očuvanja sklada ljudskog djelovanja na prirodnu ravnotežu povezano je sa relevantnim sektorima: Zdravstvom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom i Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom. Industrijska i tehnološka revolucija sve više prijete razaranju i uništavanju prirodne ravnoteže i pojedinih ekosistema.Štete izazvane u biosferi prijete zaustavljanju razvoja.Rast stanovništava utiče na ekološke uslove razvoja.

3.3.3.b Utvrđuje važnost očuvanja sklada ljudskog djelovanja na prirodnu ravnotežu (uzroke i posljedice njihovog poremećaja) KZT.


Matematika


Hemija

4.4.1.b. Ispituje zdravstvene rizike vezane uz kvalitet zraka i kvalitet opskrbe vodom i opisuje važnost monitoringa istih.4.4.2.a. Opisuje specifičnosti koncepta integrisanog pristupa u planiranju korištenja prirodnih resursa.

Fizika


Biologija


IKT





Obnovljivi izvori energije (zavisno od regije)


Početak: broj stanovnika, gustoća stanovništva, prostorni razmještaj stanovništva, prirodni priraštaj, migracije stanovništva Sredina: proizvodnja hrane, poljoprivredne grane, važniji poljoprivredni proizvodi, prirodni resursi Kasnije: agrarno preduzetništvo, organska proizvodnja hrane, obnovljivi i neobnovljivi izvori energije, ljekovito bilje











Ishod: 4. predlaže mjere unapređenja zaštite životne sredine

3.3.4.a Provodi različite mjere zaštite i unapređenja životne sredine.



3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Potrebno je provoditi različite mjere zaštite i unapređenja životne sredine preko relevantnih sektora razvoja: Tenologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Proizvodnje enregije, prenosa i efikasnosti.Studenti trebaju poznavati kako različite industrije štetno djeluju na životnu sredinu i koje mjere koristiti kako bi izbjegli efekte koji su štetni. Koristiti savremene tehnološke mjere na osnovu rezultata istraživanja prostora.Uočava i definiše faktore koji utiču na transformaciju prirodne sredine u geografsku sredinu.



Matematika

3.2.2.a. Rješava problemske situacije procjenjujući i predviđajući rezultate mjerenja.

Hemija

3.3.3.b. Predlaže modele za racionalno korištenje i uštedu, obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

Fizika

Biologija

1.3.4.a Zauzima stav i predlaže mjere za održivi razvoj na osnovu procjene stanja ekosistema.1.3.4.b Potkrepljuje valjanim dokazima (argumentima) i predlaže mjere za očuvanja prirodnih bogatstava i spomenika prirode.1.3.5.a Uspoređuje rezultate istraživanja (eksperimentima, simulacijama ili video i multimedijalnim izvorima) s podacima iz različitih izvora kako bi dokazima potkrijepio mogućnosti održivog razvoja na Zemlji.1.3.5.b Predlaže mjere zaštite i unapređenja životne sredine.

IKT

3.4.11.a. Izrađuje tekstualni dokument povezujući tekst, slike, tablice, formule, fusnote, reference i sl.3.4.11.b. Izrađuje proračunske tabele povezujući više tabela, grafikona, formula i funkcija (logičke, datumske,…).















Ishod: 4. predlaže mjere unapređenja zaštite životne sredine

3.3.4.b Utvrđuje važnost korištenja obnovljivih izvora energije.




4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo

Važnost korištenja obnovljivih izvora energije danas se zasniva na znanju, razvijenoj infrastrukturi, visokoj tehnologiji i inovacijama koji su povezani sa relevantnim sektorima: Proizvodnjom energije, prenosom, efikasnošću, Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom, Turizmom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom i Poduzetništvom. Energija je uslov opstanka čovjeka na Zemlji i glavni faktor ekonomskog i društvenog razvoja svake zemlje. Njen intezitet ima vrlo važnu ulogu i zato postoji težnja da se pri analizi energetskih izvora odvojeno iskazuju kvalitativni i kvantitativni faktori. Pomoću nje pokrećemo mašine, koristimo je za ogrjev, topljenje, hlađenje te u različitim hemijskim i biološkim procesima.

3.3.4.b Utvrđuje važnost korištenja obnovljivih izvora energije.3.3.4.a Provodi različite mjere zaštite i unapređenja životne sredine.


Matematika

1.1.1.f. Povezuje skupovne relacije sa društvenim i prirodnim pojavama, tumači ih, izvodi zaključke na osnovu matematičkog izraza.

Hemija

3.1.3.a. Kritički razmatra eksploataciju obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.3.1.3.b. Uspoređuje različite izvore energije prema energijskoj efikasnosti. 3.1.3.c. Procjenjuje ekološku prihvatljivost pojedinih obnovljivih i neobnovljivih izvora energije.

Fizika

Biologija

1.3.4.a Zauzima stav i predlaže mjere za održivi razvoj na osnovu procjene stanja ekosistema1.3.4.b Potkrepljuje valjanim dokazima (argumentima) i predlaže mjere za očuvanja prirodnih bogatstava i spomenika prirode.1.3.5.a Uspoređuje rezultate istraživanja (eksperimentima, simulacijama ili video i multimedijalnim izvorima) s podacima iz različitih izvora kako bi dokazima potkrijepio mogućnosti održivog razvoja na Zemlji.1.3.5.b Predlaže mjere zaštite i unapređenja životne sredine.3.3.3.b Procjenjuje prednosti i nedostatke različitih izvora obnovljive energije za održivi razvoj.3.3.3.c Ocjenjuje kako se obnovljivi energetski izvori trebaju koristiti racionalno za održivi razvoj.

IKT

3.3.10.b. Koristi internetske alate za komunikaciju i rad na zajedničkom zadatku.















Ishod 1. analizira geografski položaj i granice Evrope i upoređuje veličinu Evrope s drugim kontinentima

4.1.1.a Usvaja pojmovno-terminološki sistem regionalne geografije kao naučne discipline.4.1.1.a Analizira različite aspekte geografskog položaja Evrope (izdvaja i upoređuje različite geološke, reljefne i bioklimatske cjeline).



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Savremeni ekonomski razvoj povezan je sa regionalnim privrednim razvojem preko relevantnih sektora: Poduzetništva, Savremene poljoprivredne proizvodnje i Turizma. Analizira različite aspekte položaja Evrope s ostalim regijama u svijetu. Glavni postupak u regionalnoj geografiji je regionalizacija koja pokriva odgovarajuće tehnike prostornog razgraničenja među regijama; okupljanje stanovništva i privrednih djelatnosti oko središta razvoja, čime se stvaraju prosperitetne regije i problemska područja.

4.1.1.a Analizira različite aspekte geografskog položaja Evrope (izdvaja i uspoređuje različite geološke, reljefne i bioklimatske cjeline).


Matematika


Hemija

Fizika

Biologija

1.1.1.b Analizira tipove ekoloških sistema, utvrđujući njihove razlike.1.1.3.a Prepoznaje i imenuje predstavnike organizama iz svih biogeografskih regija.

IKT

3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.3.1.3.c. Procjenjuje koju IKT uslugu treba koristiti u zavisnosti od potreba.















Ishod: 2. objašnjava prirodno-geografske i društveno-geografske odlike Evrope

4.1.2. Objašnjava međuzavisnost Evrope i vanevropskih kontinenata i dovodi u vezu društvene, političke i ekonomske veze.



9) Poduzetništvo10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam7) Sport2) Zdravstvo6) Umjetnost, zabava i mediji

Povezanost Evrope i vanevropskih kontinenata dovodi u vezu sa relevantnim sektorima: Poduzetništvom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Turizmom, Sportom, Zdravstvom te Umjetnošću, zabavom i medijem.Analizira značaj preko sportskih takmičenja, sportskih aktivnosti na svjetskom globalnom nivou, kao što je organizacija velikih sportskih takmičenja - predstavnici evropskih i vanevropskih zemalja međusobno predstavljaju svoje zemlje, kulturu, jezik i običaje. Sportske aktivnosti predstavljaju važan aspekt povezivanja naroda sa različitih područja, što implicira uspostavom veza na političkom, ekonomskom i društvenom planu. Organizacijom takmičenja u pojedinim prostorima širom svijeta, turističke destinacije bivaju prepoznate od strane stanovnika zemalja učesnica, što dovodi do promocije privrednog razvoja. Razvoju sektora Poduzetništva je pridonijela i rastuća potražnja za sportom i sportskim proizvodima.Prikazuje i objašnjava važnost saobraćaja i saobraćajne infrastrukture za razvoj privrede. Studenti trebaju razumjeti, kako monopolizacija pojedinih rijetkih mineralnih sirovina visokotehnološke industrije može dovesti do zavisnosti o pojedine države, i do političke nestabilnosti u svijetu.

4. Prikazuje i objašnjava važnost saobraćaja, saobraćajne povezanosti, ponaša se u skladu sa saobraćajnim pravilima.


Matematika


Hemija

Fizika

Biologija


1.1.3.a Prepoznaje i imenuje predstavnike organizama iz svih biogeografskih regija.

IKT
















Ishod: 3. analizira povezanost geografskih regija Evrope

4.1.3. Izdvaja i objašnjava regije u Evropi na bazi specifičnih historijskih, geopolitičkih, ekonomskih i kulturnih odlika i objašnjava njihove pozicije u Evropi.




4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis8) Turizam7) Sport

Evropa je tradicionalno podijeljena na bazi specifičnih historijskih, geopolitičkih, ekonomskih i kulturnih odlika preko relevantnih sektora: Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Poduzetništva, Finansija i biznisa, Turizma, te Sporta. Evropa se tradicionalno dijeli na šest geografsko-kulturnih područja: Zapadna Evropa - 7 država, Sjeverna Evropa (Skandinavija i Baltičke republike) - 8 država, Srednja Evropa - 10 država s Hrvatskom, Južna Evropa - 9 odnosno 11 država (s Kiprom i Turskom), Jugoistočna Evropa (s Balkanom) - Istočna Evropa - 4 države s Rusijom. Poznavanje regionalne podjele Evrope i geografskih karakteristika evropskih regija pomaže studentima u prilagođavanju njihovih poslovnih potreba i planiranju budućih biznis projekata.

4.1.1.a Analizira različite aspekte geografskog položaja Evrope (izdvaja i uspoređuje različite geološke, reljefne i bioklimatske cjeline).


Matematika

4.1.1.b. Predstavlja podatke u pogodnim formama prema tipu i sadržaju problema (listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafom, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima), pomoću kompjutera i bez njega.

Hemija

Fizika


Biologija

IKT
















Ishod: 4. objašnjava ulogu Evropske unije u procesu ujedinjenja Evrope

4.1.4.a Analizira i objašnjava organizaciju i ciljeve Evropske unije.




5) Finansije i biznis3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja 9) Poduzetništvo 4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost

Savremeni ekonomski razvoj Evropske unije povezan je sa svim relevantnim sektorima: Poduzetništvom, Tehnologijom materijala i visokotehnološkom proizvodnjom, Savremenom poljoprivrednom proizvodnjom, Poduzetništvom i Proizvodnjom energije, prenosom efikasnošću. Analizira uzroke i posljedice dekolonizacije privrede na geografskoj karti.Objašnjava uzroke i posljedice dekolonizacije zemalja u svijetu. Evropska unija - nastala je iz Evropske zajednice na temelju Maastrichtskog sporazuma, koji je stupio na snagu 1.11.1993. godine. Osim dotadašnjih zajedničkih ciljeva Evropske zajednice, djelovanje je prošireno na zajedničku unutrašnju i odbrambenu politiku, saradnju na području unutrašnje politike i pravosuđa te ulogu Evropske monetarne unije. Treba istaći nastojanje mnogih istočnoevropskih zemalja, koje teže da što prije postanu članice EU, jer u ovoj organizaciji vide svoj brži budući privredni razvoj.

4.2.4.b Analizira uzroke i posljedice dekolonizacije na savremenu geopolitičku kartu svijeta.4.2.4.a Objašnjava uzroke, rasprostranjenost i posljedice kolonizacije vanevropskih kontinenata.


Matematika

4.1.1.b. Predstavlja podatke u pogodnim formama prema tipu i sadržaju problema (listom, tabelom, tabelom frekvencija, grafom, grafikonom, linijskim, stupčastim i kružnim dijagramima), pomoću kompjutera i bez njega.

Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















Ishod: 4. objašnjava ulogu Evropske unije u procesu ujedinjenja Evrope

4.1.4.b Objašnjava uticaj i veze EU sa vanevropskim državama i integracijama (Australija, Kina, Japan, NAFTA i dr.).



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost1) Informaciono-komunikacione tehnologije (IKT)

EU je zasnovan na ekonomskom povezivanju država u svijetu, odnosno „udruživanju ekonomija“. Ubrzana globalizacija i otvaranje novih tržišta će uveliko uticati na Evropu, njenu teritoriju, gradove i regije u svijetu.

4.2.1.b Analizira prostornost pojedinih kontinenata.


Matematika


Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















Ishod: 1. objašnjava geografski položaj, veličinu i granice vanevropskih kontinenata

4.2.1.a Analizira pozitivne i negativne aspekte geografskog položaja pojedinih kontinenata.4.2.1.b Analizira prostornost pojedinih kontinenata.



3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja9) Poduzetništvo 4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam 6) Umjetnost, zabava i mediji

Analizira i povezuje relevantne privredne sektore: Tehnologiju materijala i visokotehnološku proizvodnju, Poduzetništvo, Proizvodnju energije, prenos, efikasnost, Savremenu poljoprivrednu proizvodnju, Turizam, Umjetnost, zabavu i medije. Procjenjuje prirodno-geografska obilježja kontinenata, geološku strukturu, reljef, klimu, vode, biljni i životinjski svijet, stanovništvo i privredni razvoj.

4.2.2.b Procjenjuje prirodno-geografska obilježja na osnovu kojih je moguć ekonomski razvoj pojedinih kontinentalnih regija.


Matematika


Hemija

Fizika


Biologija

IKT















Ishod: 2. analizira fizičko-geografske karakteristike vanevropskih kontinenata

4.2.2.a Uspoređuje prirodno-geografsku raznolikost pojedinih kontinenata.4.2.2.b Procjenjuje prirodno-geografska obilježja na osnovu kojih je moguć ekonomski razvoj pojedinih kontinentalnih regija.



2) Zdravstvo3) Tehnologija materijala i visokotehnološka proizvodnja10) Savremena poljoprivredna proizvodnja4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo8) Turizam

Prirodno-geografska raznolikost pojedinih kontinenata može se pratiti preko relevantnih sektora: Zdravstva, Tehnologije materijala i visokotehnološke proizvodnje, Savremene poljoprivredne proizvodnje, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Poduzetništva i Turizma.Analizira popis stanovništva koji se provodi u svim zemljama svijeta; procjenjuje se da na Zemlji živi oko 6,5 milijardi stanovnika. Svi dijelovi Zemlje nisu jednako naseljeni. Na to utiču različiti prirodni uslovi: padavine, klima, vegetacija i reljef. Analizira pozitivne i negativne aspekte privrednog razvoja kontinenata te prostorni razmještaj stanovništva po kontinentima.

4.2.1.a Analizira pozitivne i negativne aspekte geografskog položaja pojedinih kontinenata.


Matematika


Hemija

Fizika

Biologija



IKT
















Ishod: 3. uočava sličnosti i razlike u društveno-ekonomskom razvoju vanevropskih kontinenata

4.2.3. Daje kritički osvrt o značaju pojedinih država vanevropskih kontinenata u kreiranju političke, ekonomske i kulturne karte svijeta i stvaranju novih nacija (SAD, Australija...).




10) Savremena poljoprivredna proizvodnja 4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost9) Poduzetništvo8) Turizam

Savremeni ekonomski razvoj na geografskim kartama vanevropskih kontinenata u kreiranju političke, ekonomske i kulturne karte svijeta i stvaranje novih nacija može se najbolje vidjeti preko relevantnih sektora: Savremene poljoprivredne proizvodnje, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Poduzetništva i Turizma. Historijsko-geografsko posmatranje promjena u svijetu pomoći će studentima u razumijevanju i pravilinijem donošenju odluka u budućnosti. Geografski gledano, kontinent prestavlja jednu veliku, međusobno povezanu kopnenu površinu, potpuno ili skoro potpuno omeđenu vodom ili nekom drugom prirodnom granicom. Tako recimo, velike kopnene površine koje su povezane samo uskim prijelazima, (Afrika i Azija) posmatraju se kao različiti kontinenti. Pored ovog, postoji i historijsko-politički, kulturni, ekonomski i vojni aspekt termina kontinent.



Matematika


Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















Ishod: 4. objašnjava posljedice kolonijalne zavisnosti pojedinih vanevropskih kontinenata

4.2.4.a Objašnjava uzroke, rasprostranjenost i posljedice kolonizacije vanevropskih kontinenata.4.2.4.b Analizira uzroke i posljedice dekolonizacije na savremenu geopolitičku kartu svijeta.



9) Poduzetništvo5) Finansije i biznis6) Umjetnost, zabava i mediji8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Objašnjava privredni razvoj prema relevantnim sektorima: Poduzetništvu, Finansijama i biznisu, Umjetnosti, zabavi i medijima, Turizmu i Savremenoj poljoprivrednoj proizvodnji. Izdvaja dinamičan razvoj industrije, poljoprivrede i tehnološkog razvoja u SAD, Evropi i Aziji.Analizira prednosti privrednog razvoja regije u Evropi.Objašnjava globalni politički uticaj na sektore Poduzetništvo, Finansije i biznis, Turizam i Savremenu poljoprivrednu proizvodnju.Dekolonizacija većine svjetskih prostora uslovila je da velike kolonijalne sile više nemaju potpuni pristup prirodnim resursima u svojim bivšim kolonijama, što znači da na druge načine moraju doći do njih.



Matematika


Hemija

Fizika

Biologija

IKT

3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.5.1.1.b. Prosuđuje kritički informacije koje pronalazi na web-u.















Ishod: 1. analizira historijski i teritorijalni razvoj države BiH

4.3.1. Daje kritički osvrt na teritorijalni razvoj od najstarijih vremena do danas.4.3.2. Procjenjuju uticaj prirodne osnove na društveni i privredni razvoj BiH.



6) Umjetnost, zabava i mediji9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost8) Turizam10) Savremena poljoprivredna proizvodnja

Savremeni teritorijalni razvoj od najstarijih vremena do danas u Bosni i Hercegovini možemo pratiti preko relevantnih sektora: Umjetnosti, zabave i medija, Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti, Turizma te Savremene poljoprivredne proizvodnje. Prirodna osnova u Bosni i Hercegovini odlučujuće je uticala na društveni i privredni razvoj; prostori na sjeveru i jugu okrenuti su razvoju poljoprivrede, a centralni dijelovi razvoju industrije.



Matematika


Hemija

Fizika


Biologija

IKT
















Ishod: 3. analizira veze između BiH i međunarodnih integracija

4.3.3. Analizira prednosti i nedostatke pristupanja BiH u EU i različitim međunarodnim integracijama.4.3.4.b Analizira mogućnost polifunkcionalne saradnje BiH i susjednih zemalja.



4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam2) Zdravstvo

Bosna i Hercegovina zauzima povoljan položaj u Evropi. Prednosti Bosne i Hercegovine su što raspolaže značajnim prirodnim i društvenim resursima za privredni razvoj. Zbog političkih problema Bosna i Hercegovina zaostaje od ostalih zemalja za članstvom u Evropskoj uniji. Izgradnjom nove infrastrukture u Bosni i Hercegovini doći će do bržeg integrisanja u Evropsku uniju. Ključni problemi razvoja Bosne i Hercegovine su administrativno-političko uređenje, koje negativno utiče na brži ekonomski razvoj.

4.1.4. Objašnjava uticaj i veze EU sa vanevropskim državama i integracijama (Australija, Kina, Japan, NAFTA i dr.). 4.1.4. Analizira i objašnjava organizaciju i ciljeve Evropske unije.


Matematika


Hemija

Fizika

Biologija

IKT
















Ishod: 4. objašnjava prirodno-geografska i društveno-geografska obilježja susjednih zemalja

4.3.4.a Analizira povezanost prirodno-geografskih i društveno-geografskih procesa i pojava u susjednim zemljama.




6) Umjetnost, zabava i mediji7) Sport9) Poduzetništvo4) Proizvodnja energije, prenos, efikasnost10) Savremena poljoprivredna proizvodnja8) Turizam

Savremeni ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine povezan je sa prirodnim i društveno-geografskim procesima preko relevantnih sektora: Umjetnosti, zabave i medija, Sporta, Poduzetništva, Proizvodnje energije, prenosa, efikasnosti,Savremene poljoprivredne proizvodnje i Turizma.Danas cestovne prometnice u Bosni i Hercegovini, uključujući i glavni grad Sarajevo, spadaju među lošije u Evropi. U tom pogledu na važnosti prometa u Bosni i Hercegovini dobija cestovni pravac koridor V-C: Sava- Neum, s priključkom na autoput Zagreb - Beograd, i nastavkom prema Budimpešti s jedne strane, i uključenjem na jadransko-jonski autoput na drugoj strani.

4.2.3. Daje kritički osvrt o značaju pojedinih država vanevropskih kontinenata u kreiranju političke, ekonomske i kulturne karte svijeta i stvaranju novih nacija (SAD, Australija...).


Matematika

2.3.2.c. Primjenjuje induktivni i deduktivni način zaključivanja.

Hemija

Fizika

Biologija



IKT

3.1.3.a. Stvara sadržaje pomoću odgovarajućih IKT uređaja.3.1.3.c. Procjenjuje koju IKT uslugu treba koristiti u zavisnosti od potreba.3.1.4.a. Vrednuje i odabire IKT za određene potrebe (referate, prezentacije).5.1.1.b. Prosuđuje kritički informacije koje pronalazi na web-u.









enablebih.orgenablebih.org/doc_ppdm_stem/stem/bos/onpp bos/bos-onpp-geo.pdf · save the children...

Documents