bosanski, hrvatski, srpski jezik i knjiŽevnost · pdf fileusmena narodna knjiŽevnost ......

BOSANSKI, HRVATSKI, SRPSKI JEZIK I KNJIEVNOST

Predmetna komisija Doc.dr. Edina Murti Aida Belagi Jaarevi

Lejla Tuce

Sarajevo, mart 2017.

KATALOG PITANJA za eksternu maturu srednja kola

SADRAJ

1. UVOD....................................................................................................................................3

2. OPI CILJEVI ISPITA I ISHODI........................................................................................ 3

A) KNJIEVNOST ...........................................................................................................3

B) JEZIK ...........................................................................................................................4

3. VRSTE ZADATAKA I OCJENJIVANJE............................................................................5

4. UPUTSTVA ZA TESTIRANJE............................................................................................5

5. KATALOG SA PITANJIMA................................................................................................7

TEORIJA KNJIEVNOSTI...............................................................................................7

ANTIKA KNJIEVNOST..............................................................................................9

STARE ISTONJAKE KNJIEVNOSTI.....................................................................12

SREDNJOVJEKOVNA KNJIEVNOST BOSNE I HERCEGOVINE..........................13

HUMANIZAM I RENESANSA......................................................................................14

USMENA NARODNA KNJIEVNOST.........................................................................16

KNJIEVNOST NA ORIJENTALNIM JEZICIMA.......................................................18

BAROK I MANIRIZAM..................................................................................................19

KLASICIZAM, RACIONALIZAM I PROSVJETITELJSTVO U EVROPSKOJ

KNJIEVNOSTI..............................................................................................................20

ROMANTIZAM U EVROPSKOJ KNJIEVNOSTI......................................................21

ROMANTIZAM U KNJIEVNOSTI JUNOSLAVENSKIH NARODA.....................23

REALIZAM U EVROPI...................................................................................................25

REALIZAM KOD JUNOSLAVENSKIH NARODA...................................................27

MODERNA U SVJETSKOJ KNJIEVNOSTI...............................................................28

MODERNA U JUNOSLAVENSKIM KNJIEVNOSTIMA.......................................29

KNJIEVNOST IZMEU DVA SVJETSKA RATA U EVROPI..................................30

JUNOSLAVENSKE KNJIEVNOSTI IZMEU DVA SVJETSKA RATA...............30

SAVREMENA SVJETSKA KNJIEVNOST.................................................................32

SAVREMENA KNJIEVNOST U JUNOSLAVENSKIM KNJIEVNOSTIMA......33

POSTMODERNA U SVJETSKOJ KNJIEVNOSTI.....................................................36

POSTMODERNA U BOSANSKOHERCEGOVAKOJ KNJIEVNOSTI.................36

1

PRAVOPIS...................................................................................................................38

FONETIKA I FONOLOGIJA......................................................................................41

MORFOLOGIJA..........................................................................................................42

SINTAKSA..................................................................................................................45

SEMANTIKA..............................................................................................................47

ZADACI POVEZIVANJA..........................................................................................48

RJEENJA ZADATAKA............................................................................................50

PRIMJERI URAENIH TESTOVA...........................................................................64

LITERATURA ............................................................................................................84

2

1. UVOD

Bosanski, hrvatski, srpski jezik i knjievnost je obavezan predmet na eksternoj maturi u

Kantonu Sarajevo. Uenici nakon zavrene srednje kole (etverogodinje obrazovanje) polau

eksternu maturu. Eksternom maturom se provjeravaju znanja, sposobnosti i vjetine steene

tokom srednjeg etverogodinjeg gimnazijskog obrazovanja. S tim u vezi izraen je Katalog

zadataka za polaganje ispita eksterne mature iz predmeta Bosanski, hrvatski, srpski jezik i

knjievnost koji obuhvata najvanije programske sadraje iz maternjeg jezika i knjievnosti,

to e posluiti uenicima kao kvalitetna osnova za pripremanje ispita. Katalog zadataka za

polaganje eksterne mature temeljni je dokument ispita u kojem su navedeni opi ciljevi ispita,

struktura testa zasnovana na kompetencijama definisanim Nastavnim planom i programom za

gimnazije, pravila izrade testa, literatura i zadaci kao i oznaeni brojevi rjeenja zadataka.

OPI CILJEVI I ISHODI

Eksterna matura je ispit kojim se eli provjeriti nivo usvojenih znanja i stepen sposobnosti koje

su uenici razvili u toku gimnazijskog obrazovanja, a u skladu s ciljevima i zadacima

postavljenim kada je u pitanju prouavanje maternjeg jezika i knjievnosti, prema Nastavnom

planu i programu gimnazijskog obrazovanja.

Pri izradi kataloga za eksternu maturu za Bosanski, hrvatski, srpski jezik i knjievnost uzeti su

u obzir i ishodi znanja navedeni u Zajednikoj jezgri Nastavnih planova i programa (ZJNPP),

a koji podrazumijevaju kompetencije: komunikacijska kompetencija, informatika pismenost,

uiti kako se ui, drutvena i graanska kompetencija, samoinicijativa i poduzetnika

kompetencija, kulturna svijest i kreativno produktivna kompetencija (Agencija za

predkolsko, osnovno i srednjokolsko obrazovanje, Mostar, 2013.), u ishode znanja koji e se

provjeravati eksternom maturom uvrteni su i sljedei:

A. KNJIEVNOST

U oblasti knjievnosti uenici / uenice bi trebali / trebale:

razlikovati narodu / usmenu od umjetnike / pisane knjievnosti;

prepoznavati vrste i obiljeja narodnih / usmenih pjesama;

poznavati formalne i sutinske osobenosti knjievnih rodova;

poznavati nazive knjievnih vrsta;

definirati knjievne vrste;

3

prepoznaje i objanjava kljune ideje teksta i njihovih razrada; rezimira kljune ideje na

osnovu detalja koji ih dokazuju;

analizira likove, dogaaje i ideje, njihove meuodnose u tekstu;

utvruje kako taka gledita ili namjera utjee na oblikovanje sadraja i naina pisanja

teksta;

prepoznavati osjeanja izraena u lirskoj pjesmi,

uoavati i odreivati stilska izraajna sredstva;

prepoznati vrstu pjesme prema motivu;

primjenjivati znanja o organizaciji strofe i stiha;

prepoznavati i odreivati vrstu pjesme prema obliku;

prepoznavati naslov djela, ime autora i vrstu knjievnog djela na osnovu datog odlomka;

povezivati naziv djela i ime autora;

povezivati vrstu i naziv knjievnog djela;

povezivati knjievni period i autora knjievnog djela;

povezivati likove i knjievno djelo;

definisati pojam epskih vrsta razliitog porijekla;

prepoznavati motive i kompoziciju;

karakterizirati lik na osnovu datog odlomka;

razlikovati pojedine dramske vrste;

prepoznavati sutinu dramske radnje, dramskog sukoba, odlike damskog govora

(monolog i dijalog);

odrediti kompoziciju dramskog djela;

poznavati odreene pojmove iz medijske kulture (televizija, tampa, snimanje filma,

strip).

B. JEZIK

U oblasti jezika uenici / uenice bi trebali / trebale:

poznavati historijski razvoj maternjeg jezika;

poznavati razvoj i vrste pisma;

definisati pojam jezika kao sredstva za sporazumijevanje, pojam standardnoga jezika;

definisati i razlikovati jezike jedinice;

prepoznavati, razlikovati, tumaiti i primjenjivati glasovne promjene i odstupanja;

4

poznavati osnovna pravila akcentovanja (vrste akcenta / naglaska, mjesto akcenatske

cjeline;

akcenat / naglasak u rijei, naglaene / akcentirane i nenaglaene / neakcentirane rijei;

poznavati i razlikovati vrste rijei i znati njihove morfoloke osobine (znaenja,

promjene, gramatike kategorije i leksike osobine);

prepoznavati tvorbu rijei (prefiks, sufiks, korijen rijei, naini tvorbe rijei);

poznavati i razlikovati slubu / funkciju rijei u reenici;

razumjeti i primjenjivati naine sklapanja jednostavnih reenica u sloenu;

razumjeti i prepoznavati odnose meu klauzama u sloenoj reenici;

prepoznavati vrste nezavisnosloenih reenica i znati tipine veznike

prepoznavati vrste zavisnosloenih reenica;

poznavati i primjenjivati osnovna pravopisna pravila (upotreba velikog i malog slova,

sastavljeno i rastavljeno pisanje rijei, upotreba rijeice ne, pisanje rijei s glasovima: