1

اظرہ:وابنطاالصح

االصح:اظرہ:وابنط 2

رضوری::لیصفت

اظرہ:وابنط:االصح : وظع:

:ادقس:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:ہیلعہللتمح:اۃنسل:یحم:خیااشمل:خیش : واظع: رضحت

ء:ربوز:ہعمج1991اتسگ::31اطمقب::ھ1411رفص:ارفظمل::: 11: اترخی:وظع:

اندگویی:ارٹسٹی:151،:3وصیف:دبعارلنمح:اصبح:ےک:اکمؿ:یئبمب:ربمن: : اقمؾ:::::::::::::::

اصبح:داتم:رباکمہت:دمحم:ااضفؽ:ارلنمحرضحت:ومالان:خیش:ادحلثی: : رمبت:::::::::::::

ء:ربوز:ہتفہ2117 یرفور:11ھ::اطمقب:1438 االویل:یامجد13 : ااشتع اترخی

رکایچ،2البک::،:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف،:نشلگ:اابقؽ،رشن:و:ااشتعہبعش: : زری :اامتہؾ::::

92.316.7771051+،:92.21.34972080+راہطب::11182وپٹس:سکب::

khanqah.ashrafia@gmail.comای:لیم:

،رکایچ،:اپاتسکؿ2بتک:اخہن:رہظمی،نشلگ:اابقؽ،:::البک:ربمن : انرش

اقرنیئ:ونیبحم:ےس:زگارش

اۃنسلیحم خیااشملخیشےس:اشعی:وہےن:وایل:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:رکایچ:اجیت:ےہ:ہک:اس:ابت:یک:یتح:اولعس:وکشش:یک

:ادقس:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:ہیلعہللتمح ابطتع:ایعمری:وہ۔رپوػ:رڈیگن:اور:یک:اور:وماظع:اتکوبں:یک:اؾ:رضحت

اشتع:ںیم:فلتخم:املعء:اور:امرہنی:نف:ۂبعشرشن:و:اادمحلہلل!::اس:اکؾ:یک:رگناین:ےک:ےیل:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:ےک:

دینی:ذجےب:اور:نگل:ےک:اسھت:اینپ:دخامت:رسااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ۔:اس:ےک:ابووجد:وکیئ:یطلغ:رظن:اےئ:وت:ازراہ:رکؾ:

علطم:رفامںیئ:اتہک:ادنیہ:ااشتع:ںیم:درتس:وہ:رک:اپ:ےک:ےیل:دصۂق:اجرہی:وہےکس۔:

دمحم:اامسلیع:میکح:)ومالان(

از:تعیب:رضحت:واال: ہیلعہللتمحریبنہ:و:ہفیلخ:مج

انمظ:ۂبعش:رشن:و:ااشتع،اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف

3

اظرہ:وابنطاالصح

ونعاانت

5 ........................................................................ رمبت رعض

7 .............................................................. اچاتہےہ وکسؿ رہااسنؿ

7 ..................................................... ااجنؾ اک اس اور التش یک وکسؿ

8 ......................................................... ؟ ےہ ایک راہتس حیحص اک وکسؿ

8 .......................................... ےہ وہاجیت ینیچ ےب ےس وہےن ےک ایبنج

ااےئ اعمہلم اک ابنط

ضع 9 ......................................... ےہ رطح یک اظرہہ ا

زتہیک اک بلقحل

ت

9 ................................................................ ہی اور

11 .................................................................. ےئگ ھٹیب رک اھٹ وہ

11 ...................................................... ےہ ڑج یک ںرباویئ اؾ رحص

11 ................................................. ؟ ےہ ںڑجویک یک ربایئ تبحم یک داین

12 ..................................................... دح یک اس اور رضورت یک امؽ

13 ....................................... ؟ ےہ ہعیذر اک الہتک قلعت اس وکؿ ےس داین

14 ....................................... اسھت ےک دؽ ومغمؾ رگم ےگل ںیم اعمش رکف

14 ...................................................ےگ وہاجںیئ متخ ڑگھجے اسرے

15 ...................................................... ےہ اقلت سم اامہنک ںیم داین

15 ...................................................... ےہ اکالعج رحص اہلل ایل وتہج

16 .................................................. اجےئ یک اابتع اکلم یک ایہل ااکحؾ

17 .................................................. ںیہ وصقمد یہ دوونں ںیم تعیرش

17 ............................................................ رطب ابیمہ اک وابنط اظرہ

18 .......................................................... رپڑپاتےہ ابنط ارث اک اظرہ

االصح:اظرہ:وابنط 4

19 ......................................................... ڑپاتےہ رپ اظرہ ارث اک ابنط

19 ................................................ رمثات ےک اس اور دریگتس یک ابنط

21 ............................................................. ےہ رانالص ونس اک دؽ

21 ............................................. داروہاتےہ اہنیئ اک ابنط اظرہ اک ااسنؿ

22 .................................................... اقتاض اک اس اور اتیمہ یک اظرہ

23 .................................. مکح اک رپدہ رشیع ابووجد ےک اپیک یک ورظن بلق

25 ........................................ طاایتح ںیم اعمہلم ےک رپدہ اک اہلل الہ ااکرب

25 .................................... تقیقح یک اؿ اور قلعت ںیم تقیورط تعیرش

27 .......................................... وہاناچےیہ درتس یہ دوونں وابنط اظرہ

27 .......................................................... وہاگ؟ بک واہبر ابغ دؽ

28 .................................................. ےہ اتریث یک بلق ت ایح ذرکںیم

28 .............................................. ےہ یرضور یھب رپزیہ اسھت ےک دوا

29 .............................................. ایوگ ںیم تنج رات دؿ راتہوہں ںیم

31 ........................................................... وہیگ ےس اکؾ وت یباکایم

31 ......................................................................... الکؾ الخۂص

أ أ أ أ

5

اظرہ:وابنطاالصح

رعض: رمبت:

ہ تعال

باس

سلمام صلیا و

م ابعد ،حامدا و ام

زری :رظن:اتکب:درالص:یحم:اۃنسل:رضحت:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:داتم:رباکمہت:

طفہ:ااسلیم:ےک:اکمؿ:رپ:وہا:لاک:اکی:وظع:ےہ:وج:ہک:رکمیم:انجب:وصیف:دبع:ارلنمح:اصبح:زدی:

بلق:یک:رضورت:اور:اس:ےک:احلص::اندگویی:ارٹسٹی:(:سج:ںیم:وکسؿ :151؍:3)یئبمب:ربمن

ااسؿ:رطہقی:ےہ:اس:یک:رطػ:راہ:امنیئ:یک:یئگ:ےہ:۔رکےن:اک:وجحیحص:اور

اور:ہی:وتق:یک:اکی:امہ:رتنی:رضورت:ےہ،:ویکں:ہک:وکسؿ:واانیمط:ؿ:ااسنین:زدنیگ:

یہ:رضوری:ےہ:انتج:ہک:اکی:وبےئ:وہےئ:جیب:ےک:وشنوامن:اور:وپرےوطر:رپ:ابر:اور: ےک:ےیل:اانت

:اک:وما ق:وہان:اور:ز نی:اک:زر زی:وہان:رضوری:ےہ،:ںانں: ہ:اس:ےک:وہےن :ےک:ےیل:اب:ووہا

احلص:رکےن:ےک:ےیل:ااسنؿ:اینپ:لقع:ومہف:اور:اینپ:ذاکوت:وذاہتن:ےس:ےئن:ےئن:اظنؾ:و:دوتسر:

:اکررمض:ڑباتھایگ:وجں:وجں: :رگم:ااجنؾ :رکاتراہ، :رطےقی:اایتخر :راہ،یئن:یئن:دتریب:ںی:اور انبات

ی:واسلئ:واابسب:یک:اتہبت:،ذہتبی:ودمتؿ:ےک:ااہتنیئ:اج:امؽ:ودوتل:یک:رفاودوایک۔امین:،امد

رعوج:ےک:ابووجد:وج:زیچ:انایب:ےہ:وہ:وکسؿ:واانیمطؿ:ےہ:۔

ایمیک:یک:التش:ںیم:ےہ:ہک:سج:ےس::رہ:صخش:ڑبی:ےب:ینیچ:ےک:اسھت:اکی:اےسی:ۂخسن

:زدنیگ:ہک:سج:ںیم:نٹھگ:وہ:ریہ:ےہ:اس:ےس:اجنت: احلص:رکےکس:اور:اسھت:یہ:وموجدہ:اظنؾ

:رطفت:یہ:ںیم: :اظرہ:ےہ:ہک:ااسی:ریت:دہبػ:العج:دنی اس:رطفی:وخاشہ:یک:لیمکت:یھب:وہ،

وہاتکسےہ:سج:یک:رضحت:یحم:اۃنسل:داتم:رباکمہت:ےن:دؽ:نیشن:ادناز:ںیم:رشتحی:ووتحیض:رفامیئ:

رکرےہ:ںیہ:ےہ:اس:وک:مہ:رضحت:واال:دمہلظ::یک:رظناثین:ےک:دعب:شیپ:رکےن:یک:اعسدت:احلص:

قح:اعتیل:اس::وک:وبقؽ:رفام:رک:اتم:ہملسم:وک:ضیفتسم:وہےن:یک:وتقیف:اطع:رفامےئ:۔ا نی:واالسلؾ:

دمحم:ااضفؽ:ارلنمح

ویئ:،وی:یپارشػ:ادملارس:رہد

ھ1411 رفص:ارفظمل:11ۃعمج:اابملرک:

االصح:اظرہ:وابنط 6

اظرہ:وابنط:االصح

علیہ ونعوذ بہ ونتوکل

من ونؤ

هف ونستغ

ونستعینہ

مده مد لل ن

ال

ور بالل من ش

لضل

ن یھده الل فل م

النا مئاة اع فسنا ومن سی

ان

ھد ونش

یک ل ل ش

ل ال ال الل وحده

ھد ان

ونش

فل ھادی ل

لل

ن یض

وم

ورس

دا عبده دنا ومولنا مم ل ان سی

صل الل تعال علیہ وعل ا

ول

ابہ وبارك وسلم

ا واص

اکثی

د ع اب م ا ،تسلمی کثی

جی یطن ال فاعوذ بالل من الش

حی حمن ال بسم الل ال

ب ین الذ قلمئن ال

ر الل تط

ر الل ال بذک

ہ بذک

ب مئن قل

منوا و تط

1 ا

؎

)رماد:اس:ےس:وہ:ولگ:ںیہ(:وج:اامیؿ:الےئ:اور:اہلل:ےک:ذرک:ےس:اؿ:ےک:دولں:وک:اانیمط:ؿ:

اانیمطؿ:وہاتےہ،وخب:ھجمس:ول:ہک:اہلل:ےک:ذرک:)ںیم:ایسی:اختیص:ےہ:ہک:اس:(:ےس:دؽ:وک:

وہاجاتےہ۔

2؎

داین:ںیم:اہلل:اعتیل:ےن:وج:زیچںی:دیپا:رفامیئ:ںیہ:اؿ:یک:تہب:یس:ںیمسق:ںیہ،:نکیل:عفن:ےک:

اابتعر:ےس:اؿ:یک:دوںیمسق:ںیہ:::اکی:اخص:،دورسے:اعؾ:۔تہب:یس:زیچںی:اخص:ںیہ:عفن:ےک:

:ےگ:وج:رویپ :ہ:اابتعر:ےس:ےسیج:رلی:،ومرٹ:،وہایئ:اہجز:وریغہ:ہک:اؿ:ےس:ویہ:ولگ:عفن:ااھٹ:ںیکس

ر:ھکیس:رک:،ڈراویئ:ری:ھکیس:رک:اس:یک:المزتم:رکںی،:تہب:ےس:ولوگں:وک:

رخچ:رکےک:رفس:رکںی:،ای:ہ

ہن:وت:الچان:ااتےہ:اور:ہن:یہ:اؿ:وک:رفس:رکےن:یک:رضورت:اور:رفتص:ےہ:،اس:ےیل:اؿ:اخص:اخص:

ؾ:رضورت:یک:ںیہ،:ےسیج:زیچوں:ےک:افدئے:وک:وہ:ولگ:احلص:ںیہن:رکےتکس۔:اور:تہب:یس:زیچںی:اع

28:العد ؎1

ن ؎2 ایج ایم سعید،(28)العد،5/112:بیان القرا

7

اظرہ:وابنطاالصح

وہا:اپین:وریغہ:ہک:اؿ:ےس:اعؾ:ااسنؿ:افدئہ:احلص:رکےت:ںیہ:۔

رہااسنؿ:وکسؿ:اچاتہےہ:

ضعب:زیچںی:ااسنؿ:یک:رضورت:یک:ایسی:ںیہ:ہک:نج:ےک:احلص:رکےن:یک:وخاشہ:اعؾ:

وطر:رپ:بس:وک:وہیت:ےہ:ےسیج:نیچ:وراتح:ےہ،:وکسؿ:واانیمطؿ:ےہ:ہک:رہ:صخش:وک:وخاشہ:وہیت:

:احلص:وہاجےئ:وخاہ:وہ:رمد:وہ:ای:رورت:،ڑوھ ا:وہ:ای:وجاؿ،: ملس:وہ:ای:ریغ: ملس:بس:یک:ےہ:ہک:ہی

انمت:ےہ:ہک:راتح:ووکسؿ:اور:اانیمطؿ:احلص:وہ۔

وکسؿ:یک:التش:اور:اس:اک:ااجنؾ:

ںیہن::اس:ےک:ےیل:رہ:صخش:وکشش:ایک:رکاتےہ:رگم:اس:ےکابووجد:نیچ:ووکسؿ:بیصن

طلغ:حیحص:راہتس:ولعمؾ:ہن:وہےن:یک:وہج:ےس:اس:ےک:ےیل::وہات،ویکں:ہک:اس:ےک:احلص:رکےن:اک

وہاتکسےہ؟تہب: راہتس:اایتخر:ایک:اجاتےہ:،اظرہ:ےہ:ہک:اس:اک:ہجیتن:وساےئ:رحمویم:واناکیم:ےک:اور:ایک

: :یک:رثکت،وصحؽ :اوالد :راتح:ونیچ:وک اور وکحتم:ای:ےس:ولوگں:ےن:وکسؿ:واانیمطؿ:

،:رگم:احالت:و:وااعقت:اس:ےک:الخػ:دےھکی:اباغت:واجترت:وریغہ:ےس:احلص:رکےن:وک:وساچےہ

اجےت:ںیہ:ہک:وکحتم:اور:امؽ:ودوتل:ےک:احلص:وہےن:ےک:ابووجد:وکسؿ:واانیمطؿ:اور:نیچ:

بیصن:ںیہن:وہات۔

اکی:وزری:اصبح:اک:احؽ:ےننس:ںیم:اای:ہک:ابووجد:اصبح: اوالد:واصبح:امؽ:واابسب:

امؽ:ںیم:خلت:وڑکوی:وہیکچ:ےہ:،ہن:وہےن:ےک:اکی:دقمہم:اؿ:رپ:اقمئ:ےہ:،سج:ےس:اسری:زدنیگ:

زدنیگ:رپاشیؿ::وکسؿ،:ہن:اوالد:ںیم:نیچ:،ہن:وکحتم:ورثوت:ںیم:راتح،اسری:دوتل:ےک:ابووجد

:رپ: ۔ارئی:ڈنکنشی:اکمؿ:ںیم:اراؾ:رفامںیہ:،زبی:وزتنی:واراشی:ےک:اسرے:اسامؿ:ایہم:ںیہ،

فلکت:اھکےن:ےنیپ:یک:زیچںی:وموجد:ںیہ،:رگم:الص:زیچ:سج:ےک:ےیل:ہی:بس:ےہ:ینعی:بلق:اک:اانیمط:

ؿ:احلص:اس:ےس:ولعمؾ:وہا:ہک:اعؾ:وطر:رپ:ولوگں:ےن:وکس۔ؿ:اور:دؽ:اک:وکسؿ:وہ:احلص:ںیہن:

رکےن:اکوجرطہقی:اھجمس:ےہحیحص:ںیہن:ےہ۔

االصح:اظرہ:وابنط 8

وکسؿ:اک:حیحص:راہتس:ایک:ےہ:؟

ہکلب:اس:ےک:احلص:رکےن:یک:دورس:ی:دتریب:ےہ:،اب:وساؽ:ہی:ےہ:ہک:وہ:دتریب:ایک:

:ابت:وخب:ذنہ:نیشن: :اتہک :اچاتہوہں :رعض:رکان :اس:ےک:قلعتم:ےلہپ:اکی:اثمؽ ےہ؟وت

:دومسق:ےک:ںیہ اا

ضعااےئ:اظرہ:ہ:وہاجےئ:وہ:ہی:ہک:ااسنؿ:ےک:ا

ضع::اکی:اظرہ:،دورسے:ابنط۔:ا

وابغر:رفس:یک:احتل:ںیم:اھرک:ڑپایگ:وت:اس:ےس:ےبرقاری:یک: الثم:اھکن:ےہ،:اس:ںیم:رزیہ:ای:رگ:د

احتل:دیپا:وہاجیت:ےہ:اور:اھکن:اکوجحیحص:اکؾ:ےہ:انھکل:ڑپانھ:،رپ:اضف:اقمامت،:اےھچ:اور:دمعہ:اباغت:

ان:ہی:اسرے:اوادئ:متخ:اور:دوقفد:وہےئگ،:ااسی:ویکں:وہا؟:اس:وریغہ:اک:دانھکی:اور:رفتح:احلص:رک

مات:وج:ہک:اھکن:ےک:ےیل:ایبنج:ںیہ:اؿ:ےک:ڑپےن:یک:وہج:ےیل:ہک:رگد:وابغر:اور:وھچےٹ:وھچےٹ:ذر

ےس:اکی:وت:وکسؿ:متخ:وہایگ:اور:ےب:ینیچ:دیپا:وہیئگ:،دورسے:ہی:ہک:اھکن:ےک:وجانمعف:ےھت:وہ:

ہک:ایبنج:زیچ:ےک:دلخ:ادناز:وہےن:ےسللخ:ڑپاجاتےہ:اور:اس:یھب:متخ:وہےئگ۔وت:ولعمؾ:وہ:ا:

ےس:احلص:وہےن:واےل:وج:اوادئ:ںیہ:وہ:یھب:دوقفد:وہاجےت:ںیہ:۔

ایبنج:ےک:وہےن:ےس:ےب:ینیچ:وہاجیت:ےہ:

دورسی:اثمؽ:اکی:صخش:وسرک:ااھٹ،:اس:ےک:اہھت:ںیم:ورؾ:ولعمؾ:وہا:سج:ےس:رپاشیؿ:

:ںیم:ن ی:ےن:ک ا:ہک:یئایئ:ک اں:اجرےہ:وہ:،ڈارٹک:ےک:اہیں:وہرک:ڈارٹک:ےک:اہیں:اجےن:اگل:،:وت::راےتس

اجےن:یک:ایک:رضورت:ےہ:؟:اب:وت:اہمترے:اہھت:وک:رتیق:وہ:ریہ:ےہ:اور:اہمترا:اہھت:وماٹ:وہ:راہےہ،:

وت:اظرہ:ےہ:ہک:وہ:یہی:وجاب:دےاگ:ہک:یئایئ:مہ:وک:ایسی:رتیق:ںیہن:اچےیہ:ہک:سج:ںیم:درد:اور:

رتیق:دنسپ:اور:ولطمب:ےہ:سج:ںیم:وکسؿ:اور:اانیمطؿ:وہ:،رغض:ہک:وہ:فیلکت:وہ،ہکلب:مہ:وک:ایسی:

:ڈارٹک:اصبح:ےن:ک ا:ہک:یئایئ: صخش:ڈارٹک:اصبح:ےک:اہیں:ایگ:او:ر:اانپ:احؽ:التبرک:اہھت:داھکای:وت:

:وخؿ:وکرخاب:رکےن:واال:اور:فیلکت:وک: اس:ےک:ادنر:پیپ:اور:وماد:رھب:ایگ:ےہ:وجایبنج:ےہ،

:ہی: لک:ہن:اجےئ:اگ:وکسؿ:احلص:ہن:وہاگ:،اس:ےک: ےنلک:ےک:دعب:یہ:ڑب اےن:واال:ےہ،:بج:کت:ہک

وکسؿ:احلص:وہاتکسےہ۔ایس:رطح:وتسمرات:رپدہ:ںیم:ھٹیب:رک:وکسؿ:ےک:اسھت:دنی:یک:ابںیت:

9

اظرہ:وابنطاالصح

نس:ریہ:ںیہ،اب:ارگ:وکیئ:ایبنج:صخش:ااچکن:اؿ:ےک:عمجم:ںیم:سھگ:اجےئ:وت:اؿ:وتسمرات:اک:ایک:

رک:اؿ:رپ:اکی:رپاشیین:اھچاجےئ:یگ:،ویکں:ہک:اکی:ایبنج:احؽ:وہاگ۔اسراوکسؿ:واانیمطؿ:متخ:وہ

ےئ:اگ:اؿ:وک:وکسؿ:احلص:ہن:وہاگ۔اجاور:ریغامونس:اایگ،:وت:بج:کت:وہ:ریغ:سنج:ابرہ:ہن:الچ

ااےئ:اظرہہ:یک:رطح:ےہ:

ضع ابنط:اک:اعمہلم:ا

:اظرہ:متخ: :اکی:ایبنج:زیچ:ےک:ااجےن:ےس:وکسؿ :ےک:ادنر ااےئ:اظرہہ

ضعوت:بج:ا

رطح:یبلق:وکسؿ:ےک:اعمےلم:وک:ایخؽ:رکان:اچےیہ:ہک:اس:ںیم:وکیئ:ایبنج:زیچ:چنہپ::وہاجاتےہ:،ایس

یئگ:ےہ:،سج:ےس:دؽ:ںیم:وکسؿ:ںیہن:لم:راہےہ:اور:اظرہ:ےہ:ہک:ن ی:یھب:اقمؾ:ںیم:ایبنج:ےک:

وموجد:وہےن:ےساس:وتق:کت:وکسؿ:واانیمطؿ:احلص:ںیہن:وہ:اتکسےہ:بج:کت:ہک:وہ:ایبنج:

یبنج:اور:ریغ:امونس:اوہ:ایابانط ،اس:اک:قلعت:مسج:ےس:وہ:ای:بلق:ےس:وہ،:ہن: لک:اجےئ:وخاہ:وہ:اظرہا

وک:اکنؽ:رک:اس:اقمؾ:اور:احؽ:ےک:انمبس:امونس:زیچ:وک:دالخ:رکےن:ےس:راتح:ووکسؿ:اور:

اانیمطؿ:احلص:وہاتےہ:۔

ی ہ:حل

ت

بلق:اک:زتہیک:اور

ےک:ےیل::وت:اس:ےس:ولعمؾ:وہا:ہک:دورطح:یک:زیچںی:ںیہ،:ضعب:زیچںی:وت:وہ:ںیہ:وج:دؽ

: ایبنج:ںیہ،:بج:اؿ:ایبنج:زیچوں:وک:اکنؽ:رک:امونس:زیچوں:ےس:دؽ:وک:اراہتس:ایک:اجےئ:اگ:وت:::وکسؿ

بلق:احلص:وہاگ۔سج:رطےقی:ےس:وکیئ:اکمؿ:وہ:اس:ےس:راتح:احلص:رکےن:ےک:ےیل:

دواکؾ:رکےن:ڑپےت:ںیہ:اکی:وت:ایبنج:زیچںی:ےسیج:اسپن:،وھچب:،ڑکمی:اک:اجال:وکھا:رکٹک:وریغہ:اک:

:،رفش: :الثم:اس:یک:رمتم:،وپاتیئ :اس:ںیم:دالخ:رکان، :اک :دورسے:انمبس:زیچوں اکنانل،

وصرت:رفوش،روینش:وےھکنپ:اور:درگی:رضورایت:اک:اامتہؾ:رکان:،اؿ:دوونں:اکومں:ےس:اکمؿ:وخب:

یھب:وہاجےئ:اگ:اور:اصبح:اکمؿ:ےک:ےیل:ابثع :راتح:ورسمت:ےنب:اگ:۔اےسی:اکمؿ:ںیم:رےنہ:

:وہاگ۔ایس:رطح:بلق:وک:ےدنے:االخؼ:ےس:اصػ:رکےک:اےھچ:االخؼ:ےس:وکسؿ:یھب:احلص

واامعؽ:ےس:اراہتس:رکےن:یک:رضورت:ےہ:۔

االصح:اظرہ:وابنط 11

وہ:اھٹ:رک:ھٹیب:ےئگ

ربے:االخؼ:ںیم:ےس:اکی:قلخ:واعدت:یھب:وہیگ:وت:وکسؿ:رسیم:ہن::اورارگ:ےدنے

:ووکسؿ:ہن:وہاگ۔:الثم:ن ی:ےک:بلق:ںیم:داین:یک:تبحم:وہ:،وت:دؽ:رہ:وتق:رپاشیؿ:رےہ:اگ،نیچ

ےلم:اگ،ویکں:ہک:بج:وہ:ن ی:ےک:اپس:امؽ:دےھکیاگ:وت:ہی:اچےہ:اگہک:ہی:امؽ:ےھجم:ےلم:اور:رطح:

را:رےہ:اگ،اس:ےیل:اس:وک:وکسؿ:واانیمطؿ:احلص:ںیہن:وہاگ۔اکی:رمہبت:اک: رطح:یک:رکف:ںیم:ھگ

ونی:ریمایہ:واہعق:ےہ:ہک:بج:ںیم:دورہ:دحثی:ڑپھ:رک:اہسروپنر:ےس:افرغ:وہا:وت:رضحت:واال:اھت

رویپ :اماہہن:وخنتاہ:رپ:رقتر:وہایگ:،:25اہلل:رمدقہ:ےک:وشمرہ:ےک:اطمقب::اجعم:اولعلؾ:اکوپنر:ںیم:رونم

ےک::رۃمح:اہلل:ہیلعایس:زامےن:ںیم:ریمے:اکی:زعزی:وگڈنہ:ںیم:امیبر:ےھت،:رضحت:وادل:اصبح:

زعزی:امیبر:اراشد:ےک:اطمقب:اؿ:ےس:ےنلم:اور:اؿ:یک:ایعدت:ےک:ےیل:وگڈن:ہ:اجان:وہا،ریمے:وج

ےھت:اؿ:ےک:اکی:زعزی:وجڈارٹک:ےھت:وہ:یھب:رشتفی:الےئ:وہےئ:ےھت:،رمع:ںیم:ھجم:ےس:ڑبے:

وگتفگ:ںیم::ےھت:،ےب:فلکت:اراؾ:رکیس:رپ:ےٹیل:وہےئ:ھجم:ےس:ابت:تیچ:رکےن:ےگل،:ۂلسلس

اوہنں:ےن:وپاھچ:ہک:اپ:ایک:رکےت:ںیہ؟اور:ایک:وخنتاہ:یتلم:ےہ:؟ںیم:ےن:ک ا:ہک:اکوپنر:ےک:اکی:

دمرےس:ںیم:درس:ودترسی:اک:اکؾ:رکراہوہں:اور:سیچپ:رویپ :اماہہن:ےتلم:ںیہ،:اس:رپ:اوہنں:ےن:

ہک:یئایئ:ارگ::بجعت:رکےت:وہےئ:ک ا:ہک:اےنت:ںیم:ایک:وہات:وہاگ:؟ہی:تہب:یہ:مک:ںیہ،:ںیم:ےن:ک ا

:لم:اجںیئ:وت:15وکیئ:ہی:ایخؽ:راتھکوہ:ہک:ےھجم: :رھپ:اس:وک::رویپ :اماہہن:یہ: :رکولں:اگ، ںیم:زگر

:ہک:اس:وک:سک:دقر:راتح:ورسمت:وہیگ؟:اانت:ےتنس:یہ:وہ:اھٹ:رک:25

ے

رویپ :لم:اجںیئ،:وت:رفامی

عفن:وہا:اور:تہب:زایدہ:ھٹیب:ےئگ:اور:بجعت:رکےک:رفامای:ہک:مت:ےن:ایسی:ابت:یہک:سج:ےس:ےھجم:تہب:

وکسؿ:احلص:وہا:۔ریما:وتاحؽ:ہی:ےہ:ہک:اماہہن:نیت:وس:رویپ :امکاتوہں،:رگم:رکف:یگل:ریتہ:ےہ:ہک:

:احلص:ںیہن::511ہنیہم:ںیم: :،وکسؿ :راتہوہں :رپاشیؿ :یہ رویپ :ںیلم:،اس:ےیل:رپاشیؿ

وہات،اور:اپ:وک:اینت:دقمار:ںیم:مک:وخاشہ:یک:وہج:ےس:وکسؿ:احلص:ےہ۔:

ؾ:رباویئں:یک:ڑج:ےہرحص:ا

وت:الص:ابت:یہی:ےہ:ہک:ارگ:ااسنؿ:ںیم:انقتع:وہ:وت:وکسؿ:وہاجےئ:اور:ارگ:اجبےئ:

11

اظرہ:وابنطاالصح

انقتع:ےک:امؽ:یک:تبحم:اور:اس:یک:الچل:وہ:وت:وکسؿ:ےسیک:احلص:وہاتکسےہ:؟رہ:وتق:ایس:یک:رکف:

دؽ::اور:امؽ:یک:تبحم:ہی:۔اس:ںیم:ااضہف:وہ،ووکشش:ںیم:رےہ:اگ:ہک:ن ی:رطح:ےس:امؽ:احلص:وہ

االرماض:انہک:اچےیہ:ہک:اؾ:امیبرویں:اور::ؾم یک:ڑبی:امیبری:ےہ:،ایس:اک:دورسا:انؾ:رحص:ےہ:،اس:وک::ا

۔رخاویبں:یک:ڑجےہ مداین:یہ:اک:انؾ:وت: رضحت:میکح:االتم:اھتونی:رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےت:ںیہ:ہک:حج

:،اسفد:وہےت:ںیہ:ویکں:ہک:اس:یک:وہج:ےس:ڑگھجے:،رحص:ےہ:اور:رحص:اؾ:امیبرویں:یک:ڑج:ےہ

امؽ:ہن:وہ:وت:وکیئ:ن ی:اک:قح:ہن::ارگ:ولوگں:ںیم:رحص :۔ایس:یک:وہج:ےس:دقمہم:ابزایں:وہیت:ںیہ

دباکری:اور:وچری:وریغہ:اک:اشنم:یھب:اکی:وگہن:رحص:۔دابےئ،رھپ:اؿ:اسفدات:یک:ونتب:یھب:ہن:اےئ:

ر:ربک:اک:اشنم:یھب:اکی:وگہن:ہلی:یک:الص:ربکےہ:اورذ ویکں:ہک:اعرنیف:اک:وقؽ:ےہ:ہک:اؾ:االخؼ :،ےہ

اجہ:اک:انؾ:ےہ:: بل: ہکلب:ویں:انہک:اچےیہ:ہک:وہ:یھب:رحص:یک:اکی:رفد:ےہ:،ویکں:ہک:ربکت،رحص:ےہ

وت:اس:ںیم:اجہ:یک:وہس:ےہ:،:ہکلب:ارگ:وغر:ایک:اجےئ:وت:امؽ:یک:یھب:رحص:ےہ،ویکں:ہک: بل :اجہ:اس:

اس:یک:احںیتج::،:ےس:لم:اجیت:ںیہاعمش:وہستل:واےطس:یک:اجیت:ےہ:ہک:اطبل: اجہ:وک:رضورایت

وج:اکؾ:دورسے:صخش:وک:ڑکنیس:وں:رویپ :رخ:چ:رکےن:ےس:اتلکن:ےہ:وہ:ںیہ۔:اباسین:وپری:وہاجیت:

اور:ربک:اؾ:،وت:ولعمؾ:وہ:اہک:ربکت:اک:اشنمیھب:رحص:وہا:،اصبح:اجہ:یک:زابؿ:ےنلہ:ےس:وہاجاتےہ

:ہاشہدہ:ےہ:ہک:ان:اقافیق:اک:اشنم:یھب:رحص:رذالئ:یک:ڑجےہ:وت:رحص:اشنم:وہا:اؾ:اعمیص:اک:،ںانں: ہ

امؽ:یہ:ےک:دعب:وہاتکس:ےہاور:وہ::ویکں:ہک:امؽ:ودوتل:اک:داھکان:عمج :،ےہ:اور:قافرخ:اک:اشنم:یھب:یہی:ےہ

االرماض:وہان:اور:الص:اعمیص:وہان:اثتب:وہایگ۔:ؾم وترحص:اک:ا :،عمج:وہاتےہ:رحص:ےس

3؎

داین:یک:تبحم:ربایئ:یک:ڑجویکں:ےہ:؟

ںانں: ہ:دحثی :اپک:ںیم:رفامای:ایگ:ےہ::

خطیئۃ کل

سیا رأ

ن ؎4حب الد

داین:یک:تبحم:اؾ:رخاویبں:یک:ڑج:ےہ:۔

52،53:علج الرص ؎3

مؤسسۃ السالۃ،(6114)،3/192:کزن العمال ؎4

االصح:اظرہ:وابنط 12

اب:اہیں:اکی:وساؽ:وہاتےہ:ہک:داین:یک:تبحم:اؾ:رخاویبں:اور:رباویئں:یک:ڑج:ےسیک:ےہ:؟:وت:ابت:

:ہک:اؿ:دوونں:ںیم:ےس:ہی:ےہ:ہک:دوزیچںی:ںیہ::اکی:ےہ:داین:اور:اکی:ےہ:ا رخت۔:اظرہ:ےہ:

سج:یک:تبحم:وہیگ:ایس:یک:رکف:اغبل:وہیگ:اور:ایس:ےک:ےیل:اکؾ:رکے:اگ:اور:ایس:اک:اامتہؾ:رکے:

اگ۔دورسی:رطػ:ہن:وتہج:وہیگ،:ہن:یہ:اس:ےک:ےیل:رکف:ووکشش:وہیگ۔رضحت:وبہ:نب:ہبنم:

رۃمح:اہلل::ہیلع:وج:لیلج:ادقلر:اتیعب:ںیہ:وہ:رفامےت:ںیہ:ہک

ارض ا مثل

تان ان ض

ل ل ۃ کمثل رج

خر یا وال

ن اد ح الد

ط ال

ھما اس

5یر خ

؎

داین:وارخت:یک:اثمؽ:اس:صخش:یک:رطح:ےہ:ہک:اس:یک:دووسنک:وہں:ہک:ارگ:اکی:وک::رایض:

رکاتےہ:وت::دورسی:وک:انراض:رکدے:اگ۔

دوونں:ںیم:اکی:ےس:تبحم:ہی:دورسے:ےس:ےب:قلعت::ایس:رطح:داین:وارخت:اک:اعمہلم:ےہ:ہک

رکدیتی:ےہ،:وت:بج:داین:یک:تبحم:وہیگ:وت:ارخت:اک:اامتہؾ:ہن:وہاگ:سج:یک:انب:رپ:ہن:رباویئں:ےس:ےچب:

اگ:ہن:یہ:اےھچ:اامعؽ:رکے:اگ،:ویکں::ہک:ارخت:یک:رکف:اور:اس:اک:وخػ:ہی:اینبد:ےہ:تیصعم:اور:

ایگ:ہک:داین:یک:تبحم:اؾ:رباویئں:یک:اینبد:ےہ:۔رجامئ:ےس:روےنک:یک:،اس:ےیل:رفامای:

امؽ:یک:رضورت:اور:اس:یک:دح

اہیں:رپ:اکی:ابت:اور:ےنھجمس:یک:ےہ:ہک:اکی:رطػ:وت:مکح:ےہ:ہک:داین:ےس:دؽ:ہن:

اگلےئ:اور:اس:ےس:تبحم:اور:قلعت:ہن:رےھک:،دورسی:رطػ:ہی:یھب:ےہ:ہک:ااسنؿ:بج:کت:زدنہ:

:ااےنپ:اور:اےنپ:نیقلعتم:،ازع:،رضورایت:یگل:وہیئ:ںیہےہ:اس:وتق:کت:اس:ےک:اسھت:اہیں:یک:

اس:ےک:ےیل:رضوری:ےہ:ہک::،:اس:ےک:ذہم:رضوری:ےہایگیئوارقاب:ےک:وقحؼ:ںیہ:نج:یک:اد

:امؽ:امکےئ:اتہک:رضورایت :ادا:رویپ :ہ:وہ :اکی:ےک:وقحؼ :رہ :وپری:وہںیکس:اور زدنیگ

ےہ:رضورت:اک:اور:اکی:درہج:اکی:درہج:::درےج:ںیہ وتابت:ہی:ےہ:ہک:اس:ےک:دو:۔:وہںیکس

رپ:احلص:رکان:ہی:::ط لؽ:رطےقیااجزت:ےہ:ہکلب رضورت:داین:اکامکان:اس:یک:وت:دقبر تبحم:اک۔ےہ:

ںیم::،اس:ںیم:دؽ:اگلان:اور:ایس:ےلسلساہتبل:اس:ےس:دیپسچل:انیل::،اطتع:ےہ:اور:اس:اک:مکح:یھب:ےہ

دارابن کثی دمشق،(64)1/49:لبن ایب الدنیا کتاب ازلھد والقاق ؎5

13

اظرہ:وابنطاالصح

اس:درہج::،اس:ےس:عنم:ایکایگےہدح:ےس:ڑبھ:اجان:ہک:ہمہ:وتق:ایس:یک:رکف:اور:ایس:یک:دنھ:رےہ:

قلعت:اصقنؿ:دہ:ےہ:اور:الہتک:اک:ذرہعی:ےہ:۔

داین:ےس:وکؿ:اس:قلعت:الہتک:اک:ذرہعی:ےہ:؟

سج:رطح:یتشک:ےک:ےنلچ:ےک:ےیل:اپین:اک:وہان:رضوری:ےہ:ریغب:اس:ےک:یتشک:ںیہن:لچ:

رےہ:اور:یتکس،:نکیل:اپین:یتشک:ےک:ےیل:ایس:وتق:کت:دیفم:ےہ:بج:کت:ہک:اپین:یتشک:ےس:ابرہ:

یتشک:اس:ےک:اورپ:رےہ،:ارگ:ںیہک:اپین:یتشک:ںیم:ااجےئ:وت:اظرہ:ےہ:ہک:ہی:اعمہلم:یتشک:ےک:ےیل:

اصقنؿ:دہ:ےہ:ہک:وہ:ڈوب:اجےئ:یگ،:یہی:اعمہلم:ااسنؿ:ےک:دؽ:اور:داین:اک:ےہ:بج:کت:اس:یک:

ہلم:تبحم:دؽ:ںیم:ںیہن:ےہ:وت:وکیئ:ابت:ںیہن:،اہجں:اس:یک:تبحم:دؽ:ںیم:ایئ:وت:سب:اسرا:اعم

ڑگبایگ۔:وہشمر:دحمث:رضحت:الم:یلع:اقری:رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےت:ںیہ:ہک

ان ح اصل

ب ھ ال

قلیا ف ال

ن ب الد

ھلک ل

مودھا و ال ج

عل الک لو ب قال

الک ب ،السقلہ ال فینۃ حیث ا وشب ما: بالس

یا ف قول ن ال

ن ہ بالد شب

مال

تعال ال

یوۃ انما مثل

ن ما: یاالد نہ من الس

زل ، کما: ان

داخل

دخل

ان

قھا مع رفینۃ اغ کا ن خارجھا وحول الس

لھا وان

ھا اھ ا سی

ھاواوصلھا ال ، مل :ولذاقال صل الل علیہ وسلم

الح ل الص ج الح للر مال الص

ال؎6نعم

الخہص:ہی:ہک:داین:یک:تبحم:بلق:ںیم:وہان:ااسنؿ:ےکےیل:کلہم:ےہ:ہن:ہک:اسکل:ےک:اقبل:ںیم:

:ایگ:وہان۔ہیبشت:دی:یئگ:ےہ:بلق:وک:یتشک:ےک:اسھت :دای :اس:رطح:ہک:اپین:داین:ےک:ہاش ہ:رقار

ےہ،اتی:رکہمی ال

ںیم۔ارگ:اپین:یتشک:ںیم:دالخ:وہاجےئ:وت:یتشک:وک:عم: یوۃ انما مثل

وساروں:ےک:رغؼ:رکدے:اگ:اور:ارگ:یتشک:ےک:ابرہ:اس:ےک:اردرگ:د:ےہ:وت:یتشک:وک:الچےئ:اگ:اور:

:وصقمد:کت۔:ایس: انب:رپ:وضحر:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےن:رفامای:ہک:اصحل:ادیم:اس:وک:اچنہپدے:اگ:زنمؽ

ےک:ےیل:ط لؽ:امؽ:ااھچ:ےہ:۔

وت:وصقمد:ابلکل:داین::اک:رتک:ںیہن:ےہ:،ہکلب:اس:ںیم:اامہنک:عنم:ےہ:۔

بیوة ،فکر دارال،باب األمل والرص،کتاب القاق،33-89/4:رمقاۃ المفاتحی ؎6

االصح:اظرہ:وابنط 14

رکف :اعمش:ںیم:ےگل:رگم:ومغمؾ:دؽ:ےک:اسھت:

:اسھت:ںیم:اعمش:ےک:ےیل:وکشش:یھب:وہ:،ہی: ںانں: ہ:داین:ےس:قلعت:یھب:مک:وہ،

اس:یک:اثمؽ:رضحت:میکح:االتم::۔اؿ:ںیم:وکیئ:اضتد:ںیہن:ےہ:۔وونں:یہ:ابںیت:عمج:وہیتکس:ںیہ:د

رۃمح:اہلل:ہیلع:ےن:ڑبی:دمعہ:ایبؿ:رفامیئ:ہک:ن ی:اک:اٹیب:رمایگ:وہ:وت:اس:اک:وکیئ:اکؾ:دنب:ںیہن:وہات،:رگم:

:ابلکل:ڈالیھ:وہاجاتےہ ،اھکات:اتیپ:یھب::ااسی:لحمضم:وہاجاتےہ:ہک:ن ی:اکؾ:وک:دؽ:ںیہن:اچاتہوگای

:رفؼ: :اس:احتل:ںیم:ڑبا ےہ،وباتل:یھب:ےہ،اتسنہ:یھب:ےہ:رگم:بس:خلت:،ےلہپ:یک:احتل:ںیم:اور

وہاتےہ،:لھک:رکابت:ںیہن:رکات،وکیئ:زایدہ:ابت:رکان:اچاتہےہ:وت:اتہکےہ:ہک:ارے:یئایئ:ویکں:

:،ےت:ںیہوتدےیھکی:داین:ےک:بس:اکؾ:وہ:۔د ؼ:رکےت:وہ؟وھچوٹں:اور:ڑبوں:بس:وک:اباب:انباتےہ

وکؿ:اس:رضوری:اکؾ:ہن:راہ،ایک:رسدی:رگیم:یک:سح:ابیق:ہن:ریہ:ای:اھکےن:ےنیپ:یک:احتج:اک:ااسحس:ہن:

:ہک:ہی:رپوا:ںیہن:ریتہ:ہک:وکؿ:اس:احلػ:وہ،اس:یک:وگٹ:دبوصرت: راہ؟رگم:ہی:رضوروہاجاتےہ:

:اشؿ:ےہ :الیم:ےہ:،ایاحلػ:اوھانھ:الخػ :سک:دقر :اھکاناھکےت:وتق:ہی:اامتہؾ:ںیہن۔ےہ،ای

راتہہک:ینیچ:ےک:ربونتں:ںیم:وہ:اور:ااسقؾ:ااسقؾ:ےک:اھکےن:وہں:،:ےسیج:ااٹل:دیس ا:لم:اجےئ:ٹیپ:

رھب:ایل،:الخہص:ہی:ہک:رخنے:ںیہن:رےہ:،ابیق:بس:اکؾ:دبوتسر:ںیہ:۔

7؎

:یک: :رکے:زدنیگ :اکؾ :ےک:اسرے :داین :اچےیہ:ہک :وہین :ایسی:یہ :ںیم:زدنیگ داین

اھجےئ:وہےئ:دؽ:ےک:اسھت:۔رضورایت:وپرا:رکے:،رگم:ومغمؾ:اور:رم

اسرے:ڑگھجے:متخ:وہاجںیئ:ےگ:

نکیل:اس:ےس:ہی:ہن:انھجمس:اچےیہ:ہک:ہی:رطہقی:وت:ااسیےہ:ہک:ارگ:اس:وک:اایتخر:ایکاجےئ:وت:

اس:ےس:داین:ےک:اکؾ:دنب:وہاجںیئ:ےگ:اور:امہری:احںیتج:ورضورںیت:یھب:وپری:ںیہن:وہاپںیئ:یگ،:

اگہک:اس:ےس:وکیئ:یمک:ںیہن:وہیگ:اور:ہن:وکیئ:اصقنؿ:وہاگ:ہکلب:احالں:ہک:ارگ:وغر:ایک:اجےئ:وت:ولعمؾ:وہ

اس:ںیم:عفن:یہ:عفن:ےہ،:اس:ےیل:ہک:اؾ:رخاویبں:اور:رباویئں:یک:اینبد:امؽ:یک:تبحم:اور:داین:یک:تبحم:

76:دوا: العیوب خمترصا ؎7

15

اظرہ:وابنطاالصح

ےہ،:بج:اس:ںیم:اامہنک:مک:وہاجےئ:اگ:اور:قلعت:مک:وہاگ:وت:اس:یک:وہج:ےس:ینتج:اںیتف:وںیتبیصم:

:مک:وہاجںیئ:یگ:،اراؾ:واانیمطؿ:ےس:زدنیگ: رس:وہیگ:ہک:ہن:وچری:اک:وخػ:وہاگ،:ہن:ایئ:ںیھت:وہ:بس

ڈاہک:اک:رطخہ:وہاگ،:ہن:قح:یفلت:اک:ادنہشی:وہاگ۔:ہی:اسرے:ڑگھجے:متخ:وہاجںیئ:ےگ۔رغہکیض:داین:یک:

اس:ےس:رطح:رطح:یک:رخاایبں:دیپاوہیت:ںیہ:۔تبحم:دؽ:یک:ڑبی:امیبری:ےہ:اور

اقلت:ےہ::داین:ںیم:اامہنک:سم

ےضعب:ولگ:ہی:ےتھجمسںیہ:ہک:اس:امیبری:اک:العج:ہی:ےہ:ہک:یج:رھب:رک:داین:ںیم:گل:رک:وخب:

امؽ:ودوتل:عمج:رکایلاجےئ:،رویپ :ہ:اک:ڈریھ:اگلایل:اجےئ،:وت:رھپ:اس:ےک:دعب:اس:یک:وخاشہ:متخ:

رکےن:ےس:وہاجےئ:یگ،:وکسؿ:احلص:وہاجےئ:اگ۔ااسی:انھجمس::یطلغ:یک:ابت:ےہ،:اس:ےیل:ہک:ااسی:

اظبرہ:اعریض:وطر:رپ:وکسؿ:وہاجےئ:اگ:رگم:تقیقح:ںیم:داین:یک:تبحم:اور:زایدہ:ہتخپ:وہاجےئ:یگ،:

اس:یک:اثمؽ:ابلکل:ایسی:ےہ:ہک:ےسیج:درتخ:یک:ڑج:ںیم:اپین:دایاجاتےہ:وت:وہ:وھتھی:دری:ںیم:ز نی:

وک:ےلہپ:ےس:ںیم:ذجب:وہرکرظنوں:ےس:اغبئ:وہاجاتےہ:رگم:واعق:ںیم:وہ:اغبئ:ںیہن:وہا:ہکلب:ڑج:

زایدہ:وبضمط:رکےک:اس:یک:اشوخں:اور:ویتپں:ںیم:اتزیگ:اچنہپےئ:اگ،:اس:ےیل:وجولگ:داین:یک:تبحم:

ےک:اقتےض:رپ:لمع:رکےت:ںیہ:وت::درتقیقح:وہ:اس:ںیم:یمک:ںیہن:رکرےہ:ںیہ:ہکلب:ااٹل:ایس:رمض:وک:

ای:ایگ::اور:زایدہ:ڑب ارےہ:ںیہ:اور:وقتتی:دے:رےہ:ںیہ،:یہی:وہج:ےہ:ہک:دحثی:ںیم:رفام

ابتغ ثالث دم وادیان من مال ل

؎8لوکان لبن ا

ارگ:ااسنؿ:وک:امؽ:ےس:رھبے:وہےئ:دولگنج:یھب:لم:اجںیئ:بت:یھب:رسیتے:یک:ارزو:رکے:اگ۔

وتہج:ایل:اہلل:رحص:اکالعج:ےہ

امؽ:ودوتل:وک:وت:امؽ:یک:تبحم:اور:اس:یک:رحص:اک:العج:ہی:ںیہن:ےہ:ہک:وخب:یج:رھب:رک:

امکای:اجےئ:،ویکں:ہک:اس:ےس:اجبےئ:افدئہ:ےک:اصقنؿ:وہاگ:اور:رمض:ںیم:ااضہف:وہاگ،ہکلب:اس:اک:

العج:یھب:ایس:دحثی:ںیم:یبن:رکمی:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےن:رفامای::

المکتبۃ المظہریۃ،باب مایتیق من فتنۃ المال،(6472)2/952:صحی الخباری ؎8

االصح:اظرہ:وابنط 16

ن تاب عل م

ویتوب الل

9؎

اور:اہلل:اعتیل:وت ہ:وبقؽ:رفامےت:ںیہ:وج:صخش:ہک:وت ہ:رکے:۔

ایس:دحثی:یک:رشتحی:ںیم:رضحت:واال:میکح:االتم:رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےتںیہ:ہک:اس:ںیم:وت ہ:وک:

:رحص:التبای:ایگ:ےہ:سج:ےک:ینعم:ںیہ:وتہج:ایل:اہلل۔:اور:اس:اک:العج:وہان:اکی:اقدع ہفسلف::ۂالعج

ہ ال شیئ ےس:ھجمس:ںیم:ااجےئ:اگ،:وہ:اقدعہ:ہی:ےہ:ہک لتتوجس

ف ن و الن

ف ا

احد ی

سفن:اکی::وتق:ںیم:دوزیچوں:یک:رطػ:وتمہج:ںیہن:وہ:اتکس:۔:اظرہ:ےہ:ہک:رحص::یک:تقیقح:وتہج:

:ایل:ادلاین:ےہ:،:اب:وتہج:وک:ن ی:دورسی:ےش:یک:رطػ:ریھپدایاجےئ:وت:وتہج:ایل:ادلاین: اور:الیمؿ:

ہ:اعبط:یھب:وبحمب:وہ:وت:اس::ابیق:ںیہن:رےہ:یگ:،رھپ:سج:زیچ:یک:رطػ:وتہج:وک:ریھپااجےئ:ارگ:و

وصرت:ںیم:ہی:وتہج:ادش:وہیگ:اور:اس:ےس:وتہج:ایل:ادلاین:اکازاہل:یھب::وقی:وہاگ،اور:ارگ:ایسی:ےش:

یک:رطػ:وتہج:ریھپی:اجےئ::وج:اعبط:وبحمب:ہن:وہ:وت:اس::وصرت:ںیم:وتہج:زمکور:وہیگ::اب:وھجمس:ہک::

:یعبط:ےہ:،:طقف:قح:اعتیل:ےس:رہ:صخش::وک::رطفی::قلعت:ےہ::اور:ذا ::قح:یک:رطػ:رہ:اکی:وک:الیمؿ ت

املسمؿ:یہ:وک:ںیہن:ہکلب:اکرف:وک:یھب،:ویکں:ہک:ااسنؿ:وک:سج:زیچ:ےس:تبحم:وہیت:ےہ:وت:ن ی:ببس:

سج:ںیم:ہی:امکؽ::،نسح:وامجؽ:،وجدووناؽ:،ایلضف:وااسحؿ::ےس:وہیت:ےہ:اور:وہ:اابسب:ہی:ںیہ

اعتیل:ولعمؾ:ےہ:ہک:اواصػ:ذایت:اابتعر:ےس:قح:وقی:وہں:ےگ:اس:ےس:تبحم:یھب:وقی:وہیگ:اور:ہی:

یہ:ںیم:ںیہ:اور:دورس:ی:اایش:ںیم:ابولاہطس:ںیہ:،بج:ولعمؾ:وہا:ہک:ہی:اواصػ:تقیقح:ںیم:قح:

اعتیل:ےک:ادنر:ںیہ:وت:اس:وتق:رہ:صخش:قح:اعتیل:یہ:یک:رطػ:املئ:ووتمہج:وہاگ۔:سپ:العج:اک:

وتمہج:رکدو،:وچں:ہک:قح:اعتیل:ےس:یعبط:قلعت:احلص:ہی:وہا:ہک:اینپ:وتہج:وک:قح:اعتیل:یک:رطػ:

ےہ:اس:ےیل:ہی:وتہج:ادش:والمک:وہیگ:،وت:ینتج:وتہج:ایل:اہلل:وہیگ:اینت:یہ:داین:ےس:وتہج:ےٹہ:یگ،

ویکں:ہک:::::::::دوزیچوں::یک:رطػ:سفن:وتمہج:ںیہن:وہات۔

10؎

:ایہل:یک:اکلم:اابتع:یک:اجےئ: ااکحؾ

وتہج:ایل:اہلل:الص:اور:اینبد:ےہ:زدنیگ:ےک:وکسؿ:وراتح:ےک:ےیل،:سج:یک:وصرت:ہی:

المکتبۃ المظہریۃ،باب مایتیق من فتنۃ المال،(6472)2/952:الخباریصحی ؎9

72:الرص علج ؎10

17

اظرہ:وابنطاالصح

ےہ:ہک:وپرے:وطر:رپ:قح:اعتیل:یک:رطػ:وتہج:یک:اجےئ،:اظرہ:ی:اابتعر:ےس:یھب:ابینط:اابتعر:ےس:

:ایہل:یک:وپری:وپری:اابتع:یک:اجےئ:سج:ےس:وخد:وخبد:اظرہا :وابانط :وتہج:ایل:اہلل:وہاجےئ :یھب،:ااکحامت

یگ،:ویکں:ہک:رشتعی:ےک:وجااکحؾ:ںیہ:اؿ:یک:دوونع:ںیہ::ےضعب:ااکحامت:وتوہ:ںیہ:نج:اک:قلعت:ااسنؿ:

:اکی:ونع:وہیئ: : ےک:اظرہ:ےس:ےہ:اور:ےضعب:ااکحامت:وہ:ںیہ:وج:ااسنؿ:ےک:ابنط:ےس:قلعتم:ںیہ۔:وت:

:اظرہی:یک،:اس:ےس:رماد:اظرہی:اامعؽ:ںیہ:،الثم:امنز:،روزہ:،جح:اور:زوکۃ:وریغ ہ۔اکی:ونع:ااکحؾ

:ابینط:یک،:اس:ےس:رماد:وہ:اامعؽ:ںیہ:نج:اک:قلعت:ابنط:ےس:ےہ:الثم:ربص:ورکش،:انقتع:و: وہیئ:ااکحؾ

رسیم:ںیہن:وہاتکس۔ زہد،دایتن:واامتن:وریغہ:اؿ:دوونں:ااکحامت:یک:لیمعت:ےک:ریغب:نیچ:ووکسؿ::

رشتعی:ںیم:دوونں:یہ:وصقمد:ںیہ

،رشتعی:ںیم:دوونں:یہ:یک:اتیمہ:ےہ،:اظرہ:وابنط:دوونں:یہ:یک:االصح:رضوری:ےہ

:وہ:اور:دورسا:ریغ:وصقمد:وہ۔:سج:رطح:اظرہ:وک:رشتعی:ےک: ااسیںیہن:ےہ:ہک:اکی:وت:وصقمد

اس:یک:اپدنبی:رکان:رضوری:ےہ:ایس:رطح:ابنط:وک:یھب:وما ق :رشتعی:انبان:رضوری:وما ق:انبان:اور

:اپک:ںیم:رفامای:ایگ: ےہ،رقاؿ

ث ال

وا ظاھر

و ذر

؎11م و باطنہ

اور:مت:اظرہی:انگہ:وک:یھب:وھچھو:اور:ابینط:انگہ:وک:یھب:)وھچھ:دو(

:ابنط:یھب:: اس:ےس:دوونں:یک:اتیمہ:ولعمؾ:وہیت:ےہ:ہک:مکح:ےہ:ہک:اظرہیھب:درتس:وہاور

درتس:وہ،اظرہی:ااکحؾ:رپ:یھب:لمع:رکو:اور:ابینط:ااکحؾ:رپ:یھب:لمع:رکو۔

اظرہ:وابنط:اک:ابیمہ:رطب

ہک:اظرہ:وابنط:اک:اسپ:ںیم:اس:رطح:قلعت:ورطب:ےہ:ہک:دوونں:ںیم:ےس:ن ی:ویکں:

اکی:وک:دورسے:ےس:دحیلعہ:ںیہن:ایک:اجاتکسےہ،:رہ:اکی:اک:دورسے:رپ:ارث:وہاتےہ:،اظرہ:اک:ارث:ابنط:

اثمؽ:ےک:وطر:رپ:اکی:صخش:اہندوھرک،اصػ:رھتسا:دمعہ::۔رپ:ڑپاتےہ:اور:ابنط:اک:ارث:اظرہ:رپ:ڑپاتےہ

120:النعام ؎11

االصح:اظرہ:وابنط 18

ےئ:ن ی:زعزی:ےک:اہیں:اجراہےہ:،راےتس:ںیم:اکی:ےچب:ےک: مل:ےس: ھچ:ںیٹنیھ:ابلس:ےنہپ:وہ

دےیھکی:ہک:اس:روانشیئ:ےک:ڑپکے:رپ:ڑپاجےن:یک:وہج::ےس:دؽ:رپ:ارث:وہاجاتےہ،:احالں:ہک: ڑپںیئگ:وت

ڑپکے:ر:وہاجاتےہ:اور:بلق:رپارث:ڑپاتےہ۔:روانشیئ:اظرہی:ڑپکے:رپڑپی:ےہ:رگم:دؽ:الیماور:دکم

ارگ:ںیہک:رہچے:رپ:ںیٹنیھ::ڑپاجںیئ:وت:بلق:اک:ایک:احؽ:وہاگ؟،ؽ:رپ:ہی:ارث:وہایک:ےدنیگ:ےس:د

اظرہ:اک:ارث:ابنط:رپڑپاتےہ

:اظرہ:ی:الثمامنز،روزہ:ںیم:یمک:وہےن:یک:وہج:ےس:اور:اعمالمت:ےک: ایس:رطح:اامعؽ

درتس:ہن:وہےن:ےس:بلق:رپ:رباارثڑپاتےہ۔ںانں: ہ:امجتع:ےک:اسھت:امنز:ڑپےنھ:ںیم:مکح:ےہ:

:درتس:راھک:اجےئ دیس ا:رےنھک:اک:اامتہؾ:ایک:اجےئ:،ایس:ےلسلس:ںیم:اکی:ومےعق:رپ::،ہک:وفصں:وک:

وضحر:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےن:اراشد:رفامای::

تلفوا فت

واولت

کم تل استو

ب ؎12ف قل

فلتخم:اور:)امنز:یک:وفصں:ںیم:(دیسےھ:روہ:اےگ:ےھچیپ:تم:وہ:ورہن:ولقب:یھب:ایس:رطح:

رفتمؼ:وہاجںیئ:ےگ۔

وت:وفصں:وک:دیس ا:رانھک:ہی:اکی:اظرہی:لمع:ےہ،:رگم:ابنط:رپ:اس:اک:ارث:ڑپاتےہ:ہک:اس:ےس:ای:

وتبلق:ںیم:رایتس:وااقتستم:دیپا:وہیت:ےہ:ای:یجک:اور:االتخػ:دیپا:وہاتےہ۔ایس:رطح:دحثی:

:ںیم:ےہ:ہک:بج:املسمؿ:وکیئ:انگہ:رکات:ےہ:وتا:س:اک:ارث:ہی:وہاتےہ:ہک

تۃ

نک

کانت

بہ سودا:

ف قل

اس:ےک:بلق:ںیم:اکی:ایسہ:ہطقن:وہاجاتےہ:۔

ارگ:وہ:وت ہ::و:اافغتسر:رکے:وت:اس:اک:دؽ:اصػ:وہاجاتےہ،:نکیل:ارگ:وہ:ربایئ:رکاتراتہےہ:وت:رفامای:

ہک:اس:اک:ارث:ہی:وہاتےہ:ہک:

تعل

حت زادة

بہ

؎13قل

ایج ایم سعید،باب تسویۃ الصفوف واقامتھا،1/181:صحی مسلم ؎12

ایج ایم سعید،سورۃ ویل للمطففی ،ابواب التفسی،2/171:جامع الرتمذی ؎13

19

اظرہ:وابنطاالصح

یھب:ڑباتھاجاتےہ:اہیں:کت:ہک:اس:اکبلق:ایسہ:ڑپاجاتےہ:۔ہی:ایسہ:ہطقن:

اا:ےس:ربے:اامعؽ:اک:دصو:ر:وہا:،سج:اک:ارث:ابنط:رپ:ڑپاہک:اس:اک:بلق:ےدن

ضع اور:رخاب:وہایگ۔:ااظرہی:ا

ابنط:اک:ارث:اظرہ:رپ:ڑپاتےہ:

ایس:رطح:ابنط:اک:یھب:ارث:اظرہ:رپڑپاتےہ،:اثمؽ:ےک:وطررپ:اکی:صخش:ےہ:اس:ےک:

رمدین:اھچیئ:وہیئ:ےہ:،وپرا:مسج:فیحن:والرغ:اور:وھپھے:یسنھپ:ےلکن:وہےئ:ںیہ،:وت:ایک:رہچے:رپ:

اس:رماضیہن:وصرت:ےس:ہی:ادنازہ:ںیہن:وہاگ:ہک:اس:صخش:ےک:وخؿ:ںیم:اسفدےہاور:ادنروؿ:

:دبؿ:رپ:اس:ےک:ہی:ارثات:اظرہ:وہ:رےہ:ںیہ؟:وت:ادنر:ےک:اسفد: اس:اک:امیبرےہ:سج:یک:انب:رپ:اظرہ

ااسنؿ:ےک:اظرہ:رپ:ڑپاتےہ:۔ایس:رطح:ابینط:اامعؽ:،اامتن:ودایتن:وریغہ:یک:رخایب:ےس::واگبھ:اک:ارث

اعمرشت:اور:اعمالمت:رپ:طلغ:ارث:ڑپاتےہ:۔

دحثی:رشفی:ںیم:رفامای:ایگ::

ال ص

ت اذا ص

غۃ

ضسد م

واذا فسد وان ف ا

سد ک

ا

سد ة

فسد ا

ب ک قل ال وھ ال

14؎

مسج:ےک:ادنر:اکی:ہغضم:وگتش:ےہ:بج:وہ:درتس:وہاتےہ:وت:اسرادبؿ:درتس:راتہےہ:اور:

:ہک:وہ:بلق:ےہ:۔ول:بج:وہ:رخاب:وہاتےہ:وتاسرادبؿ:رخاب:وہاجاتےہ:وخب:اجؿ

:دؽ:اک::ابرہاک:ہی:ااشتنر:اور:اظرہ:اک:ہی:اسفد:ہجیتن:ےہ:ادنر:ےک:ااشتنر:اور:ابنط:ےک:اسفد:اک : ۔الص:زیچ:ےہ:

حیحص:وہاجان:ہک:ےدنے:االخؼ:ےس:اپک:واصػ:وہاجےئ،:سب:وترھپ:اسرے::::اک:ؾ:ااسؿ:ںیہ:۔،ونسراجان

ابنط:یک:دریگتس:اور:اس:ےک:رمثات:

:اکؾ:ڑبی:وہستل:اور:ااسین:ےک:اسھت: دولں:ےک:درتس:وہاجےن:ےس:ڑبے:ےس:ڑبا

وہاجاتےہ:۔اس:رپاکی:واہعق:اید:اای:ربعت:ےک:ےیل:رعض:رکاتوہں،:اتہک:مہ:ادنازہ:رکںی:ہک:امہرا:

ایک:احؽ:ےہ:اور:امہرے:وشیپاؤں:اور:ڑبوں:اک:ایک:احؽ:اھت:۔سج:وتق:رضحت:رمع:ریض:اہلل:اعتیل::ہنع:

المکتبۃ المظہریۃ،باب فضل من استربأ لدینہ،(52)1/13:صحی الخباری ؎14

االصح:اظرہ:وابنط 21

ؤ

ے

ؤل

ے

:ارخ:ولعمؾ:وہا،:وت:ولوگں:یک:دروخاتس:رپ:اپ:ےن:اینپ::وک:اوبل ےن:زیمخ:ایک:اور:ااثر:ےس:وتق

اجینیشن:ےک:ےیل:ھچ:ااخشص:رضحت:امثعؿ:،رضحت:یلع:،رضحت:دبعارلنمح:نب:روػ،رضحت:

اہلل،:رضحت: دع:نب:ایب:واقص:اور:رضحت:زریب:نب:رواؾ:راواؿ:اہلل:اعتیل:مہیل:ہحلط:نب:دیبع

:ا ے:اور:رفامای:ہک:ہی:وہ:رضحات:ںیہ:ہک:یبن:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:داین:ےس:رشتفی:انیعمج:ےک:انؾ:شیپ

ےل:ےئگ:وت:اؿ:ےس:رایض:اور:وخش:وہ:رک:ےئگ:۔رھپ:رفامای:ہک:اؿ:ھچ:رضحات:ںیم:ےس:سج:ن ی:ےک:

انؾ:رپ:اقافؼ:وہاجےئ:ای:ارثکتی:یک:امحتی:اور:اتدیئ:احلص:وہ:اجےئ:اےس:ہفیلخ:انبدای:اجےئ۔اسھت:

ؾ:ےک:ےیل:مکح:وہا:ہک:نیت:دؿ:ےک:ادنر:اس:اک: ہلصی:وہاناچےیہ،:اس:وتق:کت:رضحت:یہ:اس:اک

بیہص:نب:انسؿ:ارلویم::ریض:اہلل:ہنع:اامتم:رکںی:ےگ،:ںانں: ہ:اپ:یک:وافت:اور:اپ:یک:دتنیف:

ریض:اہلل:ہنع:ےن:اےنپاکمؿ:رپ:بس:وک:عمج:ایک:ےس:افرغ:وہےن:ےک:دعب:رضحت:دقماد:نب:االوسد

اس:ےلسلس:ںیم:وشمرے:وہےت:رےہ:اور:وکیئ: ہلصی:ہن:وہاکس۔وچں:ہک:اس:اکؾ:ےک:اور:دو:دؿ:کت:

ےیل:ہداایت:یھت:ہک:نیت:دؿ:ںیم:وہان:اچےیہ:،اس:ےیل:ارخ:ںیم:رضحت:دبعارلنمح:نب:روػ:ریض:

اہلل:ہنع:ےن:ہی:وجتزی:شیپ:رفامیئ:ہک:ھچ:ااخشص:ںیم:ےس:نیت:وک:بس:اایتخر:دےدای:اجےئ،:ںانں: ہ:

ہلل:ہنع:ےن:رضحت:یلع:ریض:اہلل:ہنع:وک:،رضحت:ہحلط:ریض:اہلل:ہنع:ےن:رضحت:رضحت:زریب:ریض:ا

واقص:ریض:اہلل:ہنع:ےن:رضحت:دبع:ارلنمح:نب:ایب:امثعؿ:ریض:اہلل:ہنع:وک:اور:رضحت: دع:نب:

روػ:ریض:اہلل:ہنع:وکاانپاانپ:قح :الختف:رپسد:رکدای۔:رضحت:دبعارلنمح:نب:روػ:تہب:امؽ:دار:اور:

رکوھ::رویپ :وھچھا:،ہی:اس:وتق:32،31امؽ:داری:اک:ہی:اعمل:اھت:ہک:وبتق :ااقتنؽ:روسیئں:ںیم:ےھت۔:

:ڑبے:لیلج:ادقلر:32،31ےک: رکوھ:ا س:وتق:وت:ہن:ولعمؾ:ےنتک:ارب:وہاگ:،ایس:ےک:اسھت:اسھت:

احصیب:،الختف:یک:اتیلہ:رےنھک:واولں:ںیم:ےس:ےھت،ایس:وک:اہلل::ابترک:واعتیل:ےن:رفامای::

ل ت ھ رجال

تار یہ ل

و ل ب ۃ

ل یع ر الل و اقام الص

یتا: و ا ۃ عن ذک

کو یہ تتقلب ف یوما یافون ۃ ازلبصار

ب و ال قل

؎15ال

:دخاہک:نج:وکاہلل:یک:ای:د:ےس:اور:امنز:ڑپےنھ:ےس:اور::زوکۃ:دےنی:ےس ہن:رخدی:تلفغ::ہی:ںیہ:رمداؿ

ںیم:ڈاےنل:اپیت:ےہ:اور:ہن:رفوتخ،:وہ:اےسی:دؿ:ےس:ڈرےت:رےتہ:ںیہ:سج:ںیم:تہب:ےس:دؽ:اور:

تہب:یس:اںیھکن:اٹل:اجوںی:یگ:۔:

37:النور ؎15

21

اظرہ:وابنطاالصح

رہب:فیک!:اب:ہفیلخ:ےک:ااختنب:اک:اعمہلم:رصػ:نیت:رضحات:ںیم:رہ:ایگ:،وت:رضحت:دبعارلنمح:

:اس:اکؾ:یک: تم:ںیہن:راتھکاور:رضحت:نب:روػ:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:ےن:ذعمرت:رکدی:ہک:ںیم

امثعؿ:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:ورضحت:یلع:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:ےس:ک ا:ہک:ںیم:اانپ:انؾ:واسپ:اتیلوہں:

اور:اپ:دوونں:رضحات:اانپ:اعمہلم:ریمی:وصاب:ددی:رپ:وھچھدںی:ہک:سج:وک:اس:اکؾ:ےک:ےیل:

وک:میلست:رکان:وہاگ:،ںانں: ہ:بس:ےن:وجتزی:رکدوں:دورسا:اس:وک:وخبیش:وبقؽ:رکے:اور:ہی:بس:

ہ:اس:ابت:وک:وظنمر:رکایل:ہک:سج:ےک:قح:ںیم:ہی: ہلصی:رکدںی:ویہ:ابر الختف:اک:لمحتم:وہاگ۔ںانں:

اپ:ےن:رضحت:امثعؿ:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:ےک:ےیل:ہفیلخ:وہان:وجتزی:ایک،:اس:وک:بس:ےن:وظنمر:

:انبای:ایگ۔رکایل:اور:رضحت:امثعؿ::ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:وک:ہفیلخ

دؽ:اک:ونس:رانالص:ےہ:

:اعمہلم:اینت:دلجی:ےط:وہایگ سب:یہی:ہک:داین:یک:تبحم:ںیہن::،ابت:ایک:یھت۔اانت:ڑبا

اا:درتس:وہاجےت:ںیہ:،اسیجہک:دحثی::یھت،دنی:یک:تبحم

ضعیھت۔دؽ:درتس:وہاتےہ::وت:بس:ا

رشفی:ںیم:رفامای:ایگ:

ال غۃ

ضسد م

واذا فسد وان ف ا

سد ک

ا ص

ت اذا ص

سد ة

فسد ا

ب قل ال وھ ال

ک

16؎

مسج:ےک:ادنر:اکی:ڑکٹاےہ:بج:وہ:درتس:وہاتےہ:وت:اسرا:دبؿ:درتس:وہاتےہ:اور:بج:وہ:

رخاب:وہاتےہ:وت:اسرا:دبؿ:رخاب:وہاجاتےہ:وخب:اجؿ:ول:ہک:وہ:بلق:ےہ:۔

اا:اانپاانپ:اکؾ:ابلکل:حیحص:رکےت:ںیہ:وت:ابنط:

ضعیک:االصح:ودریگتس:اک:ارث:اظرہ:رپ:ڑپاتےہ:ہک:اسرے:ا

اوراینپ:اینپ:ڈوییٹ:کیھٹ:کیھٹ:ااجنؾ:دےتیںیہ:۔

ااسنؿ:اک:اظرہ:ابنط:اک:اہنیئ:داروہاتےہ:

اہیں:ےس:اکی:اور:ہلئسم:یھب:لح:وہایگ،وہ:ہی:ہک:اس:اکابنط:سک:رطح:اکےہ:اس:یک:

المکتبۃ المظہریۃ،باب فضل من استربأ لدینہ،(52)1/13:صحی الخباری ؎16

االصح:اظرہ:وابنط 22

ؽ:اید:ایئ:ہک:ک دج:ےکاامؾ:اصبح:وج:و ج:ون ہ:امنز:ڑپ اےت:ںیہ:،ارگ:وہ:ن ی:اکی:اکی:ڑبی:دمعہ:اثم

دؿ:امنز:ےک:وتق:اےنپ:رجحے:ےس:رحماب:ک دج:یک:رطػ:اےنپ:ڑپکے:ااترے:وہےئ:اںیئ:اور:

ہی:ںیہک:ہک:ںیم:اس:احتل:ںیم:اس:ےیل:اایوہں:اتہک:اپ:ولوگں:وک:ہلئسم:اتبدوں:ہک:امنز:اس:

ایک:اپ:اےن:دںی:ےگ؟ایہی:ںیھجمس:ےگ:ہک:لقع:ںیم:وتفر:اایگ:ےہ،::احالں:رطح:وہاجیت:ےہ،:وت:

ہک:اامؾ:اصبح:ہہک:رےہ:ںیہ:ہک:یئایئ:مہ:وک:امنز:ڑپ اےن:دو،:ےھجم:امنز:ےک:اسملئ:اور:وسرںیت:اید:

ںیہ،ریماابنط:ابلکل:کیھٹ:ےہ:،رص:ػ:اظرہ:یک:رخایب:ےس:اپ:ولگ:ربھگاےئگ۔:اپ:اؿ:یک:

:ام ںی:ےگ:،دیسےھ::ک دج:ےس:اکنؽ:رک:دامغ:ےک:ڈارٹک:ای:اپ ل:اخےن:ےل:ابت:ہن:ںینس:ےگ:اور:ہن

اجںیئ:ےگ،:اظرہ:یک:رخایب:ےس:اپ:وک:ابنط:یک:رخایب:رپ:ویکں:نیقی:اایگ:،ایس:ےیل:ہک:اظرہ:ہی:

رتامجین:رکراہےہ:ابنط:ےک:ڑگڑبوہےن:یک:۔

اظرہ:یک:اتیمہ:اور:اس:اک:اقتاض

ےہ:اظرہ:اسیک:یھب:وہ،:ڑبی:یطلغ:یک:ابت::وج:ولگ:ہی:ہہک:دےتی:ںیہ:ہک:الص:وتابنط

ےہ۔اکی:رمہبت:اکی:اصبح:ےنہکےگل:ہک:تین:ایھچ:وہ:اور:بلق:اصػ:وہ:،انگوہں:ےس:اتچب:وہ:

ہی:اکیف:ےہ:،ابلس:ےس:ایکوہاتےہ:؟:وج:یھب:وصرت:ولکش:اور:وعض:اایتخر:رکے۔:وت:ںیم:ےن:

یک:اپدنب:ںیہ:،ریشمہہ:اصہبح:امنز::وجاب:ںیم:رعض:ایک:ہک:یئایئ:اماشءاہلل!:اپ:یک:وادلہ:اصہبح:امنز

یک:اپدنبںیہ:اوردورسے:دنی:ےک:اکؾ:رکیت:ریتہ:ںیہ:،اپ:ااسی:ےیجیک:ہک:اؿ:اک:دواٹپ:اوھھ:رک:ابزار:

دوتس:واةحب:ںیم:رشتفی:ےل:اجںیئ:،ارگ:اپ:ااسی:رکےک:داھکںیئ:ےگ:وت:اپ:یک:دختم:

ولگ:ںیسنہ:ےگ:اور:ذماؼ:اھاںیئ::رویپ :ااعنؾ:شیپ:رکوں:اگ:،اس:رپ:وہ:ےنہک:ےگل:ہک:اصبح:5ںیم:

ےگ۔ںیم:ےن:ک ا:اس:ںیم:ےنسنہ:اور:ذماؼ:اھاےن:یک:ایکابت:ےہ:؟بج:اپ:یک:نہب:اور:امں:دنی:

یک:اپدنب:ںیہ:وت:اظرہ:ںیم:دواٹپ:اوھےنھ:ےس:ایک:وہاتےہ:؟اس:رپ:وہ:اخومش:وہےئگ۔:وت:سج:رطح:

:وعض:اور :رشتعی:وصر:ت:اک:اایتخ:ر::نہب:اک:دواٹپ:اوھھ:انیل:الخػ: ذماؼ:ےہ:ایس:رطح:ریغ الخػ

رکان:::االسیم:رشتعی:ےک:الخػ:ےہ۔:اہلل:اعتیل:ےن:رہ:اکی:ےک:ےیل:انمبس:مکح:دای:ےہ:،رمدوں:

اک:اخص:درہج:اطع:رفامای:ےہ:،ارگ:رورت:رمد:یک:وعض:اایتخر:رکے:وت:یطلغ:یک:ابت:ےہ،::اےسی:یہ:

ہک::رمد:وک:رورت:یک:وعض:اایتخ:ررکان:عنم:ےہ،:دحثی:رشفی:ںیم:ےہ

23

اظرہ:وابنطاالصح

ب یللج ال

علیہ وسلمول الل صل الل

أۃ لعن رس م

أۃ وال م

سۃ ال

لب

س

ب ل تل

ج سۃ ال

لب

؎17س

تنعل:یک:ےہ:روسؽ:اہلل:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےن:اس:رمد:رپ:وج:رورت:یک:وعض:اایتخر:رکے:اور:

وں:یک:وعض:اایتخ:ر:رکے:۔تنعل:یک:ےہ:اس:رورت:رپ:وج:رمد

اخہن:ےسیج:ہک:وپسیل:واولں:وک::ڈاک:اخہن:واولں:یک:وردی:اایتخر:رکان:رجؾ:رقاردایاجاتےہ:ایس:رطح:ڈاک:

:اور:اقلب:واولں:وک:وپسیل:واولں:یک:وردی:اایتخر:رکانالخػ وماذخہ:ےہاس:ےیل:ہک::اقونؿ:ےہ:

اےسی:یہ:رشتعی:ےن:رمد:یک:وعض:وک:اگل::۔وکحتم:ےن:بس:یک:وردی:وک:اگل:اگل:رک:راھک:ےہ

:اک:رپدہ:ںیم:رانہ: :اکی:دورسے:یک:ہاشتہب:رجؾ:ےہ:،ایس:رطح:رمد اگل:نیعتم:ایکےہ:،ذہلا

رمدایگن:ےک:الخػ:ےہ:اور:رورت:اک:ےب:رپدیگ:ےک:اسھت:رانہ:رورت:وہےن:ےک:الخػ:ےہ:۔

بلق:ورظن:یک:اپیک:ےک:ابووجد:رشیع:رپدہ:اک:مکح:

کی:اصبح:ےن:وساؽ:ایک:ہک:اصبح:ارگ:وکیئ:اپک:دؽ:وہ:اپک:رپدہ:ےک:ےلسلس:ںیم:ا

اگنہ:وہ:،ن ی:ایبنج:رپ:رظنڈاےل:اور:دےھکی:وت:ایکرحج:ےہ:بج:ہک:اگنہ:یھب:اپک:ےہ:،دؽ:یھب:اپک:

ےہ:ںیم:ےن:رعض:ایکہک:اپ:یک:اگنہ:ںیم:ایک: ھچ:ولگ:اےسی:یھب:ںیہ:نج:ےک:قلعتم:اپ:اک:امگؿ:

ںیم:ےن::۔تہب:ےس:ولگ:ںیہ:!یج:اہں::ںیہ۔اوہنں:ےن:ک ا:ےہ:ہک:اؿ:اک:دؽ:اور:اؿ:یک:اگنہ:اپک

:دنی:ےک:انؾ:شےنیرشوع:ا ے:،الثم:ک ا:ہک:ااھچ:اؿ:اک:انؾ:ےیجیل:،اوہن ں:ےن:ڑبے:ڑبے:رزراگؿ

رضحت:ومالان:لیلخ:ادمح:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:،رضحت:ومالانردیش:ادمح:وگنگیہ:رۃمح:اہلل:ہیلع:اور:

:وریغہ:ہ یس: ںایتں:ںیہ:ہک:نج:ےک:دؽ:یھب:اپک:ںیہ:اور:رضحت:ومالان:اھتونی:رۃمح:اہلل:ہیلع

ارے:اصبح:اؿ:ےک:::اگنںیہ:یھب:اپک:ںیہ۔:ںیم:ےن:ک ا:اہمئ:ارہعب:ایکہی:ولگ:ںیہن:ںیہ:؟ک ا

رکاؾ:راواؿ:اہلل:اعتیل:مہیل::قلعتم:وپانھچ:یہ:ایکےہ،:ںیم:ےن:ک ا:اور:اتنیعب:اور:رضحات:احصۂب

: رہطمات:ہک:اؿ:ےس:ڑبھ:رک:وت:وکیئ:ےہ:یہ:ںیہن:وج:اپک:دؽ:انیعمج:اور:بس:ےس:ڑبھ:رک:ازواج

ےنہک:ےگل:ہک:ںیہن:،ںیم:ےنک ا:ہک:اب:ےینس:دحثی:ںیم:ےہ:ہک:اکی:احصیب:ایمع:۔اور:اپک:اگنہ:وہ

ایج ایم سعید،باب لباس النسا:،2/210:سنن ایب داؤد ؎17

االصح:اظرہ:وابنط 24

اؿ:اکانؾ:ےہ:رضحت:دبعاہلل:انب:اؾ:وتکمؾ:ریض:اہلل:ہنع:،رضحت::،ےھت:وج:تہب:ڑبے:یقتم:ےھت

:ہملس:ریض:اہلل:امہنع ہک:ںیم:اوررضحت:ومیمہن:ریض:اہلل:اہنعدوونں:وضحر:یلص:اہلل:یت:ںیہ:رفاماؾ

:،ہیلع:وملس:ےک:اپس:ںیھت:اور:ہی:واہعق:اس:وتق:اک:ےہ:ہک:بج:ہک:رپدہ:اک:مکح:رشتعی:ںیم:ااکچ:اھت

وت:رفامیت:ںیہ:ہک:رضحت:دبعاہلل:انب:اؾ:وتکمؾ:ریض:اہلل:ہنع:اپ:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےک:اپس:

با منہ اہلل:ہیلع:وملس:ےن:مہ:دوونں:ےس:رفامای:ہک:اپ::یلص::۔رشتفی:ےل:اےئ مت:دوونں:احت

فنارپدے:ںیم:وہاجؤ۔وتمہ:ےن:رعض:ایک::نا ول یع

برص

:(وضحر:یلص:اہلل:ہیلع:وملس)ہک::لی

ہی:وت:ادنےھ:ںیہ:ہن:مہ:وک::دھکی:ےتکس:ںیہ:اور:ہن:مہ:وک:اچہپؿ:ےتکسںیہ:۔اؿ:ےس:ایک:رپدہ:؟:وت:اپ:یلص:اہلل:

: انہ ہیلع:وملس:ےن:اراشد:رفامای:ہک: مت السمت تبرص؎18افعمیاوان ان

مت:دوونں:وت:ادنیھ:

ںیہن:وہ:مت:دوونں:وت:اؿ:وک::دوھکییگ۔

:رہطم ات:ےس:ڑبھ:رک:وکیئ:اپک:اگن:ہ:اپک:دؽ:ںیہن:وہاتکساور:وہ:اسری:وتبج:ازواج

امھتہ اتم:یک:امںیئ:ںیہ:رفامای:ایگ:: ہ واج

19 و از

؎

اپ:یک:ویبایں:اؿ:یک:امںیئ:ںیہ:۔نج:اور:

ےس:اکنح:رکان:اتم:ےک:ےیل:رحاؾ:ےہ،:رفامای:ایگ::

من واجہ

ا از

و تنکح

ان

ابداو ل

20 بعده

؎

اور:ہن:ہی:ہک:مت:اپ:یک:ویبویں:ےس:اپ:ےک:دعب::یھبک:یھب:اکنح:رکو۔

وت:اےنت:اسرے:رشػ:ےک:ابووجد:رھپ:یھب:ااجزت:اکی:ایتم:وک::دےنھکی:یک:ںیہن:ےہ:وت:رھپ:امہ:امش:یک:ایک:

ہن:وہ،واہں:وت:تقیقح:ےہ:،ریپ:واعمل:،رزرگ:اکایکامشر:ہک:اؿ:ےک:ےیل:ن ی:ایبنج:وک:دانھکی:رضم:

اعمہلم:ہی:ےہ:ہک:وہ:اتم:یک:امںیئ:ںیہ:اور:ایتم:اکاکنح:اؿ:ےس:رحاؾ:ےہ:نکیل:رھپ:یھب:اکی:ایبنج:

وک::دےنھکی:یک:ااجزت:ںیہن:اور:اہیں:وت:ریپ:اک:رمدیین:ےس:اکنح:اجزئ:،رمدیین:اک:ریپ:ےس:اکنح:اجزئ،:ریپ:

دےنھکی:یک:ااجزت:وہیتکس:ےہ:،ن ی:رمدیین:وخیش:اور:اعمل:یک:ویبی:ےس:اکنح:اجزئ:وت:ےسیک:ن ی:ایبنج:وک:

اک:ریپ:ےک:اسےنم:اور:ریپ:اک:رمدیین:ےک:اسےنم:وہان:اجزئ:ںیہن:ےہ۔

ایج ایم سعید،باب ماجا: ف احتاب النسا: من الجال،2/106:جامع الرتمذی ؎18

6:الحزاب ؎19

53:الحزاب ؎20

25

اظرہ:وابنطاالصح

ااکرب:الہ:اہلل:اک:رپدہ:ےک:اعمہلم:ںیم:اایتحط:

ہ:رباربیھب:ےب:رپدیگ:وک:وگرامںیہن::ارزروگں:اک:احؽ:رپدہ:ےک:ےلسلس:ںیم:ہی:ےہ:ہک:ذر

اصبح:اہمرج:یکم:رۃمح:اہلل:ہیلع:اک:واہعق:ےہ:ہک:اپ:یک:اکی::ریپ:رضحت:احیج:ادماد:اہللارکےت،داد

ریپاین:اصہبح:یھب:۔رمدیین:یھت:وج:ہک:رھگولی:اکومں:وک:ریپاین:اصہبح:ےک:رمہاہ:ااجنؾ:دای:رکیت:ںیھت

امیبر::رےنہ:ےک::لسلسم:فیعض:وہیکچ:ںیھت:اور:رضحت:احیج:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:تہب:دونں:کت

وہےئگ:ےھت:،دجہت:وریغہ:ےک:ےیل:وخد:ےس:اانھٹ:دوشار:اھت:اور:وکیئ:دختم:ببس:دح:ےس:زایدہ:زمکور:

ہی::۔ےک:ےیل:اھت:ںیہن:،اکی:رمہبت:دجہت:ےک::ےیل:ڑھکے:وہےئ:ببسب:زمکوری:اانھٹ:دوشار:وہ:راہاھت

دھکی:رک:اؿ:یک:اکی:رمدیین:ےن:رضحت:وک:اہسرادے:رک:ڑھکا:رکان:اچاہ،رگم:رضحت:ےن:یتخس:ےس:عنم:

اسؽ:یک:یھت۔اس:رپ:اؿ:اصہبح::45مت:انرحمؾ:وہ۔اؿ:یک:رمع:یھب::،اہھت:ہن:ےنگل:اپےئ:!ررفامای:ہک:ربخ:دا

ےن:رعض:ایک:ہک:وکیئ:اس:احتل:ںیم:دختم:ےک:ےیل:ںیہن:،وت:رھپ:ںیم:یھب:دختم:ےس:رحموؾ:

ہی:ےہ:رزروگں:۔:روہں:یگ۔:اس:ےیل:رضحت:اکنح:رکںیل:اتہک:ںیم:رضحت:یک:دختم:رکوکسں:

اامتہؾ:رفامےت:ےھت:۔در:تقیقح:رپدہ:وریغہ:ہی:بس:راتح:یک:ڑجںیہ:۔:یک:اشؿ:ہک:رپدہ:اک:سک:دقر

رشتعی:ورطتقی:ںیم:قلعت:اور:اؿ:یک:تقیقح:

رشتعی:ابت:ںیم:ابت:یتلکن:یلچ:یئگ،:ہہک:راہ:اھت:ہک:اکی:وت:ےہ:اظرہ:اور:اکی:ےہ:ابنط،اور:

اک:احلص::ورطقیںیم:دوونں:ےک:قلعتم:ااکحؾ:ںیہ:سج:یک:اپدنبی:رکان:رضوری:ےہ۔:اسرے:وصتػ:

یہی:ےہ:ہک:ریمعت:ااظلرہ:واابلنط:ہک:اےنپ:اظرہ:وابنط:وک:رشتعی:ےک:وما ق:انبان۔:ضعب:ولگ:ہہک:دای:

رکےت:ںیہ:ہک:رشتعی:اور:زیچ:ےہ:اور:رطتقی:اور:زیچ:ےہ:،دوونں:اگل:اگل:ںیہ:،ہی:یطلغ:یک:ابت:

:ایابنط:ےس:وہ:اؿ:ےہ،:ااسیںیہن:ےہ،:ہکلب:دنی:ےک:ےنتج:ااکحامت:ںیہ:اچےہ:اؿ:اک:قلعت:اظرہ:ےس:وہ

اب:ااسین:ےک:ےیل:،ورورت:۔اسرے:ااکحامت:اور:امیلعتت:وہداایت:ےک:ومجمہع:اکانؾ:رشتعی:ےہ

انؾ:اگل:اگل:رکدےی:ےئگ:ںیہ:،اظرہی:اامعؽ:وک:ہقف:ک ا:اجاتےہ:اور:ابینط:اامعؽ:وک:وصتػ:ےک:انؾ:ےس:

:اظرہ:اید:ایک:اجاتےہ:۔اؿ:دوونں:ےک:ومجمےع:وک:رشتعی:ک ا:اجاتےہ۔اب:ہکبج:رش تعی:ںیم:ااکحؾ

:ابنط:دوونں:اےئگ:وت:اکی:وک:شےنی:دورسے:وک:وھچھےن:ےس:وپرے:دنی:رپ:ےسیک:لمع:وہاگ؟:اور ااکحؾ

االصح:اظرہ:وابنط 26

اور:ااسنؿ:وک:ایسی:احتل:ںیم:ےسیک:وکسؿ:رسیم:وہاگ؟::ہکلب:اس:ےس:وت:ہی:ولعمؾ:وہا:ہک:اظرہ:یک:لیمکت:ریغب:

:ابنط:یک:لیمکت :ایس:رطح :ےک:ںیہن:وہیتکس، :االصح :ےک:ںیہن:ابنط:یک :االصح :یک :ریغب:اظرہ

وہیتکس۔ںانں: ہ:وہشمر:دحمث:الم:یلع:اقری:رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےت:ںیہ::

ماھر کما ان عل لح الظ

ق باص ق بعد الت باطن ال

م ال

ن عل

: م ق ش ق لیت

لح ال

باص اھر ل یت ال ؎21باطن الظ

اظرہ:لمکم:ںیہن:وہات::ابنط: ھچ:یھب:احلص:ںیہن:وہاتکسریغب:اظرہ:یک:االصح:ےک:اسیج:ہک:ملع :ملع

ریغب::ابنط:یک:االصح:ےک:۔

خیش:اوباطبل:یکم:رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےت:ںیہ::

لی مان اص

لۃ ھما عل

خر بمزن

ن احدھما عن ال

سلم ان ل یستغ

ال

تب یمان رمسم وال

خر کا

نھما بال م

کل

ط

ب لینف قل عن صاحبہ ک وال

؎22احد

ں:الص:ملع:ںیہ:،وکیئ:اکی:دورسے:ےس: ینغتس:ںیہن:ےہ،:ہی:دوونں:لزنمہل:االسؾ:واامیؿ:ہی:دوون

ےک:ںیہ:ہک:اکی:اک:رطب:دورسے:ےس:ااسی:ےہ:ےسیج:مسج:ودؽ:اک:ہک:وکیئ:ن ی:ےس:دجا:ںیہن:وہاتکس۔

:اہلل: اس:ومعق:رپ:انمبس:ولعمؾ:وہاتےہ:ہک:خیش:ارعل:ب:وامجعل:رضحت:احیج:ادماد

رفامےت:ںیہ:ضعب::،ذرک:رکدای:اجےئ: ہیلع:ےک:اکی:رگایم:انہم:یک:دنچ:وطسر:وک:رۃمح:اہلل اہمرج:یکم

: ضح:اؿ:یک:مک: یمہ:ےہ،:الہج:وج:ہہک:دایرکےت:ںیہ:ہک:رشتعی:اور:ےہ:اور:رطتقی:اور:ےہ

بلق:۔بلق:افکر:وک:یھب:احلص:وہیت:ےہ::یئ تعی:دخا:ےک:رھگ:وبقمؽ:ںیہن:،افصرشرطتقی:ےب

:اہنیئاکاحؽ:لثم:ا :اشیپب:ےس:یھب:اصػ:وہاجاتےہ:اور::زگن:اولدہنیئ:ےک:ےہ:، ےہ:وت

ویل:اہلل:وک:اچہپےنن:۔:الگب:ےس:یھب:اصػ:وہاجاتےہ:،نکیل:رفؼ:اجنتس:او:ر:اہطرت:اک:ےہ::رعؼ

وتس:ےہ:اور:ارگ:دتبمع:ےہ:وت: ضح::ےہ:وہ:اہلل:اک:دتنس:وج:عبتم :،:ٹوسیٹ:ےہتنس:ےک:ےیل:اابتع

ؽ:ےس:یھب:وہں:ےگ:۔داج: اعدات:وت:رخؼ :،وہدہ:ےہےب

المکتبۃ المدادیۃ،الفصل الثالث،کتاب العلم ،1/313:رمقاۃ المفاتحی ؎21

المکتبۃ المدادیۃ،الفصل الثالث،کتاب العلم ،1/313:رمقاۃ المفاتحی ؎22

27

اظرہ:وابنطاالصح

:وکیئ:زیچ:ںیہن:ےہ:ہکلب: :ہک:وصتػ:اور:رطتقی:ہی:رشتعی:ےس:دحیلعہ وت:ولعمؾ:وہا

رضحت:اامؾ:امکل:۔رشتعی:یہ:اک:اکی:زج:ااسی:ےہ:ہک:ریغب:اس:ےک:اظرہ:یک:لیمکت:ںیہن:وہیتکس

رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےت:ںیہ::

ق تفس فقد

ف ہ ولم یتصو ن تفق

ن م دق وم

تزن

فقد

ہ ف ولم یتفق ن تصو

وم

ق تق ؎23جمع بینھما فقد

سج:ےن:ملع :ہقف:احلص:ایک:اور:وصتػ:ںیہن:اھکیس:وت::وہ::افقس:وہایگ:اور:سج:ےن:وصتػ:وک:::احلص:

دوونں:وک:احلص:ایک:وہ:ققحم:وہایگ۔ایکاور:اسملئ :دہینی:وک:ںیہن:اھکیس:وت:وہ:ےب:دنی:وہایگ:اور:سج:ےن:

اظرہ:وابنط:دوونں:یہ:درتس:وہاناچےیہ:

:دوونں:ےک:قلعتم:رشتعی: رغہکیض:اظرہیھب:درتس:وہ:اور:ابنط:یھب:درتس:وہ،

ےک:وج:ااکحؾ:ںیہ:اؿ:ےک:وما ق:اعمہلم:ایکاجےئ:اور:وپری:وپری:رشتعی:یک:اابتع:یک:اجےئ:یہی:

:یک:تبحم:اک:یھب:العج:ےہ:اور:اس:ےس:ااسنؿ:وک:وکسؿ:وتہج:ایل:اہلل:اک:احلص:ےہ:ہک:سج:ےس:داین

:اورابرہ:یک:رخایب:ےہ:،ارگ:بس: واانیمط:ؿ:یھب:احلص:وہاگ۔:وکسؿ:ہن:وہےن:ےک:اابسب:ادنر

کیھٹ:وہ:وت:وکسؿ:احلص:وہاگ۔:نج:ولوگں:ےک:اظرہ:وابنط:بس:درتس:وہاجےت:ںیہ:اےسی:

یقیقح:وکسؿ:بیصن:وہاتےہ:۔:رضحات:وک:ویل:اہلل:اور:رزرگ:ک ا:اجاتےہ،:اؿ:یہ:ولوگں:وک

دؽ:ابغ:واہبر:بک:وہاگ؟

:اظرہ:وابنط:یک:ااطتع:یہ:ےس:احلص:وہاتےہ۔:دےیھکی:وکیئ: ویکں:ہک:وکسؿ:ااکحؾ

ےدنی:ہگج:وہ:وت:اس:وک:ارگ:اچےتہ:ںیہ:ہک:وہ:ہگج:ایھچ:اور:یلھب:وہاجےئ:وت:اس:ےک:ےیل:دواکؾ:رکان:ڑپںی:

دایاجےئ:اس:یک:ےدنیگ:وک:اصػ:رکدایاجےئ:،وکھا:اکی:وت:ریغ:انمبس:زیچوں:وک:واہں:ےس:اکنؽ::ےگ

دورسے:ہی:ہک:انمبس:زیچوں:وک:دالخ:رکایلاجےئ:ہک:اپین:وریغہ::،رکٹک:اکنؽ:رک:کنیھپ:دایاجےئ

:اس:ےک:ادنر:وھپؽ:ایتپں:اگلرک:زمنی: :وک:درتس:رکدای:اجےئ:اور دے:رک:اس:ےک:بیشن:ورفاز

المکتبۃ المدادیۃ،الفصل الثالث ،کتاب العلم، 1/313:رمقاۃ المفاتحی ؎23

االصح:اظرہ:وابنط 28

ورفتحی:اور:دؽ:وخش:رکےن:وایل:نب::رکدایاجےئ:۔اب:اؿ:دوونں:اکومں:یک:وہج:ےس:ویہ:ہگج:ریس

اجےئ:یگ:۔ایس:رطح:دؽ:ےس:انانمبس:زیچوں:وک:اکنؽ:دایاجےئ:الثم:ن ی:ےک:ادنر:ضغب،:دسح،:رای،:

لخب:وریغہ:یک:امیبری:یک:وہج:ےس:ےدنیگ:دیپا:وہیئگ:ےہ:اب:اس:ےدنیگ:وک: تم:رکےک:اکنؽ:دایاجےئ:

:اعزجی :تیشخ، :وقتی، :زیچںی:الثم:ربص، :ایھچ:وومحمد :ولخص:وتبحم:ےس:اراہتس:اور : :ااسکنری، ،

ایکاجےئ:وت::دؽ:ابغ:واہبر:اک:زخاہن:وہاجےئ:اگ۔

:بلق:یک:اتریث:ےہ: ذرکںیم:ایحت

:دؽ:ےک:وکسؿ: :ایس:ےک:وکسؿ:ےساسرے:دبؿ:وک:وکسؿ:احلص:وہاجےئ:اگ، اور

ےکےیل:اہلل:اکذرک:ےہ،:اس:ابت:یک:رطػ:قح:اعتیل:ےن:وتمہج:رفامای:ےہ::

ر الل ب ال بذک قل

مئن ال

؎24تط

ےس:دولں:وک:اانیمط:ؿ:وہاجاتےہ:۔یہ:وخب:ھجمس:ول:ہک:اہلل:ےک:ذرک::

ذرک:یک:اختیص:اپین:یک::،اہلل:ےک:ذرک:ےس:یھبک:اغلف:ںیہن:وہاناچےیہ۔ذرک:رثکت:ےس:رکان:اچےیہ

:ب:اور:رہ:ارھب:اراتہےہ:ایس:رطح:ذرک:ےکایس:ےہ:،درتخ:ںیم:اپین:ڈاےتل:رےنہ:ےس:درتخ:اشد

اامتہؾ:ےس:بلق:ںیم:وکسؿ:واانیمطؿ:احلص:راتہےہ،:اس:ےک:ادنر: تم:اور:اطتق:دیپاوہیت:ےہ:

،ونر ذرک:یک:ربتک:ےس:ذارک:اےنپ:بلق:ںیم:اکی:اخص:مسق:یک:قلعت:عم:اہلل:یک:تیفیک:وسحمس:

:ااطلتع:بیصن: :یلع :دواؾ :اور :اپدنبی :یک :وابینط :اظرہی :ااکحؾ :ےس :وہج :یک :سج رکاتےہ

ہن:البانہغ:اپدنبی:ےک:اسھت: ھچ:ہن: ھچ:ذرک:اک:ومعمؽ:رانھک:اچےیہ،:اامتہؾ:اور:وہاتےہ۔اس:ےیل:روزا

وتہج:ےس:ذرک:رکان:اچےیہ،:ن ی:دؿ:یھب:انہغ:ہن:وہان:اچےیہ،:ارگ:ن ی:دؿ:وتق:مک:وہ:وت:انتج:یھب:وہےکس:

ھچ:ہن: ھچ:رضور::ذرک:رکایل:اجےئ:۔

دوا:ےک:اسھت:رپزیہ:یھب:رضوری:ےہ:

نکیل:دوا:ےک:اسھت:رپزیہ:یھب:رضوری:ےہ۔:ن ی:وک:اخبر:ےہ:اعمجل:اس:ےک:ےیل:دواوجتزی:

رکدے:،رمضی:اس:دوا:وک:اامعتسؽ:وترکے:رگم:اسھت:ںیم:اشیم:ةکب:اور:رپاےھٹ:یھب:اھکاترےہ:

28:العد ؎24

29

اظرہ:وابنطاالصح

:اس:دبرپزیہ:ی:ںیم:دواایک:اکؾ:رکے:یگ:،ہکلب:اس:ےس:وت:رمض:اور:یھب:ڑبھ:اجےئاگ۔ایس:

ے

وتاتب:ی

بلق:یک:دوا:وج:ہک:ذرک:ےہ:اس:ےک:اسھت:انگہ:یک:دبرپزیہی:یھب:اجری:رےہ:وت:اس:ےس:رطح:وکسؿ:

یبلق:وکسؿ:ےسیک:احلص:وہاگ؟:اس:ےیل:انگوہں:ےس:انچب:از:سب:رضوری:ےہ:ابوصخلص:ارگ:ن ی:ےس:

ابت:تیچ:رکان:وہ:وت:اس:ںیم:وضفؽ:وگتفگ:ےس:ےنچب:اکاامتہؾ:ایک:اجےئ:ویکں:ہک:اس:ےس:ذرک:ےک:

:ابت:تیچ:یک:اعدت:ڈاےنل:ےس:ارثک:الخػ: واہعق:ابت: لک:اجیت:رباکت: لک:اجےت:ںیہ ،زایدہ

ےہ،ن ی:یک:ربایئ:ن ی:یک:لغچ:وخری:وہاجیت:ےہ:اور:ہی:بس:وکسؿ:وکربابد:رکےن:وایل:ںیہ:۔

:ںیم:وگایںیم:راتہوہں:دؿ:رات:تنج

اؿ: ارگ: تم:رکےک:ذرا:مک:وبےنل:یک:اعدت:ڈایل:اجےئ:اور:ذرک:یک:اپدنبی:یک:اجےئ:وت:::::

وھتھے:دؿ:اپدنبی:رکےن:ےس:وکسؿ:واانیمطؿ:یک:وہ:دوتل:احلص:وہاجےئ:یگ:::!اشءاہلل:اعتیل

ہک:سج:وک:ایبؿ:ںیہن:ایک:اجاتکس:۔امہرے:رضحت:وخاہج:زعزی:انسحل:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:ےلہپ:

ڈیٹپ:رٹکلک:ےھت،:رضحت:واال:میکح:االتم:اھتونی:ونر:اہلل:رمدقہ:ےس:قلعت:وہےن:ےک:دعب:اس:

دے:رک:اگل:وہےئگ:وسکییئ:ےک:اسھت:اہلل:اعتیل:یک:اید:ںیم:گل:ےئگ،:رفامای::ءے:ےس:اافعدہع

رکےت:ےھت:ےلہپ:بلق:وک::زربدیتس:ذرک:ےکےیل:ایتر:رکان:ڑپاتاھت:اور:اب:الب:فلکت:بلق:ذرک:ںیم:

؎::: وغشمؽ:وہاجاتےہ:ہکلب:اتشمؼ:راتہےہ،:ایس:وک:رفامےت:ںیہ

رہمابں:ہن::وپےھچ::ےھجم:دوتس:وھچھ::دںی:بس:وکیئ:

::::اہجں::: ےھجم:: وپےھچ: ہن::: ریمارب::ےہ:اکیف:::ےھجم::ک

بش:وروز::ںیم:وہں::ذجموب::اور:اید:اےنپ::رب::یک:

وپےھچ ہن::: اہں::: وکیئ::اہں:::ہن:::وپےھچ::ےھجم::وکیئ::: ےھجم:::

سج:وک:رضحت:وخاہج:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع::۔ذرک:ورکف:ےس:ہی:تیفیک:دیپاوہاجیت:ےہ:اپدنبئ

؎ رفامےت:ںیہ:

دوم:وکیئ:ہگج:ایسی::ںیہک:: وہیت: سب::اب:وتہ

اےلیک:ےھٹیب:وہےت:اید:اؿ:یک:دؽ:ںیشن::وہیت:

اور:اہلل:یک:ااطتع:اور:ذرک:رپ:دماوتم:ےس:بلق:یک:ہی:احتل:وہاجیت:ےہ:سج:وک:رضحت:وخاہج:

االصح:اظرہ:وابنط 31

؎: اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:رفامےت:ںیہ::

ںیم:راتہ:وہں:دؿ:رات::تنج::ںیم:وگای:

:دؽ::ںیم:وہ: ل:اکرایں:: ںیہ: رمے:::ابغ

اکؾ:ےس:وہیگ اکایمیب:وت::

ےدنے:االخؼ:ےک:دؽ:ےس: لک:اجےن:ےس:اےھچ:االخؼ:واعدات:ےک:دؽ:ںیم:دیپا:

وہےن:یک:اثمؽ:ایسی:ےہ:ےسیج:وکیئ:ابغ:وہاور:اس:ےک:ادنر:اوارے:اور:رہن:ںی:اجری:وہں:،رھپ:

رگم:ہی:بس:اکؾ::،:اور:رپ:اضف:د شک:ووخش: رظن:وہےن:یک:تیفیک:اکایک:یہ:انہکیبیک:اشدا:اس:ابغ

:ایس:وک:رضحت:وخاہج: رکےن:ےس:احلص:وہں:ےگ:،ابت:انبےن:ےس:احلص:ںیہن:وہےتکس:ںیہ،

؎: اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:ےن:رفامای:ےہ:::

::::: وہیگ: ےس:::::: اکؾ::::: اکایمیب:

وہیگ نسح:الکؾ::ےس:::::ہک::ان

وہیگ: ےس:: رکف:::اور::اامتہؾ::

ذرک:::ےک::ازتلاؾ::ےس::وہیگ

الکؾ:الخۂص

وت:الخہص:ایبؿ:اک:ہی:وہا:ہک:اہلل:اعتیل:ےک:ہلمج:ااکحامت:یک:اپدنبی:رکان،:وخاہ:وہ:اظرہی:

:ابنط:اک:ایبؿ:یتشہب:زویر:ںیم:تہب:لیصفت:ےک: :اظرہ:اور:ااکحؾ

وہں:ای:ابینط:بس:وک:اجبالان۔:ااکحؾ

رشتعی:اسھت:ےہ،اؿ:وک:وغر:ےس:ڑپ ااجےئ،اس:رپ:لمع:رکےن:یک:اعدت:ریھک:اجےئ۔اصبح:

:اؿ:یک:دختم:وک:تمینغ:ھجمس:رک:اؿ:ےس:اظرہ:وابنط:یک:االصح:ودریتس::رزرگ لم:اجںیئ:وت

رکاےن:یک:رکف:اور:اامتہؾ:ایکاجےئ۔:دورسے: ھچ:مک:وبےنل:یک:اعدت:ڈایل:اجےئ:وت:اؿ:اشءاہلل:

اع:ےیجیک:ہک:اہلل:اعتیل:اؿ:ابوتں:وک:وبق:ؽ:رفامےئ:اور:ےنہک:ےننس:واولں:وک:وکسؿ:احلص:وہاگ۔:اب:د

:میقتسم:رپ:اثتب:دقؾ:رےنہ:یک:وتقیف:اطعرفامےئراہ: ۔ا نی،راتس:اور:رصاط

و دع

خر

ع وا

مد لل رب ال

نا ان ال ل

می

31

اظرہ:وابنطاالصح

:اعمرشہ اومر :رشعہ:رباےئ:االصح

اقحل:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع ادقس:ومالان:اشہ:اربار:ازیحم:اۃنسل:رضحت

اؿ:اش:ءاہلل: ازتلاؾ:ےس:دنی:ےک::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::دورسے:ااکحؾ:یک:اپدنبی:یک:وتقیفینعی:وہ:دس:اومر:)اکؾ(نج:ےک:

۔اعتیل:ےلم:یگ

:یک:1 :ؤمدکہ :االخص:اک:اامتہؾ۔وقتی:اک:الخہص:ہی:ےہ:ہک:رفاضئ:وواابجت:وننس :اور :وقتی : ۔

انچب۔االخص:اک:احلص:ہی:ےہ:ہک:رہ:اکؾ:اہلل:اعتیل:یک:راض:اور:اپدنبی:رکان:اور:ونمماعت:ےس:

وخونشدی:ےک:ےیل:یہ:رکان۔

عطق:۔اظرہی:انگوہں:ںیم:ےس:دباگنیہ،دبامگین،تبیغ،وھجٹ:،ےب:رپدیگ:اور:ریغ:رشیع:وعض:2

رےنھک:ےس:وصخاص:انچب۔

:ذہمیم3 ،ربکت،ہنیک:)ربے:االخؼ(۔االخؼ جبج جع

:رپ:اور:رحص:وعمط ںیم:ےس:ےب:اج:ہصغ،دسح،

وصخیص:اگنہ:رانھک۔

۔ارم:ابرعملوػ:اور:یہن:نع:ارکنمل:اک:ارفنادا :واامتجاع:تہب:اامتہؾ:رانھک۔:اؿ:ےک:ااکحؾ:اور:اداب:4

وک:ابرابر:ڑپانھ:ابوصخلص:دحثی::7ات:3وک:یھب:ولعمؾ:رکان۔:اضفلئ :غیلبت:ںیم:ےس:دحثی:ربمن:

وک:۔:5ربمن:

دروازوں:ےک:اسےنم:نج:ںیم:اسمدج:و:دمارس:ےک:۔افصیئ:رھتسایئ:اک:ازتلاؾ:رانھک۔:ابوصخلص:5

دروازے:وصخاص:وتہج:ےک:قحتسم:ںیہ:اؿ:ےک:اسےنم:زایدہ:اامتہؾ:افصیئ::اک:رانھک۔

۔امنز:یک:ننس:ںیم:ےس:رقأت:،روکع،دجسہ:اور:دہشت:ںیم:ایلگن:ااھٹےن:ےک:رطےقی:وک:انھکیس۔:6

قشم:رکان۔زین:اذاؿ:وااقتم:یک:ننس:وک:وتہج:ےس:ولعمؾ:رکےک:اؿ:رپ:لمع:یک:

االصح:اظرہ:وابنط 32

۔ننس :اعدات:اک:یھب:اخص:ایخؽ:رانھک۔الثم:اھکےن:ےنیپ:،وسےن:اجےنگ،ےنلم:ےنلجوریغہ:ونسمؿ:7

رطےقی:رپ:لمع:رکان۔

:اپک:ےک:نسح:وامجؽ:یک:زایدہ:ےس:8 ۔مک:ازمک:اکی:روکع:یک:التوت:روزاہن:رکان:اور:اس:ںیم:الکؾ

:وااہظر،رعموػ:ووہجمؽ :اافخء :راعتی:رکان۔:ینعی:وقادع :درود::زایدہ :اور :احلظ:رانھک: :اک وریغہ

اکی:حیبست:ن ی:امنز:ےک:وتق:نیت:وس:رمہبت:۔رمہبت:رہ:امنز:ےک:دعب:ڑپانھ:11رشفی:مک:ازمک:

روزاہن:ڑپانھ:زایدہ:رتہب:ےہ۔

۔رپاشیؿ:نک:احالت:واعمالمت:ںیم:ہی:وسچ:رک:رکش:رکان:ہک:اس:ےس:ڑبی:تبیصم:ورپاشیین:ںیم:9

ؤا۔:الثم:اخبر:اےن:

ؤاےہ،افجل:،ونجؿ:اور:یبلق:التبم:ںیہن:ہ

رپ:ہی:وسںان:ہک:اشیپب:وت:دنب:ںیہن:ہ

ؤا:وہں۔زین:ہی:ااقتعد:رانھک:ہک:امیبری:ےس:انگہ:اعمػ:وہرےہ:ںیہ:ای:اس:رپ:

ارماض:ےس:وت:اچب:ہ

ارج:ووثاب:وہاگ:۔

۔اےنپ:بش:وروز:ےک:اامعؽ:اک:رشیع:مکح:ولعمؾ:رکان:نج:اک:ملع:ںیہن:ےہ:ہک:اای:وہ:اوارم:ینعی:11

:ریغ:ؤمدکہ،بحتسم:و:ابمح:ںیم:ےس:ںیہ:ای:ونایہ:ینعی:رفک:رفض،

: :ؤمدکہ،س

وابج:،س

ورشک،رحاؾ،:رکموہ:زنت:یہی:ای:رحتیمی:ںیم:ےس:اور:وج:اامعؽ:دخاوخناہتس:رکنمات:ںیم:ےس:

ولعمؾ:وہں:اؿ:وک:دلجازدلج:رتک:رکان۔

أ أ أ أ