bojowe poszukiwanie i ratownictwo

24 Lipiec 2004

Charakterystyka CSAR

Bojowe poszukiwanie i ratownictwo (Com-bat Search and Rescue � CSAR) to nowegorodzaju zadanie wsparcia lotniczego. CSARmusi powstać i funkcjonować w Polsce, jestto bowiem jeden z celów określonych przezNATO. Dlatego za niezbędne należy uznaćpoznanie uwarunkowań, istoty i zasad prowa-dzenia działań bojowego poszukiwania i ra-townictwa. Ważne jest też uzyskanie przezpolskie siły CSAR kompatybilności z siłamiCSAR Sojuszu i interoperacyjności.

Bojowe poszukiwanie i ratownictwo zdefi-niowane jest jako całokształt przedsięwzięćobejmujących: wykrycie, lokalizację, identy-fikację i ratowanie załóg lotniczych (załógstatków powietrznych) na terytorium zajętymprzez przeciwnika bądź potencjalnie nieprzy-jaznym podczas kryzysu lub w czasie wojny,a także ratowanie innego odizolowanego per-sonelu, wyposażonego i wyszkolonego dowspółpracy z siłami bojowego poszukiwaniai ratownictwa1.

Założenia zawarte w Joint Pub 3-50.21:Joint Tactics, Techniques, and Procedures forCombat Search and Rescue oraz ATP-62/AJP3.3.4.6: Combat Search and Rescue2 okre-ślają zakres działań CSAR sił powietrznychNATO, przedstawiają rozwiązania struktu-ralne oraz funkcjonalne, a także sposoby po-stępowania oraz podziału kompetencji po-między poszczególnymi organami dowodze-nia i siłami zaangażowanymi w proces pla-nowania, organizowania, koordynowaniaoraz prowadzenia działań bojowego poszu-kiwania i ratownictwa podczas kryzysui wojny.

Istotą bojowego poszukiwania i ratownictwajest utrzymywanie zdolności do odzyskiwaniapersonelu latającego lotnictwa bojowego orazinnych osób z terenu zajętego przez przeciw-nika lub potencjalnie nieprzyjaznego. Ma toistotny wpływ na potencjał bojowy sił powietrz-nych � zestrzelony, ale odzyskany z terytoriumprzeciwnika personel latający może ponowniebrać udział w działaniach bojowych. Świado-mość tego daje duże poczucie bezpieczeństwai zapewnia wysokie morale personelu latające-go, a w konsekwencji większą efektywnośćdziałań. Co więcej � odzyskanie zestrzelonegopersonelu latającego uniemożliwia przeciwni-kowi wykorzystanie go do celów propagandylub polityki czy prowadzenia rozpoznania.

Dokumenty doktrynalne NATO określają,że kolejnymi etapami standardowej akcji ra-towniczej CSAR mogą być3:! uzyskanie i potwierdzenie informacji o ze-

strzeleniu załogi (potrzebie ratowania in-nych osób),

! planowanie realizacji zadania (misji),! start statków powietrznych zaangażowa-

nych w akcję ratowniczą,! tankowanie paliwa na lotniskach (lądowi-

skach) wysuniętych na przednich pozycjachwojsk własnych,

! tankowanie w powietrzu przed wlotem nadterytorium przeciwnika,

! wlot nad terytorium przeciwnika i zlokali-zowanie zestrzelonej załogi (innych rato-wanych osób),

! identyfikacja izolowanego personelu,! potwierdzenie tożsamości zestrzelonej za-łogi (izolowanego personelu),

! podjęcie zestrzelonej załogi lotniczej (ra-towanych osób),

Mjr dypl. pil. Zbigniew MachajCentrum Operacji Powietrznych

Bojowe poszukiwanie i ratownictwo � taktyka działania

1 NATO AAP-6 PL, Słownik terminów i definicji NATO. MON, Warszawa 2001.2 Wymienione pozycje potraktowano jako materiały źródłowe artykułu.3 Podręcznik interoperacyjności w zakresie działań powietrznych, AIRCENT, Ramstein 1997.

25Przegląd Sił Powietrznych

! lot powrotny znad terytorium przeciwnika,! tankowanie w powietrzu, jeśli zachodzi taka

potrzeba,! lądowanie na odpowiednim lotnisku (lądo-

wisku) i przekazanie odzyskanego perso-nelu do wyznaczonej bazy wojskowej.W czasie planowania i organizowania mi-

sji ratowniczych bardzo szczegółowo rozpa-trywane musi być zagrożenie przeciwdziała-niem przeciwnika (Threat Environments).Przyjęto, że zagrożenie to może być niskie,średnie lub wysokie. W określeniu stopniazagrożenia najważniejsze będą informacjeuzyskane z rozpoznania, ich analiza i ocena.

Przy zagrożeniu niskim prowadzenie dzia-łań ratowniczych wymaga tylko nieznacznychprzedsięwzięć z zakresu stosowanej taktykii wykorzystania pasywnych środków przeciw-działania. Zakłada się bowiem, że ze stronyprzeciwnika oddziaływać będą tylko środkiuzbrojenia o małej sile rażenia, np.: lekka ar-tyleria przeciwlotnicza z celownikami optycz-nymi o kalibrze do 50 mm, granatniki rakie-towe i ręczne wyrzutnie pocisków naprowa-dzających się na podczerwień klasy ziemia--powietrze.

Przy zagrożeniu średnim koncentracja i ty-py sił i środków wykorzystywanych przezprzeciwnika wymagają od sił CSAR zastoso-wania zarówno pasywnych, jak i aktywnychśrodków przeciwdziałania. Zakłada się, żeprzeciwnik wykorzysta środki powodującestosunkowo małe zagrożenie (pociski SAMwczesnych generacji, a także środki zmniej-szające możliwość obserwacji i prowadzeniaognia z samolotu). Dlatego też siły CSARpowinny podczas działań stosować taktykę�unikania zagrożenia�: lot manewrowy, defen-sywne systemy przeciwzakłóceniowe, pokła-dowe i zewnętrzne środki ostrzegawcze i za-pobiegawcze, powinny także korzystać z po-mocy sił działających w ich obronie, takichjak SEAD, ESCORT lub SWEEP.

W sytuacji gdy siły przeciwnika są mobil-ne, rozmieszczone na całym obszarze, bardzoskoncentrowane, a także zdolne do szybkiegoodtwarzania zdolności bojowej (wykorzystu-ją pociski SAM nowych generacji, nowocze-

sne stacjonarne radary, systemy wczesnegowykrywania i ostrzegania, środki elektronicz-nego przeciwdziałania, zintegrowane systemyplot, a także środki zmniejszające możliwośćobserwacji i prowadzenia ognia z samolotu),zagrożenie jest już wysokie. Działania CSARwymagają wówczas bardzo szczegółowegoplanowania oraz koncentracji sił, w celuuniknięcia bądź zmniejszenia zagrożenia.

Metody poszukiwań

Poszukiwanie i lokalizacja zestrzelonychzałóg lotniczych w działaniach bojowegoposzukiwania i ratownictwa mogą być prowa-dzone elektronicznie (Electronic Search) bądźwzrokowo z powietrza (Airborne Visual Se-arch). Wybór odpowiedniego sposobu poszu-kiwania zależy od wyposażenia ratownicze-go wzywających pomocy oraz sił i środkówużytych do poszukiwania. Poszukiwanie oby-dwoma sposobami może być prowadzone za-równo nad lądem, jak i nad morzem (czy in-nym akwenem). Do poszukiwania nad morzemmogą być użyte środki lotnicze i morskie(okręty), musi bowiem być uwzględniona spe-cyfika środowiska wodnego.

Podczas poszukiwania sposobem elektro-nicznym do nawiązania łączności foniczneji uzyskania namiaru wykorzystuje się radio-stacje ratownicze załóg lotniczych (radiola-tarnie), namierniki radiowe na statkach po-wietrznych SAR i CSAR, systemy radiowo-pozycjonujące (radiostacje ratownicze z sys-temami GPS), systemy satelitarne SAR (np.SARSAT), środki noktowizyjne, pracującew podczerwieni, telewizyjne.

Poszukiwanie za pomocą środków elek-tronicznych prowadzi się wtedy, gdy rozbi-tek jest wyposażony w zestaw urządzeń ra-towniczych. Dzięki wykorzystaniu właściwo-ści kierunkowego odbioru fal radiowych (zapomocą specjalnej aparatury zamontowanej nastatku powietrznym), systemów namierzaniasatelitarnego, naziemnych stacji namierzaniaradiowego oraz, najprościej, poprzez nawią-zanie łączności z zestrzelonym personelem lubświadkiem wydarzenia można uzyskać infor-

26 Lipiec 2004

macje o położeniu ratowanego, pozwalającezlokalizować rozbitka zarówno na morzu, jaki na lądzie.

Zasięg działania środków radiotechnicz-nych zależy od wysokości lotu ratowniczegostatku powietrznego, wysokości umieszczeniaradiostacji ratowniczej rozbitka (szczególniegdy ten znajduje się na lądzie), stopnia nała-dowania baterii radiostacji ratowniczej, tem-peratury otaczającego powietrza oraz rzeźbyterenu i przeszkód terenowych (w poszukiwa-niu nad lądem).

Poszukiwanie wzrokowe jest najprost-szym sposobem prowadzenia poszukiwańprzez lotnictwo SAR i CSAR. W odróżnieniuod poszukiwania elektronicznego cechują jejednak mniejszy zasięg rozpoznania i mniej-sze możliwości identyfikowania obiektów,a zatem odszukanie rozbitków jest bardziejskomplikowane i długotrwałe. Podczas pro-wadzenia poszukiwania wzrokowego w wa-runkach bojowych zwiększa się także ryzykowykrycia i zniszczenia obiektu prowadzące-go poszukiwanie.

Wykonanie zadania odnalezienia rozbitkametodą wzrokową w dużej mierze zależy oddokładnego określenia rejonu poszukiwania,ustalenia warunków atmosferycznych w da-nym rejonie, określenia rodzaju poszukiwa-

nego obiektu, sprecyzowania warunków ob-serwacji (pory doby, pory roku, oznaczeniaposzukiwanego obiektu, wysokości lotu),określenia zasięgu wykrycia obiektów, rozpo-znania ukształtowania terenu w przypadkuposzukiwań nad lądem oraz oceny poziomuistniejącego zagrożenia w rejonie prowadze-nia poszukiwań.

Skuteczność poszukiwania wzrokowegoprowadzonego podczas działań bojowychjest w znacznym stopniu uzależniona takżeod przygotowania przedlotowego załóg ra-towniczych, które powinny opracować od-powiednią metodę poszukiwania, przygoto-wać mapy i dokonać niezbędnych obliczeńnawigacyjnych oraz zapoznać się z cecha-mi charakterystycznymi poszukiwanegoobiektu, danymi z rozpoznania oraz dany-mi wywiadu.

Przeszukiwanie terenu sposobem wzroko-wym w warunkach bojowych może być pro-wadzone kilkoma metodami; za podstawoweuważa się:! poszukiwanie równolegle do trasy lotu ze-

strzelonej załogi � Parallel Search PatternAlong Objects Route of Flight (rys. 1),

! poszukiwanie po trasie prostopadle przeci-nającej przewidywaną oś marszu poszuki-wanej załogi � Creeping Line (rys. 2),

Rys. 1. Poszukiwanie równolegle do trasy lotu zestrzelonej załogi (Parallel Search Pattern Along ObjectsRoute of Flight)


! poszukiwanie równoległe w rejonie kształ-tem zbliżonym do kwadratu � CreepingLine Pattern Used in Lieu of Square SearchPattern (rys. 3),

! poszukiwanie równoległe w dużym rejonieposzukiwań o kształcie zbliżonym do pro-stokąta � Parallel Search Pattern in LargeRectangular Area (rys. 4),

! poszukiwanie w określonym sektorze � Sec-tor Search (rys. 5),

! poszukiwanie w rozszerzającym się kwa-dracie � Expanding Square (rys. 6).Metodę poszukiwania równolegle do tra-

sy lotu zestrzelonej załogi stosuje się w sytu-acji, gdy znana jest planowana trasa przelotuposzukiwanego obiektu. Lot poszukiwawczywykonywany jest wzdłuż określonego odcinkatej trasy, tam i z powrotem. Jeżeli załoga ra-townicza nie odnajdzie obiektu podczas lotuw jedną stronę, zobowiązana jest, po dolocie

Rys. 2. Poszukiwanie po trasie prostopadle przecinającej przewidywaną oś marszu poszukiwanej zało-gi (Creeping Line)

Rys. 3. Poszukiwanie równoległe w rejonie kształtem zbliżonym do kwadratu (Creeping Line PatternUsed in Lieu of Square Search Pattern)

28 Lipiec 2004

do końcowego punktu trasy ratowniczej(KPTR), wykonać lot powrotny, lecz po prze-ciwnej stronie trasy, zachowując takie sameparametry lotu jak w pierwszym przelocie.Metoda ta umożliwia przeszukanie rejonu le-żącego wzdłuż określonego odcinka trasyw stosunkowo krótkim czasie i sprowadza dzia-łania nawigacyjne do najprostszych czynności.

Poszukiwanie po trasie prostopadle prze-cinającej przewidywaną oś marszu po-szukiwanej załogi organizuje się wówczas,

Rys. 4. Poszukiwanie równoległe w dużym rejonie o kształcie zbliżonym do prostokąta (Parallel SearchPattern in Large Rectangular Area)

Rys. 5. Poszukiwanie w określonym sektorze (Sector Search)

gdy rejon poszukiwania jest bardzo rozległy,a położenie poszukiwanego obiektu zostałookreślone tylko w przybliżeniu (na zasadzieprawdopodobieństwa). Podczas stosowania tejmetody należy odpowiednio określić szerokośćpasa poszukiwań pomiędzy trasami kolejnychprzelotów, tak by zapewnić pełne pokrycie re-jonu poszukiwań, oraz kierunek i siłę wiatru,szczególnie wtedy, kiedy odcinki poszczegól-nych przelotów są bardzo długie, a widzialnośćw rejonie poszukiwań jest słaba.


lota lotem po złożonym planie rozszerzającychsię kwadratów nie jest wskazane, gdy równo-cześnie ma on prowadzić poszukiwania spo-sobem wzrokowym, szczególnie w trudnychwarunkach atmosferycznych (TWA) oraz przysilnym oddziaływaniu środków OPL przeciw-nika.Śmigłowce � ze względu na dużą manew-

rowość przy różnych zakresach prędkości orazmożliwość długiego przebywania w powietrzudzięki instalacji powietrznego tankowania �są obecnie jednymi z najbardziej skutecznychśrodków zdolnych do prowadzenia działańbojowego poszukiwania i ratownictwa. Dzię-ki odpowiedniemu wykorzystaniu właściwo-ści terenu załogi śmigłowców mogą masko-wać swoje działania i unikać wykrycia wzro-kowego oraz przez środki elektroniczne prze-ciwnika.

W akcjach bojowego poszukiwania i ratow-nictwa śmigłowce ratownicze mogą działaćw dwóch podstawowych konfiguracjach tak-tycznych:# pojedynczo (Single Ship Operations), głów-

nie wtedy, gdy pożądane jest zachowanieskrytości działania, uzyskanie zaskoczeniaoraz wykorzystanie trudnych warunków at-mosferycznych lub nocy do maskowanialotu na skrajnie małych wysokościach. Pod-stawową formą obrony pojedynczego śmi-

Rys. 6. Poszukiwanie w rozszerzającym się kwadracie (Expanding Square)

Poszukiwanie w rozszerzającym siękwadracie zalecane jest wtedy, kiedy możnaz dość dużym prawdopodobieństwem ustalićdane geograficzne rejonu, w którym znajdujesię poszukiwany obiekt, oraz kiedy powierzch-nia tego rejonu nie przekracza 100 km2. Me-toda ta polega na wykonywaniu lotów na pla-nie spiralnie rozwijanych, rozchodzących siękwadratów przy zachowaniu nakazanych od-stępów pomiędzy sąsiednimi, równoległymitrasami przelotów. Aby wykonać zadanie, na-leży uwzględnić warunki atmosferyczne i ze-wnętrzną charakterystykę poszukiwanegoobiektu, określić szerokość pasa poszukiwa-nia i przygotować obliczenia nawigacyjne nie-zbędne do naniesienia na mapę odpowiednichodcinków poszczególnych tras przelotów.Poszukiwanie obiektu rozpoczyna się odpunktu centralnego, który jest zarazem wyj-ściowym punktem trasy ratowniczej (WPTR).Aby jednak mieć pewność, że sprawdzanyrejon jest pod ciągłą obserwacją i zachowanajest prawidłowa trasa lotów, zgodna z planemrozszerzających się kwadratów, odległościdwóch pierwszych odcinków trasy nie powin-ny przekraczać szerokości przyjętego pasaposzukiwań. Metoda ta nie jest popularna zewzględu na dużą liczbę wykonywanych zakrę-tów oraz trudności w utrzymaniu równole-głych odcinków tras lotu. Absorbowanie pi-

30 Lipiec 2004

głowca jest pozostawanie niewykrytym, nieoznacza to jednak rezygnacji z sił wspar-cia, które muszą być przygotowane dowszechstronnego zabezpieczania działańpojedynczego śmigłowca ratowniczego,

# w grupie (Multi Ship Operations), która �poprzez zapewnienie wzajemnego wspar-cia � umożliwia wykonanie zadania przezkażdy pojedynczy śmigłowiec. Wykorzysta-nie grupy śmigłowców ratowniczych dajewiększe możliwości dowodzenia i łączno-ści, pozwala zwiększyć efektywność i ela-styczność działań oraz umożliwia zwielo-krotnienie liczby śmigłowców ratowni-czych.Decyzja o użyciu grupy śmigłowców i okre-

ślenie jej wielkości zależy między innymi odukształtowania i pokrycia terenu poszukiwań,widzialności, charakterystyki taktyczno-tech-nicznej śmigłowców ratowniczych oraz wy-szkolenia i doświadczenia załóg lotniczych.Przy ustalaniu sposobu wykonania zadaniaCSAR przez grupę śmigłowców ratowniczychuwzględnia się także możliwości wsparciadziałań ratowniczych przez lotnictwo bojowe,zadania poszczególnych śmigłowców ratow-niczych i zakres odpowiedzialności poszcze-gólnych załóg.

Podstawową zasadą prowadzenia efektyw-nych działań CSAR jest ograniczenie do mi-nimum korespondencji radiowej. Zgodnie zestandardowymi procedurami operacyjnymiAIRNORTH łączność radiowa w trakcie wy-konywania zadania bojowego może być wy-korzystana tylko do przekazania informacjio zagrożeniu bądź informacji mających bez-pośredni wpływ na realizację zadania.

Grupy śmigłowców mogą wykonywać za-dania bojowego poszukiwania i ratownictwawedług dwóch metod. Pierwsza z nich polegana podziale zadań, jakie załogi poszczegól-nych śmigłowców ratowniczych mają wyko-nać w rejonie podjęcia zestrzelonej załogi.Zwykle w odległości od 2 do 4 nm od punktupodjęcia załogi śmigłowce zwiększają wyso-kość lotu i separację poziomą do 450 - 500 m.Po nawiązaniu kontaktu wzrokowego z podej-mowaną załogą śmigłowiec prowadzący pod-

chodzi do lądowania, a prowadzony w odle-głości około 400 m (z prawej strony) wyko-nuje lot w prawym kręgu, z zadaniem osłonyśmigłowca podejmującego zestrzeloną zało-gę. Śmigłowiec z podjętą ratowaną załogąprzekazuje po starcie sygnał �5 seconds out�,śmigłowiec osłaniający przechodzi wówczasdo lotu po trasie z zadaniem wymiatania ewen-tualnych sił przeciwnika oddziałujących naśmigłowiec z ratowaną załogą na pokładzie.

Druga metoda działań pary śmigłowcówratowniczych polega na podziale pomiędzyśmigłowcami prowadzącym i prowadzonymzadań śmigłowca rozpoznania i wsparciaogniowego (Pathfinder and Gunship) orazśmigłowca podejmującego zestrzeloną zało-gę (Rescue Vehicle). Śmigłowiec prowadzą-cy standardowo rozpoznaje strefę lądowania,a śmigłowiec prowadzony podejmuje zestrze-loną załogę.

Duże znaczenie w działaniach bojowegoposzukiwania i ratownictwa ma postępowa-nie zestrzelonego personelu latającego, jegozdolność do długiego zachowania możliwo-ści bojowych oraz opanowanie i wykorzysty-wanie umiejętności zwanych survival skills.

Koordynacja i wsparcie działań CSAR

Odzyskiwanie zestrzelonych załóg lotni-czych z terytorium przeciwnika, w ramachbojowego poszukiwania i ratownictwa, koor-dynowane będzie przez Ośrodek Koordyna-cji Ratownictwa (Rescue Coordination Cen-ter � RCC) organizowany przez dowódcękomponentu powietrznego. W porozumieniuz odpowiedzialnym RCC Dowódca Sojuszni-czych Sił Połączonych (Commander AlliedJoint Forces � COMAJF) może zorganizowaćpołączone centrum koordynacji ratownictwa(Joint Rescue Coordination Center � JRCC)jako podstawowy organ zapewniający reali-zację planów koordynacji i kierowania dzia-łaniami CSAR. Siły i środki wydzielane dodziałań bojowego poszukiwania i ratownictwabędą zwykle wykorzystywane w obszarze do-wodzenia taktycznego (TACON) podlegają-cym dowódcy JRCC.


Działania bojowego poszukiwania i ratow-nictwa obejmują skoordynowane użycie siłi środków o różnym przeznaczeniu, zorgani-zowanych w grupy zadaniowe bojowego po-szukiwania i ratownictwa (Combat Search andRescue Task Force � CSARTF), których składuzależniony jest od konkretnych zadań. Do siłwsparcia działań bojowego poszukiwania i ra-townictwa (Rescue Augmenting Forces) będąnależały wszystkie siły i środki mogące wspo-magać działania zmierzające do odnalezieniazestrzelonych załóg lotniczych (lub innychosób) oraz ich odzyskania z terytorium zaję-tego przez przeciwnika. Mogą to być samolo-ty powietrznego systemu ostrzegania i dowo-dzenia (AWACS), powietrzne ośrodki dowo-dzenia pola walki (Airborne Battlefield Com-mand and Control Centers � ABCCC), samo-loty połączonego radiolokacyjnego systemuobserwacji i wskazywania celów (Joint Surve-illance and Target Acquisition Radar System� JSTARS), samoloty myśliwskie, szturmowe,obezwładniania systemu obrony powietrznejprzeciwnika (SEAD) oraz inne statki powietrz-ne. Do wsparcia działań bojowego poszuki-wania i ratownictwa mogą być wykorzystanetakże naziemne elementy systemu dowodze-nia lotnictwem, takie jak grupy dowodzenialotnictwem taktycznym (Tactical Air ControlParts � TACP), ośrodki wykrywania i napro-wadzania (Control and Reporting Centres �CRC) i inne.

Analiza sposobów wykonywania zadań ra-towniczych sił CSAR podczas ostatnich kon-fliktów wykazuje, iż najczęściej działaniatych sił polegały na tworzeniu grup zadanio-wych bojowego poszukiwania i ratownictwa(CSARTF) lub wykorzystywaniu innych siłlub środków, nie przeznaczonych do wykony-wania zadań ratowniczych (np. lotnictwa wy-konującego inne zadania w danym rejonie).

Osłona (RESCORT) sił i działań CSAR

Liczba statków powietrznych użytych dozadań osłony (RESCORT) oraz to, jakiegotypu statki powietrzne zostały użyte, mogądecydować o wykonaniu zadań CSAR. Uwa-

ża się, że podział wysiłku oraz wybór odpo-wiedniego sposobu działań będą zależałyprzede wszystkim od typu zastosowanego stat-ku powietrznego wykonującego zadanieeskorty, miejsca wykonywania tego zadania(osłona w czasie lotu po trasie lub w rejonieakcji ratowniczej) oraz od prędkości, wyso-kości, dystansu pokonanego przez śmigłow-ce, ilości paliwa, poziomu zagrożenia, porydoby, pogody i warunków terenowych.

Osłona (RESCORT) podczas działań gru-py zadaniowej bojowego poszukiwania i ra-townictwa może być:! bliska, pozwalająca na kontakt wzrokowy

i radarowy. Możliwa jest wówczas szybkareakcja na zagrożenie i wzajemne uzupeł-nianie się systemów i środków osłony. Do-bre położenie środków osłaniających umoż-liwia nadzorowanie przestrzeni zarówno zapomocą środków radarowych, jak i wzro-kowo. Bliska osłona ogranicza jednak moż-liwość manewrów wewnątrz ugrupowania,może także wskazać przeciwnikowi poło-żenie środków ratowniczych,

! swobodna, prowadzona z dala od osłania-nego ugrupowania i wymagająca informa-cji zarówno o trasie przelotu, jak i wszyst-kich ewentualnych zmianach. W takiej sy-tuacji niezbędne jest bardzo dobre działa-nie środków łączności. Osłona swobodnanie zdradza położenia ugrupowania śmi-głowców ratowniczych i daje możliwośćswobodnego manewrowania w ugrupowa-niu oraz swobodnego i maksymalnego wy-korzystania indywidualnych środków osło-ny. Jednak problemem może się stać utrzy-manie łączności oraz dowodzenie; mniej-sze są też możliwości wzajemnego uzupeł-niania się systemów i środków bojowych.Osłona swobodna może pominąć niektóreośrodki przeciwdziałania przeciwnika, za-grażające bezpieczeństwu działań ratowni-czych,

! nad rejonem działań (Hover Cover), pro-wadzona bezpośrednio nad miejscem po-dejmowania rozbitka (rys. 7).Przedstawiony podział uwzględnia miejsce

wykonywania osłony (lot po trasie, miejsce

32 Lipiec 2004

podjęcia rozbitka) oraz rodzaj zastosowane-go środka wyznaczonego do prowadzeniaeskorty (samolot lub śmigłowiec).

Powietrzny patrol bojowego ratownictwa(RESCAP)

Do zadań RESCAP wyznaczane są samolotyprzeznaczone do niszczenia środków napadupowietrznego i walki radioelektronicznej. Za-pewniają grupie zadaniowej CSAR ochronęprzed samolotami przeciwnika oraz zagrożenia-mi naziemnymi (wsparcie RESCORT). Samo-

loty RESCAP patrolują trasę przelotu do rejonudziałań oraz rejon, w którym znajduje się rato-wany personel, i ochraniają go do czasu przyby-cia innych elementów bojowego poszukiwaniai ratownictwa. Pozostają w miejscu podejmo-wania ratowanej załogi i chronią środki grupyzadaniowej CSAR przed zagrożeniami ze stro-ny przeciwnika. Samoloty RESCAP mogą rów-nież pomagać samolotom RESCORT w loka-lizacji i identyfikacji personelu, a dowódcaRESCAP może zostać wyznaczony dowódcądziałań w rejonie akcji ratowniczej. Rysunki

Rys. 7. Osłona bezpośrednio nad rejonem działań CSAR (Hover Cover)

Rys. 8. Działania RESCAP typu A


Rys. 9. Działania RESCAP typu B

Rys. 10. Działania RESCAP typu C

8 - 10 przedstawiają przykładowe metody pro-wadzenia działań RESCAP w czasie wyko-nywania zadań przez grupę zadaniową bojo-wego poszukiwania i ratownictwa.

Samoloty wykonujące zadania RESCAP:" zapewniają osłonę ugrupowania ratowni-

czego zarówno w czasie przelotu, jak i wczasie podejmowania rozbitka,

" osłaniają izolowany personel do momentuprzybycia innych elementów ugrupowaniaratowniczego do rejonu działań,

" współuczestniczą w lokalizacji personelu," mogą stanowić wsparcie osłony (RE-

SCORT) podczas zwalczania obiektów na-ziemnych w rejonie działań oraz w czasieprzelotu po trasie.

Oficer naprowadzania na wysuniętym sta-nowisku w powietrzu (FAC) może wstępnielokalizować i identyfikować ratowany perso-nel przed przybyciem innych elementów gru-py zadaniowej bojowego poszukiwania i ra-townictwa. Zazwyczaj pełni funkcję dowód-cy działań w rejonie akcji ratowniczej (OnScene Commander � OSC) do czasu przyby-cia zespołu CSARTF. Może zdobywać infor-macje o przeciwniku naziemnym, oceniać jegodziałania w danym rejonie i wokół niego orazprzekazywać te informacje do innych elemen-tów grupy zadaniowej bojowego poszukiwa-nia i ratownictwa.

Do osłony (RESCORT) grupy CSAR mogąbyć wydzielone śmigłowce uderzeniowe lub

34 Lipiec 2004

samoloty bojowe zdolne do zapewnieniawsparcia, także ogniowego, śmigłowcom ra-towniczym. Piloci wyznaczani do realizacjizadań RESCORT muszą być wcześniej wy-szkoleni i przygotowani do wykonywania spe-cyficznych działań osłony bojowego poszu-kiwania i ratownictwa.

Podczas dolotu do rejonu akcji ratowniczejwszystkimi elementami ugrupowania bojowe-go CSAR dowodzi (sprawuje kontrolę taktycz-ną) powietrzny dowódca zadania bojowego(Air Mission Commander � AMC). W ozna-czonym wcześniej punkcie trasy lotu bojowe-go, ale przed dolotem do rejonu podjęcia ze-strzelonej załogi, dowodzenie przejmuje do-wódca sił RESCORT.

Załogi samolotów lub śmigłowców wydzie-lonych do działań RESCORT powinny miećmożliwość realizowania zadań wymiataniaw korytarzu przelotu sił ratowniczych i spo-tkania się z osłanianymi siłami w razie zmia-ny trasy ich lotu. W takim wypadku podsta-wowe znaczenie ma zdolność do natychmia-stowego zwalczania wszelkiego rodzaju siłprzeciwnika, zagrażających osłanianym śmi-głowcom ratowniczym, zwłaszcza w bezpo-średniej bliskości strefy lądowania oraz w cza-sie, gdy śmigłowce ratownicze podejmują ze-strzeloną załogę lotniczą.

Metody RESCORT

Podstawowe metody wykonywania zadańosłony RESCORT to Attached Escort i Deta-ched Escort. Detached Escort obejmuje:! rozpoznawanie trasy lotu oraz obezwładnia-

nie sił przeciwnika mogących zagrozić śmi-głowcom ratowniczym (Route Reconnais-sance and Preemptive Sweep) � wczesnewykrycie i ocena zagrożeń sił CSARTF po-zwala na podjęcie decyzji o zwalczeniu za-grożeń lub o zmianie trasy lotu sił zaanga-żowanych w akcję ratowniczą (rys. 11 i 12),

Rys. 12. Osłona przez obezwładnianie sił przeciwnika (Preemptive Sweep)

Rys. 11. Osłona przez roz-poznanie trasy lotu (RouteReconnaissance)


! osłonę tylną (Trail Escort), która pozwala naniemal natychmiastowe użycie sił RESCORTdo zwalczania sił przeciwnika atakującychśmigłowce ratownicze. Siły RESCORT sąjednak wówczas bardziej narażone na prze-ciwdziałanie artyleryjskich i rakietowychśrodków przeciwlotniczych przeciwnika, po-nieważ wykonują lot po tej samej trasie coosłaniane siły. Osłona tylna możliwa jest tyl-ko w wypadku osłaniania jednej grupy śmi-głowców ratowniczych (rys. 13),

! osłonę z bezpośredniej bliskości (Proximi-ty Escort), która jest swoistą modyfikacjąosłony tylnej � siły RESCORT lecą z bokuosłanianych sił, dzięki czemu są mniej na-rażone na przeciwdziałanie artyleryjskichi rakietowych środków przeciwlotniczychprzeciwnika, a zachowują wciąż zdolnośćdo natychmiastowego osłaniania sił ratow-niczych. Zwiększa się wówczas także od-porność na przeciwdziałanie lotnictwa my-śliwskiego przeciwnika (rys. 14).

Rys. 14. Osłona z bezpośredniej bliskości (Proximity Escort)

Rys. 13. Osłona tylna (Trail Escort)

36 Lipiec 2004

Samoloty RESCORT

Samoloty wykonujące zadania RESCORTmają możliwość znacznie szybszego (w porów-naniu ze śmigłowcami) przeszukiwania prze-strzeni powietrznej i terenu, lepsze warunkiobserwacji, co poprawia efektywność dowo-dzenia, naprowadzania i łączności, są elastycz-ne w wyborze systemów uzbrojenia i mająwiększą siłę, a tym samym większy zasięg środ-ków rażenia, mają większy promień taktycznyoraz większą odporność na przeciwdziałanie

lotnictwa myśliwskiego i rakietowych zesta-wów przeciwlotniczych przeciwnika.

Między śmigłowcami ratowniczymi i samo-lotami osłony istnieją jednak różnice prędko-ści i wysokości, co utrudnia wykonywaniezadań osłony, wykorzystanie systemów uzbro-jenia zaś w wypadku samolotów jest w więk-szym stopniu uzależnione od warunków at-mosferycznych niż w wypadku śmigłowców.

Samoloty realizujące zadania RESCORTbędą wykonywały następujące manewry i pro-file lotu:

Rys. 15. Manewr osłony � łańcuszek Daisy (Daisy Chain Pattern)

Rys. 16. Manewr osłony � S-Weave Pattern


# łańcuszek Daisy (Daisy Chain) � w przy-padkach, gdy do RESCORT wydzielono sa-moloty A-10 lub inne o zbliżonych para-metrach lotno-taktycznych. Istotą tego ma-newru jest wykonywanie lotu przez samo-loty RESCORT po kręgu, którego środkiemsą osłaniane śmigłowce ratownicze. O za-letach tego manewru stanowią: ułatwionanawigacja (trasa lotu przecina trasę lotuosłanianych śmigłowców), możliwy doutrzymania dobry i ciągły kontakt wzroko-wy z osłanianymi śmigłowcami (są w cen-trum wykonywanego przez samoloty krę-gu) oraz pewne bezpieczeństwo (siły RE-SCORT nigdy nie strzelają w kierunku osła-nianych śmigłowców). Samolotom łatwojest przejść do osłony bezpośredniej strefy

ce, utrudniona jest nawigacja oraz przejściedo osłony bezpośredniej strefy podjęciazestrzelonej załogi (rys. 16),

# wydłużony prostokąt (Racetrack) wykony-wany równolegle bądź prostopadle do tra-sy lotu osłanianych śmigłowców ratowni-czych � podstawowy manewr stosowanyprzez szybkie samoloty odrzutowe wydzie-lone do realizacji zadań RESCORT. Dwasamoloty wykonują lot w taki sposób, abyzawsze jeden z nich leciał w kierunku osła-nianych śmigłowców, co skraca czas reak-cji (rys. 17),

podjęcia zestrzelonej załogi (Hover Cover),trudno jednak utrzymać ciągłość takiej osło-ny (rys. 15),

# S-Weave � to lewe i prawe wiraże wykony-wane przez dwa samoloty za osłanianymiśmigłowcami ratowniczymi. Kąt przecina-nia trasy lotu osłanianych śmigłowców za-leży od prędkości ich lotu. Zaletą stosowa-nia tego manewru jest dobry przegląd sytu-acji i osłona skrzydeł osłanianych śmigłow-ców. Trudno jednak utrzymać spójnośćugrupowania sił RESCORT w razie zmia-ny kierunku lotu przez osłaniane śmigłow-

Rys. 17. Manewr osłony � wydłużony prostokąt(Racetrack Pattern)

Rys. 18. Manewr osłony �ósemka (Figura Eight)

38 Lipiec 2004

# ósemka (Figure Eight) � możliwa do wy-konania przez samoloty realizujące zada-nia RESCORT, o ile jednak lecą one z pręd-kością mniejszą niż optymalna prędkośćlotu dla samolotów odrzutowych (rys. 18).Niemal wszystkie loty sił RESCORT wy-

konywane po trasie będą modyfikacją lubkombinacją lotu po prostokącie i kręgu. Ry-sunki 19 - 20 przedstawiają przykładowe gra-ficzne odwzorowania takich kombinacji.

Śmigłowce RESCORT

Do osłony śmigłowców ratowniczych, w ra-mach sił RESCORT, mogą być wydzielane

także śmigłowce. Dąży się jednak do tego, abybyły to wyspecjalizowane śmigłowce uderze-niowe, ponieważ śmigłowce uzbrojone, z peł-nym ładunkiem bojowym i maksymalnym za-pasem paliwa, nie mają, w ocenie specjalistów,wystarczających parametrów taktyczno-tech-nicznych pozwalających im na podjęcie rów-norzędnej walki ze śmigłowcami przeciwni-ka. W porównaniu ze śmigłowcami ratowni-czymi śmigłowce uderzeniowe realizującezadania RESCORT mają podobny profil lotu(pozwalający na pełne wykorzystanie właści-wości maskujących terenu), zbliżone charak-terystyki lotno-taktyczne oraz lepsze właści-

Rys. 20. RESCORT � kombinacja lotu po kręgu (Figure Eight Pattern)

Rys. 19. Manewr osłony � kombinacja lotu po prostokącie � liść koniczynki (Cloverleaf Pattern)


wości zastosowania bojowego w trudnych wa-runkach atmosferycznych.

W odniesieniu do śmigłowców uderzenio-wych wykorzystywanych jako siły RESCORTmożna mówić � jeśli porównać je z samolota-mi bojowymi � o następujących ogranicze-niach taktycznych: osiągają mniejszą pręd-kość, przez co mogą przeszukiwać rejono ograniczonej wielkości (co wpływa nazmniejszenie czasu ostrzegania o zagrożeniuze strony sił przeciwnika), problemem jestutrzymywanie ciągłej łączności radiowej, cowynika z wykonywania lotów bojowych namałych i skrajnie małych wysokościach(w tym lotu profilowego i lotu �z nosem przyziemi� � Nap-on-Earth Flight Profile), ogra-niczone są możliwości bojowe przenoszonychprzez nie środków rażenia, głównie bomb(wynika to z mniejszego wagomiaru bomb),nie są uzbrojone w wyspecjalizowane środkirażenia klasy powietrze-powietrze średniegoi dużego zasięgu, a także mniejszy jest ich pro-mień taktyczny.

W trakcie działań RESCORT śmigłowce będąwykonywały następujące manewry i profile lotu:! wydłużony prostokąt (Racetrack) � stoso-

wany przede wszystkim do osłony śmigłow-ców ratowniczych podczas lotu do i z rejo-nu akcji ratowniczej, a także do osłony stre-fy podjęcia zestrzelonej załogi,

! liść koniczynki (Cloverleaf Pattern � rys. 19)� stosowany podczas zwalczania celówpunktowych i powierzchniowych przeciw-nika, z reguły w strefie podjęcia zestrzelo-nej załogi,

! atak pod kątem 45o (45 Degree Attack) �stosowany do atakowania doraźnie wykry-tych celów naziemnych przeciwnika orazdo zerwania kontaktu z nimi, prowadzonyzazwyczaj podczas pierwszego zajścia, pro-sto z trasy,

! L (L Pattern) � stosowany do zwalczaniacelów liniowych, takich jak kolumny wojsk,które są maskowane lub osłaniane z jednejstrony przez przeszkody terenowe,

! krąg (Circular Pattern) � lewy bądź prawy� wykonywany w czasie osłony śmigłow-ców ratowniczych lądujących lub wykonu-jących zawis w strefie podjęcia zestrzelo-nej załogi.Zgodnie ze standardowymi procedurami

operacyjnymi działań CSAR, stosowanymiprzez siły powietrzne AIRNORTH, śmigłow-ce ratownicze są odpowiedzialne za obezwład-nianie sił zagrażających im w promieniu od400 do 500 m od strefy lądowania, a siły RE-SCORT � za obezwładnianie sił na zewnątrztego obszaru. Zwykle do osłony strefy podję-cia zestrzelonej załogi wydziela się dwa lubtrzy śmigłowce uderzeniowe, co zapewnia cią-głość obserwacji strefy oraz skraca do mini-mum czas reakcji na przeciwdziałanie ognio-we przeciwnika.

Koszty i czas potrzebny do wyszkoleniapilota oraz względy moralne stanowią o tym,iż pilot staje się jednym z najcenniejszychzasobów armii. Dlatego siłom powietrznymbędzie zależało na ratowaniu życia i odzyski-waniu załóg zestrzelonych samolotów czy in-nego izolowanego personelu.

Bibliografia1. Air Force Doctrine Document (AFDD)2-1.6: Com-

bat Search and Rescue, 30 September 1998.2. ATP- 62/AJP 3.3.4.6: Combat Search and Rescue.3. Joint Pub 3-50.2: Doctrine for Joint Combat Search

and Rescue, 26 January 1996.4. Joint Pub 3-50.21: Joint Tactics, Techniques, and Pro-

cedures for Combat Search and Rescue, 23 March1998.

5. Joint Pub 3-50.3: Joint Doctrine for Evasion and Re-covery, 6 September 1996

6. Podręcznik interoperacyjności w zakresie działań siłpowietrznych, AIRCENT, Ramstein 1997.

Combat Search and Rescue (CSAR) is the new type of support for air force. The artic-le presents in detail the essence, conditions and rules for CSAR operations. It alsoanalyses methods of search, co-ordination and support, as well as RESCORT for CSAR.

bojowe poszukiwanie i ratownictwo

Documents