Bölüm 2ÖĞRENME KURAMLARI

VE YENİ PROGRAM

Öğrenme kuramları öğrenmeyi açıklamaktadır. Öğrenmenin nasıl gerçekleştiği ve en iyi öğrenmenin nasıl olabileceği vb. ile ilgili temel ilkeler ve süreçler bir kuramda yer almaktadır.

Kuramlar davranışsal kuramlar, bilişsel kuramlar ve son yıllarda üzerinde yoğun durulan oluşturmacı yaklaşım olarak ele alınmaktadır..

Davranışsal (Behaviorist) Yaklaşım Davranışsal yaklaşıma göre öğrenme uyarıcı ile tepki arasında kurulan bir bağ sonucunda oluşur.

Bilişsel (Cognitivist) Yaklaşım Bireyin çevresi hakkındaki bilişleriyle ve bu bilişlerin onun davranışlarını etkileme yollarıyla ilgilenen bilişsel alan kuramlarıdır.

Oluşturmacı (Constructivist) Yaklaşım

Öğrenciler önceki bilgi ve yaşantıları üzerine yeni bir durumu uygulayarak yeni bir anlama düzeyi oluşturmak için, yeni bilgi ile önceden var olan zihinsel oluşumlarını birleştirirler.

Oluşturmacılık

Radikal oluşturmacılık

Sosyal oluşturmacılık

İnteraktif oluşturmacılık

Radikal oluşturmacılık

Sınıfta bir öğrenci sayısız benzersiz yaşantılar geçirebilir.Öğrencinin kendi kültürü ve sosyal geçmişine göre yaşantıları oluşur. Her öğrenci olayları kendi anlamasına göre yorumlar ve öğrenci kendi kişisel bilgisinin yaratıcısı olarak aktiftir.

Sosyal oluşturmacılık

Öğrenme, bireyler arasında fikirler paylaşılınca gerçekleşir. Bilgi sosyo-kültürel çevrede bireysel etkileşimler süresince olur. Bu sebeple grup tarafından oluşturulan fikirler önemlidir.

İnteraktif Oluşturmacılık

Öğrenmenin, öğrenciler tarafından fiziksel çevre ve diğer insanlarla etkileşimleri başardıklarında oluştuğunu savunur.

Bu yaklaşımda çeşitli basamaklar söz konusudur. Öncelikle öğrencilerin konu hakkında halihazırda ne bildiklerini bulma, öğrenciler için kavramsal hedefleri açıkça belirleme, çeşitli basamaklarda süreçlerini anlama, çeşitli yaşantıları paylaşma, yeni fikirleri uygulama vb.

Gagnon ve Colay’a göre Oluşturmacılık

Öğretmeyi değil, Öğrenmeyi vurgular. Öğrenicinin özerkliğini ve adım atmasını teşvik

eder ve kabul eder. Öğrenenleri isteğin ve amacın yaratıcıları olarak

görür. Öğrenmeyi bir süreç olarak düşünür. Öğrenenleri araştırmaya yöneltir. Öğrenmedeki deneyimin çözümsel rolünü kabul

eder. Öğrenenlerin doğal merakını besler. Öğrenenlerin zihinsel kalıbını göz önüne alır. Öğrenmeyi değerlendirirken performansı ve

kavrayışı vurgular.

Kendini bilişsel teorinin ilkelerine dayandırır. Varsayım, yaratma ve çözümleme gibi bilişsel

terimlerin kullanımını yaygınlaştırır. Öğrenenin nasıl öğrendiğini dikkate alır. Öğrenenlerin diğerleriyle ve öğretmenle diyalog

içerisinde olmaları için cesaretlendirir. İşbirlikçi öğrenmeyi sağlar. Gerçek dünyadaki öğrenicilerin zihinlerini meşgul

eder. Oluşan öğrenmenin içeriğine önem verir. Öğrenenin inanç ve tavırlarını göz önüne alır. Gerçek deneyimden yeni bilgi ve kavrayış inşa

etmek için öğrenenlere fırsat sağlar.

Oluşturmacılık ve Program Geliştirme

Oluşturmacılık Kavramı

Önceden var olan bilgi ve yaşantılar üzerine yeni bir durum uygulanarak, bu durum ile önceki var olan zihinsel oluşumların birleştirilmesidir.

Bilgi öğrenciler tarafından oluşturulur.

Öğrenen bir öğretmen gibi bilgiyi farklı kaynaktan alır ve anlamak için yeniden inşa eder.

Oluşturmacı Öğrenmenin Özellikleri

Aktif öğrenme

Genelde grupla öğrenme

Araştırma-soruşturma yoluyla öğrenme

Gözlem ve görüşme yoluyla öğrenme

Gerçek ortamlarda öğrenme (otantik). Çok materyalli

öğrenme.Kendi kendini değerlendirme yoluyla öğrenme

(Biliş bilgisini [metacognition] besleyen)

Program Geliştirme;

Hedefler: Niçin? Özellikler

İçerik: Ne? Kavramlar, ilkeler, olgular, problemle vb. Kapsam

Öğrenme-Öğretme Süreci: Nasıl? Yöntemler, teknikler, materyaller, ipucu, pekiştirme, katılma, dönüt- düzeltme,.. vb.

Değerlendirme: Ne kadar? Ölçme teknikleri, değerlendirme çeşitleri

Dönüt: Hepsi uygun mu? Bütün yukarıdaki ögelerin kontrolü

Bu ögeler arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.

Öğrenci merkezli, aktif , çok fazla yöntem ve tekniğin kullanıldığı, sabit olmayan, dinamikliğin öğrencilerin ön bilgilerine dayalı olarak geliştiği esnek bir program oluşturmacıdır.

Oluşturmacılık ve Program Geliştirme

EĞİTİM PAROGRAMI

BİR EĞİTİM PROGRAMININ TEMEL ÖĞELERİ

PROGRAM Ne?

Nasıl?

içerik

Öğrenme-Öğretme süreci

değerlendirme

Ne kadar?Kalite kontrolü

Bir öğretim programı, okullarda öğrencilerden

beklenen öğrenmeyi yani eğitsel yaşantıyı meydana getirebilmek için planlanmış etkinliklerin tümünü

göstermektedir. Bir önceki slaytta geçen soruların

karşılığı olan üç öğeden oluşmaktadır. Bunlar:

HEDEFLER, YANİ İSTENDİK DAVRANIŞLAR

EĞİTİM DURUMLARI, YANİ EĞİTSEL YAŞANTILARI OLUŞTURAN ETKİNLİKLER

DEĞERLENDİRME, YANİ İSTENDİK DAVRANIŞLARIN GERÇEKLEŞME DERECESİNİ SAPTAMA ETKİNLİKLERİ

HEDEF

Hedefler, büyük ölçüde ülkenin eğitim felsefesini ortaya koymaktadır. Hedef bir programın ilk öğesidir.Bir işe başlarken öncelikle hedefler belirlenir. Amaç ise daha çok bu hedefe ulaşma isteği olarak görülür.

İÇERİK“Ne öğretelim” sorusuna cevap aranır.Hedef içerik ilişkisi kurulur. İçerik, belirlenen hedefe ulaşmak için ele alınması gereken konu alanlarıdır,ilkeler,kavramlar vb.

SÜREÇ“Nasıl öğretelim” sorusunun cevabıdır. sınıf içinde kullanılacak yöntem ve tekniklerle,hangi araç ve gereçler kullanılacağını belirler.

DEĞERLENDİRME

Bu aşamada yapılan eğitimin kontrolü yapılır. Sisteme geri-bildirim işlemini üstlenir.

HEDEFLER: HEDEF TÜRLERİ HEDEF KAYNAKLARI VE ALANLARI

HEDEF TÜRLERİ

HEDEF KAYNAKLARI (İNCELENECEK ALANLAR

HEDEF ALANLARI

UZAK HEDEFLER

TOPLUMUN İHTİYAÇLAR

BİLİŞSEL ALAN

GENEL HEDEFLER

BİREYİN ÖZELLİKLERİ

DUYUŞSAL ALAN

ÖZEL HEDEFLER

KONU ALANININ ÖZELLİKLERİ

PSİKO-MOTOR ALAN

Hedef türleri: Uzak Hedefler

Uzak hedefler toplumun siyasi felsefesini gösteren hedeflerdir. Milli Eğitimin amaçları(ulusal eğitim felsefesi) uzak hedef olarak nitelenebilir.

Milli Eğitim Temel Kanununun 2. Mad. Son fıkrasında, Türk milli

eğitiminin uzak hedefi şöyle belirlenmektedir. “Bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu arttırmak, öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve seçkin bir ortağı yapmaktır.

Genel hedefler

Uzak hedeflere götürücü nitelikte hedeflerdir. Okulların genel hedefleri bu türdendir. Genel hedefler,uzak hedeflere oranla daha somutturlar.

Genel hedefler zamana bağlı değişimler de gösterirler. Örneğin, Sanayi Toplumu için genel hedef; “okuma yazma oranını artırma” iken günümüz bilgi toplumları için genel hedef; “Bilgisayar okur yazarlığı becerilerini kazandırma” şeklinde ifade edilebilir.

Özel hedefler

Bir çalışma alanı veya dersler için hazırlanmış, öğrencilere kazandırılması uygun görülen davranışları gösterir.

Oluşturmacı Program ve Ögeler

Hedeflerin kurumlarca oluşturulduğu, kazanımların öğrenenlerin beceri ve performansını gösterdiği, içeriğin öğrencilere göre değiştiği, öğrenme- öğretme sürecinde

öğretmenin rehber, öğrenenin kendi öğrenmelerini kendilerinin gerçek ortamlarda oluşturduğu, etkinlik merkezli, değerlendirmenin daha çok niteliksel yollarla ve performans temelli olarak yapıldığı, dönütün sürekli olduğu dinamik bir program.

Eğitim Programı

Öğrencilere kazandırmayı düşündüğümüz davranışların nasıl kazandırılacağının planlanmasıdır.

Eğitim programı, programın ögeleri olan hedef, içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme boyutları arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.

Kazanımlar: Oluşturmacı sınıf süreçlerini tasarlar

Oluşturmacı bir ders planı oluşturur.Oluşturmacı bir değerlendirme yapabilir.

Hedefler ve kazanımlarÖğrenciye dönük olmalı

Örnek Hedef: Oluşturmacılık kavramını anlayabilme Davranış: Oluşturmacı bir ortama örnek vermeOluşturmacı ortamın nasıl olacağını gerekçeleriyle söyleme

Öğrenme- Öğretme Süreçleri

Çoklu zeka kuramına dayalı etkinlikler her ders için olmalı ( dramalar, resimler, grafikler, kompozisyonlar, deneyler, gözlemler, görüşmeler, röportajlar, paneller, işbirlikli öğrenme ve grup çalışmaları, teknolojiyi kullanma, çok yönlü materyaller) ve okul-fakülte iç içe ağırlıklı süreçler olmalıdır.

Etkinlik ve Değerlendirme Yolları (Niteliksel)

Kavram haritaları, bulmacalar, yap- boz hazırlama

Portfolyolar: Bir ders ya da ünite ile ilgili her türlü öğrenci çalışmasının

yer aldığı dosyalar,Gözlem kayıtları,

Görüşmeler, Araştırma ve Projeler

Kompozisyonlar ,Deneyler.. vb.

Öğretmen Yetiştirme ve Oluşturmacılık• Öğrenci yerine öğretmen adayı gözüyle bakma,

• Ezbere öğrenme yerine anlayarak öğrenme,• Beyin temelli öğrenme,

•Yaparak ve yaşayarak öğrenme,•Yaratıcılık ve eleştirel düşünme,•Araştırma ve teknolojiyi kullanma,•Çok yönlü materyal ve aktivite kullanma

Öğretim üyesi yönlendirici ve ortak öğrenen olmalı,

Değerlendirme daha çok sürece dayalı olmalı, niteliksel yollar kullanılmalıdır.

“Unutmamalıyız ki öğretmenler her zaman vazgeçilmezdir. Onların yetişmesini tesadüflere, geleneksel yollara sıkı sıkıya bağlı kalarak nitelikli sağlayamayız.”

Öğrenme yolları ve kaynaklar hızla değişmiştir. Her şeyden önce kendimizi yetiştirmeliyiz.

Öğretim elemanı yeni kaynakları bol kullanarak ve kullandırarak öğretmen adayları ile birlikte ortak öğrenen olabilmelidir.

Öğretmen adaylarının ön bilgileri harekete geçirilmelidir. Öğreticilik değil, rehberlik yapılmalıdır.

Kişisel ve sosyal yaşantı ile bilgi oluşumu için bol miktarda uygulama yapma fırsatı verilmelidir.

Öğrenmede temel sorumluluğun öğrenenin kendisinde olduğu bilinci öğretmen adayına verilmelidir.

Türkiye’de Yeni Program Anlayışı•Öğretmen ya da konu merkezli değil, öğrenen merkezlidir; öğrenenin bakış açısını yansıtmaktadır.

•Davranışçı programdan oluşturmacı bir yaklaşıma geçilmiştir.

•Öğrenci kendisine sunulan bilgileri ezberleyerek, edilgen bir biçimde öğrenmeye çalışmak yerine, öğrenme-öğretme sürecine aktif olarak katılmaktadır.Bu anlayışla öğrenen kendi öğrenmelerini kendisi oluşturmaktadır.

• Program aracılığıyla öğrencilere kazandırılmak istenen temel bilgi ve beceriler, gerçek yaşamda öğrenenin ihtiyaçları ile örtüşmelidir. • Program, bireyin yaşam kalitesini artıracak temel becerileri kazanmasına yardımcı olacak niteliktedir. Öğrenenin zihinsel yeteneklerini ve kişiliğini her yönüyle geliştirmeye yöneliktir. Bu beceriler eleştirel düşünme, problem çözme, bilimsel araştırma, yaratıcı düşünce, girişimcilik, iletişim, bilgi teknolojilerini kullanma ve Türkçe’yi etkili ve güzel kullanma gibi üst düzey yaşam ve düşünme becerileridir.

• Olaylar ve olgular yaşamın bütünlüğü içinde ele alınmalıdır. Olgular analitik ve atomistik bir yaklaşımla değil, çocukların gelişimsel özelliklerine de uygun bir biçimde bütüncül ve tematik bir yaklaşımla ele alınarak incelenmektedir.•Programın uygulanmasında öğrencilerin etkinlikler oluşturduğu ve yaşadığı aktif süreçler yer almaktadır.•Geleneksel değerlendirme araçları yanında sürece yönelik değerlendirmeyi sağlayan araçlar vardır (Performans değerlendirme, portfolyo değerlendirme, gözlem, görüşme vb.).

Kullanılabilecek Değerlendirme Araçları •Sözlü Sunum

•Gözlemler•Görüşme (Mülakat)•Gösteri•Kavram Haritaları•Araştırma Kağıtları •Anektodlar •Tartışma •Deneyler •Projeler •Öz Değerlendirme•Kısa Cevaplı MaddelerÇoktan Seçmeli Testler

•Eşleştirmeli Maddeler•Uzun Cevaplı Maddeler •Performans Değerlendirme•Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo)•Sergileme•Dereceleme Ölçekleri (Rubric)•Tutum Ölçekleri•Bulmacalar•Kelime avları•Eğitsel oyun kartları•Çalışma yaprakları vb. ..

Kavram Haritaları

Bir öğrencinin bütüncül öğrenmesini anlamak için kavram haritası en iyi araçlardandır. Kavram haritası yoluyla birey bilgiyi bütüncül olarak düzenler ve yansıtır.

Performans Değerlendirme

Performans Değerlendirme, öğrencini günlük yaşamdaki problemlerini nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını göstermesini ister.

Performans değerlendirme süreç içine yayılmıştır, zamana bağlı değildir. Performans değerlendirme üst düzey düşünme becerisi geliştirmelerinde öğrencilere yardımcıdır.

Öğrenci Ürün Dosyası(Portfolyo)

Portfolyolar, daha önce ortaya konmuş kriterlere göre, öğrencilerin çalışmalarının amaçlı olarak bir araya getirilmesidir.

Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin izleyebilmesine olanak sağlayan bir çalışmadır.

Sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilip yansıtılmasıyla oluşan portfolyo, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir.

Dereceleme Ölçekleri(Rubric)

Dereceleme Ölçekleri, performansı tanımlayan kriterleri içeren puanlama rehberidir. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır.

Tutum Ölçekleri

Tutum; bireylerin belli bir kişiyi, grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen duygusal bir hazır oluşluk hali veya eğilimdir. Tutum ölçeklerinde en çok kullanılan yöntem Likert ölçeğidir. Likert tipi ölçeklerle, ölçülmek istenen tutumla ilgili çok sayıda olumlu ve olumsuz ifade yazılır. Bu ifadeler için, “Tamamen katılıyorum”, “Katılmıyorum”, “Karasızım”, “Katılmıyorum” ve “Kesinlikle katılmıyorum” biçiminde tepkide bulunulur. Böylece her cevaplayıcı, ölçekteki her ifadenin kapsadığı tutum objesine katılma/katılmama derecesini belirtmiş olur.