БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

ЗУРАГ ТЄСЄЛ БА БАРИЛГЫН ЇЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ДЇРМИЙН ЦОМОГ

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТ, НИЙТИЙН АЖ АХУЙН

ЇНДЭСНИЙ ТЄВ

Улаанбаатар хот 2006 он

Албан ёсны хэвлэл

СЇРЛЭН БАРИЛГА БАРИХ АРГАЧИЛСАН ЗААВАР

БД 51-103-06

БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

ЗУРАГ ТЄСЄЛ БА БАРИЛГЫН ЇЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ДЇРМИЙН ЦОМОГ

СЇРЛЭН БАРИЛГА БАРИХ АРГАЧИЛСАН ЗААВАР

БД 51-101-06

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТ, НИЙТИЙН АЖ АХУЙН ЇНДЭСНИЙ ТЄВ

Улаанбаатар хот 2006 он

БД 51-101-06

1. “Дулааны хэмнэлттэй хувийн орон сууцыг зах зээлд нэвтрїїлэх” МОН/99/Ж35 тєсєл-д боловсруулав

2. Барилга , Хот байгуулалтын сайдын 2006 оны 11 дїгээр сарын 15 ны єдрийн 195 дугаар тушаалаар батлав.

3. Энэ дїрэм батлагдсантай холбогдуулан Дэд бїтцийн сайдын 2001 оны 172 дугаар тушаалаар баталсан “Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээц”-ийн зураг тєсєл зохиох норм БНбД 51-02-01, “Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээц”-ийн барилга угсралтын ажил гїйцэтгэх ба хїлээн авах норм” БНбД 51-03-01 “Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн барилга, тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалт”-ын норм БНбД 12-06-01-ийг тус тус хїчингїй болсонд тооцо.

Гїйцэтгэгч : Зєвлєх инженер, профессор Ж.Гэрэлхїї

магистр Ж.Даваацэрэн

Хянан тохиолдуулсан : Зєвлєх инженер Ц.Шараа

Энэхїї нормативийн баримт бичгийг Барилга, хот байгуулалт, нийтийн аж ахуйн їндэсний тєв, “Дулааны хэмнэлттэй орон сууцыг зах зээлд нэвтрїїлэх” МОН/99/Ж35 тєслийн зєвшєєрєлгїйгээр бїрэн болон хэсэгчлэн хувилах, олшруулах, тараахыг хориглоно.

Гарчиг Хуудасны дугаар

1 Ерєнхий зїйл …..……………………………….…………………………3

2 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологи

2.1 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологи ажиллагаа ……….…………………….4 2.3 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологийн чанарын хяналт …………………..6 2.4 Сїрлэн боодлыг тооцож хїлээн авах, хураах, хадгалах….…………......7

3 Сїрлэн боодлон ханыг тєсєллєх

3.1 Ханыг тєсєллєх тооцооны їзїїлэлтїїд…………………………………….8 3.2 Зураг тєсєл зохиоход баримтлах дїрэм……………………………..…….10 3.3 Газар хєдлєлтийн бїс нутагт барих сїрлэн боодлон єрєгт

бїтээцэн барилгыг тєсєллєх онцлог…………………………………….….16 3.4 Дулаан, цахилгаан, усан хангамж ба ариутгах татуургын сїлжээг

тєлєлвлєх дїрэм ……………………………………………………….……..18

4 Сїрлэн боодлон ханатай барилгыг барих технологи, чанарыг дїгнэх дїрэм

4.1 Модон каркасыг барих технологи…………………………………………….20 4.2 Сїрлэн боодлон єргийг гїйцэтгэх технологи……………………………….21 4.3 Шал ба адарт сїрлэн боодлоор дулаалга хийх технологи…………..…25 4.4 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийг барьж дуусгасаны дараа

хїлээж авахад тавих чанарын шаардлага………………………………...29

5 Сїрлэн барилга барих тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалт

5.1Ашиглалтын ерєнхий дїрэм………………………..…………………………..29 5.2 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам

сїлжээнд хийгдэх техникийн їйлчилгээ…..…………….…………………….30 5.3Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн

шугам сїлжээг эзэмшигч , ашиглагчийн їїрэг ба хариуцлага ………....34

БД 51-103-06

3

ЗУРАГ ТЄСЄЛ БА БАРИЛГЫН ЇЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ДЇРМИЙН ЦОМОГ

СЇРЛЭН БАРИЛГА БАРИХ АРГАЧИЛСАН ЗААВАР

INSTRUCTIONS FOR STRAW BALE BUILDINGS

1 Ерєнхий зїйл

1.1 Энэхїї заавар нь нь сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцтэй шинээр барих болон засварлах барилгын сїрлэн боодол бэлтгэх, зураг тєсєл боловсруулах болон барих тїїнчилэн уг барилгын ашиглалтыг зохицуулахад хамаарна.

1.2 Сїрлэн боодпон єрєгт бїтээц бїхий барилгын зураг тєсєл боловсруулахад дор дурьдсан бїтээцийн шийдэл ба материал, эдлэхїїнийг хэрэглэнэ. Їїнд: 

­  Сїрлэн боодлон даацын гадна хана; 

­  Модон каркас бїхий даацын бус сїрлэн боодлон дїїргэгч хана.

Тайлбар: 1. Тооцоо, судалгааны їндсэн дээр хийгдсэн задгай сїрлэн дїїргэгчтэй ханын шийдэл хэрэглэхийг зєвшєєрнє. 2. Даацын сїрлэн боодлон болон мод, ган, тємєр бетон (модон тааз) каркас бїхий даацын бус сїрлэн боодлон дїїргэгч ханатай барилга нь эдэлгээний IV , V зэрэгт хамаарах бєгєєд эдэлгээний хугацаа нь 30 жилээс багагїй байна.

1.3 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцтэй даацын ба даацын бус ханатай барилгын чийглэг орчин їїсгэх нєхцєл бїхий єрєє, тасалгаа бїрд механик салхивчийн системийг ашиглах шаардлагатай.

1.4 Нойтон орчин їїсгэх нєхцєл бїхий єрєє, тасалгааны гадна хананд сїрлэн боодлыг хэрэглэхийг зєвшєєрєхгїй.

1.5 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээц, тїїний эдлэлїїдийн бат бэх, тогтворжилт нь угсралтын їеийн техникийн шаардлагыг хангахаас гадна ашиглалтын їеийн шаардлагыг хангасан байвал зохино.

1.6 Бїтээцийг тооцох їед найдвартай ажиллагааны илтгэлцїїрийг γ n = 0.9 байхаар авна.

1.7 Сїрлэн боодлон даацын хананд хэрэглэх єрєгт бїтээцийг 3.25 м-ээс ихгїй єндєртэй (шалнаас хучилтын доод тєвшин хїртэл ) орон сууц, олон нийт, аж ахуйн дан барилга, байгууламжид хэрэглэхээр зураг тєслийг боловсруулахыг зєвшєєрнє. Харин сїрлэн боодлыг дїїргэгч байдлаар хэрэглэх тохиолдолд барилгын даацын бїтээцийг тєсєллєхдєє “Газар хєдлєлтийн бїс нутагт барилга тєлєвлєх барилгын норм ба дїрэм”- ийн шаардлагыг баримтлана.

1.8 Ємчийн хэлбэрийг їл харгалзан сїрлэн боодлон ханатай барилга, тїїний инженерийн шугам сїлжээнд ашиглалтын явцад їзлэг хийх зарчим, сэргээн засварлалт болон засвар, техникийн їйлчилгээ хийх ажлын дараалал ба бїрэлдхїїнийг энэ зааврын дагуу тогтооно.

БД 51-103-06

4

1.9 Тїїнчилэн сїрлэн боодлон ханатай барилга, тїїний инженерийн шугам сїлжээ хугацаанаас нь ємнє элэгдэж хуучирахаас хамгаалах, ашиглалтын хэвийн нєхцєл болон барилгын бїтээц, инженерийн тоног тєхєєрємж, шугам сїлжээний найдвартай аюулгїй ажиллагааг хангах, барилга байгууламжийг зориулалтаар зєв зохистой ашиглах шаардлагыг тогтооход энэ зааврыг ашиглана.

2 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологи

2.1 Сїрэл болон сїрлэн боодолд тавигдах ерєнхий шаардлага

2.1.1 Боодолд зориулсан сїрлийн урт нь 400 мм-ээс багагїй ба голч нь 3 мм-ээс ихгїй, чийгшил нь 18 %-иас ихгїй байна.

2.1.2 Боодолд бэлтгэсэн сїрлийн 80-иас багагїй хувийг 3 мм-ээс бага голчтой сїрэл эзэлж байх ёстой.

2.1.3 Барилгын єрєгт ашиглах сїрлэн боодлын урт нь 90 см ба єргєн нь 50 см, зузаан нь 35 см байна.

2.1.4 Сїрлэн боодлын хувийн жин нь 0.16 г/см 3 -аас багагїй ба чийгшил нь 18 %-иас ихгїй, дулаан дамжуулалтын илтгэлцїїр нь 0.15 вт/м о С-ээс ихгїй байна.

2.1.5 Сїрлэн боодлын гадна хэмжээний хїлцэх зєрїї нь нэг боодолд дор дурдсан хэмжээнээс хэтрэхгїй байна.

Їїнд: уртын дагууд ± 10 см, єргєний дагууд ± 5 см, зузаанд ± 3 см

2.2 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологи ажиллагаа

2.2.1 Їр тарианы комбайн нь бухалдагчтай, сїрэл хэрчигчтэй гэсэн 2 байдлаар тоноглогдсон байх бєгєєд талбайд сїрлийг хэрчиж цацах буюу бухалдаж їлдээдэг.

Сїрлийг хаман боогчоор боож бэлтгэхдээ суурин буюу явуулын байдалд ажиллуулж болно.

2.2.2 Комбайнаар бухалдсан сїрэл нь нэг шугамд тавигдах ба тїїнийг волокушаар татаж талбайн гадна талд цуглуулан нуруулдах буюу бухлыг томруулж болно. Ингэж цуглуулсан сїрлийг бооход хаман боогчийг суурин байдлаар ажилуулна.

2.2.3 Хаман боогчийг суурин байдлаар ажиллуулах їед сїрлийг хаман боогчид хийж єгєх, боосон сїрлийг зєєж нуруулдах, тээврийн хэрэгсэлд ачих їйлдлїїдийг гараар гїйцэтгэх ба нэг хаман боогчид 4-єєс 6 хїн ажиллана.

2.2.4 Комбайны бухалдагчын шалыг авч сїрлийг талбайд цувуулан хаяж болно. Энэ їед хаман боогчийг явуулын байдлаар ажиллуулан сїрлийг боож бэлтгэнэ.

2.2.5 Хаман боогчийг явуулын байдлаар ажиллуулах їед боосон сїрлийг цуглуулж тээвэрлэх, хадгалах газарт хїргэх, нуруулдах ажил хийгдэнэ.

2.2.6 Хаман боогчийг явуулын байдлаар ажиллуулж байгаа їед цас орохоос ємнє сїрлэн боодол бэлтгэх ажлыг хийж гїйцэтгэнэ.

БД 51-103-06

5

2.2.7 Сїрэл боох ажлын бїтээлийн нормыг хїснэгт 1-д зааснаар авна.

Хїснэгт 1

Д/д Боох сїрлийг бэлтгэх

нєхцєл

Ажил гїйцэтгэх

сарууд

Бїтээлийн норм, тн

Їйлчлэх ажилчдын

тоо

1 Нуруулдсан сїрэл 10; 11; 12 20.0 4

2 Комбайнаар бухалдсан сїрэл

10; 11; 12 17.0 4

3 Талбайд цувуулж хаясан сїрэл

10; 11 15.0 4

2.2.8 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологийн дарааллыг хїснэгт 2-д їзїїлэв.

2.2.9 Манай оронд єнєєгийн байдлаар ОХУ-д їйлдвэрлэсэн машин тоноглолыг сїрлэн боодол бэлтгэхэд єргєн ашиглаж байна. ППЛ-ОФ-1.6, ППЛ-ОФ-1.6Г,ПС-1.6 маркийн хаман боогчийг Беларусь, Украйн, ОХУ-д їйлдвэрлэсэн 55-80 морины хїчтэй МТЗ-50, МТЗ-80, МТЗ-510, ЮМЗ-6 маркийн трактортай агрегатлаж сїрлэн боодол бэлтгэнэ. Мєн бусад орны ижил тєстэй машин механизмыг сїрлэн боодол бэлтгэхэд ашиглаж болно. Эдгээр машин механизм нь дараахь ажил, їйлдлийг гїйцэтгэнэ.

Їїнд : -Тракторын хїчний салаалах голоос хаман боогчийн механизмууд нь эргэлт хєдєлгєєнєє авна. Мєн салаалах голд волокушийг угсарна. -Хаман боогч нь мєрлєсєн сїрлийг хамаж авах, тїїнийг дєрвєлжин хэлбэрээр шахаж боох, боосон сїрлийг тээврийн хэрэгсэлд дамжуулах буюу газарт унагах гэсэн технологийн їйлдлїїдийг гїйцэтгэнэ. Хаман боогчийн ард, боосон сїрлийг тээврийн хэрэгсэлд ачих зориулалтын тєхєєрємжийг угсарч болно. -Волокуш нь сїрлэн бухлыг цуглуулан нуруулдах, бухлыг нэгтгэж томруулах, сїрлийг тїрж хаман боогчид ойртуулж єгєх зориулалттай бєгєєд волокушийн єндрийг гидросистемээр удирдна.

2.2.10 Сїрлэн боодол бэлтгэдэг машин механизмын хїчин чадлыг тогтоосон нормд хїргэж ашиглахын тулд зохион байгуулалтын доорх арга хэмжээг авч ажиллууна.

-Техникийн їйлчилгээ, засварыг хугацаанд нь чанартай хийж, ажлын явцад техникийн сааталгїй ажиллуулах; -Шатахуун, боох утсыг шаардагдах хэмжээгээр нєєцлєх; -Сїрлийн нєєцийг бїрдїїлж, ажилчдыг багаж хэрэгсэлээр бїрэн хангах; -Хаман боогчид сїрлийг тасралтгїй хийж єгєх, боосон сїрлийг нуруулдах ажлыг зохион байгуулах; -Їйлчлэх ажилчдаас гадна трактор, хаман боогчийн хэвийн ажиллагааг хангах їїрэгтэй механикжуулагчийг ажиллуулах.

БД 51-103-06

6

Хїснэгт 2 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологийн дараалал

Технологийн дараалал

Суурин байдалд сїрэл боож бэлтгэх технологи

Явуулын байдалд сїрлэн боодол бэлтгэх технологи

Сїрэл боож бэлтгэх їндсэн

зарчим

Бухалыг боох + зєєх + нуруулдах гэсэн їндсэн дамжлагатай. Нэмэлт хатаалга хийх шаардлагагїй. Учир нь сїрэл нь нэг зїйлийн сийрэг тариалагдсан таримал ургамалын їр боловсрох їеийн зєвхєн иш байдаг. Тариа хурааж цайруулах явцад тїїний иш навч комбайны эд ангиудаар дамжихдаа няцлагдан илїїдэл чийгээ алдаж, навч цэцэг нь нунтаглагдаж хаягдах учир 14% -иас 18% -ын чийгтэй байдаг.

Тариа хураах їед сїрлийг мєрлєж бэлтгэх + боох + зєєх + тээвэрлэх гэсэн їндсэн дамжлагатай. Нэмэлт хатаалга хийх шаардлагагїй. Нєхцєл нь суурин байдалд сїрлэн боодол хийх технологитой адил.

Хадах хугацаа Тухайн жилийн тарианы болцоос хамааран 8-р сарын сїїлч, 9-р сарын эхээр шууд ба ангилан хадна.

Суурин байдалд сїрлэн боодол хийх технологитой адил.

Хадах єндєр Тарианы ургацын гарц, ишний єндєрєєс хамааран 15 см - ээс -20 см - ийн єндєрт хадна.

Суурин байдалд сїрлэн боодол хийх технологитой адил.

Боодол бэлтгэх хугацаа

Тариа хураалтын дараа 10; 11; 12 – р сард хийвэл тохиромжтой.

Хаман боогчийг явуулын байдлаар ажиллуулах нєхцєлд цас орохоос ємнє сїрлэн боодол бэлтгэх ажлыг хийсэн байна.

Боох

Тариа хураасаны дараа нуруулдсан буюу бухалдсан сїрлийг хаман боогчид гараар хийж єгєх замаар бооно. Сїрлийг хаман боогчид гараар хийхдээ сэрээдэж тариаг цайруулсан хог хаягдлаас цэвэрлэх хэрэгтэй. 14% иас -15% -ийн чийгтэй сїрлийг 0.19 г/см 3 -ээс -0.21 г/см 3 , 16% иас -17% -ийн чийгтэй сїрлийг 0.18 г/см 3 -ээс -0.20 г/см 3 , 18% -ийн чийгтэй сїрлийг 0.16 г/см 3 -ээс - 0.18 г/см 3 нягтралтай бооно.

Комбайны бухалдагчийн шалыг авч сїрлийг талбайд мєрлєн хаях тул хаман боогч мєрний дагуу явж бооно.

Боосон сїрлийг нуруулдахын тулд

ачиж тээвэрлэх

Нуруулдсан болон бухалдсан сїрэл боох тул цуглуулах дамжлага байхгїй.

Боосон сїрлийг богино хугацаанд цуглуулж нуруулдах шаардлагатай.

Боосон сїрлийг нуруулдах

Сїрлэн боодлыг нуруулдахдаа тусгай заасан дэвсгэр дээр эхний їеийг тууш, дараагийн їеийг хєндлєн байдлаар дараалуулан 7 їе хїртэл дээш нь шатлах байдлаар тавих ба 2 талаас нь 15 см-ээр дутуу тавина.

Суурин байдалд сїрлэн боодол хийх технологитой адил.

БД 51-103-06

7

2.3 Сїрлэн боодол бэлтгэх технологийн чанарын хяналт

2.3.1 Сїрлэн боодолд чанарын хяналтыг MNS 5040:2005 стандартын дагуу хийнэ.

2.3.2 Сїрлэн боодлын чанарт гол анхаарах зїйл нь тїїний чийгшилээс хамааруулан боодлын хувийн жинг тохируулах явдал юм.

Боодлын хувийн жинг чийгшилээс хамааруулж хїснэгт 3-т зааснаар авна.

Хїснэгт 3

Сїрлийн чийгшил, % Нэг боодол сїрлийн жин, кг Хувийн жин, кг/м 3

14 єєс -15 28 аас - 30 190 ээс -210

16 гаас -17 26 гаас - 28 180аас -200

18 24 єєс - 26 160 аас -180

2.3.3 Хэмжилтэнд орсон сорьцын аль нэгэн їзїїлэлт шаардлага хангаагїй байвал сорьцын тоог 2 дахин ихэсгэж уг їзїїлэлтээр дахин хэмжилт хийнэ. Дахин хэмжилтээр шаардлага хангахгїй байвал уг хэсгийн сїрлэн боодлыг хїлээж авахгїй.

2.4 Сїрлэн боодлыг тооцож хїлээж авах, хураах, хадгалах

2.4.1 Сїрлэн боодол бэлтгэх ажлын хамгийн хариуцлагатай бєгєєд тєгсгєлийн шийдвэрлэх ач холбогдолтой їе нь боож бэлтгэсэн сїрлийг зєв тооцож хїлээн авч хадгалж хамгаалах явдал юм. Сїрлийг боож бэлтгэснээс хойш 7-гоос 14 хоногийн дараа чийгшлийн алдагдал багасаж хэвийн хэмжээнд хїрэх тул энэ хугацаанд сїрлийг тооцон хїлээн авах нь тохиромжтой.

2.4.2 Боож нуруулдсан сїрлийн жинг нуруунд орсон нийт боодлыг тєлєєлж чадахуйц 20-иос доошгїй (нурууны сууриас дээш янз бїрийн хэсгээс авсан) боодол сїрлийг жигнэж дундажлаад нэг боодол сїрлийн дундаж жинг тогтоож нийт тоогоор нь їржїїлж олно.

2.4.3 Нуруулдсан сїрлэн боодлын нийт тоо тодорхойгїй їед тїїнийг нурууны урт, єргєн, єндрийн їеийн тоог їндэслэн хїснэгт 4-ийг ашиглан тодорхойлно.

2.4.4 Сїрлэн боодлын нурууг аль болох тэгш тєвгєр, єндєрлєг газар буюу бороо, їерийн ус урсаж орохооргїй газрыг сонгож байршуулна. Нуруулдахдаа нурууны суурь тавих газарт аль болохоор газраас хєндий банз, мод дэвсэж доогуур нь салхи орж агаарын солилцоо явагдах, чийг авсан тохиолдолд хаталт явагдах боломжийг хангаж єгєх хэрэгтэй.

2.4.5 Сїрлэн боодлын нурууг мал амьтнаас хамгаалсан зориулалтын хашаанд харуул буюу манаачийн хяналтанд хадгална.

БД 51-103-06

8

Хїснэгт 4

Сїрлэн боодлыг хаяглах, тээвэрлэх, аюулгїй байдлын шаардлага

Нурууны єргєн, м

Нурууны їеийн тоо Нурууны урт, м

Нурууны оройн

эхэн їе хїртэл

Оройг тавихад орсон

їе

10 10.5 11 11.5 12 12.5

4.0

4 4 5 5 6 7

5 6 5 6 6 6

620 663 720 763 863 963

651 697 756 802 907 1012

682 730 798 840 950 1060

713 763 828 878 993 1108

744 796 864 916 1036 1156

775 829 900 954

1079 1204

4.5

4 4 4 5 5 6 6 7

5 6 7 6 7 6 7 7

661 702 764 806 868 910 972 1077

694 737 803 846 911 956 1021 1131

727 772 841 886 955 1001 1069 1184

760 808 879 926 998 1047 1118 1238

793 843 917 967 1041 1092 1167 1292

826 887 956

1007 1085 1138 1215 1346

5.0

4 5 6 6 7

6 6 6 7 7

818 933 1049 1116 1231

859 980 1101 1171 1293

900 1027 1154 1227 1354

940 1073 1206 1263 1416

981 1120 1259 1339 1477

1022 1167 1311 1394 1539

2.4.6 Сїрлэн боодлыг цас, ус, бороо, мєсдєлт, тоос шорооноос хамгаалсан ус їл нэвтрэх бїтээлэгтэй тээвэрлэнэ.

2.4.7 Сїрлэн боодлыг тээврийн хэрэгсэлд ачиж буулгахдаа шат, тавцан хийж ашиглах, урт банз тавьж гулсуулах, ачиж байгаа тэвшний гол хэсэгт цонх їлдээж шаталж ачих зэрэг энгийн арга хэрэглэнэ.

3 Сїрлэн боодлон ханыг тєсєллєх

3.1 Ханыг тєсєллєх тооцооны їзїїлэлтїїд

3.1.1 Єрєгт бїтээцийн сїрлэн боодол нь MNS 5039 :2005 Барилгын єргийн сїрлэн боодолд зориулсан сїрэл, MNS 5040 : 2005 Барилгын ханын єргийн сїрлэн боодлын шаардлагыг хангасан байх ба энэ дїрмийн хїснэгт 5-д заасан їзїїлэлтийн дагуу байна.

БД 51-103-06

9

Хїснэгт 5 Сїрлэн боодлын техникийн їзїїлэлтїїд

Д/д

Барилгын бїтээцийн шийдэл

Марк тєрєл

Хувийн жин, кг/м 3

Дулаан дамжуулалтын илтгэлцїїр, γ ккал/м.ц.°С

Шахалтын їеийн зєвшєєрєгдєх эсэргїїцэл, R кг/см 2

Єндєр, єргєн , урт, мм

1

Мод, ган, тємєр бетон каркас бїхий сїрлэн боодлон дїїргэгч ханатай барилгад

Б 160-аас багагїй 0.16≥λ Нормчлох

шаардлагагїй 350х500х

900

2

Даацын сїрлэн боодлон ханатай барилгад

А 190-ээс багагїй 0.15≥λ 0.18

350х500х 900

3 Хашаа Б 160-аас багагїй

Нормчлох шаардлагагїй

Нормчлох шаардлагагїй

350х500х 900

Тайлбар:

1. Даацын ханын сїрлэн боодлын шахалтын зєвшєєрєгдєх эсэргїїцэл 0.18 кг/см 2

байхад ханын босоо чиглэлийн дагуух харьцангуй суултын хэмжээ 0.03 см байна. 2. Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэд хэрэглэх сїрлэн боодолд тїїний гал тэсвэрлэх чанарыг дээшлїїлэхийн тулд галаас хамгаалсан нэвчилгээ хийсэн байх шаардлагатай. Галаас хамгаалж нэвчїїлэх хамгийн энгийн арга бол шавар буюу шохойн цийдмэгт дїрэх явдал юм. Шавар ба шохойн цийдмэгийн єтгєн шингэн нь хана тааз шохойддог шохойтой адил байна. Шохойнд 10л-т 1 кг давс хийж єгнє. Ийм цийдмэгтэй саванд сїрлэн боодлыг хийж 2 цаг байлгахад цийдмэг сїрлэн боодолд 5см-ээс 10см гїн нэвчих болно. Дараа нь боодлыг хатаана. Химийн бодисоор нэвчїїлэх арга бий. Їїнд : хїхэр хїчлийн аммони – 20%, борын хїчлийн натрийн давс 5%, ус 75% авч найруулаад їїнд нэвчїїлж нэг болно. Бас нэг найрлагыг дурьдая. Їїнд, хїхэр хїчлийн аммони 20%, фосфорын хїчлийн натри –10%, фторт натри 2 % ус 68 % болно.

3.1.2 Бїх тєрлийн сїрлэн боодлын єрєгт бїтээцэд їйлчлэх ачааны зєвшєєрєгдєх утгыг хїснэгт 6-д їзїїлэв.

Хїснэгт 6

Д/д

Сїрлэн боодлын марк,тєрєл

Сїрлэн боодлын хувийн жин, γ 0

кг/м 3

Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэд їйлчлэх зєвшєєрєгдєх ачаа, N б,з,а , N х,з,а (кг/м 2 )

Даацын ачаа Дїїргэгч хана

Босоо чиглэлд Хэвтээ чиглэлд

1. А 190-ээс багагїй 1759.25 879.0

Нормчлох шаардлагагїй

3.1.3 Хїснэгт 6-д їзїїлсэн єрєгт бїтээцэд їйлчлэх ачааны зєвшєєрєгдєх утгыг дєр ханын хєндлєн огтлолын талбай 0.45 м 2 буюу тїїнээс бага байвал 20 хувиар бууруулж тооцоно.

БД 51-103-06

10

3.1.4 Тєвийн шахалтад ажиллах сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийн бат бэх нь (1) ба (2) нєхцлийг хангасан байвал зохино.

[N ба ] = N б.з.а • L д.х ≥ N Т ; (1) [N х.а ] = N х.з.а • L д.х ≥ N Т ; (2)

Энд : - [N ба ] -тєвийн шахалтанд ажиллах сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэд їйлчлэх босоо чиглэлийн ачааны зєвшєєрєгдєх утга; -[N х.а ] -сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэд їйлчлэх хэвтээ чиглэлийн ачааны зєвшєєрєгдєх утга; -N б.з.а ба N х.з. а –сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэд їйлчлэх босоо, хэвтээ чиглэлийн ачааны зєвшєєрєгдєх утга, їїнийг 6 дугаар хїснэгтэд зааснаар авна; -N Т – тооцооны ачаа; -L д.х - дєр ханын хєндлєн огтлолын хэмжээ, м 2 –аар

3.1.5 Сїрлэн боодлон єргийг тєвийн бус ачаалалд ажиллахаар зураг тєсєл зохиохыг зєвшєєрєхгїй.

3.2 Зураг тєсєл зохиоход баримтлах дїрэм

3.2.1 Сїрлэн боодлон хашилга ханатай барилгын модон каркасыг дараахь хэлбэрээр тєсєллєнє. Їїнд:

- ханын гадна талын гадаргад байрлалтай багана (1-р зураг) бїхий; - ханын дотор талын гадаргад байрлалтай багана (2—р зураг) бїхий; - ханын гадна талд ил байрлалтай багана (3-р зураг) бїхий; - ханын дотор талд ил байрлалтай багана (4-р зураг) бїхий зэрэг болно.

3.2.2 Даацын сїрлэн боодлон гадна ханатай барилгын их биеийг дараахь хэлбэрээр тєсєллєнє.

Їїнд: ­  гадна талын байрлалтай даацын сїрлэн боодлон ханатай; ­  гадна талын байрлалтай даацын сїрлэн боодлон хана ба дотор талын

(галын эгнээ) модон багана, дам нуруутай зэрэг болно.

БД 51-103-06

11

1-р зураг.Ханын гадна талын гадаргад байрлалтай багана бїхий каркастай барилга

3.2.3 Сїрлэн боодлон хашилга ханатай барилгыг тоосго болон бетон, тємєр багана бїхий каркас эсвэл хучилтын шувуу нуруун татангатай тєсєллєж болно.

3.2.4 Модон баганыг сїрлэн боодлон ханатай хоёроос цєєнгїй хэсэгт бэхлэх арга хэмжээ авна. Модон каркастай барилгын цонх ба хаалганы хайрцаг, цонхны тавцанг тїїний хоёр талд босгох модон багананд бэхлэнэ.

3.2.5 Даацын сїрлэн боодлон ханатай барилгын цонх ба хаалганы хайрцгийг ханын зузаантай адил єргєнтэй хийж болох бєгєєд энэ тохиолдолд хайрцагны дээд талыг даацын ялууг орлохоор хийнэ.

БД 51-103-06

12

2-р зураг. Ханан дотор талын гадаргад байрлалтай багана бїхий каркастай барилга

3.2.6 Шавардаж, шохойдсон сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийн гал тэсвэршилтийн зэрэглэл нь тїїнтэй адил (шавардаж,шохойдсон) модон барилгын бїтээцтэй ижил байна.

3.2.7 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн ханын зузаан 35 см-ээс багагїй байвал зохино.

3.2.8 Цаг уурын бїх бїсэд баригдах сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн барилгын гадна, дотор талын шавардлагын зузаан 35 мм-ээс багагїй байна.

3.2.9 Сїрлэн боодлон даацын єрєгт бїтээцэд їйлчлэх ачааны зєвшєєрєгдєх утга нь 2-р хїснэгтэд заагдсан хэмжээнээс хэтрэхгїй байх бєгєєд дээвэр хучилтын ачааг ханын хєндлєн огтлолын тєвд їйлчлэхээр тєлєвлєнє.

3.2.10 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийн суурь (барилгын эргэн тойронд) газрын тєвшинєєс дээш 20 см-ээс багагїй хэмжээгээр илїї гарсан байвал зохино.

БД 51-103-06

13

3.2.11 Сууриас сїрлэн єрєгт бїтээцийн ханын доод хэсэг рїї ус чийг нэвчихээс хамгаалж суурь, ханын хооронд хэвтээ ус тусгаарлагчийг суурийн бїх уртын дагуу эргэн тойронд нь хийвэл зохино.

Хэвтээ ус тусгаарлагчийг дараахь байдлаар хийхийг зєвлєж байна. Їїнд: ­  Шингэн шилний хольц бїхий 1:2 (цемент + элс) харьцаатай 3 см-ийн

зузаантай цементэн зуурмаг ; ­  Хар тосон тїрхлэг дээр 2 їе хар цаасыг нааж хийх .

Ус тусгаарлагчийг хийх їедээ сууриас дээш гарсан босоо анкер баганын суурьтай нийлэх (арматур гаргасан) уулзваруудыг хар тосоор битїїмжилсэн байх шаардлагатай.

3.2.12 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийн ачаа хїлээж авах чадвар ба ханын тогтвортой байдлыг нэмэгдїїлэхийн тулд сууринд дараахь арга хэмжээ авна. Їїнд:

а) А II (А300) ба III (А400) ангийн 14 мм-ээс багагїй голчтой босоо арматурыг (анкер) сууринд 20 см-ээс багагїй хэмжээгээр гїн суулгах бєгєєд сууриасаа дээш 30 см-ээс багагїй хэмжээгээр гаргаж єгнє. Эдгээр босоо анкеруудыг (7-р зураг) ханын хєндлєн огтлолын тєвийн дагууд 600 мм-ээс ихгїй алхамтайгаар байрлуулна. б) Суурийн анкерыг хаалга, цонхны нїхний ирмэг ба єргийн булангаас 0,3 м- ээс хэтрэхгїй зайд байрлуулна.

3.2.13 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийг єєр тєрлийн материалаар хийсэн ханатай уулзах уулзвар хэсэгт дараахь аргууд буюу тэдгээртэй дїйцэх аргаар бэхэлж єгнє. Їїнд:

а) Сїрлэн боодол уруу 1,6 см-ээс багагїй голчтой 30 см-ээс багагїй урттай арматуран шилбийг багана, хаалга, цонхны хїрээ модонд урьдчилан гаргасан нїхээр шургуулж бэхлэх (8-р зураг) замаар єндрийн дагуу сїрлэн боодол тус бїрийг хэвтээ чиглэлд сїлбэж бэхлэнэ. Арматуран шилбэ ба модон шорыг ханын голд байрлуулж хийнэ. б) Хэвтээ сїлбээрийн модон шорыг 4 см-ийн голчтой буюу 3х4 см-ийн огтлолтой хар модоор хийх ба тїїний уртыг 50см –ээс багагїй байлгавал зохино. в) Хуучин барилгын ханыг сїрлэн боодлоор дулаалах їед сїрлэн боодол бїрийг 4х4 см багагїй талуудтай 4 мм-ийн зузаантай хавтгай тємєр эсвэл 1.4 см-ийн зузаантай зоргодсон шахмал хавтан жийргэвч бїхий боолтоор бэхлэх буюу 3 мм-ийн голчтой цайрдсан тємєр утсаар сїрлэн боодлыг нэвт сїлбэж бэхэлнэ.

3.2.14 Найман баллын газар хєдлєлтийн бїсэд барих каркасан болон даацын сїрлэн боодлон ханатай барилгад сууриндаа 30 см орсон бєгєєд 1.6 см голчтой, 1.8 м-ийн алхамтай байрлуулсан ган арматураар хийсэн боолтоор сїрлэн боодлон ханыг бїс нуруутай холбож бэхэлнэ. 7 баллаас бага газар хєдлєлтийн бїсэд энэ бэхэлгээг 3 м-ийн алхамтай байрлуулна.

3.2.15 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээц нь дээврийн болон адрын хучилтын тогтмол ба тїр зуурын ачааны їйлчлэлээр шахалтад ажиллах тул дээвэр, адрын хучилтын ачааг хїлээж авах ханын бїтээцийг суурьтай бэхлэх бэхэлгээний тєрлєєс їл хамааруулан ханын шавардлагын ажлыг хийхээс ємнє боолт, татуургын оосруудыг сїрлэн боодлон єргийн шахагдаж суларсан хэмжээгээр дахин чангалах талаар зураг тєслийн тайлбар бичигт зааж єгєх хэрэгтэй.

БД 51-103-06

14

3.2.16 Даацын сїрлэн боодлон бїтээц нь дээд хэсэгтээ дээвэр ба хучилтын ачааг хїлээж авч сууринд дамжуулах їїрэг бїхий бїс нуруутай байх шаардлагатай.

Дээврийн ачаа хїлээж авах бїс нуруу нь ханын бїх уртын дагуу тасралтгїй хийгдэх бєгєєд бїс нурууг (9-р зураг) дараахь байдлаар тєсєллєх шаардлагатай. Їїнд:

а) 5х15 см-ийн хєндлєн огтлолтой давхарласан банз-ыг хэвтээгээр нь ханын дээд талын гадна, дотор ирмэг дээр нь байрлуулна. Энэ хос 2 банзыг 180 см- ээс ихгїй зайнд 5х15 см ийн огтлолтой давхарласан банзаар хооронд нь холбож єгнє. б) Мєн ачаа хїлээж авах бїс нурууны тэнхлэг нь сууриас дээш гаргасан анкерын арматуртай нэг шулуун дээр байхаар байрлуулна. Барилгын сууринаас гаргаж ханан дундуур нэвт сїлбэсэн 16 мм-ийн голчтой арматур (АIII)- ын тємєрт дээд модон бїсийг (бїс нуруу) тав тавьж сайтар бооно. Їїний тулд арматурын дээд їзїїрт эрээс гаргасан байвал зохино.

3.2.17 Даацын сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэд хаалга, цонхны (эхний) нїхийг барилгын булангаас 1 бїтэн сїрлэн боодлын уртаас багагїй зайд гаргах хэрэгтэй.

3.2.18 70 см-ээс бага єргєнтэй цонх, хаалганы нїхэнд тавих булан тємєр ялуу нь нїхний єргєнєєс 2 дахин урт байх бєгєєд хананд 60 см-ээс багагїй суусан байна. 70 см-ээс их єргєнтэй хаалга, цонхны хайрцгийг нь ачаа хїлээж авахаар хийвэл зохино.

3-р зураг. Ханын гадна талд ил байрлалтай багана бїхий каркастай барилга

БД 51-103-06

15

3.2.19 Ялууг тэгш хэмтэй байрлуулах бєгєєд ялууны хєндлєн огтлолын даацын бат бэхийг хучилт, дээврээс їйлчлэх босоо чиглэлийн ачаагаар тооцсон байх шаардлагатай. Булангийн хана ба цонх хаалганы хоорондох дєр ханын бат бэх нь 3.1.4 -дїгээр зїйлийн (1);(2) нєхцлийг хангасан байхаар цонх, хаалганы нїхний єргєний хэмжээг тогтоосон байх шаардлагатай. Энэ нєхцєлд дєр хананд їйлчлэх босоо ачаа нь 6-р хїснэгтэд заасан зєвшєєрєгдєх ачааны хэмжээний 25 хувиас хэтрэхгїй байвал зохино.

3.2.20 Сїрлэн боодлон ханын ил гарах дээд тал нь ус чийгнээс хамгаалагдсан байх ёстой. Сїрлэн боодлон ханын дээд тал болон цонхны нїхний доорх хэсгийн єргийн дээд талд хийгдэх хэвтээ ус тусгаарлагчийг полиэтилен (гялгар цаас) буюу хар цаасаар (толь, пергамин) хийх тохиолдолд ханын дээд ирмэгээс доош 30 см-ээс багагїй хэмжээгээр унжуулж єгєх ба хар цаасыг хооронд нь 20 см-ээс багагїй зєрїїлж хийвэл зохино. Сїрлэн боодлон єргийг галаас хамгаалахдаа ил байх хэсэгт тємєр тортой шавардлага хийнэ.

Харин суурийн дээд талын сїрлэн боодлон ханыг ус, чийгнээс хамгаалахын тулд сїрлэн боодлон єргийн 1 ба 2 дугаар їеийн хооронд хар цаасыг 15 см-ээс багагїй хэмжээгээр хавчуулж нєгєє їзїїрийг суурийн дээд ирмэгээс доош 7 см-ээс багагїй хэмжээгээр унжихаар хийх шаардлагатай.

Ханын гадна, дотор талын нийт гадаргууд хар цаас болон ус, чийгнээс хамгаалах зориулалтын хар цаасаар босоо ус тусгаарлагч хийхийг зєвшєєрєхгїй.

3.2.21 Сїрлэн ханыг бусад материалаар хийгдсэн хийцїїдтэй холбоход тэр хэсгийн уулзварт жижиг нїхтэй хєшїїн тємєр тор тавьж торыг сїрлэн хана руу 20 см-ийн єргєнтэйгээр зєрїїлж ханын шавардлагын тємєр тортой холбож бэхлэсэн байвал зохино. Сїрлэн боодлон гадна ханыг дотор хамар хана ба хаалга цонхны хайрцагтай холбохдоо гадна ба дотор хананд байрлуулсан баганаар (каркас) дамжуулж гїйцэтгэнэ. Їїнд, модон шороор бэхлэнэ.

3.2.22 Ажлын зураг болон тайлбар бичигт дор дурьдсан зїйлїїдийг тусгасан байна. Їїнд:

а) Сїрлэн боодол ба барилгад хэрэглэх бусад материалыг зохих стандарт болон БНбД-ын дагуу хэрхэн бэлдэх ; б) Сїрлэн боодлон ханын бат бэх болон хана таазны дулааны алдагдал (сийгэлт)-ыг барих явцад шалгах арга; в) Сїрлэн боодлон єрєг ба барилгын бусад бїтээцийг гїйцэтгэх технологийн дараалал; г) Барилгыг барих ба ашиглалтын їед гал тїймрээс хамгаалах арга хэмжээ; д) Сїрлэн боодлон ханыг єрж дээд модон бїсийг хийсний дараа сїрлэн ханын суултыг хангаж чангалах арга- зэрэг болно.

БД 51-103-06

16

4-р зураг. Ханын дотор талд ил байрлалтай багана бїхий каркастай барилга

3.3 Газар хєдлєлтийн бїс нутагт барих сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн барилгыг тєлєвлєх онцлог

3.3.1 Газар хєдлєлтийн 7; 8; 9 баллын бїс нутагт барих мод, тємєр бетон, ган каркастай барилгад сїрлэн боодлон дїїргэгч хана; газар хєдлєлтийн 7; 8; 9 баллын бїс нутагт барих дан барилгын гадна хананд сїрлэн боодлыг даац хїлээж авахаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

3.3.2 Газар хєдлєлтийн хэвтээ чиглэлийн ачааг тодорхойлохдоо газар хєдлєлтийн шинж чанараар I ба II, III ангилалын хєрстэй талбайд барих сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн даацын ханатай барилгын динамик илтгэлцїїрийг газар хєдлєлтийн їйлчлэлийг тооцох аргачиллын дагуу тооцно.

3.3.3 Даацын сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн ханатай барилгын дотор талын (голын эгнээний) даацын бїтээцэд хучилт, дээврээс їйлчлэх ачааг хїлээж авах зориулалттай мод буюу тємєр бетон, ган багана, дам нуруу бїхий бїтээцийн систем хэрэглэхээр зураг тєсєл зохиох шаардлагатай.

3.3.4 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээц бїхий барилгын уртын хэмжээ нь 1.5⋅ В-ээс ихгїй байх шаардлагатай.

Їїнд: В-Барилгын єргєн, м

БД 51-103-06

17

3.3.5 Газар хєдлєлтийн 8 баллас дээш чичирхийлэлттэй бїс нутагт барих каркасан барилгад газар хєдлєлтийн хэвтээ ачааг хїлээлгэх зорилгоор дагуу чиглэлд хоёр, хєндлєнд нэгээс цєєнгїй хавтгайд (хоёр баганын хоорондох хавтгай) 6мм-ээс багаггїй голчтой тємєр утсаар хэрээслэсэн татуурган диафрагма (10-р зураг) хийж єгнє.

3.3.6 Газар хєдлєлтийн бїс нутагт барих сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн барилгын даацын ба даацын бус хана, хучилт, дээвэр, суурь бїс нурууг єєр хооронд нь бэхлэх бэхэлгээг энэ зааврын холбогдох зїйлийг баримтлан гїйцэтгэвэл зохино.

Модон шувуу нуруу ба татангын зангилаа, залгаасуудыг єєр хооронд нь болон тэдгээрийг бїс нуруутай боолтын тусламжтайгаар холбож бэхэлсэн байх шаардлагатай.

3.3.7 Газар хєдлєлтийн 9 баллын бїс нутагт барих сїрлэн боодлон даацын ханатай барилгын суурийг ханын дээд тєвшинд хийгдэх бїс нуруутай хооронд нь энэ зааварт заагдсан (3.14) бэхэлгээн дээр нэмж ханын уртын дагууд 90 см-ээс ихгїй алхамтайгаар 0.2х19 мм-ийн хэмжээтэй бїс тємєр, эсвэл 6 мм-ийн голчтой тємєр утсан татуургаар татаж нэмэлт бэхэлгээ хийвэл зохино. Энэхїї татуургыг бэхлэх зорилгоор суурийн бетонд дэгээ сэнж (гогцоо, нїх) бїхий зэргэлдээ хоёр анкерийг гадна татуурга байрлах газруудад урьдчилан гаргаж єгсєн байна.

3.3.8 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээц бїхий даацын ба даацын бус ханатай барилгад ваар болон бусад тєрлийн хїнд жинтэй материалыг дээвэрт хэрэглэхийг хориглоно. Адрын хучилтын дулаалгад 125 кг/м 3 -ээс бага жинтэй эрдэс, шилэн хєвєн материал ба 140 кг/м 3 –ээс багагїй хувийн жинтэй сїрлэн боодол хэрэглэх бєгєєд агаар нэвтрэх, ус чийгнээс бїрэн хамгаалагдсан байх шаардлагатай.Хэрэв адарт сїрлэн боодлоор дулаалбал зїйж тавьсан сїрлэн боодлын дээд гадаргыг ( ил харагдах ) 3 см зузаан шавраар бїрж галаас хамгаална.

3.3.9 Газар хєдлєлтийн бїс нутагт барих даацын ба даацын бус ханатай сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн ханатай барилгын суурийг газрын гадаргуугаас доош 1.5 в- ээс багагїй гїнд суулгавал зохино. Їїний: в-суурийн єргєн, м ;

БД 51-103-06

18

5-р зураг. Гадна талын байрлалтай даацын сїрлэн боодлон ханатай барилга

3.3.10 Газар хєдлєлтийн бїс нутагт барих сїрлэн боодлон дїїргэгч ханатай барилгад бага гїнтэй цутгамал тємєр бетон шугаман суурь тєлєвлєх їед баганыг (модон) суурийн дээд талд байрлуулсан анкер тємрийн тусламжтайгаар хєшїїн байдлаар боож бэхлэхээр зураг тєсєл зохиох шаардлагатай.

3.4 Дулаан, цахилгаан, усан хангамж ба ариутгах татуургын сїлжээг тєлєвлєх дїрэм

3.4.1 Сїрлэн боодлон ханатай барилгын дулааны хангамжийг ханан пийшин барих, эсвэл нам даралтын усан халаалтын зуух тавих аргаар шийдвэрлэнэ.

3.4.2 Ханан пийшин ба тїїний зуухны суурийг хамтад нь торон арматур тавьж бетоноор цутгаж хийнэ. Хєрсний ус 3 м-ээс доош байгаа болон овойлтгїй хєрсєнд ханан пийшин ба тїїний зуухны суурийг барилгын сууриас тусад нь (барилгын суурьтай холбохгїй ) байрлуулж болно.

3.4.3 Хєрсний усны тєвшин хєрсний хєлдєлтийн гїний дотор байгаа болон овойлттой хєрсєнд ханан пийшин ба тїїний суурийг барилгын аль нэг тэнхлэгийн тємєр бетон суурьтай холбож пийшингийн жинг барилгын сууринд єгєх зарчмаар тєсєллєнє.

БД 51-103-06

19

3.4.4 Ханан пийшин ба тїїний зуух, янданг улаан тоосгоны хэвтээ їеэр єрнє. Єєрєєр хэлбэл 12 см зузаантай єрнє. Босоо їеэр єрєхийг хориглоно. Ханан пийшин ба яндан нь шавардлага бїхий сїрлэн боодлон хананаас 25.0 см-ээс багагїй зайтай байх хэрэгтэй. Хэрэв сїрэл буюу модон хананд ханан пийшин ба янданг шахаж єрєхєєс аргагїйд хїрвэл хана яндан хоёрын завсраар асбестэн картоныг 4 єєс.- 5 давхарлан хавчуулах буюу шавар нэвчїїлсэн 5 давхар эсгийгээр тусгаарлан гал тїймрээс хамгаална.

3.4.5 Янданг цагаан тоосго болон їнсэн гулдмайгаар єрєхийг хориглоно. Сїрлэн боодлон хана болон адрын дулаалгатай байшинд барих утааны янданг тэрхїї сїрэл ба модон эдлэхїїнд ойртох хэсэгт нь тоосгыг нь 25 см-ээс багагїй зузаан байхаар зузааруулж єрнє.

3.4.6 Сїрлэн дулаалгатай модон хучилтын дотуур гаргах асбестэн буюу ган яндангийн эргэн тойронд 38 см зузаан элс эсвэл 25 см їнсэн хамгаалалт хийж єгнє. Усан халаалтын нам даралтын зуухыг барилгынхаа зохимжтой хэсэгт байрлуулж сїлжээнд холбоно. Ингэхдээ гал тїймрээс (халах, цонох ) хамгаалах бїх арга хэмжээг энэ зааварт заасны дагуу авч хэрэгжїїлнэ.

6-р зураг. Гадна талын байрлалтай даацын сїрлэн боодлон хана ба дотор талын (голын эгнээ) модон багана, дам нуруутай барилга

3.4.7 Барилгын дотор талын цахилгааны сїлжээнд гал тїймрээс хамгаалах хэрэгсэл болгож автомат салгуур тоноглоно.

3.4.8 Цахилгааны утсыг шавардлагад далдалж дундуур нь явуулах эсвэл ил угсрах зарчмаар гїйцэтгэнэ. Харин сїрлэн хананд наалдуулж угсрах болон ханан дундуур нэвт гаргах тохиолдолд зориулалтын нийлэг эсвэл ган янданд сївлэж тавина.

3.4.9 Цахилгааны залгуур , унтраалга, салаалга мэтийн жижиг хэрэгслийг бэхлэхийн тулд сїрлэн хананд модон шаантаг буюу хавчуулга тогтоох эсвэл зориуд зузааруулж шавардсан хэсэгт тємєр їїр (хайрцаг) бэхлэж єгнє.

3.4.10 Ус хангамжийн болон халаалтын сїлжээний шугам хоолойг хананд тулгаж угсрахыг хориглоно. Шугам хоолойн болон бусад жижиг хэрэгслийг хананд

БД 51-103-06

20

тогтоохдоо сїрлэн хананд модон шаантаг буюу модон хавчуулга тавьж тїїнд бэхлэнэ.

3.4.11 Ариутгах татуургын шугам ба тоног хэрэгслийг барилгын ажлын зурагт заасны дагуу тоноглож угсрана. Бохир усны янданг эхлээд олсоор сайтар чигжсэний дараа нарийн элс бїхий цементэн зуурмагаар дїїргэж чигжээд араас нь хар тосоор нялж тусгаарлана.

3.4.12 Усны тосгуургыг сїрлэн боодлон хананд бэхлэхдээ, модон шаантаг эсвэл модон хавчуулга тїїнчилэн зориуд босгосон модон багананд эрэгдэж тогтооно. Тосгуур, усны онгоц, жорлонгийн суултуур байрлсан ариун цэврийн єрєєний ханыг гялгар хавтангаар єнгєлж ус, чийгнээс хамгаална.

3.4.13 Байшингийн шалны сїрлэн дулаалгад бохир ус алдаж чийгтїїлэхгїйн тулд ариун цэврийн єрєєний шаланд наамал ус тусгаарлагч хийж дээрээс нь шаазан хавтанцараар єнгєлнє.

4 Сїрлэн боодлон ханатай барилгыг барих технологи, чанарыг дїгнэх дїрэм

4.1 Модон каркасыг барих технологи

4.1.1 Сїрлэн боодлон хашилга ханатай барилгын модон каркасан баганыг шугаман сууринд дараахь аргаар бэхлэнэ. Їїнд: - шугаман сууринд урьдчилж гаргасан 10 см гїн нїхэнд баганыг суулгаад 20 см гїнд бэхэлсэн чих анкераар (2-р зураг) баганыг хоёр талаас нь хашиж эрээстэй хадаасаар бэхлэх; - шугаман сууринаас гаргасан анкерт боож бэхэлсэн ул модонд ул баганыг амлан углуургадан суулгаад хоёр талаас нь “Т”; “Г”; эсвэл -трапец хэлбэрийн тємрєєр дарж эрээстэй хадаасаар бэхлэх (11-р зураг) – зэрэг болно.

4.1.2 Модон баганыг дээд хїрээ модтой болон багана хоорондын хєндлєн тушаатай (цонх, хаалганы) холбоход ч мєн саяын дурьдсан аргаар бэхлэнэ.

7-р зураг Сууринд хийх босоо анкер (арматурын шилбэ ) бїхий шугаман суурь

БД 51-103-06

21

4.1.3 Каркасанд ирэх хэвтээ ачааг хїлээж авах тємєр утсан татуурган диафрагмыг (10-зураг) дараахь дарааллаар гїйцэтгэнэ. Їїнд: 

­  татуурга бэхлэх сэнж бїхий анкерыг суурь цутгах їед зохих газарт нь байрлуулсан байх; 

­  диафрагмын хавтгайн дээд хїрээ модыг єрємдєн цоолж доороо мєн сэнжтэй анкеран боолт (боолтыг татах чиглэлийн дагуу байрлуулах) бэхлэх; 

­  татуурга тємєр утсыг диогналын чиглэлд чангалах шурган паракофыг бэлдэх; 

­  диафрагмын хавтгайн диогналын чиглэлд хэрээслэн чангалах тємєр утсыг доод ба дээд сэнж тїїнчилэн паракофын сэнжинд оруулан мушгиж бэхлэх; 

­  тємєр утсыг парокофаар чангалж татах –зэрэг болно.

4.2 Сїрлэн боодлон єргийг гїйцэтгэх технологи

4.2.1 Сїрлэн боодлон єргийг гїйцэтгэж эхлэхээс ємнє доор дурьдах бэлтгэл ажил бїрэн хангагдсаныг шалгана. Їїнд: 

­  барилгын суурийн ба хэвтээ ус тусгаарлах ажил бїрэн гїйцэд дууссан байх ; 

­  хананд хэрэглэх бїх сїрлэн боодлыг MNS5040:2005- стандартын шаардлагын дагуу хэмжин шалгаж хїлээж авсан байх; 

­  модон каркасын ажил дуусч тїїнийг хїлээж авсан байх ; ­  зєєврийн хєнгєн шат ба угсармал ванданг бэлэн болгох; ­  сїрлэн боодлыг галд тэсвэржїїлэх арга хэмжээг хийж дуусгасан байх ; ­  хаалга ба цонхны хайрцаг нь бэлэн болсон байх; ­  сїрлэн боодлон хана єрєх ажилчид ба шаардагдах бїх тєрлийн багаж

тоноглолыг иж бїрдїїлж бэлэн болгосон байх – зэрэг болно. 4.2.2 Суурийн дээд талын хэвтээ ус тусгаарлалтыг дараахь дараалал ба технологиор гїйцэтгэнэ. Їїнд: 

­  цутгамал суурийн дээд талд 2 см-ээс 5 см хїртэл зузаан цементэн зуурмагаар тэгшилгээ хийнэ; 

­  цементэн тэгшилгээн дээр 1-ээс 2 їе хар цаас нааж хэвтээ ус тусгаарлалт болгоно; 

­  сууриас дээш цухуйсан анкер ба багана анкер бїхий доод хэсгийг мєн хар тосоор будаж єгнє.

4.2.3 Суурийн дээд талд хамгийн зєв хэлбэртэй эвдэрч гэмтээгїй сїрлэн боодлоор анхны їеийг єрнє. Анхны їеийн сїрлэн боодлыг сууриас дээш цухуйсан арматуран анкерт шургуулж (1; 2; 3; 4; 5-р зураг) нягт шахаж нийлїїлж єрнє.

БД 51-103-06

22

8-р зураг. Цонх, хаалганы хайрцгийг сїрлэн боодлон хана руу шороор бэхлэх

4.2.4 Ханын буланд заавал бїтэн сїрлэн боодол тавих бєгєєд булангийн 2-оос 3 їе тудамд булан гаргаж нийлж байгаа сїрлэн боодлыг дараахь бэхэлгээний (12-р зураг) аль нэг хэлбэрээр нь бэхлэж явна. Їїнд: 

­  6мм-ийн голч бїхий торон арматурын хоёр захыг 5 см-ын єндєртэй нугалаад нугалсан талыг нийлж буй хоёр боодол уруу шигтгэн тавих; 

­  6-гаас 8 мм-ийн голчтой хоёр тємєр скобоор нийлж буй сїрлэн боодлыг сїлбээрдэн шигтгэж бэхлэх; 

­  хэрэв буландаа баганатай бол сїрлэн боодлыг баганы харалдаа хоёр талаар нь сїрэлний зїїгээр нэвт хатган тємєр утас буюу нийлэг утсаар баганатай нь барьж боох зэрэг болно.

4.2.5 Даацын хананд сїрлэн боодлыг хэвтээгээр нь ам дарах байдлаар єрєх бєгєєд ам даралтыг боодлын уртын хагастай тэнцїї хэмжээгэээр гаргавал зохино. Даацын бус нэг эгнээ хананд сїрлэн боодлыг хэвтээ буюу босоогоор ам дарах байдлаар єрєх ба ам даралтыг 30 см-ээс багагїй хэмжээгээр хийнэ.

Даацын ба даацын бус ханатай їед сїрлэн боодлуудын хооронд гарах босоо завсрыг хэрчсэн сїрэл (ноос, хялгас, олс гэх мэт) хольсон 1:0,3:3 (шавар + шохойн

БД 51-103-06

23

лагшин + элс)-ийн харьцаатай шавар шохойн зуурмагаар сайтар, нягт чигжих хэрэгтэй.

4.2.6 Даацын ба даацын бус ханатай барилгын сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийг дараахь дэс дараалалаар бэхлэнэ. Їїнд:

а) Сїрлэн боодлын эхний їеийг сууриас гарсан босоо анкер арматуранд сївлэж угсарч єрєх; б) Сїрлэн боодлыг єндрийн дагуу 4 їе єрсний дараа 4 їеийг нэвт сїлбэхїйц урттай, 14 мм-ийн голчтой арматуран шилбэ буюу 4 см-ийн голчтой эсвэл 3.6х3.6 см-ийн хєндлєн огтлол бїхий модон сїлбээрээр 1 боодолд 2 ноогдохоор боодлын захаас 13 см-ээс багагїй зайнд нэвт сїлбэнэ. Ханын уулзвар ба буланд энэ хэмжээ хадгалагдна. Тав дахь їеийн дараа дахин сїлбээрэгдэхдээ мєн 4 їеийг нэвт хатгана. Ийнхїї бїх ханыг єндрийн хувьд сїлбээрэгдэж дуусгана. Сїлбээр арматуруудын байрлалыг сууриас гаргасан анкер арматуртай зєрж байрлахаар хийнэ. в) Даацын ханын булангуудад зєвхєн бїтэн сїрлэн боодол хэрэглэнэ. г) Арматуран шилбэ ба модон гадсыг хаалганы нїхнэс 30 см-ээс ихгїй зайнд байрлуулж сїлбэнэ.

4.2.7 Захиалагчийн хїсэлт нь зураг тєсєлд тусгагдаагїй нєхцєлд сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийн даацын ба даацын бус ханын ачаа хїлээж авах чадварыг сулруулах нїх ба ховил, хоргыг зохиогчийн зєвшєєрєлгїйгээр гаргахыг хориглоно.

4.2.8 Єргийн ажил гїйцэтгэх хугацаанд єрєгт хэрэглэх сїрлэн боодлуудыг норж, чийгтэхээс хамгаалах арга хэмжээ авсан байна.

4.2.9 Ажлын завсарлагааны їед сїрлэн боодлоор єрсєн єргийн дээд эгнээн дээр задгай сїрэл дэвсэж орхин, ажлын завсарлагааны дараа дэвсгэрийг авч єргийг цааш їргэлжлїїлэн хийнэ. Бороотой їед єргийн дээд талыг уснаас хамгаалж, ус їл нэвтрїїлэх материалаар бїтээнэ.

4.2.10 Єргийг хэсэгчлэн тасалж єрєх шаардлагатай їед налуу шатлалтайгаар гїйцэтгэнэ.

4.2.11 Салхитай їед сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн ханын єргийг єрєхдєє нурахаас хамгаалж тїр бэхэлгээ хийж байвал зохино.

4.2.12 Єргийн булан, ирмэгийн эгц босоо болон тїїний эгнээний тэгш байдлыг єргийг гїйцэтгэх явцад 2 їе тутам шалган илэрсэн зєрчлийг засаж гїйцэтгэх хэрэгтэй.

4.2.13 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн єрєгт гарах ам даралтыг зураг тєсєлд заасны дагуу гїйцэтгэнэ. Ханын єрєгт босоо заадсыг зураг тєсєлд тусгасны дагуу сайтар чигжиж нягт нямбай хийвэл зохино. Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн хана єрєх їед боодлуудын хооронд 10 см-ээс их хэмжээтэй завсар гаргаж болохгїй.

4.2.14 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн ханыг єєр тєрлийн материалаар хийсэн ханатай уулзах уулзварт дараахь байдлаар бэхлэнэ.

Їїнд: ­  Зураг тєсєлд єєрєєр заагаагїй бол сїрлэн боодол уруу 1.6 см-ээс багагїй

голчтой, 30 см-ээс багагїй хэмжээгээр суухаар арматуран шилбээр хийсэн шорыг ханын єндрийн дагуу хэвтээ чиглэлд багананд гаргасан нїхээр шургуулж сїрлэн боодол болгоныг бэхлэнэ.

БД 51-103-06

24 

­  Эсвэл сїрлэн боодол уруу 30 см-ээс багагїй хэмжээгээр орохуйц урттай 4 см голчтой буюу 3х4 см-ийн хєндлєн огтлол бїхий хатуу модоор хийсэн модон шорыг ашиглаж болно.

Хуучин барилгын ханыг сїрлэн боодлоор дулаалах їед сїрлэн боодол бїрийг 2 ба тїїнээс цєєнгїй газарт хуучин ханатай нь бэхлэнэ.

4.2.15 Дээвэр ба хучилт, ханын єєрийн жингээс ирэх ачааны їйлчлэлээс сїрлэн боодлон хананд суулт їїсэх тул дээвэр ба хучилт, дулаалга хийснээс хойш 40 хоногийн дараа заслын ажлыг хийвэл зохино. Заслын ажлыг хийхээс ємнє бэхэлгээ ба боолтыг шахагдаж суларсны хэмжээгээр дахин чангалах шаардлагатай. Їїний тулд дотор татуургын боолтын эрээс ба гадна татуургын эрээс тїїнийг чангалагч муфтийн (паракоф) дотор эрээсийг нилээд урт алхамтай (нєєцтэй зай ) бэлтгэсэн байна.

4.2.16 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцэн ханын гадна ба дотор гадаргууг цохилтоос їїсэх гэмтэл, гал, ус чийгний удаан їйлчлэлээс хамгаалах шавардлагыг дараахь байдлаар хийх шаардлагатай.

Шавардлагын гадаргууд бэлтгэл їе хийхийн ємнє ханын дотор, гадна талд шавардлагын тємєр тор байрлуулж тэдгээрийг сїрлэн боодлон эгнээ бїрт хэвтээ чиглэлд 25…30 см-ийн зайнд тємєр утсаар бэхэлсэн байх шаардлагатай.

Шавардлагыг бэлтгэл, дэвсгэр, єнгєлгєє гэсэн 3 їеэр хийх ба эхний їеийг хатсны дараа дараагийн їеийг хийх технологийн дэс дарааллаар гїйцэтгэнэ.

9-р зураг. Сууриас ирсэн дотор таталгыг дээд бїс нуруунд боолтоор бэхлэх ба гадна татлагыг бїс нуруун дээгїїр тохох байдал

БД 51-103-06

25

4.2.17 Энэ зааврын 3 ба 4-р бїлэгт (3.2.14) заасан ханын дотор талын тємєр татуургыг хана єрєх явцад дараахь байдлаар єндєрлєж явна.

Їїнд: ­  Энэхїї тємєр татуургыг 16 мм голчтой гєлгєр гадаргатай арматурын тємрєєр

ханын єндєрт тохируулж гурав хувааж бэлднэ. ; ­  Эхний хэсгийг 1,5 м орчим урт тємрєєр бэлдэж суурьт суух їзїїрийг 5 см

нугалж суурийн бетонд 25 см-ээс 30 см гїнд суулгана; ­  Дотор татуургын энэ тємрийг хана єндєрлєх тутам мєн єндєрлєж явна; ­  Эхний хоёр їе сїрлэн боодлыг уг тємєрт сївлэж єрсний дараа татуургын

тємрийг дээш нь залгаж єндєрлєх шаардлагатай болно. Залгаасыг муфтэн эрээсээр гїйцэтгэнэ. Єєрєєр хэлбэл тємрийн эрээсийг урьдчилан бэлдсэн байх бєгєєд залгаас нь дотор талын далд эрээсээр хийгдэх тул залгаасны дараа уг тємєрийн холбоос ижил голчтой байх тул сїрлэн боодлыг сїлбэхэд хїндрэл учруулахгїй байх болно; 

­  Тємрийг зургийн дагуу ханын дээд бїс нуруунаас 5см-ээс 10 см єндєр илїї гарч байхаар тохируулах бєгєєд энэхїї дээд (гуравдагч ) хэсэг нь 10 см-ээс 15 см чангалж болох эрээсэн тєгсгєлтэй байна; 

­  Ханыг єрж дуусаад дээд бїс нуруун дээр мод болон тємєр жийрэг тавьж уг татуургыг чангалж бооно.

4.2.18 Зааврын 3.3.7–р зїйлд заасан гадна хана татуургыг дээд бїс нуруун дээгїїр тохож (9-р зураг) ханын хоёр талаар унжуулж сууринд урьчилж гаргасан анкерийн сэнжинд оруулж хоёр паракофоор зэрэг (ханын хоёр талд) чангална. Чангалах арга ажиллагаа нь энэ зааврын 4.1.3-р зїйлд заасантай ижил байна.

4.2.19 Сїрлэн боодлыг таллан хуваахдаа дараахь байдлаар гїйцэтгэнэ.

Їїнд: ­  эхлээд хуваах хэмжээгээ сїрлэн боодол дээр тэмдэглэнэ; ­  тэмдэглэсэн зураасан дээрээ гурван хэсэг газарт сїрэлний зїїгээр боодлын

утас сївлэж єрєгт хэрэглэх хэмжээ бїхий тал боодлыг чангалан бооно. ­  Энэ їе хїртэл сїрлэн боодлын анхны уяа таслагдалгїй хэвээр байх бєгєєд

одоо тїрїїчийн боосон уяагаа гэмтээлгїй сїрлэн боодлыг хєрєєдєхєд шинэ боодол бий болох бєгєєд боогоогїй нєгєє тал нь задрах болно. Ер нь хоёр талыг хоёуланг боогоод дундуур нь хєрєєдєж ч болдог байна.

4.3 Шал ба адарт сїрлэн боодлоор дулаалга хийх технологи

4.3.1 Шалан доор сїрлэн боодлоор дулаалга хийхийн тулд суурийн дээд тєвшингєєс доошхи хєрсийг 50 см-ээс 60 см гїн ухаж авсан байна. Ухсан газрын гадаргыг нэлэнхїйд нь нїдэх буюу доригуурын аргаар сайтар нягтруулна.

4.3.2 Ийнхїї нягтруулсан газар дээр 7 см-ээс 10 см зузаантай бетон цутгаж нягтруулан дээд єнгийг тэгшилж тємєр нийвийгээр илж єгнє.

БД 51-103-06

26

10-р зураг. Хєндлєн хїчийг тогтоох татуурган диафрагма

4.3.3 Дулаалгын доорх бэлтгэл бетоныг цутгасанаас хойш 7-гоос цааш хоногт суурийн дотор гадрага ба мєнєєх бетон бэлтгэлийг хар тосоор будаж уснаас хамгаална.

4.3.4 Дулаалгын сїрлэн боодлыг хананаас болон єєр хооронд нь 5 см зайтай єрж тавиад тэрхїї 5 см- ын зайг бетон хольцоор дїїргэж цутгаад арматурын тємрєєр олон удаа бїлж нягтруулна. Ингэхэд шал нэлэнхїйдээ сїрлэн боодлоор дулаалагдсан байна.

4.3.5 Хулдаас болон хивсэнцэр шал хийх тохиолдолд сїрлэн боодлон дулаалган дээгїїр 10 см зузаантай бетон цутгаж нягтруулан дээд єнгийг тэгшлэнэ. Ингэхэд ерєнхийдєє бетон шал бий болно. Харин модон шал хийх бол сїрлэн боодлын хєндлєн чиглэлийн тууш босоо зайг бетоноор цутгаж дїїргэхдээ тїїнд дэр модыг суулгана.

4.3.6 Дээврийн хєндий буюу адарт сїрлэн боодлоор дулаалга хийхээс ємнє модон таазан дээр нэг їе хар цаас дэвсэж уур тусгааралалт болгоно.

4.3.7 Энэхїї хар цаасан дээр сїрлэн боодлоо хооронд нь маш нягт наалдуулж зулж тавихад адрын дулаалга болно. Хучилтын дам нуруу ба модон татангын хооронд сїрлэн боодлоор дулаалахад тэрхїї модны хэмжээгээр сїрлэн боодлын хооронд зай гарна. Энэ зайг болон боодол хоорондын анг сїрэл буюу хатсан ногоон євсєєр сайтар чигжиж сїрлэн боодолтой нь адил болгож тэгшлэнэ.

4.3.8 Шаардлагатай гэж їзвэл сїрлэн боодол дээгїїр 2 см–ээс 3 см зузаан хуурай шар шавар цацаж давхар хамгаалалт болгож болно.

БД 51-103-06

27

11-р зураг. Баганыг сууринд., баганыг дээд хїрээ модонд бэхлэх байдал

БД 51-103-06

28

12-р зураг. Булангийн сїрлэн боодлыг хооронд нь ба баганатай бэхлэх арга

БД 51-103-06

29

4.4 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийг барьж дуусгасны дараа хїлээн авахад тавих чанарын шаардлага

4.4.1 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийг барьж дууссаны дараа дараахь байдлаар чанарын шалгалт хийж акт бичиж барилгын хувийн хэрэгт хадгална. Ажлын чанарыг шалгахад хєрєнгє гаргагч буюу захиалагч нь толгойлон санаачилж ажиллах бєгєєд зураг тєслийн (хэрэв зураг тєсєлтэй бол) ба гїйцэтгэгч байгууллагын (албан ёсны гїйцэтгэгчтэй бол) тєлєєлєгчдийг байлцуулана. Хєрєнгє гаргагч эзэн хїн єєрєє бие дааж аж ахуйн аргаар барьсан бол ажлын чанарыг энэ дїрэмд (4.4) заасны дагуу хэмжин шалгаж їнэлгээ єгч акт їйлднэ. Їїнд барилгын инженерийн мэргэжлийн туслалцаа авч болно.

4.4.2 Сїрлэн боодлон єрєгт бїтээцийг дараахь байдлаар хэмжин шалгаж дїгнэлт єгнє. Їїнд: ­  сїрлэн ханыг єрж эхлэхээс ємнє сууринд гаргах ёстой тємєр анкерууд нь

зургийн дагуу буюу энэ зааварт заасан нэр тєрєл ба хэмжээндээ байгаа эсэхийг тоолж їзэх бєгєєд зай хэмжээг нь метрээр хэмжин шалгана; 

­  суурийн дээд талын хэвтээ ус тусгаарлалтын хар цаас гїйцэт наагдсан эсэх болон тємєр анкерууд ба модон баганы доод хэсгийг хар тосоор гїйцэд будсаныг їзлэгээр шалгана; 

­  модон багана нь зурагт заагдсан хэмжээндээ тавигдсан эсэхийг зурагтай нь тулган метрээр хэмжиж шалгана. Багана ба дээд хїрээ модны хоорондын холбоос бэхэлгээг найдвартай гїйцэтгэсэн болон эрэг боолтыг гїйцэд хийсэн эсэхийг їзлэгээр шалгана; 

­  сїрлэн боодлон єргийн босоо ан нь їе бїрт давхцаагїй байх ёстой. Сїрлэн боодлон анг чигжсэн байдлыг шалгахдаа модон сїлбээрэг буюу 1 см- ын голчтой арматур тємрєєр чигжээс ба сїрлэн боодлыг бїлж їзэхэд ижил нягттай байвал зохино. Єєрєєр хэлбэл сїлбээрэг буюу арматур, ан ба боодолд ижил гїнд зоогдож байх ёстой; 

­  шавардлагын тємєр торыг боодлын эгнээ бїрт 25-см-ээс 30 см-ээс холгїй зайтайгаар сїлбэж бэхэлсэн эсэхийг метрээр хэмжиж тогтооно.

4.4.3 Ажлын чанарыг тогтоох хэмжин шалгалтаар гарсан алдааг тэмдэглэж аваад даруй засах арга хэмжээ авна. Албан ёсны зураг тєсєл ба гэрээт гїйцэтгэгч байгууллагаар барилга бариулсан нєхцєлд газар дээр нь шийдвэрлэж болхооргїй алдаа мадаг гарах эсвэл барилга ашиглалтад орсны дараа ямар нэгэн ноцтой согог илэрбэл хууль хяналтын байгууллагад хандаж асуудлыг шийдвэрлїїлнэ.

5 Сїрлэн барилга ба тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалт

5.1 Ашиглалтын ерєнхий дїрэм

5.1.1 Сїрлэн боодлон ханатай барилгын єрєє тасалгаа болон бїтээц, инженерийн шугам сїлжээг єєрчлєн ашиглах тохиолдолд ашиглалтын хэвийн нєхцлийг нь хангагч байгууллагаас нь зєвшєєрєл авч зєвхєн зураг тєслийн эрх бїхий байгууллага, эзэмшигчийн хамтарсан шийдлийн їндсэн дээр нэмэлт арга хэмжээг авна.

5.1.2 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээг зориулалтын дагуу ашиглах ба ашиглалтын хэвийн нєхцєл болон хїний эрїїл мэнд,

БД 51-103-06

30

байгаль орчин, аюулгїй байдлыг байнга хангах нь хангагч, ашиглагч, эзэмшигч байгуулга, аж ахуйн нэгжийн їндсэн їїрэг мєн.

5.1.3 Сїрлэн боодлон ханатай барилга, тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалт, аюулгїй ажиллагаа болон энэхїї зааврын мєрдєлтєнд хот, орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагын барилгын асуудал хариуцсан ажилтан тїїнчилэн мэргэжлийн хяналтын газар, гал тїймрийн улсын хяналтын байцаагч нар хяналт тавина.

5.1.4 Ердийн нєхцєлд ашиглах шавардлагатай даацын ба даацын бус сїрлэн боодлон ханатай барилгын эдэлгээний хугацаа 30-иас дээш жил байна.

5.2 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээнд хийгдэх техникийн їйлчилгээ

5.2.1 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалтын їед хийх їзлэг нь эдэлгээний хугацааг уртасгаж, ашиглалтын хэвийн нєхцлийг хангахаас гадна хїний эрїїл мэнд, амь насыг хамгаалж, байгаль орчинд сєрєг нєлєє їзїїлэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилготой.

5.2.2 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээнд ашиглалтын їед хийх їзлэгийг ашиглалт хариуцсан байгуулга буюу байшингийн эзэн зохион байгуулна.

5.2.3 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээг хугацаанаас нь ємнє элэгдэхээс хамгаалах, їїссэн гэмтлийг тухай бїр засварлах зорилгоор їзлэгийг хийх ба дор дурдсан барилга байгууламжийн техникийн їйлчилгээний їндсэн ажлын жагсаалтыг зєвлємжийн чанартайгаар ашиглана.

5.2.3.1 Барилга байгууламжийн техникийн їйлчилгээний

їндсэн ажлын жагсаалт

Салангид бїрдэл хэсэг ба єрєє тасалгааны їзлэгийг явуулахад гїйцэтгэх ажлууд:

Ус тїгээх ба бохир ус татуургын системийн бага зэргийн эвдрэл гэмтлийг арилгах (усны цоргоны жийргэвчийг солих, изгон чангалах, бєглєє гаргах, усны савыг цэвэрлэх, сантехникийн хэрэгслїїдийг бэхлэх, сифон цэвэрлэх, холигч дахь бєглєєс цорго цэвэрлэх, жийрэг шахах, хєвїїр солих, хэлтэй болон бємбєлгєн хавхлагын хаймран жийргэвч солих, хязгаарлах тєхєєрєг ба усны савыг хагнаас цэвэрлэх гэх мэт) байрлал нь алдагдсан тоног хэрэгсэл ба шугам хоолойг бэхлэх.

Тєвлєрсєн дулааны болон халуун усан хангамжийн систем дахь бага зэргийн эвдрэл гэмтлийг арилгах (гурвалсан цоргоны тохируулга, жийрэг шахах, дулаан тусгаарлагчид хийх жижиг засвар, гэх мэт; цоорсон ган радиатор солих, хий хураагуур, бохир тогтоогч, даралт хэмжїїр, тэгшитгїїр, тохируулагч цорго, хаалтуур, хаалтыг шалгах, засах цэвэрлэх; тулгуур тємрийн хагнаас цэвэрлэх гэх мэт; багаж хэрэгслїїдийг дамжуулах шугам хоолойд холбогдох хэсэгт нь бэхлэх, мєн дамжуулах шугам хоолойг бэхлэх).

Цахилгаан техникийн хэрэгслэлийн бага зэргийн эвдрэл гэмтлийг арилгах (нийтийн хэрэглээний орон байран дахь цахилгаан чийдэнг цэвэрлэх, шатсаныг нь солих, залгуур ба унтраалгыг засах, солих, цахилгаан шугаманд жижиг засвар хийх гэх мэт) .

Худгийг агааржуулах, Бохир ус татуургын шугамын хийн соролтын байдлыг шалгах, Утааны яндан, агааржуулалтын сувгийн таталтын бэлэн байдлыг шалгах, Онгоцны газардуулгыг шалгах,

БД 51-103-06

31

Пийшин ба зуухны жижиг засвар (амыг бэхлэх, тосгуур тємєр гэх зэрэг), Ариутгах татуургын шугамд тунасан хогыг цэвэрлэх, Тємєр дээврийн хучлагын гагнаасан хэсгийг шалгах, нїх цоорхойг нєхєх, Цахилгаан кабелийн шугамын газардуулга, тусгаарлалтын эсэргїїцлийг шалгах, Тоног тєхєєрємжийн газардуулгыг шалгах(шахуурга, сэнсний удирдах самбар), Шатны хонгил, техникийн давхар адрын хєндийн чийдэнг солих ба цэвэрлэх, Цахилгаан дамжуулах шугамын жижиг гэмтлийг засах, Залгуур ба унтраалгыг засах.

Хавар-зуны улиралын ашиглалтад барилга байгууламжийг бэлтгэхэд гїйцэтгэх ажлууд:

Борооны усны яндан, єндгєвч, юїлїїрийг бэхлэх, Усалгааны системийг хадгаллалтаас гаргаж бэлэн болгох, Гадна хаалганы татуургыг авах, Тєвийн халаалтын системийг хадгалалтанд тавих, Хїїхдийн тоглоомын ба биеийн тамирын талбайн тоног тєхєєрємжийг засварлах, Зїймэл, цардмал явган хїний зам, замын хашлагыг засварлах, Усалгааны системийн нэмэлт сїлжээний тєхєєрєг солих, Адрын хєндийн агааржуулалт ба хаяавчийн хог хаягдлыг цэвэрлэх. Зоорийн давхрын шал болон нїїрэн талын хучлагад їзлэг хийх.

Намар-євлийн улиралын ашиглалтад барилга, байгууламжийг бэлтгэхэд гїйцэтгэх ажлууд:

Цонх болон тагтыг дулаалах, Цонх шилэн блок болон тагтны хаалганы хагарсан шилийг солих, Байр сууцны хаалга дулаалах, Адрын хєндийн хучилтыг дулаалах ба засварлах, Адрын хєндий болон зоорийн давхар дахь дамжуулах шугам хоолойг дулаалах засварлах, Парапетны хашлагыг дулаалах засварлах, Адрын хєндийн цонхон гарцыг хаах, шиллэх, Зоорь болон адрын хєндий рїї орох гїїрэн дамнуур, дамжих банзыг засварлах, эсвэл шинээр хийх, Усан хангамж ба тєвлєрсєн дулааны системийг турших, тохируулах засварлах, Гал тогооны зуух ба пийшинг засварлах. Утаа зайлуулах сувгийг цэвэрлэх, дулаалах ба засвар хийх, Шилэн блок, цонхны шил, орох хаалга ба туслах орон байрны хаалганы хагарсан шилийгсолих, Усалгааны сїлжээг хадгалалтанд тавих, Барилгын хаяавчийн салхи нэвт їлээдэг хэсгийг бєглєх, Ус хуваарилах цорго болон тулгуурыг дулаалах ба засварлах, Хаалганд татуурга хийх, засварлах.

Бусад ажлууд:

Туршилтын ємнє тєвлєрсєн халаалтын системийг тохируулах ба зїгшрїїлэх, Агааржуулалтын тєхєєрємжийг тохируулах ба зїгшрїїлэх, Тєвийн халаалтын системийг угаах, Усны тэлэх савыг угаах, цэвэрлэх, Инженерийн тоног тєхєєрємжийн автомат удирдлагын системийг тохируулах ба зїгшрїїлэх, Худаг цэвэрлэх, Улиралын ашиглалтанд талбайн ус зайлуулах сїлжээг бэлтгэх, Дээврийн цас мєсийг цэвэрлэх, Дээврийн хучлагыг хог, шороо, навчис, ургамалын їлдэгдлээс цэвэрлэх.

5.2.4 Ашиглалтын явцад сїрлэн боодлон ханатай барилгын бїрдэл хэсгийн согог гэмтлийг засварлаж дуусах хамгийн дээд хугацааг хїснэгт 7-д зааснаар тогтооно.

5.2.5 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээний урсгал засварыг барилга байгууламжийн їр ашигтай ашиглалтыг хангахын тулд тїїнийг барьж, их засвар хийж дууссан мєчєєс эхлэн ээлжит их засвар, сэргээн засварлалт хийх хїртэлх хугацаанд тасралтгїй хийнэ.

БД 51-103-06

32

5.2.6 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээний их засвар ба сэргээн засварлалтаар эвдэрсэн бїрдэл хэсгийн бїх гэмтлийг арилгах ба сэргээн босгох, барилгын ашиглалтын їзїїлэлтийг илїї ашигтай бат бєх болгон солих, инженерийн тоног тєхєєрємжийн зарим хэсгийг шинэчлэн солих буюу шинэ боловсронгуй тоног тєхєєрємжоор тоноглох, орчин тохижилтын ажлуудыг гїйцэтгэж болно.

5.2.7 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалтын явцад сїрлэн боодлон ханаын сїрлийн чанарыг муутгахад шууд нєлєє їзїїлэх дараахь согог гэмтэл илэрсэн тухай бїр засварлах шаардлагатай. Їїнд :

-Сїрлэн боодлон хана бїхий барилгын даацын болон дїїргэгч ханын гадна дотор талын шавардлагад їїссэн ан цав хагарал (ан цавын єргєний хэмжээнээс хамаарахгїй); -Халаалтын хэрэгсэл, халаалтын болон цэвэр усны шугам хоолойн залгаас, хаалтаар ус алдах; -Ариун цэврийн єрєєний механик салхивчийн суваг, тїїний тоног тєхєєрємж болон ердийн салхивчийн яндан хоолойн гэмтэл; -Дээврийн ус зайлуулах яндан хоолойн уулзвар залгаас болон бэхэлгээ салж эвдрэх; -Хана болон хучилт дээвэрт цанталт їїсэх; -Цонхны шил хагарах ба цонх хаалганы битїїмж муудах; -Дээврээс ус гоожсоноос адрын хучилтын дулаалга болон хана таазны шавардлага норж гэмтэх; -Сїрлэн боодлон хананаас ялзарсан їнэр гарах ба ханын шавардлага чийгтэй болох; -Цонх хаалганы амалгаа шавардлагад їїссэн дагуу ба хєндлєн ан цав, хагарал; -Халаалтын зуух болон гал зуухны пийшин, яндангийн шавардлагын дагуу їїссэн ан цав хагарал; -Халаалтын зуух болон тїїний тоног тєхєєрємжид їїссэн гэмтэл, согог; -Ариун цэврийн єрєєний шаланд суултын нєлєєллєєс їїссэн ан цав, хагарал; -Суурийн ус зайлуулах хаяавчинд їїссэн эвдрэл гэмтэл; -Цахилгаан гэрэлтїїлгийн утас, унтраалга, залгуур тоног тєхєєрєминд їїссэн согог гэмтлїїд гэх мэт.

Хїснэгт 7 Ашиглалтын явцад сїрлэн боодлон ханатай барилгын бїрдэл хэсгийн

согог гэмтлийг засварлаж дуусгах хамгийн дээд хугацаа

Барилгын бїрдэл хэсэг, тїїний эвдрэл гэмтлїїдийн нэр тєрєл

Эвдрэл гэмтлийг (їїссэн мєчєєс нь эхлэн) арилгах

цаад захын хугацаа, єдрєєр

1 2

Дээврийн хучлага : -Тємєр дээврийн эд ангийн тухайн хэсэгт цоорсон буюу хєндийрсєнийг засч суларсан бэхэлгээг чангалах

-Ус зайлуулах яндан хоолой хаяавчийн эд ангийн суларсан бэхэлгээ ба гэмтлийг засах

1

5

БД 51-103-06

33

Хана : -Хана болон хаалга, цонхны амалгаа шавардлага -Газар хєдлєлтийн заадсын гэмтэл

1 5

Шал : -Алаг чулуун шалны ховхорсон хэсэг болон тухайн газарт їїссэн жижиг гэмтэл

1-3

Цонх ба хаалга : -Євлийн улиралд цонх шиллэх -Зуны улиралд цонх шиллэх -Цонх хаалганы тїгжээ, тїгжээний суларсан бэхэлгээг засах

1 3 3

Хамар хана, пийшин ба утааны яндан : Хамар ханын гэмтэл, ширмэн эдлэлийн суларсан бэхэлгээ, утааны яндан ба пийшингийн шавардлагад їїссэн ан цавыг засах

1

Сантехникийн тоноглол : -Бачки, шугам хоолой, хаалтны ус гоожилт -Халаалт ба цэвэр усны шугам хоолойн гэмтэл аваарын байдалтай байвал

Нэн яаралтай

Гэрэлтїїлэг : -Цахилгаан дамжуулах утас тасрах, богино холбоо їїсгэх ба гэмтэл нь аваарын байдалтай байвал

Нэн яаралтай

Тайлбар : Дээр дурдсан гэмтэл согогыг илрїїлсэн хугацаанаас хойших хугацаа засварлах хугацаанд хамаарна

5.2.8 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээнд илэрсэн гэмтэл согогийг илрїїлсэнээс хойш 1-ээс 5 хоногийн дотор засварлана.

5.2.9 Илэрсэн гэмтэл согогийг засварлахад дээр дурьдсан хугацаанд засварлах нєхцєлгїй їед сїрлэн боодлон хананд нєлєєлєх нєлєєлєлийг таслан зогсоох арга хэмжээг нэн яаралтай авах хэрэгтэй. Энэ арга хэмжээ нь барилгын ашиглалтын цаашдын хэвийн їйл ажиллагаанд сєрєг нєлєє їзїїлэхгїй байвал зохино.

5.2.10 Ашиглалтын хугацаанд сулавтар хїчтэйгээс хїчтэй овойлттой буурь хєрсєнд баригдсан сїрлэн боодлон барилгын єрєє, тасалгааны температурыг зураг тєсєлд заагдсан хэмжээнээс бууруулахгїй байвал зохино. Хэвийн хэмжээнээс буурах тохиолдолд нэмэлт халаагуур тавих зэрэг хэвийн хэмжээг бууруулахгїй байх бусад арга хэмжээг авна.

5.2.11 Овойлттой буурь хєрсєнд баригдсан сїрлэн боодлон барилгыг ашиглалтын хугацаанд хїйтний улиралд халаалттай ба халаалтгїй байлгаснаас хєрсний овойлтоос болж барилгын бїтээц, эдэлхїїнд эвдрэл гэмтэл їїсч хэв гажилтанд орох тул онцгой анхаарах хэрэгтэй

5.2.12 Овойлттой болон байгалын нєхцєлдєє овойлт їїсэхгїй хєрсєнд баригдсан сїрлэн боодлон хана бїхий барилгын сууринд гадаргуугийн ус орох халаалтын цэвэр ус болон ариутгах татуургын яндан хоолойн залгаас ба хаалтаар ус алдах, бєглєрєх, барилгын гадна талын шугам сїлжээнд їїссэн согог гэмтлээс буурь хєрс

БД 51-103-06

34

норж чийгшилийн хэмжээ нь ихэссэнээс овойлт їїсч болох нєхцлєєс урьдчилан сэргийлнэ.

5.2.13 Ашиглалтын хугацаанд сїрлэн боодлон барилгын даацын болон дїїргэгч ханын сїрлийн чийгшилийн хэмжээнд єєрчлєлт орж байгаа эсэхэд байнга ажиглалт хэмжилт хийж байх, чийг 20% -аас ихэссэн нєхцєлд їнэр гарах, шавардлага ба будаг хуурах ханы гадна дотор талд цанталт їїсч мєсєн талст бий болох зэргээр илэрнэ. Энэ нєхцєлд мэргэжлийн байгууллага, хїмїїст хандан зєвлєгєє авах буюу ханын сїрлэн боодлын чийгшил болон температурыг зориулалтын багажаар хэмжиж тїїний шалтгааныг тогтоосоны їндсэн дээр ханын чийгшилийг хэвийн хэмжээнд нь хїртэл бууруулах арга хэмжээ авбал зохино.

5.3 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээг эзэмшигч, ашиглагчийн їїрэг ба хариуцлага

5.3.1 Єєрийн эзэмшилд байгаа сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээний техникийн баримт бичиг, ажлын зураг, ил ба далд ажлын акт, ул хєрсний геологийн дїгнэлт, барилгыг ашиглалтанд хїлээлцсэн акт, бариулсан ба бусдад ашиглуулахаар тохирсон гэрээний хэлцэл, барилга угсралтын ажлыг гїйцэтгэсэн тэмдэглэл, барих явцад гарсан зураг тєслийн єєрчлєлт, илэрч байсан зєрчлийн жагсаалт, баталгаат паспорт, хийсэн их ба урсгал засварын баримт, барилгын зураг тєсєв зэрэг баримт бичгийг багтаасан барилгын хувийн хэргийг бїрнээр нь буюу нєхєн иж бїрдїїлж баяжуулж хадгалсан байх.

5.3.2 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээнд їзлэг їйлчилгээг зохих хугацаанд хийгээгїй буюу аюулгїй ажиллагаа ба хэвийн нєхцлийг хангахтай холбогдуулан авах арга хэмжээг цаг алдалгїй аваагїй болон инженерийн хангамжийн їїргээ дутуу биелїїлснээс їїдэн гарах хохирол, хариуцлагыг эзэмшигч аж ахуйн нэгж, буюу байшингийн эзэн хїлээнэ.

5.3.3 Сїрлэн боодлон ханатай барилга тїїний инженерийн шугам сїлжээний ашиглалтын явцад энэ дїрэмд заасан хяналт,техникийн їзлэгийг цаг хугацаанд нь хийгээгїй мєн эрх їїргээ биелїїлээгїйгээс барилга байгууламж, инженерийн шугам сїлжээ буюу тїїний бїтээцэд эвдрэл гэмтэл учруулсан эсвэл учруулах нєхцєл бїрдїїлсэн; нураасан буюу хїний амь нас эрїїл мэнд байгаль орчинд сєрєг нєлєє їзїїлэх нєхцєл бїрдїїлсэн болон инженерийн хангамжийн їїргээ биелїїлээгїй бол сїрлэн боодлон ханатай барилга,тїїний инженерийн шугам сїлжээг эзэмшигч ба ашиглагчид хууль хяналтын эрх бїхий байгуулга хїмїїсээс зєрчлийн шинж байдлаас хамааруулан хариуцлага хїлээлгэх асуудлыг хууль хяналтын байгууллагад тавьж шийдвэрлїїлнэ.

ТЄГСЄВ