bnbd 30-01-04

Барилгын норматив баримт бичгийн тогтолцоо

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

МОНГОЛ УЛСЫН ДЭД БЇТЦИЙН ЯАМ

Улаанбаатар хот

2004 он

Албан ёсны хэвлэл

ХОТ, ТОСГОНЫ ТЄЛЄВЛЄЛТ, БАРИЛГАЖИЛТЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

БНбД 30.01.04

БНбД 30.01.04

3

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

ХОТ, ТОСГОНЫ ТЄЛЄВЛЄЛТ БАРИЛГАЖИЛТЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

2004 оны 07-р сарын 01-ний

єдрєєс эхлэн мєрдєнє.

Нэг. Ерєнхий зїйл

1.1. Энэхїї норм ба дїрмийг шинээр барих, сэргээн шинэчлэх хот, тосгоны тєлєвлєлт,

барилгажилтын ерєнхий тєлєвлєгєє болон їе шатны тєсєл зохиоход дагаж мєрдєнє.

Тайлбар:

1. Хот, тосгоны ерєнхий тєлєвлєгєє боловсруулахад нутаг дэвсгэрийн їїргийн бїсчлэл,

архитектур орон зайн зохиомж, бїтэц зохион байгуулалт, дэд бїтэц, гудамж, замын сїлжээ

болон барилгажилт, цэцэрлэгжилт, хот орчны бїсийн тєлєвлєлтийг иж бїрэн авч їзнэ.

2. Энэ норм, дїрэм нь хот, тосгоны эдэлбэр газрын зориулалтын бїсчлэл, тэдгээрийн

харилцан шїтэлцээтэй байдал, архитектур-орон зайн зохиомж, барилгажилт болон

инженерийн шугам сїлжээний тєлєвлєлт, нутаг дэвсгэрийн экологи, эрїїл ахуй, ариун

цэвэр, галын аюулгїйн шаардлагыг нормчлон тогтооно.

3. Ерєнхий тєлєвлєгєєний їе шатны ажил нь: а) судалгаа, б) экологи, хот байгуулалтын иж

бїрэн їнэлгээ, в) тєлєвлєлтийн їндсэн шийдэл г) хэрэгжїїлэх арга зам, хєрєнгє

оруулалтын ойролцоо єртєг тооцох гэсэн дараалалтай байна.

4. Хот, тосгоны тєлєвлєлт, барилгажилтын тєслийг боловсруулахад нэгдїгээр хавсралтад

заасан хууль, эрх зїйн баримт бичгийг дагаж мєрдєнє. Норм дїрмийн нэр томъёоны тайлба-

рыг заавал мєрдєх хоёрдугаар хавсралт ёсоор; хот, тосгоны тєсєл зохиоход баримтлах

уур амьсгалын (1 дїгээр зураг) бїсчилсэн їзїїлэлтийг заавал мєрдєх гуравдугаар хавсралт

ёсоор; хот, тосгоны галын аюулаас хамгаалах шаардлагыг заавал мєрдєх дєрєвдїгээр

хавсралт ёсоор; хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийн ашиглалт, барилгажилт болон хїн амын

тєлєвлєлтийн шалгуур їзїїлэлтїїдийг тооцох зарчимыг тавдугаар хавсралт ёсоор; нутаг

дэвсгэрийн хїн амын багтаамжийг тооцох зарчимыг зургадугаар хавсралт ёсоор; нисэх

онгоцны буудлын эдэлбэр газрын тєлєвлєлтєд тавих шаардлагыг заавал мєрдєх

долоодугаар хавсралт ёсоор; инженерийн тєвлєрсєн болон хэсэгчилсэн хангамжтай газар

бїхий сууцны эдэлбэр газрын зєвшєєрєгдєх хэмжээг заавал мєрдєх наймдугаар хавсралт

ёсоор; суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн хїн амын нягтралын тооцоог зєвлємжийн

есдїгээр хавсралт ёсоор; хєдєєгийн тосгон суурингийн суурьшлын бїсийн хїн амын

тооцооны нягтралыг зєвлємжийн аравдугаар хавсралт ёсоор; єргєн хэрэглээний бараа,

бїтээгдэхїїний агуулахын 1000 хїнд ногдох эдэлбэр газрын талбайн хэмжээг зєвлємжийн

арваннэгдїгээр хавсралт ёсоор; хот, суурины цэцэрлэгжїїлэлтийн зураг тєсєл зохиох

аргачилсан зєвлємжийг арванхоёрдугаар хавсралт ёсоор; олон нийт, иргэний барилга

байгууламжийн эдэлбэр газрын талбайн доод хэмжээг зєвлємжийн арвангуравдугаар

хавсралт ёсоор; тээврийн хэрэгслийн зогсоолын нормативыг зєвлємжийн арвандєрєвдїгээр

хавсралт ёсоор; гараж, тээврийн хэрэгслийн паркийн эдэлбэр газрын хэмжээг зєвлємжийн

арвантавдугаар хавсралт ёсоор; хотын тохижилтын нормативыг зєвлємжийн

арванзургаадугаар хавсралт ёсоор; цахилгаан хэрэглээний томсгосон їзїїлэлтийг

зєвлємжийн арвандолоодугаар хавсралт ёсоор; хот, сууринд тахир дутуу хїмїїст зориулсан

тєлєвлєлтийн шаардлагуудыг зєвлємжийн арваннаймдугаар хавсралт ёсоор тус тус

тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

4

1.2. Шинээр барих, сэргээн шинэчлэх хот, тосгоны барилгажилтыг хэрэгжїїлэх явцад

мэргэжлийн экспертизийн дїгнэлт хийлгэж, баталгаажсан ерєнхий тєлєвлєгєє, хот

тєлєвлєлтийн баримт бичгийн дагуу гїйцэтгэнэ.

1.3. Хот, тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєг боловсруулахад хот байгуулалтын тєрийн

бодлого, бїсчилсэн хєгжлийн їзэл баримтлал, Монгол улсын хїн амын нутагшилт,

суурьшлын хєгжлийн ерєнхий тєсєл, эдийн засгийн салбаруудын хєгжлийн тєсєл, мастер

тєлєвлєгєєнїїд, байгаль орчныг ашиглах, хамгаалах хєтєлбєр, газар хєдлєлийн бичил

мужлал, инженер-геологи, гидрогеологийн дїгнэлтїїд болон энэхїї нормын 1 дїгээр

хавсралтад заасан Монгол улсын хууль, тогтоомжийг дагаж мєрдєнє.

1.4. Хот, тосгоны ерєнхий тєлєвлєгєє боловсруулахдаа зєвлємжийн 3 дугаар хавсралтад

заасан уур амьсгалын (1-р зураг) бїсчлэлийн їзїїлэлтийг дагаж мєрдєнє.

ХОТ СУУРИНЫ ТЄСЄЛ БОЛОВСРУУЛАХАД МЄРДЄХ

УУР АМЬСГАЛЫН БЇСЧЛЭЛ

1 дїгээр зураг

1.5. Хот, тосгоны ангилал, хїн амын тоог 1 дїгээр хїснэгтэд заасан ёсоор тєлєвлєнє.

1 дїгээр хїснэгт

Хот суурины ангилал, хїн амын тоо

Хот, тосгоны ангилал Хїн ам

(мян/ хїн) Тайлбар Хот:

Их хот Том хот Дунд хот Бага хот

500.0 мянгаас дээш 100.0-500.0 50.0-100.0

20.0-50.0 хїртэл

- - - -

Тосгон: Хоторхуу тосгон 0.5 – 20.0

Уул уурхай, тээвэр, амралт, сувилал, аялал жуулчлалын тосгон

Хєдєєгиийн тосгон 0.5 – 10.0 хїртэл Сумын тєв, багийн тєв

БНбД 30.01.04

5

1.6. Хот, тосгоныг хїн амын нутагшилт, суурьшлын їндсэн элемент гэж тооцон тїїний тухайн

бїс нутгийн нийгэм, эдийн засагт эзлэх байр суурьтай нь уялдуулж, їйлдвэрлэл, нийгэм

соёл, зам тээврийн болон бусад дэд бїтцийн таталцах бїлэг суурингийн їйлчилгээний

хїрээг тооцон тєлєвлєнє. Хот тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєг дотор нь дараах

байдлаар ангилна. Їїнд:

1. Бїс нутгийн хєгжлийн тєсєл;

2. Аймгийн хєгжлийн тєсєл;

3. Бичил бїсийн хєгжлийн тєсєл;

4. Хот, тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєє;

5. Хэсэгчилсэн ерєнхий тєлєвлєгєє;

6. Барилгажилтын тєсєл

Хот тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєний тєлєвлєлтийн хугацааг 20 жил,

тєлєвлєлтийн дунд хугацааг 5-10 жил, хэрэгжїїлэх їе шатны барилгажилтын эхний ээлжийг

1-5 жил, хэтийн тєсєєлєлийг тєлєвлєлтийн хугацаанаас цааш 10 жилээр тус тус тєлєвлєнє.

1.7. Тєлєвлєлтийн хугацаан дахь хот, тосгоны хїн амын хєгжлийн хэтийн тєлєвийг тухайн бїс

нутаг болон орон нутгийн тївшинд хїн амын ердийн єсєлтийн итгэлцїїр, шилжих

хєдєлгєєний сїїлчийн 5 жилийн єсєх, буурах хандлага, ундны усны нєєц, газар нутгийн

багтаамж, экологийн даац, хєдєлмєр эрхлэлтийн тївшин, хїн ам зїйн бодлоготой уялдуулан

тодорхойлно. Тєлєвлєлтийн хугацааны хїн амын ердийн єсєлтийг дараах томъёогоор

тооцно. Їїнд:

N t = N о (1 + Кt)

N t – t хугацаан дахь хїн амын тоо, хїн

N о – одоо байгаа хїн ам, хїн

К- хїн амын жилийн дундаж єсєлтийн итгэлцїїр

t – тєлєвлєлтийн хугацаа, жил

Тайлбар:

1. Хот, тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєний тєлєвлєлтийн хугацаанаас цаашхи алс

ирээдїйд хєгжїїлэх хот, тосгоны нєєц нутаг дэвсгэрийн асуудлыг ерєнхий

тєлєвлєгєєний шатанд хамруулан їзнэ.

2. Хот, тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєєг боловсруулахдаа:

а. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийн хуваарилалт, ашиглалт экологийн хїчин зїйлстэй

уялдуулан шийдэх;

б. Хот, тосгоны гудамж, зам тээврийн сїлжээ эрїїл, аюулгїй, тав тухтай орчныг

бїрдїїлэх зарчмаар тєлєвлєх;

в. Хот, тосгоны хїн амын нийгмийн дэд бїтэц, соёл, ахуйн їйлчилгээг хїн амыг жигд

хамарсан шуурхай, дєт байх зарчмаар тєлєвлєх;

г. Инженерийн барилга, байгууламжийг иж бїрэн оновчтой шийдэх.

3. Хот, тосгоны хєгжлийн ерєнхий тєлєвлєгєє боловсруулахын тулд хїн амын нутагшилт,

суурьшлын тогтолцооны їндсэн элемент болох дэд бїтцийн хєгжил болон ирээдїйд

хэлбэршин тогтох олон нийт, нийгэм ахуйн їйлдвэрлэл, їйлчилгээний зориулалттай

барилга байгууламж, архитектур-орон зайн хєгжлийн чиг хандлага, байгалийн эрдэс

БНбД 30.01.04

6

тїїхий эд, байгаль экологийн тэнцвэрт байдал, хїрээлэн буй орчныг ашиглах,

хамгаалах арга замыг урьдчилан тодорхойлно.

4. Хїн амын багтаамжийг энэхїї нормын заавал мєрдєх 6 дугаар хавсралтын дагуу тооцно.

1.7. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийг зонхилох ашиглалтын зориулалтаар нь суурьшлын,

їйлдвэрийн, амралт зугаалгын, хот орчмын нутаг дэвсгэр гэж ангилна.

Суурьшлын нутаг дэвсгэрт. Їйлчилгээний зохистой хїрээ бїхий орон сууцны хороолол,

архитектурын хувьд євєрмєц, тєгс зохиомжтой дээд зэрэглэлийн сууцны хороолол,

инженерийн бїрэн болон хэсэгчилсэн хангамжтай жижиг сууцны хороолол, орон сууцны

бїлэглэл, жижиг сууц, жижиг, дунд їйлдвэрлэл-їйлчилгээ хосолсон сууцны бїлэглэл, гэр

хороолол, хїн амын єдєр тутмын хэрэгцээний соёл, ахуй їйлчилгээний барилга

байгууламж, цогцолборууд, ариун цэвэр-эрїїл ахуйн хувьд байгаль орчинд халгїй жижиг,

дунд їйлдвэр, хувь хїний болон хэсэг бїлгийн сонирхолд нийцсэн, тєрєл бїрийн насны хїн

амд зориулсан олон нийтийн їйлчилгээний газар, нийтийн хэрэгцээний цэцэрлэгт хїрээлэн,

зам талбай, спортын байгууламж, инженерийн дэд бїтцийн байгууламжийг байрлуулахад

зориулагдана.

Їйлдвэрийн нутаг дэвсгэрт: Їйлдвэрийн болон хотын нийтийн аж ахуйн агуулахын

зориулалттай барилга байгууламж, їйлдвэрлэлийн цогцолбор, тэдгээрийн туслах барилга,

ажиллагсадын соёл, ахуйн їйлчилгээний барилга байгууламж байрлахын ззрэгцээ зам

тээврийн їйлчилгээ, эрчим хїч, инженерийн шугам сїлжээний байгууламжуудийг

байрлуулна .

Ландшафт-амралтын нутаг дэвсгэрт: Хот орчмын ой, ойн хамгаалах зурвас, амралт

сувилалын газар, усан сан, цэцэрлэгт хїрээлэн, цэнгэлдэх хїрээлэн, спортын цогцолбор

бїхий орон зайн задгай орчин хамрагдана.

Хот орчмын нутаг дэвсгэрт: Нисэх онгоцны буудал, тємєр замын єртєє, зуслан, амралт-

сувилалын газар, хотын чанартай агуулах, зоорь, хог хаягдлын цэг, шарилын газар, унд,

ахуйн усны эх їїсвэрийн худгууд, цэвэрлэх байгууламж, газар тариалан, фермерийн аж

ахуй зэрэг бусад туслах чанарын аж ахуй хамрагдана.

1.8. Дээрх ангиллын нутаг дэвсгэр бїрт орон сууцны, олон нийтийн, тєвийн, їйлдвэрийн,

шинжлэх ухаан-їйлдвэрлэлийн, нийтийн аж ахуйн, агуулахын, зам тээврийн, олон нийтийн

амралт зугаалгын, амралт-сувилалын, тусгай хамгаалалттай газар нутгийн зэрэг хїн амын

аюулгїй орчинд амьдрах нєхцєлийг хангасан їїрэг зориулалтын бїсчлэлийг тогтооно.

Тайлбар:

1. Эрїїл ахуй, ариун цэврийн нормын шаардлагыг хангасан нєхцєлд тєрєл бїрийн

чиглэлийн їйл ажиллагаатай їйлдвэрлэл їйлчилгээний барилга байгууламжийг нэгдсэн

эдэлбэр газарт тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

2. Байгалийн аюултай їзэгдэл, гамшиг тохиолддог газарт хот тосгоны газар нутгийг

эрсдлийн зэргээр нь ангилан бїсчилж, урьдчилан сэргийлж хамгаалах арга хэмжээг хот,

тосгоны эдэлбэр газарт авах бєгєєд эрсдэл єндєртэй газарт цэцэрлэгт хїрээлэн,

биеийн тамирын талбай зэрэг барилгажилт багатай бїс тєлєвлєнє.

3. Газар хєдлєлийн идэвхитэй бїсэд байрладаг хот, тосгоныг єргєтгєх болон шинээр

барих барилгажилтыг тєлєвлєхдєє газар хєдлєлийн бичил мужлалын зураглалыг

їндэслэж аль болох аюул багатай орчныг сонгоно.

БНбД 30.01.04

7

4. Инженер геологийн хїнд, тєвєгтэй нєхцєлтэй бїсэд баригдах хот, тосгоны

барилгажилтын эдэлбэр газрыг инженерийн бэлтгэл арга хэмжээнд хамгийн бага єртєг

зарцуулах нутаг дэвсгэрийг сонгон тєлєвлєнє.

1.10. Хот, тосгоны орон зайн тєлєвлєлтийг боловсруулахад нутаг дэвсгэрийн зориулалтын

бїсчлэлийг оновчтой тогтоох, эдгээр бїсїїд нь хоорондоо болон олон нийт, нийгмийн

їйлдвэрлэл, їйлчилгээний барилга байгууламжийн архитектур, тээврийн болон инженерийн

дэд бїтэцтэй уялдан зохицсон байх, тїїхэн явцад бїрэлдэн тогтсон хотын архитектур-орон

зайн тогтолцооны уламжлал, байгаль, цаг уур, физик газар зїй, газар хєдлєлийн бичил

мужлалын онцлог, инженер-геологи, гидрогеологи, экологи, хїрээлэн буй орчны нєхцєл,

орчны ландшафт, хїн амын їндэсний зан заншил, тїїх, соёлын дурсгалт байгууламж,

тохиолдож болох байгалийн гамшиг зэрэг асуудлыг иж бїрэн авч їзнэ.

Тайлбар:

1. Газар хєдлєлийн идэвхитэй бїсэд баригдах хот, тосгоны барилгажилтын эзлэхїїн-орон

зайн зохиомж, хїн амын тєвлєрєл ихтэй объектууд, тэсэрч дэлбэрэх барилга

байгууламжийн байршлыг газар хєдлєлтийн бїс нутагт барилга тєлєвлєх норм ба дїрэм

(БНбД 22-01-01) болон холбогдох тєрийн захиргааны тєв байгууллагатай зєвшилцсєний

їндсэн дээр тєлєвлєнє.

2. Тїїх, соёлын дурсгалт байгууламжийг хот, тосгоны сэргээн засварлах иж бїрэн

хєтєлбєрийн їндсэн дээр хєгжїїлэхээр тооцож тєлєвлєнє.

3. Хот, тосгоны хєгжлийн тєслийг боловсруулахдаа єндєр настан, тахир дутуу иргэдийн

хотын орон зайд зорчих асуудлыг холбогдох техникийн баримт бичиг болон энэхїї

нормын 18 дугаар хавсралтын дагуу тєлєвлєнє.

1.11. Их хот, том хотын нутаг дэвсгэрийн газар доорхи орон зайд хотын тээвэр, худалдаа, нийтийн

хоол, ахуйн їйлчилгээний болон агуулахын барилга байгууламж, їзвэрийн ба спортын тухайлсан

байгууламж, инженерийн тоног тєхєєрємжийг байрлуулахаар тооцож тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

1.12. Хот, тосгоны эдэлбэр газрын хилийн цэсээс гаднах орчинд нєєц нутаг дэвсгэр, хотын

нийгмийн хангамж, дэд бїтцийн болон ХАА-н цогцолборууд байрлахаар; хот, тосгоны орч-

мын бїсэд хотын хїн амын тїр хугацааны амралт-зугаалгын бїсийг байгуулж, хотын бичил

уур амьсгалыг сайжруулах нєлєє бїхий усан сан, цэцэрлэгжїїлсэн бїстэй байхаар тєлєв-

лєнє. Хот орчмын бїсийн хилийн цэсийг дагуул хот, бїлэг суурин хоорондын харилцан

таталцлын оновчтой хїрээг тогтоосны їндсэн дээр цогц нэгдмэл байхаар тєлєвлєнє.

Тайлбар:

1. Нийтийн тээврийн хэрэгслээр 45 минутаас ихгїй хугацаанд зорчин хїрэх хот орчмын

бїсэд эдлэн газартай болон эдлэн газаргїй жижиг сууцны хорооллыг тєлєвлєж болно.

2. Хєдєєгийн тосгоны хот байгуулалтын хєгжлийн тєслийг боловсруулахдаа тїїнд

хамааралтай бїлэг суурин болон хєдєє аж ахуйн эдэлбэр газрын хєгжлийн асуудлыг

нэгтгэн авч їзнэ.

БНбД 30.01.04

8

Хоёр. Суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн тєлєвлєлт

2.1. Суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн орон зайг шинээр буюу шинэчлэн тєлєвлєхдєє

архитектур-орон зайн хєгжлийн тїїхэн явцад бїрэлдэн тогтсон залгамж чанар, инженерийн

дэд бїтцийг хєгжїїлэх шинэ хандлага, орон сууцны бїсийг иж бїрэн шинэчлэх, нийгмийн

дэд бїтэц, їйлдвэрлэл, їйлчилгээг єргєжїїлэх, байгалийн їзэсгэлэнг хїн амд ойртуулах,

тєрєл бїрийн насны хувь хїний болон хэсэг бїлгийн сэтгэл зїйн хэрэгцээнд зохицсон

нийтийн їйлчилгээний газар, зах зээлийн элементїїдийг байгуулах, суурьшлын

барилгажилтад гїн нэвтэрсэн цэцэрлэгжилтийн нэгдсэн систем бий болгох, оюун ухаан, бие

бялдараа хєгжїїлэх, олон нийтийн амралтын газар хамрагдан чєлєєт цагаа єнгєрїїлэх

зэрэг хїн амын эрїїл аюулгїй орчинд амьдрах нутаг дэвсгэр, архитектур- орон зайн орчин

бий болгох асуудлыг иж бїрэн авч їзнэ. Суурьшлын бїсийн архитектур-орон зайн

тєлєвлєлтийг боловсруулахдаа энэхїї нормын 4, 5, 6 дугаар хавсралтуудыг тус тус дагаж

мєрдєнє.

Тайлбар:

1. Бичил хороолол, орон сууцны бїлэглэл болон хэд хэдэн бичил хорооллоос бїрдсэн орон

сууцны хорооллыг сэргээн шинэчилж хєгжїїлэх тєслийг боловсруулахдаа дараах

зарчмыг баримтална. Їїнд:

а) Бичил хорооллын эдэлбэр газрыг тэлэхгїйгээр нягтруулан тєлєвлєх;

б) Орон сууцны хорооллын эдэлбэр газрын хэмжээ 250 га хїртэл байх;

в) Орон сууцны хорооллын бїрэлдэн тогтсон архитектур - орон зайн зохиомжийн

уламжлалт тєрхийг аль болохоор хадгалах зарчмыг баримтлан орчинтой нь

уялдуулах,

г) Гудамж, замын сїлжээг оновчтой болгон цэгцэлж, хїн амын нийгмийн дэд бїтэц,

їйлдвэрлэл їйлчилгээний хїрээг ойртуулах,

д) Дэвсгэр газрын ашиглалтыг сайжруулах.

2. Гэр хорооллыг нам давхар сууцны хорооллын нэгэн адил энэхїї нормын 8 дугаар

хавсралт ёсоор, бїх тєрлийн їйлчилгээтэй нь хамт ариун цэвэр-эрїїл ахуйн шаардлага

хангасан, ундны усны нєєцтэй орчинд байрлуулж, 1000 хїнд 22 га-гаас багагїй нутаг

дэвсгэр ногдохоор тооцож тєлєвлєнє.

3. Шинээр барих орон сууцны иж бїрэн хорооллын нутаг дэвсгэрийг 80 га хїртэлх талбайд

тєлєвлєнє.

4. Ерєнхий боловсролын сургууль болон сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллагын

їйлчлэх хїрээг энэхїї нормын 7 дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

5. Орон сууцны барилга байгууламжийн їлдээх, буулгах хэмжээг тухайн барилга

байгууламжийн эдийн засгийн їзїїлэлт, тїїхийн їнэлэмж болон техникийн їзїїлэлт,

сууцны ашиглалтын байдал, орчных нь тїїхэн нєхцєл байдлыг харгалзан тогтооно.

6. Суурьшлын бїсийн цахилгаан соронзон туяаны цацралтын хэмжээг ариун цэврийн

нормын дагуу тєлєвлєнє.

Бїрэлдэн тогтсон орон сууцны барилга байгууламж, барилгажилтын орчинг иж бїрэн

єргєтгєж, шинэчлэх тєслийн даалгаврыг нормативын шаардлагын хїрээнд боловсруулж,

холбогдох тєрийн захиргааны байгууллагуудтай тохиролцон шийдвэрлэнэ. Энэ

зєвшилцлийн баримт бичигт БНбД 21-01-02, БНбД 21-02-02 болон энэхїї нормын заавал

мєрдєх 4 дїгээр хавсралтын шаардлагыг тусгасан байна.

БНбД 30.01.04

9

2.2. Хот, тосгоны суурьшлын бїсийн архитектур-орон зайн зохиомжийг энэхїї нормын заавал

мєрдєх 5, 6 дугаар хавсралт ёсоор шинэчлэн єргєтгєх, шинээр барих орон сууцны тєрєл,

хэв шинж, давхрын тоог тогтоож сууцны эдэлбэр газрын хэмжээ, нягтралыг газрын їнэ,

газар эдэлбэрийн хуультай уялдуулан тєлєвлєнє. Сууршлын бїсэд шаардагдах дэвсгэр

газрын урьдчилсан хэрэгцээг 1000 хїн тутамд ногдох талбайгаар тодорхойлох бєгєєд энэ нь

орон сууцны барилгын дундаж давхар нь 3 хїртэл бол эдэлбэр газаргїй барилгад 10 га,

эдэлбэр газартай бол 15 га, 4-8 давхар барилгад 8 га, 9 ба тїїнээс дээш давхар барилгад 7

га байна. Харин уур амьсгалын I, II A бїсэд дурдсан їзїїлэлтийг 30 хїртэл хувиар

бууруулан тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

Суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн сууцны хэсгийг газар зохион байгуулалтын 2 тївшинд

тєлєвлєнє.

Тайлбар: Хотын суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэр нь 250 га-гаас ихгїй талбайтай,

хоорондоо 100 м-ээс багагїй єргєнтэй гол зам буюу ногоон зурвасаар тусгаарлагдсан хэд

хэдэн хорооллуудаас бїрдэхээр тєлєвлєнє.

2.3. Суурьшлын бїсийг зонхилох салхины эхэнд, їйлдвэр, аж ахуйн бїсийг салхины дор

байрлуулан тєлєвлєнє.

2.4. Суурьшлын бїсийн эдэлбэр газрын хэмжээг єрх бїр тусдаа сууцтай байхаар тооцож,

тодорхойлно. Сууцны хэрэгцээг барилгынх нь хэв шинж, шинээр барихаар тєлєвлєж буй

сууцны нийт хэмжээ, єрхийн гишїїдийн тооны дундаж їзїїлэлтийг їндэслэн тооцож

тогтооно. Сууцны барилгын эдэлбэр газрын талбайг БНбД 31-01-01- ийн шаардлагын дагуу

тєлєвлєнє.

2.5. Нам давхар сууцны хорооллыг дараах зарчимаар байрлуулан тєлєвлєнє. Їїнд:

• Хот, тосгоны барилгажилтанд тохиромж муутай, тухайн їед ашиглагдаж байгаа нягтрал

багатай болон сэргээн засварлаж буй барилгажилтын нутаг дэвсгэрт;

• Хотын дїїргийн орон зайд хамаарах захын нєєц нутаг дэвсгэр буюу хотын тєвєєс тээврийн

хэрэгсэлээр 30-40 мин хїртэлх хугацаанд зорчин очих жижиг суурин газарт;

• Жижиг орон сууцыг олон давхар барилга барьж хєгжїїлэх орон зайн орчинд

байрлуулахгїйгээр тооцох, гадна орчныг нь иж бїрэн тохижуулж, инженерийн

тєвлєрсєн хангамжтай, єдєр тутмын нийгмийн дэд бїтэц, їйлдвэрлэл, їйлчилгээний

хамгийн зохистой хїрээг хангахаар тооцож тєлєвлєнє.

2.6. Орон сууцны барилгажилтын давхрын тоо хэмжээг архитектур эзэлхїїн- орон зайн

зохиомж, нийгэм ахуйн, эрїїл ахуйн, хїн амын амьдралын хэрэгцээ, барилгын баазын

онцлог, инженерийн тоног тєхєєрємжийн тївшинг харгалзан техник-эдийн засгийн тооцоог

їндэслэн тодорхойлно.

2.7. Их хот, том, дунд хотын дїїргийн нутаг дэвсгэр болон 250 га хїртэлх эдэлбэр газартай

суурьшлын бїс, бага хот, тосгоны нийт нутаг дэвсгэрийг хамруулан їйлчилгээний зохистой

хїрээ бїхий орон сууцны хороололтой уялдаатайгаар худалдаа, їйлчилгээ амралт

зугаалгын бїс, цэцэрлэгт хїрээлэн, соёл, спорт, олон нийтийн байгууламж бїхий

архитектур-орон зайн нэгдсэн чуулбар їїсгэсэн нийтлэг їйлчилгээний цогцолбор тєв

тєлєвлєж болно.

Тайлбар: Хотын нийтлэг їйлчилгээний цогцолбор тєв нь архитектур-орон зайн зохиомжийн

дараах зарчимтай байна. Тєвийг бїрдїїлэгч элементїїд нь єєр хоорондоо гудамж замаар

БНбД 30.01.04

10

холбогдсон нутаг дэвсгэрийн зохион байгуулалттай, харилцан таталцсан орон зайн нэгдсэн

чуулбар байна. Энэ тєвд тїїх соёлын дурсгалт байгууламжийг хамруулан тєлєвлєж болно.

2.8. Орон сууцны бичил хороолол, сууцны бїлэглэлийн эдэлбэр газарт нэвтрэх тээврийн

хэрэгслийн орц, їргэлжилсэн барилгын доогуур нэвт гарах гарцын хоорондын зайг 300м-ээс

ихгїйгээр, харин сэргээн шинэчилж байгаа, хїрээ маягаар барьсан барилгажилтын тухайд энэ

зай 180м-ээс ихгїй байна. Эдгээр орц нь хєдєлгєєний зохицуулалттай гол гудамж, замын

зорчих хэсэгтэй огтлолцохдоо замын уулзварын тээврийн хэрэгслийг зогсоох тэмдгээс

50 м-ээс багагїй, нийтийн тээврийн хэрэгслийн зогсоолоос 20 м-ээс багагїй зайд огтолцоно.

Орон сууцны хорооллын болон нийтлэг їйлчилгээний цогцолбор тєвийн барилга

байгууламжид їндсэн, туслах гудамж замаар, бусад барилга байгууламжид хоёрдогч туслах

гудамж замаар дамжин очихоор тєлєвлєнє. Эдгээр замын хэмжээг энэхїї нормын 10

дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

Орон сууцны хорооллын эдэлбэр газарт 2 зурвастай зам тєлєвлєнє. Барилгын

орцын орчинд замын єргєн 5.5 м-ээс багагїй байна.

Тєгсгєлдєє эргэх талбайтай мухар замын урт 150 м байж болно. Энэ замын

тєгсгєлийн талбай нь машин эргэх боломжтой байх ёстой.

Явган хїний болон унадаг дугуйн зам нь тээврийн хэрэгсэл зорчих хэсгийн замын

тївшинээс 15 см єндєр єргєгдсєн байна. Явган хїний зам болон унадаг дугуйн зам, туслах

замтай огтлолцох буюу ерєнхий боловсролын сургууль, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн

байгуулагад очих орчны гол замтай огтлолцох хэсэгтээ нэг тївшинд байх бєгєєд налуугийн

урт нь 1.5 ба 3.0 м байна.

Тайлбар: Тахир дутуу иргэдэд їйлчлэх замын тєлєвлєлтийг энэхїї нормын зєвлємжийн

18 дугаар хавсралтад зааснаар тєлєвлєнє.

2.9. Хот, сууринд барих нам давхар сууц болон тухайлсан жижиг сууцны эдэлбэр газрын хэмжээг

холбогдох тєрийн захиргааны байгууллагын шийдвэрт їндэслэн тухайн їеийн онцлогт

тохируулан тєлєвлєнє. Эдгээр сууцны эдэлбэр газрын хэмжээг тогтоохдоо хотын нутаг

дэвсгэрийн багтаамжаас хамааруулан хотын орон зайн зохиомжийн онцлог, сууцны

барилгын хэв шинж, барилгажуулах орчны шинж чанарыг тооцож, энэхїї нормын

зєвлємжийн 8 дугаар хавсралтыг баримтлан тєлєвлєнє.

2.10. Орон сууцны хорооллын ногоон бїсийн нэг хїнд ногдох талбай 6 м 2 -аас багагїй байна. Энэ

тооцоонд ерєнхий боловсролын сургууль, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллагын

барилгын эдэлбэр газрын талбай хамаарахгїй.

Барилгын уур амьсгалын I бїс болон IIБ дэд бїсэд байрлах орон сууцны хорооллын нэг

хїнд ногдох цэцэрлэгжїїлсэн талбай 3 м 2 -аас багагїй, харин IIА дэд бїсэд энэ талбайн

хэмжээ 5 м 2 -аас багагїй байна.

Тайлбар: Орон сууцны хорооллын ногоон бїсэд амралтын, хїїхдийн тоглоомын, явган

замын талбайг оруулан тооцох ба нийт эзлэх талбай нь ногоон бїсийн талбайн 30 хувиас

ихгїй байна.

2.11. Орон сууц хоорондын, орон сууц олон нийтийн барилга байгууламж хоорондын болон орон

сууц, їйлдвэрийн барилга байгууламж хоорондын нарны тусгалд хамааралтай зайг энэхїї

нормын 9.19 дїгээр зїйлд заасны дагуу, харин барилга хоорондын нарны гэрэлтїїлгийн

їргэлжлэх хугацааг холбогдох норм дїрмийн дагуу, галын аюулаас хамгаалах шаардлагыг

БНбД 21-01-02 болон энэхїї нормын 4 дїгээр хавсралтанд зааснаар тус тус тєлєвлєнє. 2-3

БНбД 30.01.04

11

давхар сууцны барилгын тууш талуудын хоорондхи зай 15м-ээс багагїй, 4 давхар бол 20м-

ээс багагїй, харин ийм барилгын тууш болон хєндлєн талуудад байрлалтай сууцны єрєєний

цонхнуудын хоорондхи зай 10 м-ээс багагїй байх ёстой. Хэрэв зэрэгцээ хоёр барилгын

сууцны ба гал тогооны єрєє хооронд цонхоор нэвт харагдахгїй байдал хангагдсан нєхцєлд

нарны гэрэлтїїлгийн нормын шаардлагад зохицуулан хоёр барилгыг хооронд нь ойртуулан

байрлуулж болно.

Тайлбар: Жижиг сууцны барилгын сууцны єрєє, гал тогоо болон шиллэсэн тавцангийн

цонхноос туслах аж ахуйн пин, гараж, халуун усны барилгын хана хїртэлх зай ариун цэвэр-

эрїїл ахуйн шаардлагын дагуу 6м-ээс багагїй байх ёстой. Туслах аж ахуйн зориулалттай

барилгуудыг эдэлбэр газрын хилээс 1м-ээс багагїй зайд байрлуулна.

2.12. Сууцны болон олон нийтийн барилга байгууламжийн эдэлбэр газрын нэг хїнд ногдох

талбай, эдэлбэр газар дахь барилгын хана, цонх хїртлэх зайг 2 дугаар хїснэгтэд зааснаас

ихгїйгээр тєлєвлєнє.

2 дугаар хїснэгт

Талбай Талбайн хувийн жин

м 2 /хїн

Талбайгаас сууцны ба олон нийтийн барилга хїртэлх

зай, м Сургуулийн ємнєх насны болон бага ангийн хїїхэд тоглох Насанд хїрэгчдийн амрах

Биеийн тамирын талбай Аж ахуйн зориулалтад ашиглах

Автомашины зогсоолд зориулагдсан

0.7 0.1

2.0 0.3

0.8

12 10

10 20

энэхїї нормын 10-р хїснэгтэд зааснаар

Тайлбар:

1. Биеийн тамирын талбай хїртэлх зайг орчинд нєлєєлєх дуу шуугианы тооцоог

їндэслэн тогтооно. Цагаан хэрэглэл хатаах талбай хїртэлх зайг нормчлохгїй. Хогийн

савнаас биеийн тамирын, хїїхдийн тоглоомын, насанд хїрэгчдийн амрах талбай

хїртэлх зай 20м-ээс багагїй, аж ахуйн зориулалттай талбайгаас сууцны хамгийн

алсын орц хїртэлх зай 100м-ээс ихгїй байна.

2. Дээр дурьдсан талбайн хувийн жинг холбогдох тооцоог їндэслэн 50%-иас ихгїйгээр

багасгахыг зєвшєєрнє.

2.13. Нэгдїгээр давхартаа орон сууцтай барилгыг улаан шугам тавих зааврын дагуу улаан

шугамаас зай авч байрлуулна. Нэгдїгээр давхарт буюу залгаж барьсан барилгад нийгмийн

їйлчилгээний цэг салбартай орон сууцны барилгыг гудамжны улаан шугаманд тулгаж

байрлуулахыг зєвшєєрнє. Мєн сэргээн шинэчилж байгаа хороололд нэгдїгээр давхартаа

орон сууцтай барилгыг улаан шугамын дагуу байрлуулахыг зєвшєєрнє. Эдлэн газартай

сууцны хороололд хувийн сууцны байшинг тухайн орчных нь уламжлалыг хадгалан сууцны

гудамж їїсгэх зарчмаар энэхїї нормын 8 дугаар хавсралтыг баримтлан улаан шугамын

дагуу байрлуулж болно.

2.14. Орон сууцны хорооллын нутаг дэвсгэрийн 1 га-д ногдох хїн амын нягтралын тооцоог

їндэслэн энэхїї нормын зєвлємжийн 9 дїгээр хавсралтад заасан ёсоор суурьшлын бїсийн

барилгажилтын тєслийг тєлєвлєнє. Гэхдээ хорооллын хїн амын тооцоот нягтрал 450 хїн/га-

гаас ихгїй байх ёстой.

БНбД 30.01.04

12

2.15. Хот хоорондын чанартай автозам болон хєдєє аж ахуйн техник хэрэгсэл зорчих зам, мал

тууврын замыг суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрээр дайран єнгєрєхєєр тєлєвлєхийг

хориглоно.

2.16. Суурин газарт бие даасан эдэлбэр газартай хувийн тухайлсан болон 1-2 айлын орон сууц,

мєн нийтийн зориулалттай орон сууц барихаар тєлєвлєж болно. Тус бїрдээ эдэлбэр

газартай олон айлын блокчилсон жижиг сууц тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Харин 4 хїртэлх

давхар сууцны барилгыг техник-эдийн засгийн тооцооны їндсэн дээр тєлєвлєнє.

2.17. Суурин газрын орон сууцны барилга болон туслах аж ахуйд олгох эдэлбэр газрын хэмжээг

газар эдэлбэрийн хуулийн дагуу холбогдох тєрийн захиргааны байгууллага тогтооно.

2.18. Сууцны эдлэн газарт байх малын саравч, гэрийн тэжээвэр амьтдын байрнаас сууцны

єрєєний цонх хїртэлх зай 12.0 м-ээс багагїй байна.

Тайлбар: Хэрэв малын саравч, гэрийн тэжээвэр амьтдын байр нь бїлэглэсэн бол бїлэгт

байх тооноос нь хамааруулан тогтооно. Їїнд: бїлэгт байх саравчны тоо 1 буюу 2 їед 15 м-

ээс багагїй, 3-аас 8 хїртэл бол 25 м, 8-аас 30 хїртэл бол 50 м, 30 –аас дээш бол 100 м

байна.

Хєдєєгийн суурин дахь секцлэн барьсан орон сууцанд оршин суугчдын мал аж ахуйд

зориулсан эдлэн газар болон мал аж ахуй эрхэлдэг аж ахуйтны хорооллыг суурьшлын

бїсийн гадна орчинд тєлєвлєнє. Секцлэн барих сууцны барилгын зэрэгцээ эсвэл газар доор

нь зургийн даалгаварыг їндэслэн хїнсний бїтээгдэхїїний нэгдсэн агуулах байхаар

тєлєвлєж болно. Малын байрны блокчлон барих саравчны талбай 800 м 2 -аас их байж

болохгїй. Саравчийг энэхїї нормын 4 дїгээр хавсралтын 1 дїгээр хїснэгтэд заасны дагуу

тєлєвлєнє.

Тайлбар: Хот, тосгоны орон сууцны барилгын эдэлбэр газарт барих аж ахуйн зориулалттай

барилгыг БНбД 21-01-02, БНбД 31-01-01-ийн дагуу тєлєвлєнє.

2.19. Хот, тосгоны суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн 1 га-д ногдох хїн амын нягтралыг энэхїї

нормын зєвлємжийн 10 дугаар хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.

Гурав. Їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрийн тєлєвлєлт

3.1. Їйлдвэрийн болон хотын нийтийн аж ахуйн агуулахын бїсийн орон зайн зохиомжийг

тєлєвлєхдєє їйлдвэрийн болон нийтийн аж ахуйн агуулахын барилга, туслах барилгын їїрэг

зориулалт, хїчин чадлыг нарийвчлан тогтоож, цаашид хєгжїїлж, єєрчлєн байгуулах шинэ

хандлагыг дэд бїтэц, инженерийн байгууламжтай нь уялдуулан нутаг дэвсгэрийг технологи,

ариун цэвэр-эрїїл ахуйн, галын шаардлагын дагуу бїсчилж, ажиллагсадын ажиллах, амрах,

чєлєєт цагаа єнгєрїїлэх таатай орчинг бїрдїїлэх асуудлыг иж бїрэн авч їзнэ.

3.2. Їйлдвэрийн ба суурьшлын бїсийн хоорондын уялдааг їйлдвэрийн ажилчид ажилдаа

хамгийн бага хугацаа зарцуулан ирэх оновчтой хїрээлэлд байхаар тооцож тєлєвлєнє.

Їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээг тогтоох, тїїнийг эрчимтэй ашиглах

тєлєвлєлтийг хийхдээ тухайн бїсийн хотын орон зайн бїтэц дэх байршлын онцлог, тїїний

газар нутгийн хот байгуулалтын їнэ цэнэтэй уялдуулан барилгажилтын давхрын хэмжээг

нэмэгдїїлэх, газар доорхи орон зайг ашиглах зэргээр оновчтой тєлєвлєнє.

3.3. Їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрийн їїргийн бїсчлэл, зохион байгуулалтыг їйлдвэрийн

барилгыг тєлєвлєх норм дїрэмд заасны дагуу тухайн байгууллагын салбарын онцлогийг

харгалзан їндсэн болон туслах їйлдвэрлэлийн ашиглалт, зориулалтанд нь тохируулан

БНбД 30.01.04

13

тєлєвлєх бєгєєд тэдгээрийн байршлыг тогтоохдоо эрїїл ахуй-ариун цэврийн хамгаалалтын

бїс, гал тїймрийн аюулаас хамгаалах шаардлага, ачаа тээврийн эргэлтийн хэмжээ,

барилгажилтын ээлж дарааллыг тооцно.

3.4. Їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрийн 60-аас доошгїй хувийг їйлдвэр, їйлдвэрлэлийн бїс

дэх нийгмийн їйлчилгээний болон туслах барилга байгууламж эзлэх ёстой.

Тайлбар:

1. Їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрийн ашиглалтын хувийн жинг гаргахдаа їйлдвэр,

тїїнтэй холбоотой барилга байгууламжийн эдэлбэр газрын талбайн нийлбэр дээр

їйлчилгээний барилгуудын болон тємєр замын єртєєний эдэлбэр газрын талбайг

нэмсэн нийлбэрийг хотын ерєнхий тєлєвлєгєєгєєр тодорхойлогдсон їйлдвэрийн бїсийн

нийт талбайд харьцуулсан хувиар гаргана. Їйлдвэрийн эдэлбэр газарт їйлдвэрийг

єргєтгєх нєєц талбайг оруулсан байна.

2. Їйлдвэрийн газрын эдэлбэр газрын норматив хэмжээг тодорхойлохдоо уг їйлдвэрийн

барилгажсан талбайг їйлдвэрийн газрын ерєнхий тєлєвлєгєєний нормд заасан тухайн

їйлдвэрийн нормативт нягтралд харьцуулсан харьцаагаар тодорхойлно. Мєн ажиллах

хїчний нягтралын шалгуур їзїїлэлтїїдийг хэрэглэж болно. Їїнд:

- 30-60 ажилчин/га (цемент, тоосго, элсэн чихэр, сїлжмэлийн їйлдвэрїїдэд гэх мэт.);

- 150 ажилчин/га (тємєрлєг, зїсмэл, цаас, хїнсний їйлдвэрїїдэд гэх мэт.);

- 500 ажилчин/га (машин, цахилгаан хэрэгсэл, шилний їйлдвэрїїдэд гэх мэт.);

- 1000-1500 ажилчин/га (гутал, бэлэн хувцас, радиогийн їйлдвэрїїд гэх мэт.);

Технологийн хувьд хорших їйлдвэрийн нэгжїїд;

Хаягдал материалыг нєгєє їйлдвэр ашиглах зорилгоор хорших їйлдвэрийн нэгжїїд;

Технологийн їйл явцаараа нэг нь нєгєєдєє сєргєєр нєлєєлєх їйлдвэрийн нэгжїїд.

3.5. Хорт бодис ялгаруулдаггїй, їйлдвэрлэлийн гал тїймэр гарахгїй, тэсрэх бодисын аюулгїй

їйл ажиллагаатай, нормын зєвшєєрєгдєх хэмжээнд дуу шуугиан гаргадаг, тємєр зам тавих

шаардлагагїй болон бохирдолгїй їйлдвэр, аж ахуйн газруудыг хот, тосгоны суурьшлын

бїсэд байрлуулахыг зєвшєєрнє. Гэхдээ їйлдвэрийн барилгын эдэлбэр газрын хилийн

зурвас нь орон сууцны барилга, амралт зугаалгын бїс, эрїїл мэндийн байгууллага,

сургууль, цэцэрлэгээс 50 м-ээс багагїй зайд байрлах шаардлагатай.

3.6. Їйлдвэрийн бїсийн ариун цэвэр-эрїїл ахуйн хамгаалалтын зурвасын талбайн хэмжээг

эрїїл ахуйн нормын шаардлагыг баримтлан тогтоосны їндсэн дээр їйлдвэр, аж ахуйн

газруудыг байршуулж энэхїї нормын 9 дїгээр бїлэгт заасны дагуу тєлєвлєнє.

Тайлбар: Тэсэрч дэлбэрэх бодис їйлдвэрлэх їйлдвэр, тїїнийг хадгалах агуулахыг тусдаа

эдэлбэр газарт барьж байгуулах бєгєєд барилгажилтын тєслийн даалгаврыг холбогдох

мэргэжлийн байгууллагатай хамтран боловсруулна.

3.7. Ариун цэвэр-эрїїл ахуйн 1000 м-ээс багагїй єргєнтэй хамгаалалтын бїсээр суурьшлын

бїсийн нутаг дэвсгэрээс тусгаарлагдсан їйлдвэрийн бїсэд, эрїїл ахуйн хамгаалалтын

100 м хїртэлх бїс бїхий хїнсний ба хєнгєн їйлдвэрийг оролцуулан тєлєвлєхгїй.

3.8. Ариун цэвэр-эрїїл ахуйн хамгаалалтын бїсэд орон сууц, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн

байгууллага, сургууль, эрїїл мэндийг хамгаалах байгууллага, амралт, биеийн тамирын

байгууламж, цэцэрлэгт хїрээлэн болон цэцэрлэгжсэн талбай байрлуулахыг хориглоно.

3.9. Ариун цэвэр-эрїїл ахуйн хамгаалалтын бїсийн цэцэрлэгжїїлэх талбайн доод хэмжээг,

тухайн бїсийн єргєнєєс нь хамруулан хувь(%)-иар тодорхойлно. Їїнд:

БНбД 30.01.04

14

300 м хїртэл - 60

300-аас 1000 м хїртэл - 50

1000-аас 3000 м - 40

Уг бїсэд, суурьшлын бїс талаас 50 м-ээс багагїй єргєнтэй мод, сєєгний зурвас тєлєвлєнє.

Харин бїсийн єргєн 100 м хїртэл байвал тїїний ногоон зурвасын єргєн 20м-ээс багагїй байна.

3.10. Їйлдвэрийн хог, хаягдал зайлуулах цэгийг зєвхєн уг хаягдлыг эргїїлэн ашиглаж болохгїй

тохиолдолд байгуулна. Гэхдээ їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрт хог хаягдлын тєвлєрсєн

цэг байх ёстой. Хог хаях цэгийг їйлдвэрийн ба эрїїл ахуйн норм дїрмийг баримтлан гїний

усыг хамгаалах II бїсийн гадна байрлуулан тєлєвлєнє.

Нїїрс, занар, хїнцэл, хар тугалга, мєнгєн ус бусад шатамхай буюу хордуулах бодис

агуулсан хаягдал хураах цэгийг орон сууц, олон нийтийн барилга байгууламжаас тусгай

тооцоог їндэслэн тогтоосон зайд байрлуулна.

3.11. Їйлдвэрийн бїсэд тухайн їйлдвэрийн їйл ажиллагааны онцлог, хїчин чадлаас нь

хамааруулан шинжлэх ухаан, туршилт-їйлдвэрлэлийн бїс тєлєвлєнє. Энэ бїсэд шинжлэх

ухаан, туршилт-їйлдвэрлэлийн барилга байгууламж, тухайн їйлдвэртэй холбоотой дээд,

дунд сургууль, їйлчилгээний байгууллага, туршилтын їйлдвэрїїд, мєн инженерийн шугам

сїлжээ болон тээврийн байгууламж байрлана.

Тайлбар: Эрдэм шинжилгээ, туршилт-їйлдвэрлэлийн газрыг байршуулахад орчинд

нєлєєлєх бохирдлын сєрєг хїчин зїйлїїдийг тооцох ёстой.

3.12. Суурьшлын бїсэд байрлах эрдэм шинжилгээ, туршилт-їйлдвэрлэлийн бїсийн хїчин чадлыг

техник-эдийн засгийн тооцооны їндсэн дээр тогтооно.

3.13. Шинжлэх ухаан, туршилт-їйлдвэрлэлийн байгууллагын эдэлбэр газрын хэмжээг барилгын

нийт ашигтай талбайн 1000 м 2 тутамд доор зааснаас багагїй талбай (га) ногдохоор

тєлєвлєнє. Їїнд:

Байгалийн ба техникийн шинжлэх ухааны 0.14-0.2

Нийгмийн ухааны 0.1-0.12

Тайлбар: Эдэлбэр газрын тооцоонд туршилтын талбай, нєєц нутаг дэвсгэр, ариун цэврийн

хамгаалалтын бїс ороогїй болно.

3.14. Нийтийн аж ахуй – агуулахын бїсэд хїнсний (талх, нарийн боов, мах ба сїїний) їйлдвэрїїд,

єргєн хэрэглээний бїтээгдэхїїний (хїнсний ба хїнсний бус) тусгай зориулалтын агуулахууд

(хєргєгч, тємс ногоо, жимсний), нийтийн тээврийн болон аж ахуйн їйлдвэр, їйлчилгээний

газрууд байрлана. Хїн амын єдєр тутмын їйлчилгээнд ашиглагддаггїй агуулахуудыг их хот,

том хотуудын барилгажилтын хилийн гадна, ихэвчлэн тємєр зам болон хот хоорондын замд

ойр байрлуулна.

Улсын нєєцийн агуулах, нэгдїгээр группийн нефть болон нефтийн бїтээгдэхїїний

дамжлага бааз, шингэн хийн агуулах, шатах дэлбэрэх материалын агуулах, хїчтэй хорт

бодисуудын суурь агуулах, хїнсний бїтээгдэхїїний суурь агуулах, бордоо ба їйлдвэрийн

тїїхий эд, ойн болон барилгын материалын агуулахыг хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийн

хилийн гадна ба ногоон бїсэд, эрїїл ахуй, гал тїймрийн аюулгїй байдлын норм дїрмийн

шаардлагын дагуу тусгай зориулалттай агуулахуудын бїсэд байрлуулна.

Тайлбар:

1. Бага хот ба тосгоны хэрэгцээнд їйлчлэх тєвлєрсєн агуулахуудыг бїлэг суурингийн тєвд

буюу замын єртєєний эдэлбэр газарт байрлуулна.

БНбД 30.01.04

15

3.15. Хїн амын єдєр тутмын хэрэгцээний барааны агуулахын эдэлбэр газрын 1 хїнд ногдох

талбайг доор зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє. Їїнд:

• Их хот, том хотод 2 м 2

• Бусад суурин газарт 2.5 м 2

• Амралт сувилалын хот, тосгонд 6 м 2

• Ургамлын хїлэмжтэй амралт, сувилалын хот, сууринд 8 м 2

• Нэг гэр бїлд 4-5 м 2

Гэр бїлийн хэрэгцээнд зориулах агуулахын аж ахуйн эдэлбэр газрын талбайг батлагдсан

зургийн даалгаврыг їндэслэн тогтооно.

Тусгай зориулалтын болон єргєн хэрэглээний бїтээгдэхїїний агуулах, хїнсний

ногоо, жимс жимсгэний агуулах, шатах тослох материал, барилгын материалын агуулахын

эдэлбэр газрын талбайн хэмжээг энэхїї нормын зєвлємжийн 11 дїгээр хавсралтын дагуу

тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

Тайлбар. Жимс жимсгэнэ, хїнсний ногооны агуулахын ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийн

хэмжээ 50 м байна.

3.16. Бага хот, тосгоны хєдєє аж ахуйн їйлдвэрийн барилга байгууламжийн байршил хоорондын

зайг эрїїл ахуйн, мал эмнэлзїйн болон галын аюулгїйн шаардлага, технологийн тєслийн

нормын хїлцэх хамгийн бага хэмжээгээр авна. Харин хєдєє аж ахуйн їйлдвэрийн барилга-

жилтын талбайн нягтралыг хєдєє аж ахуйн барилгын тєлєвлєлтийн норм дїрэмд зааснаас

багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє.

3.17. Цахилгаан дамжуулах шугам, холбооны шугам болон бусад орон нутгийн зориулалттай

шугамуудыг зам дагуулж, тариан талбай, ойн зурвасын хил дагуу аль болохоор хєдєє аж

ахуйн эдэлбэр газар дундуур дайрахгїй нутаг дэвсгэрт байрлуулж, тєв шугамтай чєлєєтэй

холбогдохоор тєлєвлєнє.

3.18. Їйлдвэрийн бїсийн нутаг дэвсгэрийг хот, улсын чанартай тємєр зам, автомашины замаар

хэрчїїлэн тєлєвлєхийг хориглоно. Бага хот, тосгоны їйлдвэр, аж ахуйн бїсэд байрлах

їйлдвэрийн объектуудын эрїїл ахуйн хамгаалалтын бїсийн єргєн нь 300 м-ээс багагїй байх

ёстой. Тєлєвлєлтийг энэхїї нормын 9 дїгээр бїлгийн шаардлагыг баримтлан гїйцэтгэнэ.

Дєрєв. Ландшафт – рекреацийн нутаг дэвсгэрийн тєлєвлєлт

4.1. Хот, тосгоны цэцэрлэгжїїлэлтийг хїн амын ажиллаж амьдрахад тохиромжтой гоо зїй, ариун

цэвэр – эрїїл ахуйн нєхцлийг хангасан, хотын орон зайн бичил уур амьсгалын тааламжтай

орчинг бий болгож хїний їйл ажиллагааны элдэв хортой нєлєєллєєс хамгаалах,

барилгажсан нутаг дэвсгэрийн архитектур-орон зайн зохиомжийг сайжруулсан байхаар

тооцож, энэхїї нормын зєвлємжийн 12 дугаар хавсралтын дагуу тєлєвлєнє.

Хот, тосгоны цэцэрлэгжїїлэлтийг тєлєвлєхдєє нийтийн хэрэгцээний,

хязгаарлагдмал зориулалттай, тусгай зориулалттай гэсэн ангиллыг баримтлана.

а. Нийтийн хэрэгцээний ногоон байгууламжид хот, тосгоны нийтийн хэрэгцээний

зориулалттай цэцэрлэгт хїрээлэн, цэцэрлэгт тєгєл, орон сууц, їйлдвэрийн хорооллын

чанартай цэцэрлэгт хїрээлэн, цэцэрлэгт талбай, цэцэрлэгт гудамж, модот гудамж болон

зїлэгжїїлсэн гудамж хамрагдана.

БНбД 30.01.04

16

б. Хязгаарлагдмал зориулалттай цэцэрлэгжїїлэлтэд сургууль, цэцэрлэг, ясли,

эмнэлэгийн байгууллага, авто болон тємєр замын барилга байгууламжийн хамгаалалтын

зурвас, иргэн, олон нийтийн барилгын эдэлбэр газрын цэцэрлэгжїїлэлт орно.

в. Тусгай зориулалттай цэцэрлэгжїїлэлтэд: ботаник цэцэрлэг, орон сууцны хорооллыг

їйлдвэрийн газраас тусгаарласан хамгаалалтын бїс, гудамж замын цэцэрлэгжїїлэлт, гуу

жалга зэрэг хєрсний эвдрэл, элсний нїїлт зэргээс хамгаалсан ногоон суулгамал болон

гол горхи, нуур цєєрмийн эргийн хамгаалалтын зурвас, хїчтэй салхи, элс, цасны

хунгарлалтаас хамгаалсан ногоон байгууламж орно.

4.2. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэрт цэцэрлэгжїїлсэн болон задгай орон зай хоршсон цогцолбор бїс

тєлєвлєх ёстой. Хот суурины барилгажсан нийт талбайн 40%-иас багагїй нь, сууцны

хорооллын барилгажсан нутаг дэвсгэрийн 25%-иас багагїй нь цэцэрлэгжїїлсэн нутаг

дэвсгэр байна. Энэ бїсэд бичил хорооллын цэцэрлэгжїїлсэн талбайг оруулан тооцно.

Тайлбар:

1. Ой, ойт хээрийн бїсийн нутаг, говь цєл, заримдаг цєлийн бїсийн барилгажсан нутаг

дэвсгэрийн ногоон байгууламжийн талбайн хэмжээг зургийн даалгаврыг їндэслэн тогтооно.

2. 1 км-ээс дээш єргєнтэй ариун цэврийн хамгаалалтын бїс шаардагдах їйлдвэрїїдтэй

хотуудад ногоон байгууламжийг нийт нутаг дэвсгэрийн 15 %-иас багагїй хэмжээгээр

ихэсгэн тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

4.3. Хот, тосгоны хїн амын суурьшлын бїсийн цэцэрлэгжїїлэх бїс, цэнгэлдэх хїрээлэн,

цэцэрлэг, цэцэрлэгт гудамж, цэцэрлэгт талбайн нэг хїнд ногдох хэмжээг 3 дугаар хїснэгтэд

зааснаар тєлєвлєнє.


Нийтийн хэрэгцээний ногоон байгууламж Ногоон байгууламжтай талбай, м 2 /хїн

Их хот, том хот Дунд хот Бага хот Хотын чанартай цэцэрлэгт хїрээлэн 3 3 5 Хорооллын чанартай цэцэрлэгт хїрээлэн 2 2 - Хороолол дїїргийн суурьшлын бїсийн цэцэрлэгт хїрээлэн

3 2 -

Бичил хорооллын ба хороолол дундын цэцэрлэгт хїрээлэн 3 2 2 Цэцэрлэгт талбай ба цэцэрлэгт гудамж 4 3 3

Нийт 15 12 10

Тайлбар:

1. Их хот, том хотын нутаг дэвсгэрийн хїрээний ойн паркийг хотын цэцэрлэгт хїрээлэнгийн

бїтцэд хамруулан тооцож болно. Гэхдээ энэхїї хїснэгтэд заасан хэмжээг 5 м 2 -ээс

ихгїйгээр нэмэгдїїлнэ.

2. Байгаль цаг уурын I, IV бїсэд барих хот суурины цэцэрлэгжїїлэх эдэлбэр газрын

талбайг ой, ойт хээрийн бїсэд 2 м 2 -аас, говь цєл, хагас цєл, цєлийн бїсэд 20-30%-иас

ихгїйгээр бууруулах, харин хээр, ойт хээрийн нутаг дэвсгэрт 10-20%-иар нэмэгдїїлэн


3. Ойгоор хїрээлэгдсэн буюу том гол, усны сав газрын орчимд байрлах дунд, бага хот,

тосгон, суурингийн цэцэрлэгжїїлэх талбайг 20%-иас хэтрїїлэхгїйгээр багасгаж


4.4. Цэцэрлэгжїїлэх нийт нутаг дэвсгэрийн 10%-иас багагїй газар нь 0.5 км єргєнтэй цэцэрлэгт

хїрээлэн, ойн парк байх ёстой.

БНбД 30.01.04

17

Тайлбар: Хотын чанартай цэцэрлэгт хїрээлэнд тээврийн хэрэгсэл, ердийн хєсєг, явганаар

очих хугацаа 20 минутаас хэтрэхгїй, дїїргийн чанартай цэцэрлэгт энэ хугацаа 15 минутаас

хэтрэхгїй байх ёстой.

4.5. Ногоон бїс, ой, ойн бїс, цэцэрлэгт хїрээлэнд нэгэн зэрэг їйлчлїїлэх хїний тоог доор

зааснаас ихгїйгээр тооцож тєлєвлєнє (хїн/га).Їїнд:

Хотын цэцэрлэгт хїрээлэнд 100

Амралт, зугаалгын орчны цэцэрлэг, ногоон бїсэд 70

Амралт, сувилалын тосгоны ногоон бїсэд 50

Ойн тєгєл, нуган тєгєл, усан хїрээлэнд 10

Ойд 1-3

Тайлбар :

1. Уур амьсгалын IVА, IV Б, IVВ дэд бїсэд буюу говь, заримдаг цєл, хагас цєлийн бїсэд энэ

хэмжээг 20% бууруулахыг зєвшєєрнє. Харин хїрээгээр нь хєрс хамгаалах ногоон зурвас

тєлєвлєнє.

2. Нэгэн зэрэг їйлчлїїлэгчдийн тоо 10-50 хїн/га хїртэл байх нєхцєлд хїмїїсийн хєдєлгєєнийг

зохицуулах зам, талбайн захаар хєрсний суултаас хамгаалах арга хэмжээг тєлєвлєнє.

4.6. Их хот, том хотод цэцэрлэгт хїрээлэнг хїїхдийн, биеийн тамирын, спортын, їзэсгэлэнгийн,

ан амьтны ба бусад хїрээлэн, ботаникийн цэцэрлэг гэсэн тєрєлжсєн байдлаар тєлєвлєнє.

Эдгээрийн бїтэц зохион байгуулалт, талбайн хэмжээг тєслийн даалгаварыг їндэслэн

тогтооно. Спортын байгууламжийг оролцуулан тооцсон хїїхдийн цэцэрлэгт хїрээлэнгийн

нэг хїнд ноогдох талбайн хэмжээг 0.5 м 2 -аас багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє.

4.7. Гоо зїй, танин мэдэхїйн їнэт зїйл бїхий байгалийн ландшафтыг хэвээр хадгалах єндєр

зэрэглэлийн нутаг дэвсгэрт їндэсний ба байгалийн хїрээлэнг байгуулахаар тєлєвлєхийг

зєвшєєрнє. Їндэсний ба байгалийн хїрээлэнгийн нутаг дэвсгэрийн архитектурын орон зайн

зохион байгуулалтыг шинжлэх ухаан, соёл судлалын, дархан цаазат-амралтын, амралтын

болон дархан цаазат хэсгийн аж ахуйн бїс гэж ангилан тєлєвлєнє.

4.8. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэрт байгалийн ландшафт(тухайлбал усан сан, мод ургамал зэрэг)-ыг

ашиглан цэцэрлэгт хїрээлэнг байгуулна. Ногоон байгууламжийн эдэлбэр газрын талбайн

болон орон зайн хэмжээ, хїрэлцэн очих хугацааг 4 дїгээр хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр

тєлєвлєнє.


Ногоон байгууламжийн тєрєл

Байршил Талбай, га

Радиус, км

Очих хугацааны хамгийн их цаг

Хотын чанартай цэцэрлэгт хїрээлэн Суурьшлын бїсэд 15 5 Унаагаар 20 мин Тусгай зориулалтын цэцэрлэгт хїрээлэн

Суурьшлын бїсэд эсвэл тїїнтэй зэргэлдээ 3 Нормчлохгїй

Дїїргийн чанартай цэцэрлэгт хїрээлэн

Дїїргийн нутаг дэвсгэрт 10 2 Унаагаар 10 мин

Орон сууцны хороолол дундын цэцэрлэгт хїрээлэн

Орон сууцны хорооллын доторхи нутаг дэвсгэрт 3 1 явган 15-20 мин

Бичил хороолол ба хороол- лын цэцэрлэгт хїрээлэн

Орон сууцны барилгын дундах 1 0.5 явган 5-7 мин

Цэцэрлэгт талбай Барилгуудын дундах 0.5 Цэцэрлэгт гудамж 2 урсгалтай гудамжны

дундах єргєн нь 18-50 м

БНбД 30.01.04

18

4.9. Нийтийн хэрэгцээний нутаг дэвсгэрийг усан оргилуур, усан сан, шат, налуу зам, саравч,

гэрэлтїїлэг зэрэг архитектурын жижиг хэлбэрээр тоноглож тохижуулан тєлєвлєнє.

Гэрэлтїїлгийн тоог нормоор тодорхойлно.

Хот, тосгонд тарих мод, ургамлын нэр тєрєл, бут сєєг хоорондын зай болон хєрс

сайжруулах їндсэн арга хэмжээг энэхїї нормын зєвлємжийн 12 дугаар хавсралтын дагуу

тєлєвлєнє.

Ногоон зурвасын єргєнийг 5 дугаар хїснэгтэд зааснаас ихгїйгээр тєлєвлєнє.


Ногоон зурвас Єргєний хэмжээ (м-ээр)

1. Эгнээ мод буюу мод сєєг а. нэг эгнээ суулгах б. хоёр эгнээ суулгах

2. Нэг эгнээ сєєг: а. єндєр (1.8 метрээс єндєр) б. дунд зэргийн (1.2-1.8 м) в. намхан (1.2 метр хїртэл)

3. Бїлэглэж тавьсан а. мод б. сєєг

4. Зїлгэн зурвас

2 5

1.2 1.0 0.8

4.5 3.0 1.0

Тайлбар: Олон эгнээ сєєг тарих тохиолдолд зурвасны єргєний хэмжээг эгнээ бїрд 40-50%-иар

ихэсгэн тєлєвлєнє.

4.10. Амралтын бїсийн замын сїлжээ, явган замын хєдєлгєєний чиглэлийн дагуух урсгалыг аль

болох бага налуутай байхаар тооцож, тїїнээс нийтийн тээврийн хэрэгслийн зогсоол,

тоглоомын болон спортын талбайд хамгийн дєт зайнд явж хїрэхээр тєлєвлєнє. Нэг хїнд

ногдох явган замын зурвас бїрийн єргєний доод хэмжээ 0.75 м байх ёстой. Амралтын

бїсын талбай, замыг бат бэх материалаар хучна.

4.11. Барилга байгууламж, инженерийн шугам сїлжээнээс мод, бут сєєгийн тэнхлэг хїртлэх зайн

доод хязгаарыг 6 дугаар хїснэгтэд заасны дагуу тєлєвлєнє.


Барилга байгууламж, инженерийн шугам сїлжээ

Барилга байгууламж, инженерийн объектын тэнхлэг

хїртэлх зай, м Мод Бут сєєг

Барилга байгууламжийн гадна хана, тоног,шугам сїлжээнээс

Троллейбусны замын далангийн захаас

Явган зам, цэцэрлэгжсэн замын хашлагын захаас

Гудамжны зорчих хэсгийн ирмэг, замын хажуугийн хашлагаас

Гудамж замын дагуух цахилгааны шугамаас

Тїшиг ханын дотоод ирмэг буюу улнаас

Газар доорхи шугам сїлжээнээс

5.0

5.0

0.7

2.0

4.0

3.0

2.0

1.5

3.0

0.5

1.0

1.0

1.0

1.0

Тайлбар:

1. Энэхїї норм нь 5 м хїртэл диаметр бїхий титэмтэй модонд хамаарна. Тїїнээс их

диаметртэй мод хїртэлх зай хэмжээг тєслийн даалгаврын дагуу тєлєвлєнє.

2. Цахилгаан дамжуулах агаарын шугамнаас мод хїртэлх зайг цахилгаан байгууламжийн

дїрмээр тодорхойлно.

БНбД 30.01.04

19

3. Барилгын дэргэд суулгах мод нь энэхїї нормын 9 дїгээр бїлэгт заасан шаардлагын дагуу

орон сууц, олон нийтийн байрны нарны шууд тусгал, гэрэлтїїлэгт саад болохгїйгээр байх

ёстой.

4.12. Хот, тосгонд чимэглэлийн зориулалттай мод, бут їржїїлэх газар, цэцгийн хїлэмжийн аж ахуй

тєлєвлєнє. Мод їржїїлгийн газрыг тусгай тооцооны дагуу, гэхдээ 40 га-гаас багагїй

талбайтай байхаар, цэцгийн хїлэмжийн аж ахуйг нэг оршин суугчид 0.5 м 2 талбай ногдохоор

тус тус тооцож тєлєвлєнє.

Амралт зугаалгын бїс болон рашаан сувиллын бїсийн тєлєвлєлт

4.13. Олон нийтийн тїр хугацааны амралт зугаалгын бїсийг нийтийн тээврийн хэрэгслээр

1.5 цагаас илїїгїй хугацаа зарцуулан очих зайд байрлуулна. Нэг амрагчид ногдох амралт

зугаалгын бїсийн нутаг дэвсгэрийн хэмжээг 500-1000 м 2 байхаар тєлєвлєнє.

Амралт зугаалгын бїсийг амралт, рашаан сувилал, хїїхдийн зуслан, сургуулийн ємнєх

насны хїїхдийн сувилал, ногоон байгууламж, хотын чанартай авто зам, тємєр замаас

500 м-ээс багагїй, амралтын газраас 300м-ээс багагїй зайд тус тус байрлуулна.

4.14. Ойн цэцэрлэг, амралт зугаалгын болон рашаан сувилалын бїсийн хилийн захаар байрлуулж

буй автомашины зогсоолын хэмжээг тєслийн даалгаврыг їндэслэн энэхїї нормын

зєвлємжийн 14 дїгээр хавсралтын дагуу тєлєвлєнє.

4.15. Рашаан сувилалын бїсийг байгалийн рашаан амралтын нєєцтэй нь уялдуулан байгаль, цаг

уур, ландшафт, ариун цэвэр эрїїл ахуйн хамгийн тааламжтай орчин бїрдсэн дэвсгэр нутагт

байгуулна. Сувилалын барилгын бїтэц бїрэлдэхїїн, талбайн хэмжээг тєслийн даалгаврын

дагуу тєлєвлєнє.

4.16. Рашаан сувилалын бїсийн тєслийг зохиохдоо тєлєвлєлтийн дараах зарчмыг баримтална.

Їїнд:

Рашаан сувиллын їйлчилгээтэй холбоогїй їйлдвэрийн болон нийтийн агуулахын объект,

орон сууц, нийгмийн їйлчилгээний барилга байгууламж байрлуулахыг хориглох;

Бїсийн доторхи тээврийн хэрэгслийн хєдєлгєєнийг хязгаарлах, эдэлбэр газраар дамжин

єнгєрєхгїй байхаар тооцох;

Сувиллын ажиллагсдын ажилдаа хїрэх хамгийн бага хугацаа 15 минут байхаар тооцож,

тэдний сууцны барилгыг бїсийн гадна байршуулна.

Ашиглалтын їїрэг зориулалтын хувьд ижил тєрлийн буюу ойролцоо чиглэлтэй рашаан

сувиллын байгууллагын їйлчилгээний барилга байгууламжийг тєвлєрїїлж, архитектур-

орон зайн нэгдсэн цогцолбор байдлаар тєлєвлєнє.

4.17. Эдэлбэр газрын захаас рашаан сувиллын барилга байгууламж хїртэлх зайн доод хэмжээг

доор зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.

Нийтийн аж ахуй ба агуулах, ажиллагсадын

сууцны барилга байгууламж хїртэл 500 м

Авто зам хїртэл 200 м-500м

Тайлбар: Автозамыг зэрэглэлээр ангилж, энэ зайн хэмжээг тєслийн даалгавраар тогтооно.

4.18. Рашаан сувилалын бїсийн нийтийн хэрэгцээний нутаг дэвсгэрийн 1 хїнд ногдох талбайн

доод хэмжээ сувилалын тєвд10 м 2 , ногоон байгууламжид 100 м 2 байна.

4.19. Амралт зугаалга, рашаан сувиллын бїсэд орших наран шарлагын талбайн нэг хїнд ногдох

талбайн доод хэмжээг том хїнд 5 м 2 , хїїхдэд 4 м 2 , тусгай зориулалтын эмчилгээнд 8 м 2 -аар

тус тус тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

20

4.20. Эргийн дагуух наран шарлагын талбайд нэгэн зэрэг їйлчлїїлэгсдийн тоог наран шарлагын

газрын ачааллаас хамааруулан коэффициентоор тооцож тодорхойлно.

Сувилалд 0.6-08

Амралт, жуулчлалын байгууллагад 0.7-09

Хїїхдийн зусланд 0.5-1.0

Орон нутгийн хїн амын зориулалттай амралтанд 0.2

Чєлєєт амрагсдад 0.5

Тав. Олон нийт, иргэний барилга байгууламжийн тєлєвлєлт

5.1. Олон нийт, иргэний барилга байгууламжийг гудамж замын сїлжээ, цэцэрлэгжилтийн бїс,

суурьшлын бїс, їйлдвэрийн бїстэй уялдуулан хоорондоо аль болохоор зохистой їйлчилгээний

хїрээнд байхаар тооцож тєлєвлєнє. Олон нийт, иргэний барилга байгууламжийн тєслийн

тооцоог холбогдох хууль тогтоомжийн хїрээнд боловсруулсан нийгэм хангамжийн нормативийг

їндэслэн тогтооно. Олон нийт иргэний барилга байгууламжийн тоо, бїтэц бїрдэл, эдэлбэр

газрын хэмжээг энэхїї нормын зєвлємжийн 13 дугаар хавсралтын дагуу тєлєвлєнє.

5.2. Их хот, том хотын олон нийт, иргэний барилга байгууламжийн тоо, хїчин чадал багтаамжийн

тооцоонд, зэргэлдээ хот, суурингаас 2 цагт багтан эдгээр объектуудад хїрэлцэн ирэх боломж-

той хїмїїс болон тухайн хотод тїр оршин сууж байгаа хїмїїс, жуулчид бусад хїмїїсийг

хамруулан тооцож тєлєвлєнє. Харин жижиг, дунд хотын тухайд эдгээр объектуудад хїрэлцэн

ирэх хїмїїсийн хугацааг 1 цагаас хэтрэхгїй байхаар тооцно.

5.3. Хот, тосгоны олон нийт, иргэний барилга байгууламжид ердийн хєсєг, тээврийн хэрэгсэл,

явганаар хїрэлцэн очих хугацаа 30 минутаас ихгїй байна.

5.4. Олон нийт, иргэний барилга байгууламжийн хїн амд їйлчлэх хїрээний зай хэмжээг 7 дугаар

хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.


Албан газар, їйлдвэр, їйлчилгээний объектууд Їйлчлэх хїрээ “м” - ээр

Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага:* Том хотод Хєдєєгийн суурин, тосгон, бага хотод Ерєнхий боловсролын сургууль Бие бялдар чийрэгжїїлэлтийн тєв Орон сууцны хорооллын биеийн тамир, спортын тєв Нэгдсэн эмнэлэг, дїїргийн эрїїл мэндийн тєв, тэдгээрийн салбар** Хэсгийн эмнэлэг, амбулатори Хїнсний зах Эмийн сан Нутаг дэвсгэрийн чанартай худалдаа, нийтийн хоол, ахуйн їйлчилгээний цэг салбар: Хотод Орон нутгийн суурин, тосгонд Холбооны салбар, хадгаламжийн банкны салбар

300 500 500 500 1500

1000 500-750

500 500

500 1000 800

* Энэхїї їйлчлэх хїрээ нь сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн тусгай зориулалтын тєрєлжсєн

сургуулиуд, цэцэрлэг яслид хамаарахгїй, харин суурин газар, хоторхуу сууринд ерєнхий

боловсролын сургуулийн їйлчлэх хїрээг тєслийн даалгаврын дагуу тогтооно.

БНбД 30.01.04

21

** Тосгон, хоторхуу суурингийн нэгдсэн эмнэлэг, амбулатори, эмэгтэйчїїд – эх барихын байр,

эмийн сан хїртэл явганаар, ердийн хєсєг, тээврийн хэрэгслээр хїрэлцэн очих хугацаа

30 минутаас хэтрэхгїй байна.

Тайлбар:

1. Уур амьсгалын I, IIА бїсэд хїснэгтэд заасан їйлчлэх хїрээний хэмжээг 30%-иар бууруулж

тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. .

2. Ерєнхий боловсролын сургуулийн бага ангийн сурагчдын явах замыг, хурдны зам, гол

гудамж замтай нэг тївшинд огтлолцохоор тєлєвлєхийг хориглоно.

5.5. Олон нийт, иргэн, їйлдвэр, їйлчилгээний барилгын хананаас улаан шугам хїртэлх зайг

8 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.


Нийгмийн їйлдвэр, їйлчилгээний барилга

байгууламжийн эдэлбэр газар

Нийгмийн їйлдвэр, їйлчилгээний барилгын эдэлбэр газраас, (м-ээр)

Улаан шугам хїртэл Орон сууцны

хана хїртэл

Ерєнхий боловсролын сур- гууль, сургуулийн ємнєх насны

хїїхдийн болон эмнэлгийн барилга хїртэл

Хотод Хєдєє орон

нутагт

Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилга байгууламж ЕБС-ийн барилгын хананаас

25 10 Агааржуулалт ба гэрэлтїїлгийн нормоор

тєлєвлєнє

Хоёрдогч тїїхий эд авах цэг

Галын депо Оршуулгын болон цогцос чандарлах газар Чандарласны дараах оршуулах газар

-

10

6

6

-

10

6

6

20

-

300

100

50

-

300

100

Тайлбар:

1. Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилга болон эмнэлгийн барилгыг хурдны замын

дэргэд барихыг хориглоно.

2. Хоёрдогч тїїхий эд авах цэгийг ногоон зїлэгжїїлсэн зурвасаар тусгаарлаж, тусдаа орох

замтай тєлєвлєнє.

2. Эмнэлгийн паталоги - анатоми, халдвартай ба халдваргїй євчтний байр болон аж

ахуйн бїсийн эдэлбэр газар руу орох тусдаа орц, зам тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

22

Зургаа. Хот, тосгоны гудамж, замын сїлжээний тєлєвлєлт

6.1. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэр, архитектур-орон зайн зохиомжийн хєгжлийн тєслийг

боловсруулахдаа гудамж, замын сїлжээтэй нь нягт уялдуулан тєлєвлєнє. Гудамж, замын

сїлжээ нь хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийн їїргийн бїсїїдийн хоорондын уялдаа, тэдгээрийн

харилцан таталцлын їндсэн тэнхлэг болж, орон зайн зохион байгуулалтын нэгдсэн системийн

салшгїй хэсэг байна.

6.2. Гудамж, замын сїлжээг нэгдсэн систем байхаар тєлєвлєнє. Гэхдээ хот, тосгоны орон зайн

тогтолцоо, хїн амын єсєлт, дугуйтай болон явган зорчигч, тээврийн хєдєлгєєний эрчим,

тэдгээрийн байнга єсєн тэлж байх явцтай уялдуулна.

6.3. Хот, тосгоны гудамж, замын сїлжээг бїрдїїлэх їндсэн элементїїд болох зорчих хэсэг, явган

хїний зам, нийтийн тээврийн хэрэгслийн зогсоол, дугуйн зам, хєдєлгєєн тусгаарлах зурвас,

аюулгїйн тойрог, ногоон байгууламж, тээврийн хэрэгслэлийн зогсоол, явган хїний гарц, газар

доорхи инженерийн байгууламж, гадаргуугийн усыг зайлуулж, дамжуулах байгууламж зэргийг

хамруулан иж бїрнээр тєлєвлєнє.

6.4. Хот, тосгоны гудамж, замын зориулалтыг 9 дїгээр хїснэгтэд заасны дагуу ангилан тєлєвлєнє.


¹ Ангилал Тодорхойлолт Зэрэглэл Гудамж-замын їндсэн зориулалт 0 1 2 3 4

1 Хурдны зам

Бїрэн буюу хэсэгчилсэн хяналттай, уулзварууд нь ихэнх тохиолдолд янз бїрийн тєвшинд тєлєвлєгд- сєн авто машины хєдєлгєє нийг саадгїй нэвтрїїлэх зориулалт бїхий замыг хурдны зам гэнэ.

-

Хотоос онгоцны буудал, амралтын газар, хоторхуу суурин, хотын алслагдсан дїїрэг, улс, олон улсын чанартай замд нийлэх зэрэг єндєр хурдтай тээврийн хэрэгслийн хєдєлгєєнд зориулагдана. Явган хїний зам, тємєр замтай нэг тївшинд огтлолцохыг хориглох зэрэг хурдны замын техникийн шаардлагууд хангагдсан байна.

2 Гол гудамж, зам

Хот, тосгоны тээврийн хєдєлгєєний їндсэн ачааллыг нэвтрїїлэх зориулалттай гудамж замыг хотын гол гудамж, зам гэнэ.

I зэрэглэлийн гол гудамж,

зам

Хот, тосгон бїрдїїлэгч їндсэн элементїїдийг холбож, хот суурины доторхи тээврийн хєдєлгєєний їндсэн ачааллыг нэвтрїїлнэ. Тємєр замтай нэг тївшинд огтлолцохгїй. Хотын дотор тээврийн хэрэгслийн бїх тєрєлд зориулагдана.

II зэрэглэлийн гол гудамж,

зам

Энэ гудамж зам нь ихэнх тохиолдолд тємєр замтай янз бїрийн тївшинд огтлолцоно. Гїйцэтгэх їїргийн хувьд I зэрэглэлийн замтай ижил боловч хєдєлгєєний эрчим бага байна.

3 Туслах гудамж, зам

Їїргийн бїсїїдийн доторх хєдєлгєєнийг нэвтрїїлж, гол гудамж, замтай холбоно. Гол гудамж замын хєдєлгєєнийг зохицуулан хуваарилах зориулалттай байна.

I зэрэглэл Барилгажсан орчны тээврийн хэрэгслэлийг нэвтрїїлнэ.

II зэрэглэл Барилгажаагїй орчны тээврийн хэрэгслэлийг нэвтрїїлнэ.

4 Нутаг дэвсгэ- рийн зам

Эзэмшил нутаг дэвсгэрийн доторхи гудамж замыг хэлнэ.

тосгоны нутаг дэвсгэрийн гол гудамж, зам

Жижиг суурин газрын хєдєлгєєний їндсэн ачааллыг нэвтрїїлнэ.

Нутаг дэвсгэрийн туслах гудамж, зам

Жижиг суурин газрын болон нутаг дэвсгэрийн нийт хєдєлгєєнийг хуваарилна.

Явган хїний гудамж, зам

Зєвхєн явган хїн зорчиход зориулагдана. (Автомашины замын дагуу баригдсан явган хїний зам энд хамаарахгїй)

Дугуйн зам Дугуйт тэшїїр ба дугуйтай хїн зорчиход зориулагдана. Орон сууцны хорооллын гудамж, зам

Сууцны хорооллын доторх хєдєлгєєнийг нэвтрїїлнэ.

Їйлдвэр аж ахуйн газ- рын болон бусад гудамж, зам

Їйлдвэр аж ахуйн газар ба тусгай эзэмшлийн нутаг дэвсгэр дэх хєдєлгєєнийг нэвтрїїлнэ.

БНбД 30.01.04

23

Тайлбар:

1. Хотын газар нутгийн хэмжээ, тєлєвлєлтийн онцлог, замын зэрэглэлээс хамаарч энэхїї

ангилалын гудамж, замыг тїївэрлэн сонгохыг хориглоно. Бага хот, суурингуудын гудамж,

замыг нутаг дэвсгэрийн замтай адилаар сонгоно.

2. Орон сууц, їйлдвэрийн барилга байгууламж, олон нийт, иргэний барилга байгууламжийн

эдэлбэр газрыг энэхїї нормын зєвлємжийн 14 дїгээр хавсралтыг їндэслэн тєслийн

даалгаврын тооцоогоор тогтоосон тээврийн хэрэгслийн бие даасан зогсоолтой байхаар

тооцож тєлєвлєнє.

3. Орон сууц буюу ажлын байрнаас нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгслийн буудал хїртэл

400м-ээс багагїй байна.

4. Нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгслийн буудал хоорондын зай 600м-ээс багагїй байна.

6.5. Гудамж замын сїлжээ нь тээврийн хэрэгслийн хєдєлгєєний аюулгїй байдлыг хангаж, иргэд

богино хугацаанд тохь тухтай зорчих шаардлагад нийцсэн байх ёстой. Суурьшлын бїсээс

хїмїїс нэгдсэн їйлчилгээний цогцолборын тєв хїртэл нийтийн тээврийн хэрэгслээр зорчих

хугацаа их хот, том хотод 30 минут, бусад хот сууринд 20 минутаас ихгїй байна.

6.6. Хот, суурины тээврийн хэрэгслийн хангамж болон автомашины зогсоол, тээврийн товчоо,

техникийн зах, засвар їйлчилгээний цэг, гаражийн хэрэгцээг тєлєвлєхдєє 1000 хїн тутамд

125 - 150 тээврийн хэрэгсэл ногдохоор тооцно.

Тайлбар: Орон нутгийн онцлогтой уялдуулан энэ тооцоог 20% хїртэл нэмэгдїїлэх буюу

хорогдуулан тєлєвлєж болно.

6.7. Суурьшлын бїсэд хурдны замыг зєвхєн техник-эдийн засгийн тооцоо, їндэслэлийн дагуу

тєлєвлєнє.

Гадна тээврийн замын сїлжээний тєлєвлєлт

6.8. Тємєр зам, авто зам, усан зам, агаарын тээврийн зорчигчдын буудал нь хотын тєв,

буудлуудын хооронд, суурьшлын болон їйлдвэрийн бїстэй тээврийн сїлжээгээр холбоотой

байх ёстой.

Тайлбар: Техник-эдийн засгийн тооцоог їндэслэн хот, тосгоны нисэх онгоцны буудлыг

байгуулна. Техник-эдийн засгийн тооцоонд энэхїї нормын 7 дугаар хавсралтын шаардлагыг

тусгасан байх ёстой.

6.9. Тємєр замын ачаа, тээш ангилж, ялган хуваарилах станцыг хот, тосгоны дэвсгэр нутгийн

гадна байрлуулна. Тємєр замын болон автозамын тээврийн зорчигчдын техникийн станц,

нєєц хєдєлгїїрийн парк, ачаа тээшийн станц, чингэлэгийн талбайг суурьшлын бїсийн гадна

тєлєвлєнє. Агуулах, удаан хугацаагаар хадгалах задгай барааны талбайг нийтийн аж ахуйн

агуулахын бїсэд тєлєвлєнє.

6.10. Их хот, том хотын захын бїсэд, дамжин єнгєрєх галт тэргийг нэвтрїїлэхэд зориулсан ачаа

тээш ангилж ялгах, ачаа буулгах станц бїхий тємєр зам байх ёстой. Тєв замын хєдєлгєєн

цагт 10 цуваанаас илїї гарах тохиолдолд нэмэлт зам тєлєвлєнє.

6.11. Тємєр зам хоорондоо єєр єєр тївшинд огтлолцохдоо дараах шаардлагыг хангасан байна.

Їїнд:

I, II зэрэглэлийн зам – хїмїїсийн оршин сууж буй суурингаас гадна, хот орчмын бїсэд;

III, IV зэрэглэлийн зам – суурьшлын бїсийн гадна байх ёстой.

БНбД 30.01.04

24

Тємєр зам, хотын гудамж, авто зам болон цахилгаан тээврийн хэрэгслийн замтай нэг

тївшинд огтлолцох уулзварыг холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.

Тємєр замын тэнхлэгээс сууцны барилгын эдэлбэр газрын талбай хїртэл 100 м-ээс багагїй

зайтай, цэцэрлэгжсэн талбай хїртэл 50 м-ээс багагїй зайтай байна.

6.12. Орон сууцны хорооллын эдэлбэр газраас тємєр зам хїртэлх ариун цэврийн хамгаалалтын

бїсийн єргєн 50 м-ээс багагїй байна. Ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийн эдэлбэр газрын

50 хїртэл хувь нь зїлэгжсэн байна. Ачаа тээш ангилж,ялган буулгах єртєєнєєс сууцны

барилга байгууламж хїртэлх зайн хэмжээг ачаа эргэлтийн хэмжээ, ачааны тэсэрч дэлбэрэх

аюул, галын аюулгїй байдал болон бусад онцлог шинж чанартай нь уялдуулан тооцож

тогтооно. Ариун цэврийн хамгаалалтын бїс дэх тємєр замын ус зайлуулах зурвасын гадна

автозам, гараж, автомашины зогсоол, агуулах, нийтийн аж ахуйн объектууд байрлуулан


6.13. Хурдны зам, I, II зэрэглэлийн замын далангийн ирмэгээс барилгажилт хїртлэх зай хэмжээг

энэхїї нормын 10 дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

Тээврийн хэрэгслийн дуу чимээнээс тусгаарлах зорилгоор эдгээр замын дагуу 10м-ээс

багагїй єргєнтэй ногоон зурвас тєлєвлєнє.

6.14. Хотоос хот орчмын амралтын бїс, онгоцны буудал, суурин газарт очих замын єргєнийг

тухайн замаар 1 цагийн дотор зорчих хоёр талын тээврийн хэрэгслийн хєдєлгєєний тооцоо

болон энэхїї нормын 10 дугаар хїснэгтэд заасны дагуу тєлєвлєнє.

6.15. Онгоцны буудлын навигацийн тєхєєрємжийн хэвийн ажиллагаа болон нислэгийн аюулгїй

байдалд сєрєг нєлєє їзїїлж болох буудлын эдэлбэр газарт байрлуулах єндєр хїчдэлийн

цахилгаан дамжуулах шугам, радио релейний байгууламжийг иргэний нисэхийн удирдах

газартай зєвшєєрєлцєж, энэхїї нормын заавал мєрдєх 7 дугаар хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.

6.16. Усан замын боомтыг суурьшлын бїсийн гадна байрлуулна. Тусгай зориулалтын ачаа ачих,

буулгах, хадгалах далайн буюу гєл мєрний боомтын хилээс орон сууцны барилгажилт

хїртлэх зайг доор зааснаас багагїй байхаар тєлєвлєнє. Їїнд:

Тоос ихээр бужигнадаг ачаа эргэлтийн станцбн хилээс 300м

Амархан асах, шатах, шингэн хадгалдаг 1 дїгээр

зэрэглэлийн агуулахаас 200 м

2 ба 3 дугаар зэрэглэлийн агуулахаас 100 м

Агнуурын газар дээрээ загас боловсруулдаггїй

загас агнуурын боомтоос 100 м.

Тайлбар:

1. Боомтын эдэлбэр газарт гол мєрєн рїї салаалсан зам болон галын машины їйл ажиллагаа

явуулахад зохицсон зам талбай тєлєвлєнє.

2. Зорчигч, ачаа эргэлт багатай боомтод ачаа, хїн тээврийн нэгдсэн зогсоол тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

3. Боомтын зогсоолын єргєн 150 м-ээс багагїй байна. Їйл ажиллагааны онцлогоос хамаарч,

энэ єргєнийг зургийн даалгаврыг їндэслэн єргєсгєж, тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

4. Боомтын эдэлбэр газарт байрлах шатах, тослох материалын агуулахыг сууцны барилга,

амралтын байр, онгоцны зогсоол зэрэг барилга байгууламжаас 500 м зайд байрлуулна.

5. Усан замын навигацийн тєхєєрємжтэй бїсэд барилга байгууламж шинээр барих буюу

хуучныг сэргээн шинэчлэх нєхцєлд холбогдох тєрийн захиргааны байгууллагуудтай

зєвшєєрєлцсєний їндсэнд гїйцэтгэнэ.

БНбД 30.01.04

25

6.17. Спортын болон хувийн жижиг онгоцны зогсоолыг хотын суурьшлын бїс, нийтийн амралтын

бїсийн гадна, хотын захын бїсэд байрлуулна. Онгоц хадгалах эдэлбэр газрын хэмжээ хувийн

нэг онгоцонд 27 м 2 , спортын онгоцонд 75 м 2 байна.

Гудамж, замын сїлжээний тєлєвлєлт

6.18. Гудамж, замын сїлжээг, тээврийн хэрэгсэл, дугуйтай ба явган зорчигчийн хєдєлгєєний

эрчимжилт, нутаг дэвсгэрийн зохион байгуулалт, орон зайн зохиомж, орчны барилга

байгууламжийн байршил, архитектуртай нь уялдуулан, тасралтгїй єсєн хєгжих

хєдєлгєєнтэй нэгдсэн систем байхаар тооцож, тєлєвлєнє. Гудамж, замын тооцооны

їзїїлэлт болон гудамж замын ирмэгээс орон сууцны барилгын эдэлбэр газрын улаан шугам

хїртлэх хэмжээг энэхїї бїлгийн 10 дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

6.19. Гол гудамж, замын зорчих хэсгийн ирмэгээс барилгажилтын улаан шугам хїртлэх зай

50 м-ээс багагїй байна.

6.20. I зэрэглэлийн гол гудамж, замыг хотын тєв, томоохон їйлдвэрийн газар зэрэг хїн амын

хєдєлгєєн ихтэй орчин болон хотын тєвийн замтай уялдуулан тєлєвлєнє. II зэрэглэлийн

гол гудамж, замын бусад замтай огтлолцсон уулзваруудын хоорондох зай 800 м-ээс багагїй

байх ёстой. Явган хїн зам хєндлєн гарах гарцыг орчинтой нь уялдуулан тєлєвлєнє.

Гол гудамж, замын дагуух барилгажуулалтын тээврийн їйлчилгээнд зориулж 7 метрийн

єргєнтэй нэг урсгалтай дагавар зам тєлєвлєнє. Гэхдээ єргєтгєл, шинэчлэлт хийх їед эдгээр

барилгажуулалтын хэрэгцээг зэрэгцээ гудамж, замаар явуулан хангах боломж бїрдсэн

нєхцєлд дагавар зам тєлєвлєхгїй байхыг зєвшєєрнє.

6.21. I ба II зэрэглэлийн гол гудамж, замын дагуу дугуйтай хїн зорчих тусгай зурвас зам тєлєвлєж

болно. Нийтийн амралтын бїс болон цэцэрлэгт хїрээлэнд, явган хїний замаас тусдаа

дугуйтай хїн зорчих зам тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Дугуйтай хїн зорчих зам хоёр урсгалтай

байж болно. Хєдєлгєєний аюулгїй байдлыг хангах їїднээс энэ замыг автомашин зорчих

хэсгийн хашлага, модноос 0.75 м-ээс, явган хїний замаас 0.5 м-ээс, зам дагуух автомашины

болон нийтийн тээврийн зогсоолоос 1.5 м-ээс багагїй зайтай тєлєвлєнє.

5.22. Гол замын зорчих хэсгийн уулзварын эргэлтийн радиусыг доор зааснаас багагїйгээр

тєлєвлєнє.Їїнд:

I-II зэргийн гол гудамж, замд 15 м

Хороолол доторхи замд 8 м

Тээврийн хэрэгслийн талбайд 15 м байна.

Тайлбар:

1. Тухайн тєлєвлєлтийн онцлогоос хамаарч, замын зорчих хэсгийн радиусыг гол гудамж

замд 12 м, хорооллын доторхи замд 5м, тээврийн хэрэгслэлийн талбайд 8 м хїртэл

багасгаж тєлєвлєхийг зєвшєєрєх боловч, тээврийн хэрэгслийн ашиглалтын їеийн техникийн

шаардлагатай уялдуулна.

6.23. Гудамж замын уулзвар болон явган хїний гарц дээр харааны гурвалжинг (“метр”-ээр)

тєлєвлєнє. Гурвалжингийн хэмжээ нь “тээвэр – тээвэр” байх їед 40 ба 60 км/цаг хурдтай

тохиолдолд 25 х 40; “явган зорчигч - тээвэр” байх їед 25 км/цаг хурдтай тохиолдолд 8 х 40;

40 км/цаг хурдтайд 10 х 50 м байна.

Харааны гурвалжин дотор барилга байгууламж, тїр байгууламж,(тєрєл бїрийн мухлаг,

рекламын самбар, архитектурын жижиг хэлбэрїїд гэх мэт.), 0.5 м-ээс єндєр мод, бут

байрлуулахыг хориглоно.

БНбД 30.01.04

26

6.24. Барилгажсан орчны гол гудамж, замын нэг тївшинд байх явган хїний гарцын хоорондын зай

200 м-ээс багагїй байна. Харин єєр єєр тєвшин дэх явган хїний гарцын хоорондын зай

хурдтай зам, хурдтай тємєр замд 400м–ээс багагїй, I зэрэглэлийн гол гудамж, замд 300м–

ээс багагїй байна.

Тайлбар:

1. Барилгажсан орчны гудамж, замын нэг тївшинд байх явган хїний гарцыг 300м-ээс, єєр

єєр тївшин дэх явган хїний гарцыг хурдтай зам, хурдтай тємєр замд 800м-ээс ихгїй,

тасралтгїй хєдєлгєєнтэй гудамж, замд 400м-ээс ихгїй тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

2. Хєдєлгєєний зохицуулалттай гудамж замын гарцаар цагт 3000-аас дээш явган зорчигч

хєндлєн гарах тооцоо гарч байвал явган хїний гарцыг 2 єєр тєвшинд тєлєвлєнє.

3. Засаг захиргаа, олон нийтийн болон худалдааны тєв, зочид буудал, театр, їзэсгэлэнгийн

танхим, худалдааны захуудад хамгийн их ачаалалтай їед 1 м 2 талбайд 0.8 хїн ногдож

байвал эдгээр байгууламжийн дэргэд явган хїний гарцыг 2 тєвшинд тєлєвлєнє.

10 дугаар хїснэгт Гудамж замын тєлєвлєлтийн тооцооны їндэслэл

Гудамж замын зэрэглэл

Хєд

єл

гєє

- ни

й то

оц

оот

ху

рд

, км

/цаг

Зам

ын н

эг

зурва

сны

єрг

єн,

м

За

мы

н эг

нээн

ий

тоо

То

йруу

гийн

ха

мги

йн б

ага

ра

диу

с, м

Хам

гийн

их

даг

уу н

ал

уу,

%

Явг

ан з

ам

ын

єрг

єн,

м

Гуд

ам

ж,

зам

ын

ирм

эгээ

с ор

он

сууц

ны

эд

элб

эр г

азр

ын

улаа

н ш

угам

хї

ртэ

лх

зай,

м

Хурдны зам Гол гудамж зам:

I зэрэглэлийн зам II зэрэглэлийн зам

Туслах гудамж зам: I зэрэглэлийн зам II зэрэглэлийн зам

Нутаг дэвсгэрийн зам: 1.Тосгон болон нутаг

дэвсгэрийн гол гудамж, зам

2.Нутаг дэвсгэрийн туслах гудамж, зам

Явган хїний гудамж, зам Дугуйн зам Орон сууцны хорооллын гудамж зам Їйлдвэр аж ахуйн газар болон бусад гудамж, зам

120

100 80

7050

60

30

- 20

40

40

3.75

3.75 3.50

3.50 3.50

3.50

3.00

1.50 1.50

3.00

3.50

4-8

4-8 2-6

2-42

2-3*

2

тооцоогоор 1-2

2-3

2

600

600 400

250 250

150

50

- 30

90

150

30

5060

6060

60

80

4040

70

70

-

4.5 3.0

2.25 3.0

1.5

1.5

тєслєєр тєслєєр

1.5

1.5

80

8070

6050

20-25

15-20

тєслєєр тєслєєр

* нэг чиглэлийн замын урсгалын дагуух орон зайд суудлын авто хєсєг зогсохоор тооцож,

тєлєвлєж болно.

Тайлбар:

1. Гудамж, замын єргєнийг тээврийн хэрэгсэл, явган зорчигчийн хєдєлгєєний эрчим болон

эрїїл ахуй-ариун цэврийн, иргэний хамгаалалтын шаардлагатай уялдуулан хєндлєн

байрлуулах газар доорхи шугам сїлжээ, явган зам, гарц зэргийн тооцоог їндэслэн тогтооно.

2. Тэгш бус гадаргуутай буюу шинэчлэн засварлаж байгаа хурдны болон тасралтгїй

хєдєлгєєнтэй гудамж, замын тойруугийн радиусыг багасгаж, дагуух налуугийн тооцоот

хурдыг 10 км/цаг-аас багасгах зарчмаар геометрийн элементэд єєрчлєлт оруулж болно.

3. Их хот, том хотын гудамж, замын нийтийн тээврийн хэрэгсэл, ачааны машин явах замын

зурвасын єргєнийг 4м-ээр, хєдєлгєєний эрчимжилт 40 нэгж/цагаас дээш нєхцєлд зорчих

хэсгийн єргєнийг 8м-ээс ихгїйгээр тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Хэрэв гол гудамж замаар

БНбД 30.01.04

27

зонхилон зорчих тээврийн хэрэгсэл нь ачааны машин байвал зорчих зурвасыг 4 м хїртэл

єргєсгєж болно.

4. Уур амьсгалын I бїсэд гол гудамж, замын дагуух налуугийн хэмжээг 10%-иар багасгаж

тєлєвлєнє.

5. Явган хїний замын зорчих хэсгийн талбайд мухлаг, сандал байрлуулахыг хориглоно. Хэрэв

явган хїний хєдєлгєєн 50 хїн/цагаас бага байвал хоёр талын явган хїний замын зорчих

зурвасыг 1 м єргєнтэй тєлєвлєж болно.

6. Аливаа саадтай тулсан явган хїний замын тулсан хэсгийн єргєнийг 0.5м-ээс багагїйгээр

єргєсгєж тєлєвлєнє.

7. Гол гудамж, замыг тухайн хот, тосгоны ирээдїйн хєгжилтэй уялдуулан цаашид иж бїрэн

єргєтгєн хєгжїїлэхээр тооцож, тєлєвлєнє.

8. Шаардлагатай гэж їзвэл зургийн даалгаварыг їндэслэн том, дунд, жижиг хотын гудамж,

замын хэмжээ, техникийн їзїїлэлтийг гол гудамж, замын тївшинд хїргэж тєлєвлєхийг

зєвшєєрнє.

Нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгслийн болон явган зорчигчийн гудамж, замын сїлжээний тєлєвлєлт.

6.25 Нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгслийн багтаамж, хїчин чадал, тєрлийг зорчигчдын

тоо, хэрэгцээ шаардлага, зорчих орон зайн хэмжээг їндэслэн тогтооно. Нийтийн тээврийн

хэрэгслээр зорчигчдын буудлын 1 м 2 талбайд 4 хїн, хот хоорондын хурдан тээврийн

хэрэгсэлээр зорчигчдын буудлын 1 м 2 талбайд 3 хїн ногдохоор тус тус тооцож тєлєвлєнє.

6.26 Нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгсэл зорчих їндсэн гудамж, замыг зорчих хэсэг буюу

хучилтаар нь тусгайлан ялгасан зурвастай байхаар тооцож тєлєвлєнє.

Тайлбар: Хотын гудамж, замын нэвтрїїлэх чадвар хязгаарлагдмал нєхцєлд давхар зам

буюу газрын тївшнээс доогуур хонгилон зам тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

6.27 Їїргийн бїсїїдийн нутаг дэвсгэрийн нийтийн зорчигч тээврийн хэрэгсэлийн гудамж, замын

нягтралыг зорчигч тээврийн эргэлтийн эрчимжилт, ашиглалтын ажиллагаатай нь уялдуулан

тєлєвлєнє. Гэхдээ нягтралын хязгаар 1.5 км/км 2 -аас багагїй байна. Суурьшлын нягтрал

єндєртэй нутаг дэвсгэрт энэ хэмжээг 4.5 км/км 2 хїртэл нэмэгдїїлж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

6.28 Нийтийн зорчигч тээврийн хэрэгсэлийн буудал хїртэл явганаар хїрэлцэн очих зайг 300м-ээс

багагїй байхаар тєлєвлєнє. Харин энэ зай хотын тєвийн олон хїн цуглардаг объектоос

250м-ээс ихгїй, олон нийтийн амралт ба биеийн тамир, спортын бїсэд 800м-ээс ихгїй,

їйлдвэр аж ахуйн ба нийтийн агуулахын бїсэд 400м-ээс ихгїй байх ёстой.

Тайлбар: Хотын алслагдсан бїсэд байрлах суурьшлын бїс, орон сууцны хорооллын

нийтийн тээврийн хэрэгслийн їйлчилгээний зарчимыг зургийн даалгаварын дагуу

тєлєвлєнє.

6.29 Суурьшлын бїс дэх нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгслийн зогсоолын хоорондох зай

400 м-ээс багагїй, харин буухиалан явах нийтийн тээврийн хэрэгслийн тухайд энэ зай

1000 м-ээс багагїй байна. Хїн олноор цугларах объектуудын дэргэдэх нийтийн тээврийн

хэрэгслийн зогсоолын 1 хїнд ногдох талбайг доор зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє. Їїнд: нэг

чиглэлийн хєдєлгєєнтэй нєхцєлд 1.0м 2 , сєрєг хєдєлгєєнтэй нєхцєлд 0.8м 2 , билчир орчны

хуваарилах талбайтай уулзварт 0.5м 2 , буухиалан явах тээврийн хэрэгслийн тєвийн болон

эцсийн буудлын талбайд 0.3м 2 байна.

БНбД 30.01.04

28

Тээврийн хэрэгсэлийн їйлчилгээ, гаражийн байгууламжийн тєлєвлєлт

6.30 Суурьшлын бїс болон тїїнтэй залгаа їйлдвэр, аж ахуйн бїсийн эдэлбэр газарт тээврийн

хэрэгсэлийн гараж, ил зогсоол тєлєвлєнє. Гараж, ил зогсоолын хїчин чадлыг тухайн эдэлбэр

газарт хамрагдах нийт суудлын автомашины 90%-ийг хамрахаар тооцно. Ил зогсоол, гаражид

явганаар хїрэлцэн очих зайн хэмжээ 800м-ээс ихгїй , гидрогеологи, газар зїйн тааламжгїй

орчинд энэ зай 1500 м-ээс ихгїй байна.

Суудлын автомашины тїр зогсоолын хїчин чадлыг суудлын автомашины тооцоот паркийн

70 %-ийг хамрахаар тооцож тєлєвлєнє. Їїнд:

- Сууцны хороололд - 25%

- Їйлдвэр аж ахуйн агуулахын бїсэд - 15%

- Хотын олон нийтийн, нийгмийн їйлдвэрлэл

їйлчилгээний тєрєлжсєн тєвїїдэд - 15%

- нийтийн амралтын бїсэд - 15%

Тайлбар:

1. Суурьшлын бїсийн гадна суудлын автомашины тооцоот паркын 10-15%-ийг улирлын

чанартай гараж, ил зогсоол хэлбэрээр тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

2. Автомашины гараж, ил зогсоолын хїчин чадлыг тогтоохдоо мотоцикл, мотороллер, моторт

дугуй, мопед зэрэг жижиг тээврийн хэрэгсэл хамрагдахаар тооцож тєлєвлєнє. Тооцоог

зургийн даалгавараар тогтооно.

3. Сууцны хороололтой холбогдох гудамж, замын дагуу автомашины тїр буюу байнгын

зогсоол тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

6.31 Орон сууцны хороолол, бичил хорооллын нутаг дэвсгэрийн газар доорхи орон зайд 1000

хїн тутамд 25-аас багагїй автомашины байр гаргаж тєлєвлєнє. Мєн суудлын автомашины

гаражыг сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэгийн хэвтэж эмчлїїлэх байрын барилга байгууламжаас

бусад орон сууц, олон нийт, иргэний барилгын эзлэхїїнд оруулах буюу нэмэгдлээр

барихаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

Тайлбар: Газар доорхи орон зайд болон барилгын эзлэхїїнд оруулан барих гараж, мєн

тахир дутуу иргэдийн тээврийн хэрэгслийн гаражыг БНбД 31-01-01, БНбД31-03-03 болон

тєслийн даалгаварын дагуу тєлєвлєнє. Тахир дутуу иргэдийн тээврийн хэрэгслийн гаражыг

орон сууцны орцны ойролцоо хамгийн ойр зайнд байрлуулна. Гаражын хїчин чадлыг

тєслийн даалгавараар тогтооно.

6.32 Автомашины тїр зогсоол хїртэл явган хїрэх зайг доор зааснаас ихгїйгээр тєлєвлєнє.Їїнд:

- Орон сууцны байшингийн орц хїртэл - 150 м

- Нийтийн хоолны газар болон худалдааны

барилгын орц, олон нийтийн буудлын

зорчигчдын танхимын хаалга хїртэл - 200 м

- Хїн амын ахуй їйлчилгээний байгууламж,

засаг захиргааны тєвийн орц хїртэл - 250м

- Цэнгэлдэх хїрээлэн, їзэсгэлэнгийн танхим,

цэцэрлэгт хїрээлэнгийн гол орц хїртэл - 400 м

Суудлын автомашины зогсоолын хїчин чадал, тєлєвлєлтийн тооцоо болон нормативыг

энэхїї нормын зєвлємжийн 14 дїгээр хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

29

6.33. Суудлын автомашины гаражыг олон давхар барилгаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Гаражын

болон ил зогсоолын эдэлбэр газрын нэг автомашинд ногдох талбайг 1 давхар гаражид

12 м 2 -аас, 2 давхар гаражид 18 м 2 -аас, 3 давхар гаражид 14 м 2 -аас, 4 давхар гаражид

12 м 2 -аас, 5 давхар гаражид 10 м 2 -аас, газар дээрхи зогсоолд 20 м 2 -аас багагїй байхаар тус

тус тєлєвлєнє.

6.34. Гаражын хаалга хїртлэх зайн хамгийн бага хэмжээ гол гудамж замын уулзвараас 50 м,

нутаг дэвсгэрийн гудамж замаас 20 м, нийтийн їйлчилгээний тээврийн хэрэгслийн

зогсоолоос 30 м байна. Суудлын автомашины газар доорхи гаражын хаалганаас сууцны

байшингийн цонх, олон нийтийн барилгын ажлын єрєєний цонх, ерєнхий боловсролын

сургууль, хїїхдийн цэцэрлэг, эмнэлгийн барилгын эдэлбэр газрын хил хїртэлх зайн доод

хэмжээ 15 м-ээс ихгїй байна.

Тайлбар: Суудлын автомашины газар доорхи гаражын агаар сорох нїхний норматив,

тооцоог тєслийн даалгаврын дагуу тогтооно.

6.35. Албан байгууллагын автобааз, тусгай зориулалтын автобааз, хот хоорондын тээврийн бааз,

такси бааз, тролейбусны бааз болон улирлын чанартай автомашины бааз, техникийн

їйлчилгээний тєвлєрсєн газар, хєлсєєр їйлчлїїлэх автомашины баазыг хотын їйлдвэрийн

бїсэд байрлуулж, эдэлбэр газрынх нь хэмжээг энэхїї нормын зєвлємжийн 15 дугаар

хавсралтын дагуу тєлєвлєнє.

6.36. Хєнгєн тэрэгний ил зогсоол, гараж, техникийн їйлчилгээний тєвєєс орон сууц, олон нийтийн

барилга болон суурьшлын бїсэд байрласан эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг хїртлэх зайг 11

дїгээр хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.


¹ Барилга байгууламжийн нэр

м-ээс багагїй байх зай хэмжээ Гараж ил зогсоолд байх хєнгєн

тэрэгний зай Техник їйлчилгээний тєвийн хїчин чадал

10 хїртэл 11-50 51-ээс дээш 10 хїртэл 11-30 0 1 2 3 4 5 6

1 2 3 4

5

Орон сууцны барилга Орон сууцны хажуу тал Олон нийтийн барилга Сургууль, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилга Эмчлэн сэргийлэх байгууллагын барилга

10** 10** 10**

15

25

15 10** 10**

25

50

25 15 15

25

*

15 15 15

50

50

25 15 20

*

*

* Зайг ариун цэвэр -эрїїл ахуйн газартай тохиролцож тогтооно.

** Гал тэсвэршилтийн III-IV зэрэгтэй барилгын тухайд энэ зай 12м-ээс багагїй байна.

Тайлбар:

1. Зайн хэмжээ нь орон сууц, олон нийтийн барилгын цонх, сургууль, сургуулийн ємнєх

насны хїїхдийн байгууллагын барилга болон эмчлэн сэргийлэх барилгын эдэлбэр газрын

хилээс гаражын хана буюу задгай зогсоолын хил хїртэл байна.

2. Хэсэгчлэн барих орон сууцны барилгын дагуу байрлах 100-гаас дээш машинтай ил

зогсоол хїртлэх зай 50 м-ээс багагїй байна.

3. Гал тэсвэршилтийн I-II зэрэгтэй гаражын барилгын цонхгїй буюу хаалга нь орон сууц,

олон нийтийн барилга руу чиглэхээр бол зайг 25 % хїртэл багасгаж тєлєвлєхийг

зєвшєєрнє.

БНбД 30.01.04

30

4. 100 –гаас дээш хєнгєн тэрэг хадгалах хїчин чадалтай гараж буюу ил зогсоол, 30-аас дээш

засвар техникийн їйлчилгээний цэгтэй техник, їйлчилгээний тєвийг їйлдвэрийн бїсэд,

гэхдээ орон сууцны барилгаас 50 м-ээс багагїй зайтай байрлуулна. Уг зайн хэмжээг эрїїл

ахуй -ариун цэврийн газартай тохиролцон тогтооно.

5. 10-аас дээш машины гаражын энэ зайн хэмжээг интерполяцийн зарчмаар тєлєвлєхийг

зєвшєєрнє.

6. Модноос бусад тєрлийн материалаар баригдсан нэг давхар хувийн сууцны гаражыг

зоорийн хэлбэрээр тусгаарлан барихаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

6.37. Техникийн їйлчилгээний станцын 1 цэгт 200-аас багагїй автомашин їйлчлїїлэхээр тооцож

тєлєвлєнє. Їйлчилгээний 10 цэгтэй техникийн їйлчилгээний тєвийн эдэлбэр газрын хэмжээ

0.1 га байна. 10-аас дээш їйлчилгээний цэгтэй газрын эдэлбэр газрын хэмжээг тєслийн

даалгаврын дагуу тєлєвлєнє.

6.38. Шатахуун тїгээх газрын цэнэглэх хошуу бїрт 1200 автомашин ногдохоор тооцож тєлєвлєнє.

ШТС-ийн 2 хошуунд 0.1 га, 5 хошуунд 0.2 га, 7 хошуунд 0.3 га, 9 хошуунд 0.35 га, 11

хошуунд 0.4 га эдэлбэр газар ногдохоор тус тус тєлєвлєнє.

6.39. Шингэн тїлш хадгалах газар доорхи сантай шатахуун тїгээх станцаас сургалт хїмїїжлийн

барилга байгууламж, дотуур байртай сургууль, хэвтэж эмчлїїлэх хэсэгтэй эмчлэн сэргийлэх

барилга байгууламжийн эдэлбэр газрын хил буюу орон сууц, олон нийтийн барилга

байгууламжийн хана хїртэл 50м-ээс багагїй зайтай байна. Энэ зай хэмжээг шатахуун тїгээх

газрын тїгээх хошуу болон шингэн тїлш хадгалах газар доорхи сантай байрлалаас нь

хамааралтай тогтооно. Хэрэв шатахуун тїгээх газар нь хоногт 500-гаас илїїгїй зєвхєн

суудлын автомашин цэнэглэх бол тухайн объект хїртэлх зай хэмжээг 25м хїртэл бууруулан

тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Тэгэхдээ эдгээр нормыг галын аюулгїйн болон нефтийн барилга

байгууламжийг тєлєвлєх норм дїрэмтэй уялдуулж сонгоно.

Долоо. Инженерийн шугам сїлжээний тєлєвлєлт

Усан хангамж , ариутгах татуурга

7.1. Ус цэвэрлэх байгууламжийн эдэлбэр газрын хэмжээг, хїчин чадлаас нь (мян.м 3 /хон)

хамааруулж дараах тооцооноос ихгїйгээр сонгож тогтооно. Їїнд:

0.8 мян.м 3 /хон хїртэл - 1га

0.8-12 мян.м 3 /хон - 2га

12-32 мян.м 3 /хон - 3га

32-80 мян.м 3 /хон - 4га

80-125 мян.м 3 /хон - 6га

125-250 мян.м 3 /хон - 12га

250-400 мян.м 3 /хон - 18га

400-800 мян.м 3 /хон - 24га

7.2. Бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн эдэлбэр газрын хэмжээг 12 дугаар хїснэгтэд зааснаас

ихгїйгээр тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

31


Бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн хїчин чадал

мян.м 3 /хон

Эдэлбэр газрын хэмжээ, га Цэвэрлэх байгууламж

Лагийн талбай Бохир усны гїн цэвэрлэгээ,

биологийн цєєрєм 0.7 хїртэл 0.5 0.2 - 0.7-17 4 3 3 17-40 6 9 6 40-130 12 25 20 130-175 14 30 30 175-280 18 55 -

Тайлбар. Хоногт 280 мян.м 3 -ээс дээш хїчин чадалтай цэвэрлэх байгууламжийн эдэлбэр

газрын хэмжээг эрїїл ахуй-халдвар судлалын хяналтын байгууллагатай зєвшилцсєний

їндсэн дээр тогтоосон журмын дагуу боловсруулсан ижил тєстэй байгууламжийн тєслєєр

буюу мэргэжлийн байгууллагын єгєгдлєєр тєлєвлєнє.

7.3. Ариутгах татуургын бие даасан системтэй цэвэрлэх байгууламжийн эдэлбэр газрын болон

ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийн хэмжээг холбогдох норм дїрмийн дагуу хєрсний

нєхцєл, бохир усны хэмжээнээс хамааруулан 0.25 га-гаас ихгїй байхаар тєлєвлєнє.

7.4. Ариутгах татуургын тєвлєрсєн системгїй газарт орон нутгийн ариун цэвэр-эрїїл ахуйн

хяналтын байгууллагатай зєвшилцсєний дагуу бохир усны халих байгууламжийг тєлєвлєнє.

Ус зайлуулах, халих байгууламжийн эдэлбэр газрын ба ариун цэврийн хамгаалалтын

бїсийн хэмжээг 12 дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

Хот, тосгоны ариун цэвэр, эрїїл ахуйн цэвэрлэгээ

7.5. Том хот болон улсын чанартай амралт, сувилалын газарт ахуйн хог хаягдлыг техник- эдийн

засгийн їндэслэлийн дагуу їйлдвэрийн аргаар боловсруулах їйлдвэрийн газартай байхаар

тєлєвлєнє.

Ахуйн хог хаягдал хуримтлуулах хэмжээг энэхїї нормын 16 дугаар хавсралтад зааснаар

тооцохыг зєвшєєрнє.

7.6.1. Ахуйн хог хаягдлыг боловсруулах, халдваргїйжїїлэх, тээвэрлэх байгууламжийн болон

їйлдвэрийн эдэлбэр газрын ба ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийн хэмжээг энэхїї бїлгийн

13 дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

Инженерийн шугам сїлжээний байршил

7.7. Инженерийн шугам сїлжээг ихэвчлэн гудамж, замын дагуу, улаан шугаман дотор, тусгаарлах

зурваст дараах байдлаар байрлуулна. Їїнд:

- Авто ба явган хїний зам, тїїний тусгаарлах зурвас доор инженерийн шугам сїлжээг

коллектор, суваг болон хонгил дотор;

- Тусгаарлах зурваст ахуйн болон хур борооны ус, хєрсний ус зайлуулах шугам хоолойг;

- Улаан шугам ба барилгажилтын бїсийн хооронд нам даралтын хийн болон кабелийн

сїлжээ (хїчний, холбооны, дохиололын, диспетчерийн)-г тавина.

Гудамж замын зорчих хэсгийн єргєн 22 м-ээс их їед усны хоолойг гудамжны 2 талд

байрлуулахаар тєлєвлєнє.

7.8. Хатуу хучилттай гудамж, замын зорчих хэсгийг єргєтгєх, шинэчлэн засварлахдаа тїїн доор

байрлаж буй инженерийн шугам сїлжээг тусгаарлах зурвас болон явган хїний замын доор

байрлуулахаар тєлєвлєнє. Техник-эдийн засгийн їндэслэлийн дагуу гудамжны зорчих

БНбД 30.01.04

32

хэсгийн доор инженерийн шугам сїлжээг хэвээр нь байлгаж болох бєгєєд шинээр тавих

шугам сїлжээг сувагт болон хонгилд байрлуулахыг зєвшєєрнє. Тусгаарлах зурвасгїй

гудамжны зорчих хэсгийн доор шинээр инженерийн шугам сїлжээг тєлєвлєхдєє тэдгээрийг

суваг болон хонгилд байрлуулах ёстой.

7.9. Газар доорхи инженерийн шугам сїлжээг нэгтгэн нэг хонгилд дараах тохиолдолд байрлуулж

болно. Їїнд:

Зайлшгїй нэгэн зэрэг байрлуулах 500-900 мм хїртэл диаметртэй дулааны шугам

сїлжээ, 500мм хїртэл диаметртэй ус дамжуулах хоолой, 10-аас дээш холбооны кабель,

10 кВ хїртэл хїчдэлтэй хїчний кабель шугам 10 ширхэгийг;

Гол гудамж, тїїхийн дурсгалт барилга байгууламжийг сэргээн засварлахад;

Гудамж замын хєндлєн хэсэгт шугам сїлжээг байрлуулахад зай хэмжээ нь хїрэлцэхгїй їед;

Гол гудамжнууд ба тємєр замуудын огтолцол дээр;

Тїїнчлэн хонгилд агаар дамжуулах хоолой, ариутгах татуургын даралтат хоолой, бусад

инженерийн шугам сїлжээг байрлуулахыг зєвшєєрнє. Мєнх цэвдэг хєрс тархсан бїсэд

инженерийн шугам сїлжээ, барилга байгууламжийг тєлєвлєхдєє хєрсний цэвдэг байдлыг

хэвээр хадгалах бєгєєд дулаан дамжуулах хоолойг тэдгээрийн диаметрээс нь хамааралгїй,

суваг буюу хонгилд байрлуулна.

Тайлбар:

1. Хєрсний тєвєгтэй нєхцєл бїхий барилгажилтын талбай(суулттай, алтан химэрлэг

хєрстэй)-д ус зєєвєрлєх инженерийн шугам сїлжээг, нэвтрэх гарц бїхий хонгилд

байрлуулахаар тєлєвлєнє.Суулттай хєрсний хэв шинжийг холбогдох норм дїрмийн

дагуу авна.

2. Дэвсгэр нутгийн суурьшлын бїсийн тєлєвлєлтийн тєвєгтэй нєхцєлд орон нутгийн

захиргаатай зєвшилцсєний дагуу дулааны шугам сїлжээг газар дээгїїр байрлуулахыг

зєвшєєрнє.


Їйлдвэрийн газар болон байгууламж

Жилд ялгаран гарах 1000тн ахуйн хатуу хог

хаягдлын эдэлбэр газрын хэмжээ /га/

Ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийн

хэмжээ /м/

Їйлдвэрийн аргаар ахуйн хог хаягдлыг боловсруулах їйлдвэрийн газрын хїчин чадал жилд мян.тн 100 хїртэл 100 –аас дээш

0.05 0.05

300 500

Шинэ бордооны агуулахууд 0.04 500

Талбай 1 0.02-0.05 500

Бордооны талбай 0.5-1 500

Бохир ус зайлуулах талбай 2-4 1000

Юїлэх станц(сливные станции) 0.2 300

Хог хаягдал ачих станц 0.04 100

Халдваргїйжїїлсэн хуурай хог хаягдлыг агуулах, цуглуулах талбай

0.3 1000

1 Їйлдвэрийн газрын хортой хаягдлыг хадгалах, халдваргїйжїїлэх талбайнуудыг

байршуулахдаа холбогдох норм дїрмийг мєрдєнє. Эдгээрээс бусад талбайнуудыг энэ

хїснэгтэд зааснаар авна.

БНбД 30.01.04

33

Тайлбар: Бохир ус зайлуулах, бордооны талбай, бусад талбайнуудын эдэлбэр газрын

хамгийн бага хэмжээг тогтоохдоо ус, цаг уур, хєрсний нєхцєлийг тооцож тєлєвлєнє.

7.10. Ойролцоох газар доорх инженерийн шугам сїлжээнээс(гадаргуугаас гадаргууд) барилга,

байгууламж хїртэлх зай хэмжээг хэвтээ чиглэлд 14 дїгээр хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.

Зэргэлдээх газар доорхи инженерийн шугам сїлжээнїїд зэрэгцээ байрласан їед тэдгээрийн

хоорондын зайг хэвтээ чиглэлд (гадаргуугаас гадаргууд) энэхїї нормын 15 дугаар хїснэгтэд

зааснаар тєлєвлєнє. Харин хєдєєгийн тосгон, суурины барилга байгууламжид инженерийн

шугам сїлжээний оруулга шугамын урт 0.5 м-с багагїй байна. Харилцан адилгїй тївшинд

зэрэгцэж байрласан дамжуулах хоолойнуудын хоорондын зай 0.4 м-ээс их їед энэхїї нормын

15 дугаар хїснэгтэд заасан зай хэмжээг ихэсгэж авах бєгєєд энэ зай нь траншейны налууг

тооцон ухсан нїхний ирмэгээс асгаас хєрсний ул хїртэлх гїнээс багагїй хэмжээтэй байх ёстой.

Инженерийн шугам сїлжээ огтлолцсон їед хоорондын зайг (гадаргуугаас гадаргууд) босоо

чиглэлийн дагуу холбогдох норм дїрмийг баримтлан авна.


Инженерийн шугам сїлжээ

Газар доорх шугам сїлжээнээс дараах цэгїїд хїртэлх зай, м (хэвтээгээр)

Ба

рил

га б

айг

уул

ам

жи

йн с

уурь

Їйл

двэр

ийн с

уурий

н х

аш

лага

, эс

така

д, т

улгу

ур,

конт

актн

ы с

їлж

ээ

ба х

ол

бо

о,

тєм

єр з

ам

Замын захын тэнхлэг

Гуда

мж

за

мы

н х

аш

ла

га ч

улуу

(яв

ах

хэсг

ийн з

ах,

хаж

ууги

йн з

урва

с) х

їртэ

л

Шуу

дуу

ны г

ад

на и

рм

эг б

уюу

зам

ын

асг

аас

ан

хєрс

ний

ул

Хїчдэлтэй цахилгаан дамжуулах агаарын

шугамын тулгуурын суурь

152

0м

м є

ргєн

тэй

тєм

єр

зам

75

0м

м є

ргє

нтэ

й тє

мєр

зам

, тр

ам

вай

ны

зам

1кВ

хїр

тэл х

їчд

элтэ

й га

дна

гэрэл

тїїл

эг,

тро

лей

бус

, тр

ам

вай

ны

кон

такт

ны

сї

лж

ээ

1-3

5 кВ

хїр

тэл

35-

11

0 к

В х

їртэ

л б

уюу

тїїн

ээс

дээ

ш

Ус дамжуулах хоолой ба ариутгах татуургын даралтат шугам хоолой

5 3 4 2.8 2 1 1 2 3

Єєрийн урсгалтай ариутгах татуургын шугам хоолой(ахуйн ба борооны усны)

3 1.5 4 2.8 1.5 1 1 2 3

Дренаж 3 1 4 2.8 1.5 1 1 2 3 Сопуствующий) дренаж 0.4 0.4 0.4 0 0.4 - - - - Шатдаг хий дамжуулах хоолой: даралт МПа(кгс/см 2 ) Нам даралтын 0.005(0.05) хїртэл Дунд 0.005(0.05)-0.3(3) хїртэл

Єндєр 0.3(3)-0.6(6) 0.6(6)-1.2(12)

2 4

7 10

1 1

1 1

3.8 4.8

7.8 10.8

2.8 2.8

3.8 3.8

1.5 1.5

2.5 2.5

1 1

1 2

1 1

1 1

5 5

5 5

1010

1010

Дулааны сїлжээ: Суваг, хонгилын гадна хананаас Суваггїй тавигдсан шугам

сїлжээний гадна талаас

2 (тайлбар- 3-ыг їз)

5

1.5

1.5

4

4

2.8

2.8

1.5

1.5

1

1

1

1

2

2

3

3 Бїх тєрлийн хїчдэлтэй хїчний болон холбооны кабелиуд 0.6 0.5 3.2 2.8 1.5 1 0.5* 5* 10*

Шугам сїлжээний хонгил, сувгууд

2 1.5 4 2.8 1.5 1 1 2 3*

Гадна хог дамжуулах хийн шахалтын хоолой

2 1 3.8 2.8 1.5 1 1 3 5

*Энэ зай зєвхєн хїчний кабельд хамаарна.

Тайлбар*:

БНбД 30.01.04

34

1. Мєнх цэвдэг хєрс бїхий уур амьсгалын I, IIa, IIб дэд бїсїїдэд газар доорх шугам

сїлжээнээс барилга байгууламж хїртэлх зай хэмжээг техникийн тооцоогоор авна.

2. Газар доорх инженерийн шугам сїлжээг контактны сїлжээ, дамжуулах хоолойн

эстакадны суурь ба тулгуурын суурийн хязгаарт байрлуулахдаа суурийн суултнаас

шугам сїлжээ гэмтэх, шугам сїлжээний аваар ослоос болж суурийг гэмтээхээс

урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авсан тохиолдолд тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Барилгын

ус бууруулагчтай жийргэвч дээр байрласан инженерийн шугам сїлжээг байрлуулахдаа

барилга байгууламж хїртэлх зай хэмжээг буурь хєрсний бат бэх алдагдах боломжит

бїсийг тооцож тогтооно.

3. Суваггїй тавигдсан дулааны шугам сїлжээнээс барилга байгууламж хїртэлх зай

хэмжээг ус дамжуулах хоолойтой адилаар авна.

4. 110-220 кВ хїчдэлтэй хїчний кабелиас їйлдвэрийн барилгын суурийн хашлага, эстакад,

контактны сїлжээний тулгуур ба холбооны шугам хїртэлх зайг 1.5м байхаар тооцно.

5. Усжуулалтын системтэй, суултгїй хєрстэй бїсэд газар доорхи инженерийн шугам

сїлжээнээс усжуулалтын суваг хїртэлх зайг (сувгийн ирмэг хїртэл)дор дурьдсан

байдлаар авна.Їїнд:

нам, дунд даралтын хий дамжуулах хоолой, мєн ус дамжуулах хоолой, ариутгах

татуургын, гадаргын усны болон шатдаг шингэн дамжуулах хоолойнуудаас-1м;

0.6 МПа(6 кгс/см 2 ) хїртэл єндєр даралтын дулаан дамжуулах хоолой, ахуйн

болон борооны ус зайлуулах ариутгах татуургын шугам хоолойноос-2м;

хїчний болон холбооны кабелиас 1.5м;

гудамжны сїлжээний усжуулалтын сувгаас барилга байгууламжийн суурь хїртэл

5м зайтай байна.

Техникийн найдвартай, аюулгїй байдлын нєхцєл шаардлагыг бїрэн хангасан арга

хэмжээнїїдийг авсан тохиолдолд энэхїї нормын 14, 15 дугаар хїснэгтїїдэд заасан зай

хэмжээг багасган авахыг зєвшєєрнє.

7.11. Инженерийн шугам сїлжээ нь явган хїний нэвтрэх гарц бїхий хонгилтой огтлолцсон

тохиолдолд дамжуулах хоолойг хонгилын доогуур, хїчний болон холбооны кабелийг

хонгилын дээгїїр байрлуулахаар тєлєвлєнє.

Цахилгаан, дулаан болон хєргєлтийн хангамж, холбоо, радио шугамын тєлєвлєлт

7.12. Цахилгаан эрчим хїчний зарцуулалт, эрчим хїч хангагч їїсвэрийн хїчин чадлыг дараах

байдлаар тодорхойлно. Їїнд:

Аж їйлдвэр, хєдєє аж ахуйн їйлдвэрлэлийн газруудын хувьд ажиллаж байгаа їйлдвэрийн

газруудын захиалга, шинэ, шинэчлэгдэж байгаа буюу ижил тєстэй їйлдвэрийн газруудын

зураг тєсєл, тїїнчлэн томсгосон їзїїлэлтїїдийг орон нутгийн онцлогийг тусган хэрэглэнэ.

Аж ахуй, нийтийн їйлчилгээний газруудын хувьд батлагдсан, зєвшєєрєгдсєн норм дїрмийн

дагуу тодорхойлно.

Энэхїї нормын 17 дугаар хавсралтын зєвлємжийн дагуу цахилгаан хэрэглээний томсгосон

їзїїлэлтїїдийг авч тооцохыг зєвшєєрнє.

7.12. 110 кв, тїїнээс дээш хїчдэлтэй цахилгаан дамжуулах агаарын шугамыг суурьшилын бїсийн

гадна байрлуулбал зохино. Их хот, том хотын суурьшилын бїсэд, гїн оруулгын бууруулах

БНбД 30.01.04

35

дэд станцад орох 110 кВ ба тїїнээс дээш хїчдэлтэй цахилгаан сїлжээг кабель шугамаар

тєлєвлєнє. Эрчим хїчний ерєнхий системд ордог цахилгаан дамжуулах шугамыг аж

їйлдвэрийн бїсийн дэвсгэрт болон хєдєє аж ахуйн їйлдвэрийн газруудын їйлдвэрлэлийн

бїсэд байрлуулахыг зєвшєєрєхгїй.

7.13. Хотын шинэчлэлтийг хийхдээ 35-110 кВ ба тїїнээс дээш хїчдэлтэй ашиглагдаж байгаа

цахилгаан дамжуулах агаарын шугамыг суурьшлын бїсийн гадна гаргах юм уу эсвэл кабель

шугамаар солихоор тусгах ёстой. Харин их хотын хувьд чєлєєлєгдсєн газарт орон сууц, олон

нийтийн барилга барьж байгуулах нь зохистой бол ашиглагдаж байгаа гїн оруулгын ил

бууруулах дэд станцыг хаалттай болговол зохино. Цахилгаан эрчим хїч дамжуулах, тїгээх

сїлжээний хамгаалах зурвасыг тодорхой тусгах ёстой.

7.14. 4 ба тїїнээс дээш давхар барилгажилттай хот, суурин газрын суурьшлын бїсэд 20 кВ хїртэл

хїчдэлтэй цахилгаан сїлжээг кабель шугам байхаар тусгана. Харин рашаан сувилалын

цогцолборын дэвсгэрт бїх хїчдэлийн сїлжээг кабель шугамаар тєлєвлєх ёстой.

7.15. 16 мян. кВА ба тїїнээс дээш чадалтай трансформатор бїхий бууруулах дэд станц болон

агаарын шугам кабельд шилжих шилжвэрийг суурьшлын бїсэд байрлуулах бол, тїїнчлэн

рашаан сувилалын дэвсгэрт бїх тєрлийн трансформаторын дэд станц, хуваарилах

байгууламж байрлуулбал тэдгээрийг хаалттай хэлбэрээр тєлєвлєнє. Эрчим хїчний шугам

сїлжээг хамгаалах дїрмийг мєрдлєг болгон хамгаалалтын зурвас тєлєвлєх ёстой.

7.16. Хаалттай бууруулах дэд станцууд болон 110-220 кВ хїчдэлтэй иж бїрэн хуваарилах

байгууламжийн эдэлбэр газрын хэмжээг 0.6 га-гаас ихгїй байхаар, агаарын шугам кабельд

шилжих шилжвэрийнх 0.1 га-гаас ихгїй байхаар тєлєвлєнє.

7.17. Тус бїр 1000 кВА хїртэл хїчин чадалтай 2 хїртэл тооны трансформатор бїхий 6-20кВ

хїчдэлтэй дэд станц болон хуваарилах байгууламжийг байрлуулахдаа дуу чимээнээс

хамгаалах арга хэмжээ болгон орон сууц, олон нийтийн барилгын цонхноос 10 метрээс

багагїй, харин эмчилгээ – урьдчилан сэргийлэх байгууллагын барилгаас 15 м-ээс багагїй

зайтай тєлєвлєнє.

Найм. Инженерийн бэлтгэл ажил ба нутаг дэвсгэрийн хамгаалалт

8.1. Инженерийн бэлтгэл ажлын арга хэмжээг нутаг дэвсгэрийн инженер-геологи, гидрогеологийн

нєхцєлийн єєрчлєлтийн, газар тєлєвлєлт, зохион байгуулалт, ашиглалтын байдлаас хамаа-

руулан тєлєвлєнє. Хот, тосгоны тєлєвлєлт, барилгажилтын зураг тєслийг боловсруулахдаа

гадаргуугийн усыг зайлуулах, хєрсний ус доошлуулах, їерийн аюул, уруй, цасны нуралт,

хєрсний гулгалт, нуралтаас хамгаалсан инженерийн барилга байгууламжийг тусгаж єгєх

ёстой.

БНбД 30.01.04

36


Èíæåíåðèéí øóãàì ñ¿ëæýý

Õýâòýýãýýð äîîðõ öýã¿¿ä õ¿ðòýëõ çàé, ì

Óñ

äàì

æóó

ëàõ

õîîë

îé

Àõó

éí

áîõè

ð óñ

íû

àðè

óòãà

õ òà

òóóð

ãûí

õîî

ëîé

Óñ

ø¿¿

ð¿¿ë

ýõ á

îëîí

áî

ðîî

íû

óñ

çàé

ëóóë

àõ

õîîë

îé

Õèé äàìæóóëàõ õîîëîé, äàðàëò ÌÏà(êãñ/ñì 2 )

Á¿õ

òºð

ëèé

í õ

¿÷äý

ëòýé

õ¿

÷íè

é ê

àáåë

ü

Õîë

áîîí

û ê

àáåë

ü

Äóëààíû øóãàì ñ¿ëæýý

Ñóâ

àã,

õîí

ãèë

Ãàä

íà

õîã

çàé

ëóóë

àõ õ

èé

í

øàõ

àëòû

í õ

îîëî

é

Íàì 0.005 (0.05)

õ¿ðòýë

Äóíä 0.005(0.05)-

-0.3(3) õ¿ðòýë

ºíäºð

Õîí

ãèë

ñóâã

èé

í ãà

äíà

õàí

à

Ñóâ

àãã¿

é òà

âèãä

ñàí

ø

óãàì

õîî

ëîé

í ãà

äíà

òàëà

àñ

0.3(3) 0.6(6)

õ¿ðòýë

0.6(6) 1.2(12) õ¿ðòýë

Óñ äàìæóóëàõ õîîëîé

Òàéë áàð-1

Òàéë áàð-2

1.5 1 1 1.5 2 0.5* 0.5 1.5 1.5 1.5 1

Àõóéí áîõèð óñíû àðèóòãàõ òàòóóðãûí õîîëîé

Òàéë áàð-2

0.4 0.4 1 1.5 2 5 0.5* 0.5 1 1 1 1

Áîðîîíû óñ çàéëóóëàõ õîîëîé

1.5 0.4 0.4 1 1.5 2 5 0.5* 0.5 1 1 1 1

Õèé äàìæóóëàõ õîîëîé äàðàëò ÌÏà(êãñ/ñì 2 ) Íàì 0.005(0.05) Äóíä 0.005(0.05)- 0.3(3) õ¿ðòýë ºíäºð 0.3(3)- 0.6(6) õ¿ðòýë 0.6(6)-1.2(12)

1 1

1.5

2

11.5

2

5

11.5

2

5

0.5 0.5

0.5

0.5

0.5 0.5

0.5

0.5

0.5 0.5

0.5

0.5

0.5 0.5

0.5

0.5

1 1

1

2

1 1

1

1

2 2

4

2

1 1

1.5

2

2 2

2

4

11.5

2

2 Á¿õ òºðëèéí õ¿÷äýëòýé õ¿÷íèé êàáåëü

0.5* 0.5* 0.5* 1 1 1 2 0.1- 0.5*

0.5 2 2 2 1.5

Õîëáîîíû êàáåëü

0.5 0.5 0.5 1 1 1 1 0.5 - 1 1 1 1

Äóëààíû ñ¿ëæýý Ñóâàã, õîíãèëûí ãàäíà õàíàíààñ Ñóâàãã¿é òàâèãäñàí øóãàì ñ¿ëæýýíèé ãàäíà òàëààñ (îò îáîëî÷êè)

1.5

1.5

1

1

1

1

2

1

2

1

2

1.5

4

2

2

2

1

1

-

-

-

-

2

2

1

1

Ñóâàã, õîíãèë 1.5 1 1 2 2 2 4 2 1 2 2 - 1 Ãàäíà õîã äàìæóóëàõ õèéí øàõàëòûí õîîëîé

1 1 1 1 1.5 2 2 1.5 1 1 1 1 -

Тайлбар:

1. Зэрэгцээ байрласан хэд хэдэн ус дамжуулах шугам сїлжээний хоорондын зайг

техникийн болон инженер-геологийн нєхцлєєс хамааруулан холбогдох норм

дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.

2. Ахуйн ариутгах татуургын шугам хоолойноос унд-ахуйн ус дамжуулах хоолой

хїртэлх зайг :

а.Тємєр бетонон болон асбестоцементэн хоолойноос ус дамжуулах хоолой

хїртэл - 5м;

б. 200мм хїртэл диаметртэй ширмэн хоолойноос ус дамжуулах хоолой хїртэл-

1.5м; 200мм-ээс дээш диаметртэй їед -3м;

в. Хуванцар хоолойноос ус дамжуулах хоолой хїртэл -1.5м зайтай байхаар

сонгож авна.

БНбД 30.01.04

37

Ариутгах татуургын ба їйлдвэрийн ус дамжуулах шугам сїлжээнїїдийн хоорондын

зай нь дамжуулах хоолойн материал, диаметр болон хєрсний тєрєл шинж чанараас

хамааран 1.5м байх ёстой.

3. Зэрэгцээ байрласан 300мм хїртэл диаметртэй хийн дамжуулах хоолойн хоорондын

зай - 0.4м, нэг сувагт 2 ба тїїнээс дээш хий дамжуулах хоолойг хамтад нь

байрлуулсан їед хоолойн диаметр 300мм-ээс дээш бол хоорондын зайг 0.5 м-ээр

авахыг зєвшєєрнє.

4. Хий дамжуулах ган хоолой хїртэлх зайг энэхїї бїлгийн 15 дугаар хїснэгтэд

зааснаар, хий дамжуулах хоолойг байршуулахдаа металл биш хоолойноос

холбогдох норм дїрмийн дагуу авахаар тєлєвлєнє.

8.2. Талбайн єндєржилтийн тєлєвлєлтийг боловсруулахдаа:

байгалийн рельеф, ургамлын єнгєн давхарга хєрс, мод ургамлын онгон байдлыг дээд

зэргээр хадгалан хэвээр їлдээх;

гадаргуугын усыг хєрсний эвдрэлд нєлєєлєхгїйгээр зайлуулах;

барилга барих талбайд хєрс хуулалт хийхдээ, газар шорооны ажлаас гарах хамгийн бага

хэмжээтэй шороог хїртэл ашиглахаар тооцоолж зураг тєслийн тївшинг тогтоох;

Газар шорооны ажлыг гїйцэтгэх норм дїрмийг дагаж мєрдєнє.

8.3. Гадаргуугийн усыг (усан сан, ус урсгуур, гуу жалга г.м.) холбогдох норм дїрмийг баримтлан

бїх усан сангаар зайлуулахаар, харин хот, тосгоны газарт хур борооны усыг далд хэлбэрээр

зайлуулахдаа урсацыг нь урьдчилан тогтоож, цэвэрлэнэ. Ус зайлуулах ил задгай

тєхєєрємжїїд болох суваг, шуудуу, ховилуудыг 1-2 давхар барилгажилттай тосгонд, мєн

цэцэрлэгт хїрээлэн бїхий явган хїний зам талбай, жижиг гїїр, ус зайлуулах хоолой бїхий

гудамжны уулваруудтай газруудад ашиглахыг зєвшєєрнє.

8.4. Суурьшлын бїсийн хєрсний усны тївшин єндєр, намгархаг газрын барилгажих хэсэгт

хєрсний усны тївшинг бууруулах далд хэлбэрийн ус шїїрїїлэгч(дренаж)-ийг

тєхєєрємжлєхєєр тєлєвлєнє. Хот, тосгоны цэнгэлдэх хїрээлэн, цэцэрлэгт хїрээлэн, ногоон

байгууламжууд бїхий олон нийтээр ашигладаг газруудад ил намаг хатаалгын шугам сїлжээг

ашиглахыг зєвшєєрнє.

Дэвсгэр нутгийн хєрсний усны тївшинг бууруулахдаа холбогдох норм дїрмийн заалттай

бїрэн нийцсэн арга хэмжээнїїдийг авах бєгєєд їндсэн барилгын хувьд тєлєвлєж буй

барилгын гадаргууны тївшингээс доош-2м, цэнгэлдэх хїрээлэн, цэцэрлэгт хїрээлэн болон

бусад ногоон байгууламжид 1м-с доош байхаар тєлєвлєнє.

8.5. Барилга барихаар тєлєвлєж буй газар нь хїлэртэй (торф), мєн хєрсний усны тївшинг

бууруулахаар бол тэдгээрийн гадаргууг эрдэс баялаг бїхий хєрсєєр баяжуулах ба мєн зохих

їндэслэл бїрдсэн нєхцєлд хїлэргїйжїїлэлт хийхийг зєвшєєрнє. Эрдэс баялаг бїхий хєрсєєр

булах їеийн зузааныг хїлэрийн тунаш болон гадаргуугын урсацыг тогтоох газрын налууг

тооцсоны їндсэн дээр тогтооно. Эрдэс баялаг бїхий хєрсєєр булах їеийн хамгийн бага

зузааныг бичил хороололуудын нутаг дэвсгэр дээр -1м, гудамжны зорчих хэсэг дээр тээврийн

хэрэгслийн хєдєлгєєний ачааллаас хамааруулан тодорхойлно.

8.6. Гол мєрний эрэг орчимд байрлалтай тосгоны нутаг дэвсгэрт їерийн аюул, хєрсний усны

тївшин нэмэгдэж эрэг нурахаас урьдчилан сэргийлэх хамгаалалт, инженерийн барилга

байгууламжийг нутаг дэвсгэрийн єндєржилттэй уялдуулан тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

38

8.7. Уруйн (шар усны аюул, їер) аюултай бїсэд барих барилга байгууламжийг хамгаалахын тулд

ой модыг дээд зэргээр хамгаалах, мод сєєг тарьж ургуулах, хиймэл нуурын байгууламж

барих, голын эрэгт далан хаалт хийж бэхлэх, уруйн урсгалыг тогтоох инженерийн барилга

байгууламжуудыг зайлшгїй тєлєвлєх хэрэгтэй.

8.8. Эрозийн їйлчлэлийн явцад гуу, жалга їїссэн газарт гадаргын усны урсгалыг зохион

байгуулалттай урсгах, жалганы суурь ёроолыг бэхжїїлэх, энгэр газрыг тэгшлэх, ойжуулахаар

тєлєвлєнє.Онцгой тохиолдолд гуу, жалгыг бїрэн ба хэсэгчлэн тэгшлэх арга хэмжээг авахдаа

тэдгээрийн доор гадаргын усыг урсган зайлуулах хоолой болон дренажны коллекторуудыг

байрлуулахыг зєвшєєрнє. Гуу, жалгатай газруудад тээврийн хэрэгслийн гараж, аж ахуйн

агуулах, тїїнчлэн цэцэрлэгт хїрээлэнг барьж ашиглахыг зєвшєєрнє.

8.9. Хєрсний гулсалт, нїїлтийн явцад єртєгдєж болзошгїй нутаг дэвсгэрийн хот, суурингуудад

дараах арга хэмжээнїїдийг авч, тєлєвлєлт хийнэ. Їїнд:

гадаргуугийн усны урсгалыг зохицуулан урсгах;

хєрсний усны урсгалыг зохицуулах арга хэмжээ авах;

байгалийн контрфорсыг гулсалтын хїчний эвдрэлээс хамгаалах,

механик болон физик химийн аргаар налуу газрын бат бэх байдлыг бэхжїїлэх, ногоон

таримал тарих зэрэг ажлуудыг зайлшгїй тусгах.

Хєрсний нїїлт, гулсалтаас хамгаалах арга хэмжээг тухайн газрын геологи-гидрогеологийн

нєхцєлийг иж бїрэн судалсаны їндсэн дээр авна.

Ес. Хїрээлэн буй орчин, тїїх соёлын дурсгалыг хамгаалах тєлєвлєлт

9.1. Хот, тосгоныг єргєтгєж хєгжїїлэх, шинээр хот тосгон барих нутаг дэвсгэрийг Монгол улсын

“Газрын тухай” хуулийн дагуу тєлєвлєнє.

Хєдєє аж ахуйн зориулалтаар ашиглах нутаг дэвсгэрт шинээр хот тосгон барьж байгуулах

болон зориулалтын бус їйл ажиллагаа явуулахдаа, тогтоогдсон журмын дагуу гїйцэтгэхээс

гадна дархан цаазат єндєр зэрэглэлийн нутаг дэвсгэрт дээрх їйл ажиллагааг явуулахыг

хориглоно.

9.2. Ашигт малтмал боловсруулалтын їйлдвэр барих нутаг дэвсгэрт хайгуулын ажлын їнэлгээ

болон їйлдвэр барих иж бїрэн техник эдийн засгийн їндэслэл тооцоо хийгдсэн байх ёстой.

9.3. Барилга байгууламж, шугам сїлжээг доорхи нєхцєлд байршуулахыг хориглоно. Їїнд:

♦ Дархан цаазтай газар, улсын нєєцийн газар, байгалийн їндэсний парк, ботаникийн

цэцэрлэг, гоёл чимэглэлийн мод їржїїлгийн газар, усны хамгаалалтын зурвас байгуулах;

♦ Хотын ойн орчин, хотын ногоон бїсийн нутаг дэвсгэрт хотын ойн аж ахуй, амралт,

спортын зориулалттай объект байрлахаас бусад;

♦ Гидрометеорологийн станцын хамгаалалтын бїсэд;

♦ Усны эх їїсвэрийн ашиглалттай холбоотой объект байрлахаас бусад ус дамжуулах

байгууламжийн талбай, усаар хангах эх їїсвэрийг ариун цэврийн хамгаалалтын

нэгдїгээр бїсэд;

♦ Рашаан сувиллын болон байгалийн эмчилгээний техник хэрэгслийн обьект байрлахаас

бусад рашаан сувилалыг ариун цэвэр хамгаалалтын нэгдїгээр бїсэд;

♦ Рашаан сувиллын газрын тохижилт, ашиглалттай холбоотой обьект, болон агаар

мандал, хєрс, усыг бохирдуулахгїй, дуу чимээ, цахилгаан соронзоны хїчдлийн

БНбД 30.01.04

39

нормативт хэмжээнд байгаа їйлчилгээний объектыг рашаан сувилалын ариун цэврийн

хамгаалалтын хїрээний хоёрдугаар бїсэд, сувиллын амрагчдад зориулсан

їйлчилгээний объект болон сувиллын ариун цэвэр-эрїїл ахуйн орчинд сєрєг нєлєє

їзїїлэхгїй байгалийн эмчилгээний зориулалттай объектыг гуравдугаар бїсэд тус тус

байрлуулахыг зєвшєєрнє.

Тайлбар :

1. Доорхи нєхцєлд барилга байгууламжийг байршуулахыг бїрэн хориглоно. Їїнд:

♦ Органик буюу радио идэвхит хаягдлаар бохирдсон газарт;

♦ Чулуун нїїрс, занарын уурхай, баяжуулах їйлдвэрийн хориотой бїс, гулсалттай,

холимог чулууны урсацтай, цасан уруй их їїсдэг бїсэд;

♦ Усны їерлэлтийн аюултай бїсэд (усны їерлэлтийн аюултай бїс гэдэг нь

хальсан усны гїн 1.5 м, тїїнээс их байж хот суурин барилга байгууламжийг

эвдэх дэвсгэр нутгийг хэлнэ.);

♦ Газар хєдлєлтийн идэвхитэй бїсэд;

♦ Гол гудамж замын дамжуулах хоолойн хамгаалалтын бїсэд.

2. Дархан цаазат газрын хамгаалалтын бїсэд байгалийн унаган тєрхийг гэмтээхгїй,

барилга байгууламжийг байршуулахыг зєвшєєрнє. Гэхдээ дархан цаазат газрыг

харьяалдаг дээд байгууллагатай зєвшєєрєлцсєн байх ёстой.

3. Холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу тээврийн байгууламжийг хамгаалалтын бїсэд

байрлуулж болно.

4. Хїрээлэн буй байгаль орчинд дам буюу шууд нєлєєлдєг обьектуудыг байршуулахдаа

экологийн тэнцвэрт байдлын болон хїн амын эрїїл ахуйн шаардлагыг тооцож, байгаль

хамгаалал, байгалийн нєєцийг оновчтой ашиглаж, нєхєн сэргээх, хїрээлэн буй байгаль

орчинг эрїїлжїїлэх арга хэмжээг нэгэн адил тєлєвлєх ёстой.

9.4. 1 дїгээр зэрэглэлд хамаарах хотын болон рашаан сувиллын орчмын ой, хотын ногоон

бїсийн ойг амрах, ариун цэвэр-эрїїл ахуйн, эрїїлжїїлэх їйл ажиллагаанд ашиглахаар

тооцно. Улсын ойн фондын орчинд барилгажилтын ажил хийх бол зєвхєн тогтоосон хууль

тогтоомжийн хїрээнд гїйцэтгэх ёстой.

9.5. Хотын захын нутаг дэвсгэрт ойн фонд, ногоон бїс гаргаж тєлєвлєх ёстой. Хотын ногоон

бїсийн нутаг дэвсгэрийн зохион байгуулалтыг ойг эрїїлжїїлэх болон байгаль хамгаалах

шаардлагад нийцїїлэх, хїн амын амрах нєхцєлд зохицуулах ёстой. Ногоон бїсэд экологийн

тэнцвэрт байдлын эсрэг болон ариун цэвэр-эрїїл ахуй, хїн ам амрах їйл ажиллагаанд

сєрєг нєлєєтэй аж ахуйн їйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно.

9.6. Хот, тосгон орчмын ойгїй ба бага ойтой нутаг дэвсгэрт салхины хамгаалалтын болон эргийн

бэхжїїлэлтийн ойн зурвасыг тєлєвлєнє. Зурвасын єргєн нь их хотод 500м, том, дунд хотод

100 м, бага хот, сууринд 50 м –ээс ихгїй байна.

9.7. Хот, хот орчмын нутагт дэвсгэрийн барилгажилт тєлєвлєлтийн тєсєлд байгалийн

ландшафтыг ашиглах, тїїнийг тогтвортой хамгаалах замаар амралт, зугаалгын

зориулалтаар ачаалалыг зохицуулан тєлєвлєнє. Мєн дархан цаазат газар, нєєц газар,

байгалийн їндэсний парк, ургамал судлалын цэцэрлэг, модыг ургамлын цэцэрлэгт хїрээлэн

болон байгалийн дурсгалт газруудад ойн, усны, геологийн ашиглалтын горимын шаардлагыг

тодорхой тусгаж єгнє.

БНбД 30.01.04

40

Агаар мандал, усны ундарга, хєрсийг бохирдлоос хамгаалах тєлєвлєлт

9.8. Мал, шувуу, ангийн аж ахуйн їйлдвэр, бордоо, хортой химийн бодис, био-бэлдмэл

хадгалдаг агуулах, галын ба дэлбэрэх аюултай їйлдвэрлэл, тэдгээрийн агуулах, мал

эмнэлгийн байгууллага, хаягдал устгах объект болон їйлдвэр, уурын зуух, цэвэрлэх

байгууламж, єтєг хадгалах задгай станц зэргийг холбогдох норм дїрмийн дагуу хїн амын

суурьшлын бїс, їйлдвэрийн бїсийн салхины доод талд, салхины зонхилох чиглэлийн дагуу

байрлуулна.

Тайлбар:

1. Ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийн хэмжээ нь 500 м-ээс дээш байдаг, агаараар

дамжуулан хорт бодисоор бохирдуулдаг їйлдвэрийн газрыг зонхилох салхи нь 1м/с хїртэл

хурдтай, агаарын тогтуун байдал, инверси, манан нь аажмаар буюу байнга давтагддаг, тэр

нь жилд 30-40%-иас илїї ялангуяа євлийн єдєрт хэмжээ нь 50-60% байдаг нутаг дэвсгэрт

байрлуулж болохгїй.

2. Агаарын бохирдлын тооцоог энэхїї нормын 3 дугаар бїлгийн шаардлагын дагуу хийнэ.

9.9. Усан сан, усны урсгал, далайн усан мандлыг хамгаалах арга хэмжээг тогтоосон журмаар

ариун цэврийн норм, усны хууль тогтоомжийн шаардлагын дагуу, хїн амын амралт, бусад

їйлдвэрлэлийн зорилгоор, ундны усан хангамжид ашигладаг усанд байх бохирдуулагч

бодисын зєвшєєрєгдєх дээд хэмжээний нормыг хадгалах їїднээс гадаргын ба газрын

гїний усыг бохирдлоос хамгаалахаар тєлєвлєнє.

9.10. Хот, тосгоны хїн амын суурьшлын бїс, рашаан сувиллын бїс, олон нийтийн амрах орчинг

їйлдвэрлэл, аж ахуй, ахуйн бохир усыг оруулдаг усан сан, усны урсгалын эсрэг талд

тєлєвлєнє. Эдгээр орчныг зайлшгїй нєхцлєєр урсгалын дагуу байрлуулах тохиолдолд

холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу гїйцэтгэнэ.

Тээврийн буудал, онгоцны зогсоол зэрэг бусад тоног тєхєєрємжєєр їйлчилдэг їйлдвэр, аж

ахуйн газрыг голын урсгалын дагуу, хїн амын суурьшлын бїсээс 200м-ээс багагїй зайд

тєлєвлєнє.

9.11. Аж їйлдвэрийн газрын їйлдвэрлэлийн талбайг усан сангийн эрэг орчмын усан сантай шууд

залгаа байлгах шаардлагатай бол холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу усны хамгаалалт,

ашиглалтыг зохицуулдаг байгууллагатай тохиролцсоны їндсэн дээр гїйцэтгэнэ. Усан сантай

энэ талбайн нийлэх зурвасын тоо, урт нь хамгийн бага байна.

Усан сангийн эрэг орчмын барилгажаагїй зурвасын єргєнийг 40м-ээс багагїйгээр тєлєвлєнє.

Ургамал хамгаалалын болон химийн бодис, эрдэс бордооны агуулах, мал аж ахуйн ба

шувууны аж ахуйн їйлдвэрийг байрлуулахдаа тэдгээрээс ялгарах хорт бодис, єтєг шивх,

цангасыг усан санд орохоос хамгаалж, шаардлагатай арга хэмжээг тєлєвлєнє.

Ургамал хамгаалалын болон химийн бодис, эрдэс бордооны агуулахыг загасны аж ахуй

болон усан сангаас 2 км-ээс багагїй зайд байршуулах ёстой. Зайлшгїй шаардлагатай

тохиолдолд дээр дурьдсан агуулахаас загасны аж ахуйн усан сан хїртэлх зайг загасны аж

ахуйг эрхлэх дээд байгууллагатай тохиролцсоны їндсэн дээр багасгахыг зєвшєєрнє.

9.12. Усны халилтын олон жилийн дундажаар тогтоогдсон гол мєрний сав газрын эргээс

суурингийн ус хамгаалалтын бїсийн єргєний доод хязгаарыг дараах тооцоогоор тогтооно.

Їїнд:

БНбД 30.01.04

41

10 км хїртэл

11-ээс 50 км

51-ээс 100 км

101-ээс 200 км

201-ээс 500 км

500 км-ээс дээш

- 15м

- 100 м

- 200 м

- 300 м

- 400 м

- 500 м

Мєн олон жилийн дунджаар авсан нуурын сав газрын эргээс хамаарч усан мандлын талбай

2 км 2 хїртэл байхад 300 м, 2 км 2 -аас дээш бол 500 м-ээр тогтооно. Гол мєрєн, нуур, усан

сангийн эрэг дагуу аж ахуйн їйл ажиллагаа явуулахыг хязгаарласан дэвсгэр нутаг бїхий

эрэг орчмын зурвас тєлєвлєнє.

Гол, мєрєн, нуур, усан сангийн усны хамгаалалтын бїсэд байрлуулахыг хориглох объект:

ахуйн хатуу хог хаягдал, аж їйлдвэрийн ашигладаггїй хаягдалд зориулсан полигон, хортой

химийн бодис, эрдэс бордоо, шатах, тослох материалын агуулах, хортой химийн бодисоор

аппарат цэнэглэх талбай, мал аж ахуйн цогцолбор ба ферм, оршуулгын газар;

байгаль хамгаалах болон ариун цэвэр - гоц халдвартын хяналтын байгууллагатай

тохиролцоогїй бол їйлдвэрлэлийн ба нийгмийн хїрээний объектыг єргєтгєх, шинээр барих;

эрэг орчмын зурвасын дотор дээр дурьдсан хязгаарлалтаас гадна жижиг хотхон барих, зуны

улиралд мал билчээхийг хориглоно.

Усан сан, тїїний доод хэсгийг ашиглах, ахуй-ундны ба соёл-ахуйн усны хэрэгцээний

эх їїсвэр болгон хэрэглэх буюу хэрэглэхийг тєлєвлєж байгаа бол усан сангийн тєсєл

зохиох, байгуулах, ашиглахад зориулсан ариун цэврийн дїрмийг мєрдєж, тогтоож

батлагдсан журмын дагуу хэрэгжїїлэх ёстой.

Усан сан, усны урсгалын эрэг дээр байрлах амралтын бїсийг байгуулах зураг

тєслийг зохиохдоо усны хамгаалалтын талаар авах арга хэмжээ холбогдох норм дїрмийн

шаардлагыг хангасан байвал зохино.

Усан сан, гол мєрний эрэг дээр амралтын бїс байгуулах тєслийг зохиохдоо усны

хамгаалалтын талаар авах арга хэмжээг тусгаж, холбогдох техникийн баримт бичгийн

шаардлагыг мєрдєх ёстой.

9.13. Гадаргын усыг задгай усанд юїлэхдээ (хайхад) цэвэрлэх ёстой. Їйлдвэрийн бїсээс гадаргын

усны урсацыг усны объектод оруулахыг їйлдвэрлэлийн усан хангамжид ашиглах техникийн

боломжгїй, эдийн засгийн їр ашиггїй нєхцєлд зєвшєєрнє.

9.14. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэр дэх усан оргилуур, усанд орох зориулалттай усан сангийн усыг

усан толины талбайгаас нь хамааруулан намрын улиралд тогтмол сольж байхаар

тєлєвлєнє. Тухайлбал, усан оргилуурын тухайд усан толины гадаргуугийн талбай 3 га

хїртэл бол хоёр удаа, 3 га-гаас дээш бол нэг удаа, усанд орох зориулалттай усан сангийн

усыг 3-аас доошгїй удаа, харин 6 га-гаас дээш талбайтай бол хоёр удаа солино.

Суурьшлын бїсэд 1.5 м-ээс ихгїй гїнтэй усан сан тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Усан толь болон

наран шарлагын талбайг энэхїї нормын 4.20 зїйлд заасан болон холбогдох норм дїрмийн

дагуу тєлєвлєнє. Усан сангийн эрэг орчмыг тохижуулж, усан санг гадаргын усны

бохирдолоос хамгаалахаар тєлєвлєнє.

9.15. Хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийн хєрсийг хамгаалах арга хэмжээг тогтоогдсон хууль тогтоомж

ёсоор тєлєвлєнє. Хот, тосгоны їндсэн элементїїдийг дуу чимээ, цахилгаан, соронзон

БНбД 30.01.04

42

талбай, цацраг туяанаас хамгаалах, нутаг дэвсгэрийг дуу чимээ, доргио, цахилгаан ба

соронзон гїйдэл элдэв хорт туяаны цацрагаас хамгаалж тєлєвлєнє.

9.16. Орон сууц, олон нийтийн барилга байгууламж, тэдгээрийн орон зайн орчны дуу чимээний

хэмжээ, шуугианаас хамгаалах арга хэмжээг холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.

9.17. Орон сууцны барилгын чичиргээ доргилтыг зєвшєєрєгдєх хэмжээнд холбогдох норм

дїрмийн дагуу тєлєвлєнє. Орон сууцны барилга болон ойролцоох чичиргээ, доргио їїсэх

барилга хоорондын зайг оновчтой тогтоож, сууцны барилга байгууламжид нь дуу чимээнээс

тусгаарлах материал, хийц бїтээц тєлєвлєх ёстой.

9.18. Цахилгаан соронзон цацруулдаг єндєр хїчдэлийн цахилгаан дамжуулах агаарын шугам,

радиотехникийн объектуудыг эрїїл ахуй - ариун цэврийн норм дїрмийн дагуу байрлуулж

тєлєвлєнє. Гэхдээ эдгээр объектын радио идэвхит бодис, цацрагийн иончлогдох бусад эх

їїсвэрийг їйлдвэрлэх, боловсруулах, дахин боловсруулах, амьдрал ахуйдаа ашиглах,

хадгалах, тээвэрлэх, хоргїйжїїлэх їеийн аюулгїй байдлыг хангах асуудлыг ариун цэвэр –

эрїїл ахуйн норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.

Бичил уур амьсгалын тєлєвлєлт

9.19. Сургууль, цэцэрлэг, дотуур байртай сургуулиас бусад орон сууц, олон нийт, иргэний барилга

байгууламжийн цонхоор хавар, зун, намрын улирлын нэг єдєрт тусах нарны тусгалын

їргэлжлэх хамгийн бага хугацааны нийлбэр нь уур амьсгалын I, II бїсэд 3 цаг, уур

амьсгалын III, IV бїсэд 2.5 цаг байхаар тооцож тєлєвлєнє. Харин ерєнхий боловсролын

сургууль цэцэрлэг, эмчлэн сэргийлэх зориулалттай болон амралт сувилалын барилгын

цонхоор нэг удаагийн тасралтгїй їргэлжлэн тусах хамгийн бага хугацаа 3 цаг байх ёстой.

Тайлбар:

1. 9 ба тїїнээс дээш давхар барилга байгууламжийн сууцны єрєєний цонхоор тусах

нарны їргэлжлэх хугацааны нэг єдрийн нийлбэр уур амьсгалын бїх бїсэд 0.5 цаг

байж болно

2. Бїх єрєєнїїдэд нар жигд їргэлжлэн тусах боломжтой архитектурын тєлєвлєлтэй

барилга байгууламж болон нутаг дэвсгэр зохион байгуулалтын хувьд ихээхэн

тєвєгшилтэй орчинд барих барилгын сууцны єрєєнїїдэд нарны їргэлжлэн тусах

хугацааг уур амьсгалын бїх бїсэд 0.5 цагаар хорогдуулж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

3. Уур амьсгалын I бїсэд барих орон сууц, олон нийт, иргэний барилга болон хэт ягаан

туяаны хангамжийг тэгшитгэн зохицуулсан ерєнхий боловсролын сургуулийн

барилгад тусах нарны тусгалын їргэлжлэх хугацааг 0.5 цагаар хорогдуулж


Тїїхийн ба соёлын дурсгалт зїйлсийг хамгаалах тєлєвлєлт

9.20. Хот, тосгоны барилгажилт, тєлєвлєлтийн тєслийг боловсруулахдаа тїїх соёлын дурсгалт

зїйлсийг хамгаалах, дархан цаазтай газрыг ашиглах, хамгаалах талаар гарсан хууль

тогтоомж, архитектурын болон тїїх - соёлын холбогдолтой эрх зїйн баримт бичгийг дагаж

мєрдєнє. Тєслєєр хот, тосгоны нутаг дэвсгэр дэх соёлын дурсгалт газрууд, дархан цаазат,

байгалийн тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрийн бїсчлэлийг тогтооно.

БНбД 30.01.04

43

Бїсчлэлийг тогтоохдоо барилга байгууламж, уран барилгын чуулга, хєшєє дурсгал, нутаг

дэвсгэрийн ландшафтын онцлог, тїїх, археологи, архитектурын ховор їнэт зїйлсийг

хамруулан авч їзнэ.

9.21. Хот, тосгоны барилгажилт, тєлєвлєлтийн тєслийг боловсруулахдаа тїїх-соёлын дурсгалт

газрыг сэргээн засварлах, шинэчлэн сайжруулах, шинээр барьж байгуулах болон инженерийн

тоног тєхєєрємжийн хангамжийн асуудлыг тусгана.

9.22. Хєшєє дурсгал, гудамж зам, инженерийн шугам сїлжээ хїртэлх зай хэмжээг “м”-ээр тогтоож,

доор зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє. Їїнд:

Газрын рельефийн тєвєгтэй нєхцєлд - 100м

Тэгш гадаргуутай нєхцєлд - 50м

Цэвэр бохир ус дулааны шугам - 15м

Газар доорх бусад шугам сїлжээ - 5м

Энэ зайг ус дамжуулах шугам сїлжээ хїртэл 5 м, усгїй шугам сїлжээ хїртэл 2 м-ээр

бууруулж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Гэхдээ барилга угсралтын ажил гїйцэтгэхэд саад

болохгїйгээр арга хэмжээг авах шаардлагатай.

БНбД 30.01.04

44

Заавал мєрдєх 1 дїгээр хавсралт

Хот, тосгоны барилгажилт тєлєвлєлтийн тєслийг боловсруулахад мєрдєх

хууль эрх зїйн баримт бичгийн жагсаалт.

1. Монгол улсын Їндсэн хууль

2. Монгол улсын Хот байгуулалтын тухай хууль

3. Монгол улсын Газрын тухай хууль

4. Монгол улсын иргэнд газар ємчлїїлэх тухай хууль

5. Монгол улсын Барилгын тухай хууль

6. Монгол улсын Байгаль орчныг хамгаалах тухай багц хууль

7. Монгол улсын Эрїїгийн хууль

8. Монгол улсын Захиргааны хариуцлагын тухай хууль

9. Монгол улсын Орон сууцны тухай хууль

10. Монгол улсын Сууц ємчлєгчдийн холбооны эрх зїйн байдал, нийтийн зориулалттай орон

сууцны байшингийн дундын ємчлєлийн эд хєрєнгийн тухай хууль

11. Монгол улсын Хот, тосгоны эрх зїйн байдлын тухай хууль

12. Монгол улсын Ариун цэврийн тухай хууль

13. Монгол улсын Галын аюулгїй байдлын тухай хууль

14. Монгол улсын Усны тухай хууль

15. Монгол улсын Засгийн газрын 100 дугаар тогтоол

16. Монгол улсын Барилга байгууламжийн ашиглалтын дїрэм

17. Монгол улсын Барилгын техник хяналтын улсын дїрэм

БНбД 30.01.04

45

Заавал мєрдєх 2 дугаар хавсралт

Нэр томъёоны тайлбар толь

1. Бїс нутаг – Аймаг, сум, нийслэл, дїїрэг, хот тосгоны хоорондын нийгэм, эдийн засгийн

харилцаа холбоо, тусгай хамгаалалттай газар нутаг, тэдгээрийн орчны бїс, хїн амын

нутагшилт, хєдєє аж ахуй, аялал жуулчлал болон аж ахуйн бусад салбар (салбар хооронд)-

ын уялдаа холбоо, орон зайн хєгжил, байршлын хїрээг хамарсан Монгол улсын нутаг

дэвсгэрийн тодорхой хэсэг буюу эдийн засаг, нийгмийн цогцолборыг хэлнэ.

2. Орон сууцны бичил хороолол- Орон сууцны хэд хэдэн бїлэглэлээс бїрдсэн хотын бїтэц дэх

хот тєлєвлєлтийн нэгэн нэгжийг хэлнэ. 8 000-10 000 хїн амтай, 10-25 га талбайд

тєлєвлєгдєж болно. Єдєр тутмын їйлчилгээний радиус нь 500 м-ээс ихгїй байна.

3. Тосгон – Нутаг дэвсгэр дэх хїн амын суурьшлыг бїрдїїлж буй засаг захиргааны бие даасан

нэгж

4. Капитал барилга – Он удаан жил ашиглагдах хийц бїтээц, чанар сайтай барилга

байгууламж

5. Интерполяци – Завсрын хэмжээ тогтоолт

6. Ландшафт – Байгалийн євєрмєц тогтоцтой газар

7. Рекреаци – Амралт зугаалгын орон зайн орчин

8. Орон сууцны хороолол- Хэд хэдэн бичил хорооллоос бїрдсэн хотын бїтэц дэхь хот

тєлєвлєлтийн нэгэн нэгжийг хэлнэ. 30 000-80 000 хїн амтай, 80-250 га талбай бїхий орон

зайн цогцолбор. Їйлчилгээний радиус нь 1500 м-ээс ихгїй їйлчилгээний барилгууд буюу

хотын чанартай їйлчилгээний барилгууд байрласан, гол гудамж ба хотын чанартай гудамж,

нэвтрэхэд тєвєгтэй ердийн болон хиймэл заагаар хязгаарлагдсан суурьшлын элемент юм.

9. Дренаж – Энэхїї нормын 8.4 дїгээр зїйлд заасан тєхєєрємж гэдэг їг нь хєрсний усыг татан

зайлуулах насос, усны горимыг хянах худаг зэргийг хэлнэ.

10. Хотын тєв цэнгэлдэх хїрээлэн /общегородской парк/ - хотын бїх иргэдэд зориулагдсан

соёл-їйлчилгээ, амралт цэнгїїн, биеийн тамир, урлаг спортын арга хэмжээ зохион

явуулдаг, тоглоом ба їзвэрийн газар бїхий ногоон байгууламжийн хєвч юм.

11. Хорооллын цэцэрлэг /районный парк/ - хорооллын иргэдийн амралт чєлєєт цагаа зєв

зохистой єнгєрїїлэх зориулалттай газар бїхий ногоон байгууламж .

12. Цэцэрлэгт талбай /сквер/ - иргэдийг тїр амарч, алжаал тайлах зориулалттай 0.15 аас 2 га

бїхий талбайтай ногоон байгууламж.

13. Цэцэрлэгт гудамж /бульвар/ - явган хїний хєдєлгєєнийг цэгцлэх ба иргэдийн тїр амарч,

алжаал тайлах зориулалттай газар бїхий ногоон байгууламж юм.

14. Цэцэрлэгт явган хїний зам /аллей/ - цэнгэлдэх хїрээлэнгийн ногоон байгууламж бїхий гол

ба салбар замыг хэлнэ.

15. Аллей – модот гудамж

БНбД 30.01.04

46


ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГЫН ТЄЛЄВЛЄЛТЄД МЄРДЄХ УУР АМЬСГАЛЫН

БЇСЧЛЭЛИЙН ЇНДСЭН ЇЗЇЇЛЭЛТЇЇД

БНбД 30.01.04

47

Заавал мєрдєх 4 дїгээр хавсралт

Галын аюулаас хамгаалах шаардлага

1. Орон сууц, олон нийтийн барилга болон їйлдвэр, їйлдвэрийн туслах барилга байгууламжийн

хоорондох гал тусгаарлах хамгаалалтын зайг 1 дїгээр хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр

тєлєвлєнє. Харин їйлдвэр, хєдєє аж ахуйн їйлдвэрийн барилга хоорондын гал эсэргїїцэх

хамгаалалтын зайг холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.

Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй орон сууц, олон нийтийн барилга болон тэдгээрийн туслах

барилгаас гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй гараж буюу їйлдвэрийн барилга хїртэлх зайг 9 м-

ээс багагїйгээр, харин полимер болон галд хялбар шатдаг материалаар барьсан їйлдвэрийн

барилга хоорондын зай 15 м-ээс багагїй байхаар тєлєвлєнє.


Барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэг

Барилга хоорондын гал тусгаарлах хамгаалалтын зай. м-ээр

I, II III IV

I, II IIIIV

6 8

10

8 8

10

10 10 15

Тайлбар:

1. Барилгын гал тэсвэршлийн зэргийг БНбД 21-01-02-ын дагуу тогтооно.

2. Барилга байгууламжийн хоорондох гал тусгаарлах хамгаалалтын зайг гадна хавтгайлжин

ханын гадаргуу хоорондын хэмжээгээр тодорхойлно. Хэрвээ гадна хананд 1м-ээс дээш гадагш

илїї гарсан бїтээц байвал гал тусгаарлах хамгаалалтын хэмжээг тухайн бїтээцийн

гадаргуугаас тооцож тєлєвлєнє.

3. Гадна ханандаа цонхгїй барилгын гал тусгаарлах хамгаалалтын зайг гал тэсвэршилтийн III-IV

зэрэгтэй барилгаас бусад барилгад 20% хїртэл бууруулахыг зєвшєєрнє.

4. Газар хєдлєлтийн 9 баллын бїсэд барих орон сууцны барилга хоорондын болон орон сууц,

олон нийтийн барилга хоорондын гал тусгаарлах хамгаалалтын зайн норматив хэмжээг гал

тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилгад 20% хїртэл ихэсгэж тєлєвлєнє..

5. Уур амьсгалын I бїсэд барих, гал тэсвэршилтийн бїх зэрэглэлд хамаарах барилгаас гал

тэсвэршилтийн III - IV зэрэгтэй барилга хїртэлх зайн норматив хэмжээг 25% ихэсгэж

тєлєвлєнє.

6. Уур амьсгалын I бїсэд барих, гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилгуудын хоорондох гал

тусгаарлах хамгаалалтын зайг 50% хїртэл ихэсгэн тєлєвлєнє.

7. Шатдаг материалаар барьсан 2 хїртэл давхар барилга хоорондын гал тусгаарлах

хамгаалалтын зайг 20% нэмэгдїїлж тєлєвлєнє.

8. Хэрвээ эсрэг талын барилгын хана нь гал тэсвэршлийн зэрэгтэй бол гал тэсвэршилтийн

I-II зэргийн барилга хоорондын гал тусгаарлах хамгаалалтын зайг 6 м хїртэл тєлєвлєхийг

зєвшєєрнє.

9. Хувийн сууцны эдэлбэр газрын хоорондын гал тусгаарлах хамгаалалтын бїсийн зайг энэхїї

хавсралтын 1 дїгээр хїснэгтэд зааснаар тогтоож, БНбД 21-01-02-ын шаардлагын дагуу

тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

48

10. Галын норм БНбД 21-01-02-ын хїрээнд гал эсэргїїцэх ханагїй барих барилгын эдэлбэр газрын

талбай нийт барилгажилтын талбайтай тэнцїї байх нєхцєлд сууц хоорондын болон сууц, аж

ахуйн байгууламж хоорондын зайг нормчлохгїй.

11. Хувийн сууцны эдэлбэр газраас салгаж барих аж ахуйн байгууламжийн эдэлбэр газрын талбайн

хэмжээ 800 м 2 -аас ихгїй байвал барилга хоорондын зайг нормчлохгїй. Харин аж ахуйн

барилгыг зориулалтаар нь бїлэглэсэн хэсгїїдийн хоорондын зайг энэхїї хавсралтын 1 дїгээр

хїснэгтэд зааснаар тооцож тєлєвлєнє.

12. Явган зам, гарцыг орон сууц, олон нийтийн барилгын гал гарсан хэсэг болон туслах барилгууд,

галын шат руу саадгїй очих, галын машин чєлєєтэй зорчих боломжтой тєлєвлєнє.

Зам, гарцаас 10 хїртэл давхар барилгын хана хїртэлх зай 5м-ээс багагїй, 10-аас дээш давхар

барилгын хана хїртэлх зай 8м-ээс багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє. Энэ бїсэд ямар нэгэн

хаалт, цахилгаан дамжуулах агаарын шугам болон мод эгнїїлэн тарихыг хориглоно.

Барилгын орцгїй ханын дагуу галын машин зорчих 6 м-ээс ихгїй єргєнтэй зурвас зай гаргаж


13. Орон сууц, олон нийтийн барилгаас нефьтийн бїтээгдэхїїний агуулах хїртэлх зайн хэмжээг

холбогдох норм дїрмийн дагуу тогтооно. Харин уурын зуух, дизель цахилгаан станц, бусад

цахилгаан шугам сїлжээний объектуудын тїлшний агуулахаас орон сууц, олон нийтийн

барилга хїртэл зайн хэмжээг 2 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тооцож тєлєвлєнє .


Агуулахын багтаамж, м 3 Орон сууц олон нийтийн барилгын гал тэсвэршилтийн

зэрэг I, II III IV

800-гаас 10000 хїртэл 100-гаас 800 хїртэл 100 хїртэл

40 30 20

45 35 25

50 40 30

Тайлбар: Цэцэрлэг, сургууль, дотуур байрт сургууль, эмнэлэг, амралт, їзвэрийн болон

спортын барилга байгууламжаас 100 м 3 хїртэл багтаамжтай агуулах хїртэлх зайг 2 дахин

нэмэгдїїлж тєлєвлєнє. Харин 100 м 3 -ээс дээш багтаамжтай агуулахын тухайд энэ зайг

БНбД21-03-04-ийн шаардлагын дагуу тєлєвлєнє.

14. Гол мєрєн, усан сан руу очих галын машин ус авах зориулалттай зам тєлєвлєнє.

15. Хотын барилгажсан бїсийн хилээс хот орчмын ойн бїсийн зах хїртэлх зайг 50 м-ээс багагїй,

.

15. Хотын барилгажсан бїсийн хилээс хот орчмын ойн бїсийн зах хїртэлх зайг 50 м-ээс багагїй,

хувийн сууцны 1 - 2 давхар барилгатай хороолол буюу хєдєєгийн тосгон, сум, суурингийн

барилгажсан бїсийн хилээс 15 м-ээс багагїй зайтай байхаар тус тус тооцож тєлєвлєнє.

16. Галын депогийн газрын їйлчлэх хїрээ 3 км-ээс ихгїй байх ёстой.

Галын депогийн газрын барилгажилтыг холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.

БНбД 30.01.04

49


Хот, тосгоны нутаг дэвсгэр ашиглалт, барилгажилт болон хїн амын тєлєвлєлтийн

шалгуур їзїїлэлтїїдийг тооцох зарчим

Хот, тосгоныг нийгэм-эдийн засгийн нийлмэл систем гэж їзнэ. Иймээс барилга

байгууламжийн хувьд їндсэн зургаан дэд системд ангилагдана.Їїнд:

1. Эдийн засгийн їйл ажиллагааны салбар;

2. Соёл ахуйн болон нийтийн ахуйн їйлчилгээ;

3. Орон сууцны фонд;

4. Гудамж, замын сїлжээ;

5. Тээврийн байгууламж;

6. Инженерийн барилга байгууламж.

Хот, тосгоны нутаг дэвсгэрийг энэ ёсоор зориулалтын бїсчлэлээр ангилан орон сууц,

суурьшил, їйлдвэрийн бїсийн газар эзэмшилт, ашиглалтыг бїс тус бїрээр дараахи зарчмаар тооцно.

Орон сууцны хорооллын барилгажилтын нягтралыг тооцохдоо сууцны фонд, барилгын талбай,

эзэлхїїн, давхрын їзїїлэлтїїдийг тулгуур їзїїлэлт болгон авах бєгєєд харин їйлдвэрийн бїсийн

тухайд їйлдвэрлэлийн болон туслах талбай, зїлэгжїїлсэн талбай, нєєц талбайг авч хамруулан тооцно.

Хот байгуулалтын тєслийн боловсруулалтын їе шатнаас хамаарч, тєлєвлєлтийн шийдлийн

эдийн засгийн їнэлгээнд техник-эдийн засгийн їндсэн їзїїлэлтїїдийг ашиглана. Энэ їзїїлэлтийг

дотор нь орон сууц, олон нийтийн барилгын їзїїлэлтїїд гэж ангилна.

Нэг. Орон сууцны барилгын їзїїлэлтїїдийг дараах єгєгдлїїдээр тодорхойлно.

• Сууцны талбай, м 2 - Їндсэн єрєєнїїдийн нийлбэр талбай;

• Нийт талбай, м 2 - Їндсэн болон туслах єрєєнїїдийн талбайн нийлбэр (ашигтай)

ханын шїїгээ, орон сууцны доторхи хонгил, хаалт;

• Орон сууцны дундаж - Орон сууцны нийт талбайг нийт сууцны тоонд

нийт талбай, м 2 харьцуулсан харьцаагаар илэрхийлэгдэнэ.

• Тєлєвлєлтийн - Тухайн суурьшлын бїсийн сууцны талбайг нийт талбайд

коэффициент К 1 харьцуулсан харьцаагаар илэрхийлэгдэнэ. Сууцны тєлєвлєлтийн

чанараас хамаарч К 1 коэффициент нь орчин їеийн тохилог барилгад

0.55-0.7 байх бєгєєд тєлєвлєлтийн хугацаанд доод хязгаарруу

туслах єрєєнїїдийн талбайг нэмэгдїїлэх зорилго баримтлах ёстой.

• Эзлэхїїний - Орон сууцны барилгын эзлэхїїнийг бїх талбайд харьцуулсан

коэффициент К 2 харьцаагаар илэрхийлэгдэнэ. Тухайн коэффициент нь давхрын

єндрєєс хамаарч 3.4-4.7 байна.

• Коэффициент К 3 - Ямар нэгэн давхрын бїх талбайг барилгажилтын талбайд

харьцуулсан харьцаагаар илэрхийлэгдэнэ. Энэ коэффициент нь

давхраас хамаарч ялгавартай тогтоогддог ба 5 давхар сууцанд 0.66-

0.81; 9 давхар сууцанд 0.59-0.75 байна. Тухайн коэффициентийн

єєрчлєлт нь тєрєл бїрийн давхар бїхий хийц, бїтээцийн

тєлєвлєлтєєс голлон хамаарах ба ялангуяа босоо зєєврийн

БНбД 30.01.04

50

байгууламжтай (лифт, єргєгч цамхаг, г.м) байшингуудад илїї

єєрчлєгддєг байна. К 3 нь онолын їндсэн дээр ашиглагддаг.

• Орон сууцны - Дундаж гармоник харьцуулалтыг дараахи томъёогоор

дундаж давхар Э илэрхийлнэ.

О - орон сууцны барилгын нийт талбай, м 2 ;

О 1 ;О 2 ;О 3 ; . . .О 4 -1; 2; 3; 4; . . n давхрын нийт талбай, м 2 ;

1; 2; 3; . . . n –давхрын тоо;

Дундаж давхар нь тухайн хот болон районы єндєр-жилтийн нїїр

царайг илэрхийлнэ. Тїїнээс гадна хот байгуулалтын норм, нормати-

вын їзїїлэлтїїд давх-рын хэмжээнээс ихээхэн шалтгаалж, ялгардаг

учир бодит їзїїлэлтийг нормативын їзїїлэлттэй харьцуулан хянах

нєхцєл буюу шалгуур їзїїлэлт болдог.

• Суурьшлын бїсийн - Барилгажсан болон нєєц, барилгажаагїй талбайг суурьшлын нийт

барилгажилтын талбайд харьцуулсан харьцаагаар илэрхийлэгдэнэ.

нягтрал П

С - орон сууцны барилгажсан талбайн нийлбэр, га;

Т Ж - суурьшлын талбай, га

• Орон сууцны фондын - 1 га суурьшлын талбайд ногдох орон сууцны нийт талбайн

цэвэр нягтрал σ НЕТТО хэмжээгээр илэрхийлэгдэнэ.

О - орон сууцны нийт талбай, м 2 ;

Т Ж - суурьшлын талбай, га

• Орон сууцны фондын - 1 га нийт талбайд ногдох орон сууцны нийт талбайн

бохир нягтрал σ БРУТТО хэмжээгээр илэрхийлэгдэнэ.

О - орон сууцны нийт талбай, м 2 ;

Т М – тухайн хорооллын (мэдээлэл судалгааны бїсийн) нийт

талбай, га.

• Хїн амын суурьшлын - 1 га нутаг дэвсгэрт ногдох хїн амын тоогоор илэрхийлэгдэнэ.

n O

4 O

3 O

2 O

O

O

n 4 3 2 1 + + + + +

= ...

Э

Ж НЕТТО T

O = σ

;% Ж

П T

C 10 2

=

М БРУТТО T

O = σ

(м 2 нийт талбай/га)

БНбД 30.01.04

51

нягтрал σ Н

Н -тухайн бїсийн хїн амын тоо, хїн;

Т -тухайн бїсийн нийт нутаг дэвсгэр, га

Хоёр. Газар ашиглалт, эзэмшилтийн шалгуур їзїїлэлтийг тооцох зарчим

• Газар эзэмшилтийн коэффициент К’

Т П - їйлдвэр аж ахуйн газрын барилгажсан талбайн нийлбэр, га;

Т О - їйлдвэрлэлийн туслах талбайн нийлбэр (їйлдвэрлэлийн дотоод тээврийн талбай,

цахилгаан эрчим хїчний байгууламж, сантехникийн байгууламж, туслах барилга

байгууламж, отвал болон бусад), га;

Т Р - їйлдвэрийн нєєц талбай, га;

Т- їйлдвэрийн бїсийн нийт талбай, га. Газар эзэмшилтийн коэффициент нь газар нутгийн 20.0-35.0 хувьд хэлбэлзэнэ.

• Газар ашиглалтын коэффициент К”

Т Т - автозам, тємєр замын салаа, орц, эстакад г.м. бусад барилга байгууламжийн нийт

талбай, га.

Эдэлбэр газрын ашиглалтын коэффициент нь єндрийн байдлаас хамаарч 0.7-1.5 байна

• Цэцэрлэгжїїлэлтийн коэффициент К’”

Т З - цэцэрлэгжїїлсэн талбай, га.

• Їйлдвэр аж ахуйн бїсийн барилгажилтын цэвэр нягтрал D П

С- їйлдвэрийн бїсэд байрлах барилга байгууламжийн эзлэх нийлбэр талбай, га;

Т n - їйлдвэрийн бїсийн талбай, га.

Хот байгуулалтын эдийн засгийн їнэлгээ нь тухайн хот, тєв, суурингийн газар ашиглалтын

одоогийн байдал, їндсэн хєрєнгийн балансын єртгийн їзїїлэлтэд дїн шинжилгээ єгч, хотын

дэвсгэр нутаг ашиглалтын хэтийн тєлєвийн гол шийдэл, тоон їзїїлэлтэд тулгуурлан, хотын нийт

нутаг дэвсгэрт буюу тухайн хэсгийн їнэлгээг їндэслэлтэй тогтооход чиглэгдэнэ.

Т

Т Т Т К'

Р О П ) ( + + =

Т

Т Т Т Т К"

Т Р О П ) ( + + + =

Т

Т ' К"

З =

П

П

Т

С 10 D

2

=

T H σ H =

БНбД 30.01.04

52

Їнэлгээнд тулгуурлан тухайн хот, суурины нутаг дэвсгэрт байршиж байгаа їйлдвэр, аж

ахуйн нэгжийн газар эзэмшсэний болон инженерийн тоног тєхєєрємжийн барилга байгууламж, зам

талбайн їндсэн хєрєнгийг ашигласны зохих тєлбєрийг тогтооно.


Нутаг дэвсгэрийн хїн амын багтаамжийг тооцох зарчим

Газар нутгийн хїн амын багтаамжийг тодорхойлох асуудал газар нутгийн иж бїрэн

їнэлгээний їр дїнд нєлєєлєх нэгэн хїчин зїйл болно.

Газар нутгийн хїн амын багтаамжийг тогтоосноор хїн амыг єдєр тутмын хэрэгцээт бараа

болон соёл, ахуйн їйлчилгээгээр ойрын зайнаас хангах, байгаль, экологийн тэнцвэрт байдлыг

хадгалах, хамгаалах ач холбогдолтой.

Їйлдвэрлэлийн нилээд хэд хэдэн салбар хєгжсєн их хот, том хот тосгон, мєн амралт аялал

жуулчлалын чиглэлээр хєгжих хот маягийн сууринд болон бусад газар нутгийн хїн амын

багтаамжийг тооцох зайлшгїй шаардлагатай болно.

Газар нутгийн хїн амын багтаамжийг тэдний єдєр тутмын амьдрал ахуйд зайлшгїй хэрэгцээ

шаардлагатай байгалийн нєєцийн судалгаанд тулгуурлан тооцож гаргана. Энэ судалгаанд:

- Їйлдвэрийн болон иргэний барилга байгууламжид тохиромжтой газар нутаг;

- Хот орчмын хєдєє аж ахуйн баазад зориулагдсан хєдєє аж ахуй эрхлэхэд

тохиромжтой газар нутаг;

- Газрын гадаргын дээрхи болон хєрсєн (гадаргын) доорхи усны нєєц;

Хїн амын амралт зугаалгыг зохион байгуулах газар нутаг тус тус багтана.

Газар нутгийн иж бїрэн їнэлгээний їр дїнг їндэслэн дээр дурдсан байгалийн нєєцийг

тодорхойлж, газар нутгийн хїн амын багтаамжийг тооцоолон гаргана. Мєн энэ їнэлгээний їр дїнд

байгалийн нєєц, їйлдвэр болон иргэний барилга байгууламжийн талбайд орших хїн ам, ус,

рекреацийн нєєц, хот орчмын хєдєє аж ахуйн бїтээгдэхїїний хангамж зэрэг асуудлуудтай харилцан

уялдаатайгаар газар нутгийн хїн амын багтаамжийг тухайн хїчин зїйлээр ойролцоогоор тооцож

тогтооно.

Газар нутгийн хїн амын тухайн багтаамжийг гаргаж, дїн шинжилгээ хийсний їндсэн дээр

эцсийн байдлаар хїн амын багтаамжийн хамгийн бага їзїїлэлтийг сонгон авна.

Їйлдвэрлэлийн болон олон нийтийн барилга байгууламжид зориулсан газар нутгийн хїн

амын багтаамжийг тодорхойлох томьёо нь:

D 1 -газар нутгийн тухайн хїчин зїйлд тохирох хїн амын багтаамж, хїн

Т i -i районы нэн тохиромжтой гэж їнэлэгдсэн газар нутаг, га

Н -1000 хїнд ногдох газар нутгийн ойролцоо хэрэгцээ, (їйлдвэрлэлийн онцлогоос

хамааран 1 км 2 -т 20.0-25.0 мян.хїн)

• Усны нєєцєєр газар нутгийн хїн амын багтаамжийг дараах томъёогоор тодорхойлно.Їїнд:

D 2 =D 3 +D 4

D 2 - газар нутгийн хїн амын усны нєєцєєр нийлбэр багтаамж, хїн

D 3 - газар нутгийн хїн амын гадаргын дээрх усны нєєцєєр хїн амын багтаамж, хїн

D 4 -газар нутгийн хїн амын хєрсний доорхи усны нєєцєєр багтаамж, хїн

H

1000 x Т n

1 i

i ∑ = = D1

БНбД 30.01.04

53

• Газрын дээрх усны нєєцєєр нутгийн гадаргын дээрх усны нєєцєд тохирох хїн амын

багтаамжийг дараахи томьёогоор тодорхойлно.Їїнд:

D 3 -газар нутгийн гадаргын дээрх усны нєєцєд тохирох хїн амын багтаамж, хїн

Р i -i районы ус зарцуулалтын байдал, м 3 /хоног

Р -1000 хїнд ногдох усан хангамжийн хэрэгцээ, м 3 /хоног (тухайн районы хєгжлєєс

хамаарч 1000-2000 м 3 /хоног)

К -бохир усыг цэвэршїїлэн халдваргїйжїїлэх итгэлцїїр,

(ємнєд хэсэгт 0.25; хойд хэсэгт 0.1)

• Хєрсєн доорхи усны нєєцєєр газар нутгийн хїн амын багтаамжийг дараахь томьёогоор

тодорхойлно.

D 4 -газар нутгийн хєрсний доорхи усны нєєцєд тохирох хїн амын багтаамж, хїн

Э i -i районы газар нутгийн гїний усны ундаргын модуль, м 3 /хоног⋅га

Т i -i районы газар нутаг, га

Р 0 -1000 хїнд ногдох усны хэрэглээний норматив, м 3 /хоног (40 м 3 /хоног)

• Рекреацийн нєєцєєр газар нутгийн хїн амын багтаамжийг тухайн районы рекреацийн оргил

ачааллын їед 40.0 хувь нь амрахаар, сэрїївтэр уур амьсгалтай газарт: ойд-75.0%, усанд-25%;

халуун, хуурай уур амьсгалтай нутагт эсрэгээр ойд-25%, усанд-75.0 % байхаар зохион

байгуулж, дараахь томъёог хэрэглэн тооцно.

D 5 - рекреацийн нєєцєєрх газар нутгийн хїн амын багтаамж, хїн

T i - рекреацид нэн тохиромжтой гэж їнэлэгдсэн газар нутаг, га

Л- тухайн газар нутагт ойн эзлэх хувийн жин, %

0.5- хотын ногоон бїсийн зєвшєєрєгдсєн хэмжээг харгалзсан итгэлцїїр

Н- 1000 хїнд ногдох рекреацийн газар нутгийн ойролцоо хэрэгцээ, га (дундаж їзїїлэлт

нь 1 га-д 5 хїн ноогддог учраас энэ нормативыг 2 км 2 -аар авна)

М- усны болон ойн ойролцоо рекреацийг зохион байгуулах итгэлцїїр (сэрїївтэр уур

амьсгалд М=0.3; халуун дулаан уур амьсгалд М=0.1)

• Рекреацийг усны ойролцоо зохион байгуулахад дараах томъёог хэрэглэнэ.Їїнд:

D 6 - рекреацийн нєєцєєрх газар нутгийн хїн амын багтаамж, хїн

P

1000 x K x Pi n

1 i ∑

= = D3

О

i i

Р

1000 x T x Э n

1 i ∑

= = D4

M x H x 100

1000 x 0.5 x Л x T n

1 i

i ∑ = = D5

M 0.5

1000 x C x B n

1 i

i ∑ = =

2 D6

БНбД 30.01.04

54

В i - (i) районы усанд сэлэхэд тохиромжтой зурвас газар, км

С- наран шарлагын газрын боломжийг харгалзсан итгэлцїїр (ой болон ойт

хээрийн бїст С=0.5; хээр талын бїст C=0.3)

0.5- 1000 хїнд ногдоx наран шарлагын газрын ойролцоо норматив хэмжээ, км

М- Ємнєх М-тэй ижил (сэрїївтэр уур амьсгалд М=0.1-0.15 халуун дулаан уур амьсгалд

М=0.3-0.4)

Хот орчмын хєдєє аж ахуйн баазын зохион байгуулалтын нєєцєєрх газар нутгийн хїн амын багтаамж нь тїїнд ногдож болох газрын тооцоонд їндэслэн (ээлжлэн тариалах системийн шаардлагатай харьцааг баримтлах нєхцлийг анхаарах) тодорхойлогдоно. Тїїнчлэн тухайн газар нутагт тээвэрлэлтийн даац муутай, тїргэн муудах бїтээгдэхїїнийг їйлдвэрлэх ач холбогдлыг тооцох шаардлагатай.


Нисэх онгоцны буудлын эдэлбэр газрын тєлєвлєлтєд тавих шаардлага

Нисэх онгоцны буудлын байршил, эдэлбэр газрын тєлєвлєлтийг тогтоогдсон хууль, эрх зїйн

хїрээнд, баримт бичгийг хот, тосгон, орон нутгийн захиргаатай тохиролцож шийдвэрлэнэ.

А. Байршлын сонгоход анхаарах асуудал:

1. Онгоц буудалд ойртох агаарын зурвас хил дотор буюу онгоц бууж хєєрєх талбайн

хяналтын цэгээс 10 км радиусын дотор онгоцны буудлын бїх объектуудыг

байрлуулна.

2. Аэродромын хяналтын цэгээс 30км-ийн радиусын дотор байрлаж байгаа 50м,

тїїнээс єндєр объектууд;

Б. Байршлаас хамааралгїй объектууд:

3. Газрын тївшнээс 50 м, тїїнээс єндєр объектууд;

4. Радиотехникийн хэрэгслийн хэвийн ажиллагаанд нєлєєлж болох холбоо,

цахилгааны шугам болон электромагнитын бусад объектууд;

5. Тэсэрч дэлбэрэх объектууд;

6. Оргилох хийн асаалтад зориулсан бамбарын тєхєєрємж (1) ; (1) Бамбарын тєхєєрємжийн єндрийг тодорхойлохдоо хаях хамгийн их

боломжит єндрийг тооцоолох ёстой.

7. Онгоц буух, хєєрєх буудлын талбайн харагдах байдалд нєлєєлєх їйлдвэрийн болон

бусад объектууд;

Энэхїї хавсралтын 3-7 дугаар зїйлд заасан объектуудыг байрлуулах асуудлыг

холбогдох дээд байгууллагатай урьдчилан зєвшєєрєлцєх ёстой. Онгоц буудлын

хяналтын цэгээс 15 км-ийн дотор хаягдал ялгаруулах болон мал нядалгааны объект

байрлуулахыг хориглоно.

Тайлбар:

1. Шинээр барих объектыг 3 жилийн дотор эхлээгїй нєхцєлд хїчингїйд тооцно.

2. Онгоцны буудлын талбайн геометр тєвийн орчинд онгоц буух талбайн хяналтын цэг

байрлах ёстой. Їїнд:

Онгоц буух, хєєрєх нэг зурвастай нєхцєлд энэ цэг геометр тєвд нь байх;

Зэрэгцээ хоёр зурвастай нєхцєлд, тэдгээрийн тєвийг холбосон шулуун шугамын тєвд байх;

БНбД 30.01.04

55

Зэрэгцээ буух 2 зурвастай байх нєхцєлд, тєвїїдээс босгосон тэгш єнцєгтийн огтлолцсон

цэг дээр байх;

3. Єндєр барилга барих нєхцєлд тухайн барилгын байршлын солбилцлыг зааж єгнє.


Инженерийн тєвлєрсєн болон хэсэгчилсэн хангамжтай сууцны

эдэлбэр газрын зєвшєєрєгдєх хэмжээ.

Орон сууцны барилга болон эдлэн газар бїхий сууцанд ногдох эдэлбэр газрын хэмжээг

тухайн барилгын хэв маяг, єндєр (давхрын тоо), сууцны тоо, орчны барилгажилтын онцлог, хот

суурины ангилалаас хамааруулан 1 дїгээр хїснэгтийн дагуу тогтоож тєлєвлєнє.


¹ Талбайн хэмжээ,

барилгын хэв маяг

Сууцны давхар

Айлын тоо

Байрших хот тосгоны

ангилал

Байрших їїрэг зориулалтын бїс Тайлбар

1 600-800 (эдлэн газартай сууц)

1-2 1-2

Бага хот Нам давхар сууцны хороололд Барилгажих

талбайг оруулна. (инженерийн хэсэгчилсэн хангамжтай сууц)

Хєдєєгийн тосгон

Суурьшлын хэсэгт

Дунд хот Нєєц газарт Бїх тєрлийн хот

Хот орчмын бїсэд

2 300-600 (коттедж хэлбэрийн эдлэн

газартай сууц) 1-2 1-4

Том хот Нєєц газарт Барилгажих талбайг оруулна. (инженерийн хэсэгчилсэн хангамжтай сууц)

Бага хот Суурьшлын хэсэгт Дунд хот Нам давхар

сууцны хороололд Хоторхуу тосгон




Бїх хот Хот орчмын бїст

3 100-300 (коттедж хэлбэрийн эдлэн

газартай сууц)

1-3 1-4

Их хот Нам давхар сууцны хороололд

Барилгажих талбайг оруулна. (инженерийн хэсэгчилсэн хангамжтай сууц)

Том хот Нам давхар сууцны хороололд

Бага дунд хот

Нєєц газарт


Суурьшлын хэсэгт тєв хэсэгт

Бїх тєрлийн хот

Хот орчмын бїст

4 60-100

(блокчилсон болон террас маягийн сууц)

1-4 хязгаар лахгїй

Их, том, дунд, бага хот

Суурьшлын хэсэгт Барилгажих тал- байг оруулахгїй. (инженерийн тєвлєрсєн хангамжтай сууц) - їйлчилгээтэй сууц

Хоторхуу тосгон


Бїх тєрлийн хот, тосгон

Сэргээн шинэ- чилж буй хэсэг, нєєц талбайд

5 30-60

(эзлэхїїний нарийн цогц архитектур

тєлєвлєлтийн шийдэл бїхий

сууц )

2-5 давхар хязгаар лахгїй

хязгаар лахгїй

Их, том, дунд, бага хот

Суурьшлын хэсэгт Барилгажих тал- байг оруулахгїй. (инженерийн тєвлєрсєн хангамжтай сууц) - їйлчилгээтэй сууц

Хоторхуу тосгон


Бїх тєрлийн хот, тосгон

Сэргээн шинэ- чилж буй хэсэг, нєєц талбайд

БНбД 30.01.04

56

Зєвлємжийн 9 дїгээр хавсралт

Суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн хїн амын нягтралын тооцоо

Суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн хїн амын нягтралыг 1 дїгээр хїснэгтэд зааснаас

багагїй; орон сууцны хорооллын эдэлбэр газрын хїн амын нягтралыг 2 дугаар хїснэгтэд заасанаас

багагїй; хєдєєгийн суурингийн суурьшлын бїсийн хїн амын нягтралыг 3 дугаар хїснэгтэд зааснаас

багагїй хэмжээгээр тєлєвлєнє.

Хот, тосгоны дэвсгэр газрын хот байгуулалтын бїсчлэлийг “Хот байгуулалтын иж бїрэн

їнэлгээ”-ний судалгаа, тооцоонд тулгуурлан тогтоож, дэвсгэр газрын хот байгуулалтын зэрэглэлийн

дагуу хїн амын нягтралыг нь тогтооно.


Суурьшлын бїсийн нутаг дэвсгэрийн хїн амын нягтрал, хїн/га

Дэвсгэр газрын хот байгуулал- тын зэрэглэл

Хїн амын тооны дараахи ангилалаар (мян. хїн)

1.0-3.0 3.0-7.5 7.5-15.0 15.0- 30.0

30.0- 50.0

50.0 - 100.0

100.0 - 500.0

500.0 мян-аас

дээш Дээд 100 125 140 150 175 195 210 220 Дунд - - - - - 190 200 210 Доод 50 85 120 135 150 170 180 190

Тайлбар: 1. Инженерийн бэлтгэл ажил гїйцэтгэхэд ихээхэн хэмжээний хєрєнгє оруулалт хийх

шаардлагатай бол хїн амын нягтралыг 20%-иас ихгїй хувиар нэмэгдїїлнэ.

Х Б

Н х = ( ----------------- - 1 ) х 100% Х ИБД

Їїнд: Х Б – нийт хєрєнгє оруулалтын томсгосон хэмжээ

Х ИБД – инженерийн бэлтгэл ажилд шаардагдах хєрєнгє оруулалтын хэмжээ

2. Инженерийн хэсэгчилсэн хангамж бїхий эдэлбэр газартай нам давхар сууцны хороололтой

хот, тосгоны эдэлбэр газрын хїн амын нягтралыг 40 хїн/га-гаас ихгїйгээр бууруулан


3. Улсын болон тусгай хамгаалалттай суурьшилын газар нутагт хїн амын нягтралыг тєслийн

техникийн даалгаврыг їндсэнлэн шийднэ.


Орон сууцны хорооллын эдэлбэр газрын хїн амын нягтралыг тооцох їндсэн зарчим, хїн/га

Уур амьсгалын бїс

Орон сууцны хорооллын нутаг дэвсгэрийн зориулалтын ангилал

єндєр давхар сууцны

Нам давхар сууцны

Олон нийтийн эдэлбэр газрын зонхилох хувь эзэлбэл

I бїс 200 110 50 II бїс (II а; II б дэд бїс) 320 150 60

БНбД 30.01.04

57

III (III а; III б дэд бїс) 390 180 75 IV (IV а; IV б; IVв дэд бїс) 460 210 90

Тайлбар:

1. Орон сууцны хорооллын нутаг дэвсгэрийн хилийг гол гудамж ба хорооллын чанартай

замын улаан шугамаар, хорооллын доторхи зам, явган зам, гарцын тэнхлэгээр болон

ердийн зурвасын дагуу тогтоох бєгєєд эдгээрийн аль нь ч байхгїй тохиолдолд

барилгажилтын улаан шугамаас 3 м зайд тогтооно. Нутаг дэвсгэрийн тооцооноос дїїргийн

ба хотын чанартай барилга байгууламжийн талбай, тїїх, соёлын дурсгалт зїйлс болон

архитектур-ландшафтын їнэт бїтэц бїхий талбай, тїїнчлэн їйлчлэх хїрээгээр зэргэлдээ

орших хэд хэдэн хорооллын хэрэгцээг хангахаар тооцогдсон соёл ахуйн їйлчилгээний

барилга байгууламж (їйлчлэх хїн амын тоонд тохирсон)-ийн талбайг хасна. Нутаг

дэвсгэрийн хэмжээг тооцоход хїн амын єдєр тутмын хэрэгцээг хангах олон нийтийн

їйлчилгээний барилга байгууламжийн талбай, тїїний дотор зэргэлдээ орших соёл-ахуйн

їйлчилгээний барилга байгууламжийн нутаг дэвсгэр, тїїнчлэн газрын доорхи болон дээрхи

орон зайг хамруулна. Сэргээн шинэчлэх їед, орон сууцны хорооллыг шинээр байгуулахад,

орон сууцны хорооллын нутаг дэвсгэрийн бїрэлдэхїїнд орон сууцны бїлэглэлїїдэд

хуваагдсан гудамж, талбай, хороолол доторхи явган зам талбай, барилгуудын орц

довжоонд зориулагдсан талбайг оруулан тооцно.

2. Инженер-геологийн хїндрэлтэй нєхцєлд ногоон байгууламжийн 1 хїнд ногдох талбайгаас

хамааруулан 1 хїнд 5 м 2 талбай ногдох хїртэл хїн амын нягтрал єсч болно.

3. Хотын тєвийн хэсгийн орон сууцны хорооллын хїн амын нягтрал єндєр байж болно. Гэхдээ

460 хїн/га-гаас хэтрїїлж болохгїй.

4. Барилгажуулж буй нутаг дэвсгэр нь ой болон ойн цэцэрлэгт ойр дєт буюу эсвэл эргэн

тойрон ойгоор хїрээлэгдсэн орчинд ногоон байгууламжийн нийт талбайн хэмжээг 30 хувиас

ихээр багасахгїй бєгєєд їїнтэй харьцуулан хїн амын тооцооны нягтралыг дээрхи хувь

хэмжээнээс илїї єсгєхгїй.

5. Хїн амын нягтралын їзїїлэлтийг орон сууцны хангамжийн хэвийн тївшин болох 1 хїнд

ногдох 13.5м 2 сууцны талбайгаар тогтооно. Энэ нормативыг техник эдийн засгийн тооцоог

їндэслэж тогтооно. . Гэхдээ 9 м 2 -аас багагїй байх ёстой.

Хэрэв орон сууцны хангамжийн тївшинг єєрєєр тооцох болбол:

П 13.5 х 13.5 П = ------------------------- томъёогоор тооцно.

0

Їїнд: П 13.5 – нягтралыг 13.5 м 2 /хїн байх їеийн їзїїлэлт 0 - орон сууцны хангамжийн байдал, м 2


Хєдєєгийн тосгоны суурьшлын бїсийн хїн амын нягтрал, хїн/га

Хєдєєгийн тосгоны їйлдвэрлэлийн

чиглэл

Инженерийн хэсэгчилсэн хангамжтай сууцны эдэлбэр газрын хэмжээгээр, м 2

100 200 300 400 500 600 700 800 900< Газар тариалан 80 74 62 55 46 40 32 26 21 Мал аж ахуй 70 65 54 48 40 35 28 22 18 Холимог 75 69 58 51 43 38 31 25 20

БНбД 30.01.04

58

Зєвлємжийн 10 дугаар хавсралт

Тосгоны суурьшлын бїсийн хїн амын тооцооны нягтрал

Барилгын хэв шинж Хїн амын нягтрал, хїн/га

(Єрхийн дундаж хїн амаар, хїн)

2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 Эдлэн газар бїхий

сууцны нийт эдэлбэр

газрын хэмжээ, м 2

2000 10 12 14 16 18 20 22 24

1500 13 15 17 20 22 25 27 30

1200 17 21 23 25 28 32 33 37

1000 20 24 28 30 32 35 38 44

800 25 30 33 35 38 42 45 50

600 30 33 40 41 44 48 50 60

400 35 40 44 45 50 54 56 65

Давхрын тоог заасан

бїлэглэсэн сууц,

2 - 130 - - - - - -

3 - 150 - - - - - -

4 - 170 - - - - - -

Зєвлємжийн 11 дїгээр хавсралт


Єргєн хэрэглээний бараа, бїтээгдэхїїний агуулахын 1000 хїнд ногдох эдэлбэр газрын доод хэмжээ, талбай

Єргєн хэрэглээний бараа, бїтээгдэхїїний агуулах

Агуулахын талбай, м 2 Эдэлбэр газрын хэмжээ, м 2

хотод хєдєєгийн

суурин, тосгонд

хотод хєдєєгийн суурин,

тосгонд

Аж їйлдвэрийн барааны 77 19 310*/210 60

Хїнсний бїтээгдэхїїний 217 193 740*/490 580

* -Хїртвэрт 1 давхар, хуваарьт олон давхар (дунджаар 6 м єндєртэй гэж їзэхэд) агуулахын

нормуудыг їзїїлсэн болно.

Тайлбар:

1. Єргєн хэрэглээний бараа, бїтээгдэхїїний агуулахуудыг тєрєлжїїлэн байршуулсан

тохиолдолд эдэлбэр газрын хэмжээг 30 хїртэл хувиар бууруулж болно.

2. Бараа бїтээгдэхїїнийг урьдчилан зєєх бїсэд эдэлбэр газрын хэмжээг 40 хувь хїртэл

єсгєж болно.

3. Єргєн хэрэглээний бараа, бїтээгдэхїїний агуулахын бэлтгэл нєєцийн тївшинг жижиглэн

худалдаа явуулах єдрєєр (барааны эргэлт) тооцож, орон нутгийн удирдлагаас тогтооно.

БНбД 30.01.04

59


Тєрєлжсєн агуулахуудын 1000 хїнд ногдох багтаамж, эдэлбэр газрын доод хэмжээ

Тєрєлжсєн агуулах Багтаамж, тн Эдэлбэр газрын хэмжээ, м 2

хотод хєдєєгийн

суурин тосгонд хотод

хєдєєгийн суурин тосгонд

Тїгээх, хуваарилах хєргєгч (мах, махан бїтээгдэхїїн, загас, загасан бїтээгдэхїїн, цєцгийн тос, єєхєн тос, сїї, цагаан идээ, єндєг хадгалах)

20 12 1.0 (30)

Жимс жимсгэнэ хадгалах 75 45 500 300 Хїнсний ногоо хадгалах

Тємс хадгалах

Тайлбар:

1. Тємс, хїнсний ногоо тариалдаг болон бэлтгэдэг бїсэд агуулахуудын багтаамж болон эдэлбэр

газрын талбайн хэмжээг 0.6 коэффициентийг хэрэглэн тооцно.

2. Тємс, хїнсний ногоо хадгалах газрын багтаамж, эдэлбэр газрыг хотод, хотын гадна бий болгон

зохион байгуулснаар багасгаж болох ба тїїний хувь хэмжээг орон нутгийн удирдлагын

шийдвэрээр зохицуулна.

3. Тэсэрч дэлбэрэх, шатах тослох материалын 30 мян.м 3 багтаамжтай агуулахыг орон сууц, олон

нийтийн барилга байгууламжаас 200 м-ээс багагїй, 30 мян.м 3 хїртэл багтаамжтай агуулахыг

100 м-ээс багагїй зайтай байрлуулна.


Барилгын материал, хатуу тїлшний агуулахуудын 1000 хїнд ногдох эдэлбэр газрын доод хэмжээ

Агуулах Эдэлбэр газрын хэмжээ, м 2

Хэрэглэгчдийн барилгын материалын агуулах 300 Хатуу тїлшний агуулах, ашиглалтын илїї байдлаар

Нїїрс 300 Тїлээ 300

Тайлбар:

Хатуу тїлшний агуулахын эдэлбэр газрын хэмжээг уур амьсгалын I бїсэд 1.5 коэффициентийг, уур

амьсгалын IV бїсэд 0.6 коэффициентийг хэрэглэн тооцно.

БНбД 30.01.04

60

Зєвлємжийн 12 дугаар хавсралт

Хот, тосгоны цэцэрлэгжїїлэлтийн зураг тєсєл зохиох аргачилсан зєвлємж

1. Цэцэрлэгжїїлэлтийн тєсєлд хот, тосгонд нийтийн, хязгаарлагдмал болон тусгай хэрэгцээ-

ний зориулалттай цэцэрлэгт байгууламжуудын нэгдмэл системийг бий болгох иж бїрэн арга

хэмжээг тусгасан байх ёстой. Мєн хєрс бэлтгэх, суулгацын материалын нэр тєрєл, тарих

арга хэлбэрийг сонгох зэрэг асуудлыг шийдвэрлэж, мод сєєгийг тарьсны дараах эхний жилд

арчлан тордоход зайлшгїй шаардлагатай барилга байгууламжийг тодорхойлно.

2. Хот, тосгоны тухайн орон нутгийн хєрс, уур амьсгалын нєхцєл, мєнх цэвдэг хєрстэй эсэх,

тїїний їеийн гїн зэргийг тооцож, суулгацын тєрєл, зориулалт, тїїнчлэн суулгацын

материалыг зєєвєрлєн авчрах боломж зэрэгтэй уялдаатайгаар цэцэрлэгжїїлнэ.

Элсний нїїлт, гуу жалга, хєрсний эвдрэл элэгдлийн тархалт бїхий хот суурины нєхцєлд ойн

зурвас байгуулах асуудлыг мэргэжлийн байгууллагатай хамтран дээрх нєлєєллїї-дийн эх

їндсийг таслан зогсоох арга хэмжээтэйгээр иж бїрнээр шийдвэрлэсэн байх ёстой.

3. Цэцэрлэгжїїлэлтийн зураг тєсєл боловсруулахдаа дараах їндсэн зарчмуудыг

баримтлана. Їїнд: Хуучин байсан ургамал, ялангуяа мод сєєг, їржил шимт єнгєн хєрсийг аль болохоор

хадгалан їлдээх; Цэцэрлэгжїїлэлтийн зориулалт болон нар, салхины нєлєєлєл, агаарын бохирдолт,

хєрсний нєхцєл зэрэг тухайн нєхцєл байдалтай уялдаатайгаар мод, сєєгийн нэр тєрєл,

тарих хэлбэрийг сонгон авах; Бїх хэлбэрийн цэцэрлэгжїїлэлтийг хийхдээ хїрээлэн байгаа орчны архитектурын

нэгэн чухал элементийн хувьд тєрєл бїрийн мод сєєгний єнгє, титмийн хэлбэрийг

оновчтой тохируулан ашиглах; Ногоон ургамлыг хамгаалалтын бїс, барилга байгууламжийн дэвсгэр газрын зааг

болгох зэргээр боломжтой газар бїхэнд ашиглах.

4. Цэцэрлэгжїїлэхэд зориулан хєрсийг сайжруулах арга хэмжээг боловсруулахдаа тухайн

хєрсний їржил шим, хєрсийг зєєвєрлєх, хадгалах талаар зураг тєсєлд тусгагдсан арга

хэмжээ, цэцэрлэгжїїлэлтийн зориулалт, цэцэрлэгжїїлэхэд хэрэглэх мод, ургамлын нэр

тєрєл зэргийг їндэслэл болгоно.

5. Бэлтгэл ажлыг эхлэхийн ємнє цэцэрлэгжїїлэх талбайн хог хаягдал, хатаж шарласан

болон євчилсєн мод, сєєг, том ширхэгтэй чулуу зэргийг цэвэрлэж зайлуулсан байх ёстой.

Мод, сєєг тарих ажил эхлэхээс ємнє цэцэрлэгжїїлэх тохиромжийг дараах байдлаар

ангилна. Їїнд: Їржил шимтэй хєрс. (Хар шороон, хїрэн, нугын хєрс гэх мэт.) Тїїний ялзмагт їеийн

зузаан 15 см-ээс багагїй, хєрсний усны (давсгїй) тївшин нь 1м-ээс доош байх. Їржил шим багатай хєрс. (Нуга – намгийн бор саарал, элсэнцэр, давсархаг хєрс гэх

мэт.) Тїїнийг хатаах, давсгїйжїїлэх, бордох, шинээр хєрс авчирч механик бїтцийг нь

сайжруулах зэрэг арга хэмжээг зураг тєсєлд тусгасан байх. Їржил шимгїй хєрс. (Элс, чулуулаг, шаварлаг, хєрс болон тэдгээрийн хольц) Огт

хєрсгїй нїцгэн чулуулаг хурдас мєн энэ ангилалд хамаарна..

Їржил шим багатай хєрсєнд нийтийн хэрэгцээний болон тусгай зориулалтын

цэцэрлэгжїїлэлтийн ажлыг хийхдээ хуучин байсан хєрсийг сайжруулах талаар 2-3 жилийн

хугацаанд гїйцэтгэх агротехникийн арга хэмжээ (хєрсийг ялзмагжуулах, механик бїтцийг нь

сайжруулах, намагт хєрсийг хатаах, бордох г.м.)-г тєлєвлєнє.

Дээрхи хэлбэрийн цэцэрлэгжїїлэлтийг їржил шимгїй хєрсєнд хийхдээ тухайн орон

нутгийн нєхцлєєс хамааран їржил шимт хєрс зєєвєрлєн авчирч ашиглах, ургамлын нємрє-

БНбД 30.01.04

61

гийг нь олон жилийн хєтєлбєрт ажилбараар байгалийн нєхцєлд сэргээн бий болгох арга

хэмжээг хослуулан хэрэгжїїлэхэд тулгуурласан янз бїрийн арга хэлбэрїїдийг ашиглана.

Хязгаарлагдмал зориулалттай цэцэрлэгжїїлэлтийн ажлыг гїйцэтгэх, гудамжны

дагууд цэцэрлэгжїїлэлтийн ажлыг хийхдээ шаардлагатай тохиолдлуудад хєрсний усны

тївшинийг доошлуулах, давсгїйжїїлэх, тїїнчлэн їржил шим багатай хєрсийг зїлэгжїїлэхэд

їржил шимтэй хєрсєєр нэмж ялзмагт хєрсийн зузааныг 20 см хїргэж хучих, мод, сєєг тарих

нїхний шороог бїрэн солих, їржил шимгїй хєрстэй газарт мод, сєєг, зїлэг тарихаар тухайн

хєрсийг бїрэн солих зэрэг арга хэмжээг тєлєвлєнє.

6. Барилга байгууламжийн суурийн нїх ухах, газар доорхи шугам сїлжээний суваг, шуудуу малтах,

єндєржилтийн зургийн дагуу хєрс хуулах буюу нэмж хучих зэрэг газар шорооны ажлын їед

їржил шимт болон зарим їржил шим багатай (нугын бор, саарал гэх мэт) хєрсний

ялзмагжсан єнгє їеийг 20 см, зїлгэн хєрсийг 6 – 8 см зузаан хуулан авсан байх. Хуулан

авсан ширэг, їржил шимт хєрсийг тїр хугацаагаар хадгалах газрыг барилгын талбай дахь

барилгын ажлыг явуулахад саад болохооргїй, барилгын хог, орчны їржил шимгїй хєрс

зэрэгтэй холилдож нийлэхээргїй газарт сонгон авна. Хуулан авсан хєрсийг буцааж хучих,

тїїнчлэн єнгєн їеийг їржил шимтэй хєрсєєр нэмж хучих буюу солихын ємнє ул хєрсийг

15 – 10 см гїн сийрэгжїїлсэн байна.

Тайлбар: Їржил шимтэй хєрсийг хєлдїїгээр нь мод, сєєгний шороонд ашиглахыг

хориглоно.

7. Мєнх цэвдэгтэй газрын улирлын хєлдєлтийн їе нь 1.5 м-ээс нимгэнгїй байдаг хэсгийг

цэцэрлэгжїїлж болох бєгєєд їїнээс нимгэн байх хот, суурины нєхцєлд онцгой шаардлага-

тай гэж їзвэл дээрхи їеийн зузааныг 1.5 м хїртэл ихэсгэх арга хэмжээг хэрэгжїїлэх їндсэн

дээр цэцэрлэгжїїлэхийг зєвшєєрнє.

8. Хєрсний їржил шимийг сайжруулахаар бордохдоо 1 дїгээр хїснэгт дэх барагцаалсан

нормыг баримтлана.


Суулгацын тєрєл

Хэм

ж н

эгж

Орга

ник

б

ор

до

о

Эрдэс бордоо гр - р

Бордох хугацаа

Азо

т

Фосф

ор

Кал

и

33%

ам

миа

кан

дог

ши

н ш

її

16%

суп

ер

фосф

ат

30%

хл

орт

кал

и

Бїлэг ба ганцаарчилан тарьсан сєєгїїд 1ш 3-5 12 12 8 40 80 30

Жилийн дараа

Амьд хашаа ба эмжээрлэн тарьсан сєєгїїд 1м 5-7 15 15 12 50 100 40 -“- 6 – 10 настай модод 1ш 6-8 18 18 12 60 110 40 -“- 10 –аас дээш настай модод 1ш 10-12 30 30 25 90 180 90 -“- 5 м хїртэлх єндєртэй явган зам дагуух модод 1ш 8-10 30 30 20 80 150 50

Жил бїр тогтмол усалгаатай їед

5 м-ээс дээш єндєртэй явган зам дагуух модод 1ш 10-12 35 35 30 120 250 100 -“-

9. Мод ургамлыг тарих арга хэлбэр, хугацааг цэцэрлэгжїїлж байгаа нутаг дэвсгэрийн

зориулалт, хєрс, уур амьсгалын онцлог, суулгацын материалыг зєєвєрлєн авчрах нєхцєл

зэргээс хамааруулан сонгож авсан байна.

Мод, сєєгийг тарих хугацаа нь ургамлын амьдарлын їйл ажиллагаа суларсан їе, хавар

хєрс гэсэхдээ эхлээд мод навчлах їе, намар навч унах їеэс эхлээд хоногийн дундаж халуун,

хїйтэний хэмжээ 0 0 С-оос бага болох їеийн хооронд байна.

Мод, сєєгийг тарих хэлбэрийг ганц нэгээр, эгнээгээр, бїлэглэж тарих зэргээр ангилна.

Тарих аргыг їндэсний шороотой нь авчирч тарих, їндэсний шороогїй тарих гэж

2 ангилна. 6 – 10 настай, 10 – 15 настай модыг эхний аргаар тарих бєгєєд тїїнээс бага буюу

5 – 7 настай мод, сєєгийг хоёр дахь аргаар тарина. Модыг їндэсний шороотой нь тарихыг

їндсэн арга гэж їзвэл зохино. Шилмїїст модны їндэсний шороог 120 х 120 х 100 см, навчит

БНбД 30.01.04

62

модныхыг 80 х 80 х 50 см, бут сєєгийнхийг 50 х 50 х 40 см-ын хэмжээтэйгээр авна. Суулгах

нїхний хэмжээ нь їїнээс 10 – 15 см єргєн бєгєєд гїн байх ёстой. Їндэсний шороог їржил

шимтэй хєрсєєр чигжинэ.

Модны єєр хоорондын зайг: эгнээлэн тарихад 3 – 5 метр, эгнээний хооронд 4 – 6 метр,

бїлэглэж тарихад 2 – 4 метрээр авна.

Бут сєєгний хоорондын зайг нормчлохгїй. Бут сєєгєєр таримал хашаа байгуулахдаа тусгай

шуудуунд суулгах бєгєєд тїїний хэмжээг бут сєєгийг нэг эгнээгээр тарихад 50 х 50 см, хоёр

эгнээгээр тарихад 70 х 50 см, гурван эгнээгээр тарихад 90 х 60 см, єєрєєр хэлбэл эгнээний

тоо єсєх тутамд шуудууны єргєн 20 см-ээр ихэсч байхаар авна.

10. Нийтийн хэрэгцээний болон хязгаарлагдмал хэрэгцээний зориулалттай цэцэрлэгжїїлэлтийг

энэхїї хавсралтын 2-р хїснэгтэд заасанчлан мод сєєгний онцлог шинж чанаруудыг

харгалзан, їзэмжтэй сайхнаар тарихаар тєлєвлєнє.

Мод, сєєг таригдаагїй сул газарт зїлэг, цэцгийн мандал байгуулах, орон нутгийн чулуу

зэрэг материалаар єнгєлж хучихаар тєлєвлєвєл зохино. Зїлэгжїїлсэн талбайд эзлэх

цэцгийн мандлын хэмжээг доор заагдсанаас ихгїйгээр тогтоох нь зїйтэй. Їїнд: Нийт талбайн хэмжээ нь 10 га-гаас багагїй цэцэрлэгт хїрээлэн ба цэцэрлэгт 1%; Мєн 10 га-гаас ихгїй їед 2%; Цэцэрлэгт гудамж, цэцэрлэгт талбайд 3%; Бусад хэсэгт 0.5%;

11. Хот, тосгон, суурины гудамжыг цэцэрлэгжїїлэх мод, сєєгний нэр тєрлийг сонгохдоо єнгє

їзэмж, хєрс, уур амьсгалын шаардлагыг нь харгалзах тєдийгїй, агаарын бохирдолтонд

тэсвэртэй байдал болон гэрэлтлэг, сїїдэрлэг байдлыг тооцно.

Замын уулзвар, явган хїний гарцын орчинд мод, сєєг тарихдаа замын хєдєлгєєний дїрмийн

дагуу харааны чєлєє гаргах шаардлагыг тооцно.

12. Салхинаас хамгаалах ойн зурвасыг 30-50 метрийн єргєнтэй хэд хэдэн эгнээ байдалтайгаар

хийж, хот суурины салхин талд, газрын нилээд єндєр хэсгийг сонгон байрлуулна.

Салхинаас хамгаалах ногоон байгууламжийн эгнээ бїрийг сийрэг хэлбэртэйгээр, мєнх

ногоон мод, сєєгийг бїрэлдэхїїнд нь оруулж тєлєвлєх ёстой.

13. Ариун цэврийн хамгаалалтын бїсийг 20-50 метрийн єргєнтэй, мод сєєгний эгнээнїїдийг

30 метрээс багагїй єргєнтэй цулгуй зурвас газар дараалах байдлаар цэцэрлэгжїїлбэл

зохино.

Ариун цэврийн хамгаалалтын бїсэд тарих мод, сєєгний нэр тєрлийг сонгохдоо тухайн

їйлдвэрийн агаар бохирдуулах нєлєєллийг їндэслэнэ.

14. Мод, сєєг тарьсан эхний жилд тэдгээрийг арчлан тордох талаар дараах арга хэмжээнїїдийг

тєлєвлєвєл зохино.Їїнд: Цэцэрлэгжїїлсэн хэсгийг тойруулан мод, тємєр, торон материалаар 5-7 жилээс

багагїй эдэлгээтэй, хєнгєн маягийн хайс хийх; Хєрс, уур амьсгалын байдалд нь тохируулан усалгаа, сийрэгжїїлэлт, бордолтыг

тогтмол хийх;

Хангай, тал хээрийн бїсэд тогтмол усалгааг 3-4 хоногт 1 удаа шїрших аргаар, оройн

цагаар усалгааны шугам буюу усалгааны машинаар хийнэ.

Говийн болон заримдаг говийн бїсэд усалгааг єдєр бїр буюу 2-3 хоногт нэг удаа,

усалгааны шугамаар болон жижиг сувгаар хийх шаардлагатай. Давсгїйжїїлж байгаа хужир,

мараалаг хєрсєнд бол ус зайлуулах сувагтайгаар тєлєвлєвєл зохино. Элсэнцэр болон бусад

шїїлттэй хєрсєнд ус тусгаарлагч арга хэмжээгїйгээр сувгаар услахыг хориглоно.

bnbd 30-01-04

Documents