VODI^ZA BIZNIS OPERATORITE NIZ ZAKONOT

ZA BEZBEDNOST NA HRANATA

ZA BIZNIS OPERATORITENIZ ZAKONOT ZA BEZBEDNOST NA HRANATA

AGENCIJA ZA HRANA I VETERINARSTVO

Skopje, 2011

VODI^

VOVED

Vo dekemvri 2010 godina donesen e nov Zakon za bezbednostna hranata. So donesuvaweto na Zakonot formirana e AGENCIJATAZA HRANA I VETERINARSTVO na Republika Makedonija. Agencijatae samostoen organ na dr`avnata uprava so svojstvo na pravnolice.Taa e praven naslednik na Direkcijata za hrana i Upravataza veterinarstvo.

So implementacijata na Zakonot treba da se obezbedi visokstepen na za{tita na `ivotot i zdravjeto na lu|eto i za{tita nainteresite na potro{uva~ite, so integriran priod vo kontrolatana bezbednosta na hranata spored principot “od niva do trpeza”odnosno kontrola vo site fazi na proizvodstvoto i prometot nahranata.

Agencijata za hrana i veterinarstvo na Republika Makedonijavo sorabotka so Organizacijata na potro{uva~i na Makedonija,vo ramki na Programata za za{tita na potro{uva~i za periodot2011-2012 godina, {to ja donesuva Vladata na Republika Make-donija, izgotvi sedum publikacii:

1. Vodi~ niz Zakonot za bezbednost na hranata/za potro{u va ~i te/

2. Vodi~ niz Zakonot za bezbednost na hranata/za biznis ope -ra torite/

3. Vodi~ niz Zakonot za bezbednost na hranata/za inspekto ri te/

4. Bro{ura “Aditivi vo hranata i potro{uva~i”

5. Bro{ura “Dodatoci na hranata”

6. Bro{ura “Hrana za posebna nutritivna upotreba”

7. Bro{ura “Hrana zbogatena so vitamini i minerali”

Vodi~ite niz Zakonot za bezbednost na hranata treba da do-prinesat vo procesot na implementirawe na Zakonot.

Bro{urite imaat pove}e informativno-edukativen karakteri se nameneti za potro{uva~ite. Tie davaat odgovor na odredenipra{awa postavuvani od potro{uva~ite i treba da dadat pri-dones vo podigaweto na svesta na potro{uva~ite.

3

Ovaa publikacija pretstavuva kratok vodi~ niz Zakonot za bez -bednost na hranata „Slu`ben vesnik na RM”, br. 157/2010, 53/2011(vo ponatamo{niot tekst zakon) koj e namenet za biznis-opera-torite so hrana i hrana za `ivotni, so cel da im pomogne vonivnoto sekojdnevno rabotewe.

Vo Zakonot se transponirani Regulativite na EvropskataUni ja:

• 178/2002 za bezbednost na hranata,

• 852/2004 za higiena na prehranbeni proizvodi,

• 853/2004 za posebnite higienski barawa za hrana od `i -vo tinsko poteklo,

• 854/2004 za posebnite barawa za slu`beni kontroli nahra na od `ivotinsko poteklo i

• 882/2004 slu`beni kontroli na prehranbeni proizvodi.

Zakonot se odnesuva na site fazi na proizvodstvo, prerabotkai distribucija na hranata za humana ishrana i hranata za `iv-otni, prvenstveno od aspekt na nivnata bezbednost za konsumen-tite, no i aspekti kako {to se, na primer, reklamiraweto,oz na~uvaweto i sl. Isto taka, toj gi regulira i proizvodite i ma-terijalite {to doa|aat vo kontakt so hranata.

So donesuvaweto na ovoj zakon e formirana Agencija za hranai veterinarstvo na Republika Makedonija - AHV (vo ponatamo{ -niot tekst Agencija), koja e samostoen organ na dr`avnata upravaso svojstvo na pravno lice i so sedi{te vo Skopje.

Poimi od Zakonot zna~ajni za biznis operatorite

• Pod poimot „hrana” se podrazbira sekoja supstancija ilipro izvod, vo prerabotena, delumno prerabotena ili neprera -botena sostojba, namenet da bide ili se o~ekuva da bide kon-sumirana od lu|eto. So poimot „hrana” se opfateni:pi ja laci, gumi za xvakawe i site supstancii, namerno vgra -deni vo hranata vo tekot na nejzinoto proizvodstvo, podgot -vuvawe ili prerabotka, vklu ~u vaj}i ja i vodata soglasnopro pisite za bezbednost i kvalitetot na vodata za piewe.

4

• Pod poimot „hrana za ̀ ivotni” se podrazbira sekoja supstan-cija ili proizvod, vklu~uvaj}i gi aditivite, bez ogled na toadali se preraboteni, delumno preraboteni ili neprera bo -teni, a koi se nameneti za oralna ishrana na `ivotni.

• „Operator so hrana” e sekoe fizi~ko ili pravno lice koe eod govorno da obezbedi ispolnuvawe na uslovite propi{aniso propisite za hrana vo ramkite na biznisot so hrana koj epod negova kontrola. Operator so hrana za `ivotni e sekoefizi~ko ili pravno lice odgovorno da obezbedi ispolnu-vawe na uslovite koi se propi{ani so propisite za hranavo ramkite na biznisot so hrana za `ivotni koj e pod negovakontrola.

• „Biznis so hrana” e sekoja aktivnost, profitna ili neprof-itna, javna ili privatna, koja e povrzana so koja bilo fazaod proizvodstvoto, prerabotkata i distribucijata na hrana;

• „Biznis so hrana za `ivotni” e sekoja aktivnost, profitnaili neprofitna, javna ili privatna, koja e povrzana so kojabilo faza od proizvodstvoto, prerabotkata, skladirawe,transport ili distribucija na hrana za `ivotni, vklu~uvaj}igo sekoj proizvoditel koj vr{i proizvodstvo, prerabotka iliskladirawe na hrana za `ivotni za ishrana na `ivotnite nasopstvenoto odgleduvali{te;

• „Pravila za dobra proizvodstvena i dobra higienska praksa”e sistem na glavni pravila za rabota koi mora da bidatobezbedeni vo proizvodstvoto i prometot na hranata, pro iz -vodite i materijalite koi doa|aat vo kontakt so hranata i seodnesuvaat na personalot, objektite, opremata, materijalite,sostojbata na materijalite koi se vnesuvaat, dokumentaci-jata, odr`uvaweto na higienata, tehnologijata na proizvod-stvoto i kontrolnite sistemi, so cel da se svede na minimumrizikot za kontaminacija na hranata preku proizvodni iliso drugi ~ovekovi aktivnosti;

• „Pravila za dobra zemjodelska praktika” (GAP) se nacio -nalno prepora~ano, ovlasteno ili registrirano bezbednokoristewe proizvodi za za{tita na rastenijata pod normal -ni uslovi vo sekoja faza na proizvodstvoto, skladiraweto,transportot, distribucijata i prerabotkata na hrana i hrana

5

6

za `ivotni. Definicijata gi opfa}a i na~elata za integri-ran sistem na kontrola na {tetnici vo odredena klimatskazona, kako i upotrebata na minimalno koli~estvo pesticidii postavuvawe privremeni MRL i MRL na najnisko nivo sokoi se ovozmo`uva da se postigne sakaniot efekt.

Vo koj rok operatorite so hrana se dol`ni da go usoglasatsvoeto rabotewe so Zakonot za bezbednost na hranata?

Operatorite so hrana se dol`ni vo rok od dve godini od denotna vleguvaweto vo sila na zakonot, da go usoglasat svoetorabotewe so negovite odredbi (do 16.12.2012 godina).

[to dokolku ova ne go storat?

Operatorite go gubat pravoto na vr{ewe dejnost i se bri{atod Registarot na odobreni i registrirani objekti i operatoriso hrana (^len 136, stav 2 od Zakonot).

Vo koj vremenski rok i kako mo`e da se koristat materi-jalite za zavitkuvawe, pakuvawe i ozna~uvawe koi se vorezerva, na koi e ispe~atena zdravstvena ili identifi -kaciska oznaka pred vleguvaweto vo sila na ovoj zakon?

Materijalite za zavitkuvawe, pakuvawe i ozna~uvawe koi sevo rezerva, na koi e ispe~atena zdravstvena ili identifi ka cis -ka oznaka pred vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, mo`e da pro -dol`at da se upotrebuvaat vo rok od edna godina od denot navle guvaweto vo sila na ovoj zakon, pod uslov brojot na odobre-nieto na soodvetniot objekt da ostane nepromenet (^len 137 odzakonot).

Vo koj rok i {to e potrebno da napravat operatorite sohrana od `ivotinsko poteklo, koi soglasno odredbite naovoj zakon podle`at na postapka na odobruvawe?

Site objekti i operatori so hrana od `ivotinsko poteklo, koisoglasno odredbite na ovoj zakon podle`at na postapka naodobruvawe, potrebno e da dostavat barawe do Agencijata za utvr-duvawe na nivniot status vo odnos na usoglasenosta so propisiteza bezbednost na hrana i veterinarno zdravstvo vo rok od {estmeseci od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon (Soglasno~len 139 od zakonot).

Agencijata vo rok od {est meseci }e izvr{i preocenuvawe nasite barawa koi se celosni i uredno dostaveni.

Site operatori so hrana od `ivotinsko poteklo koi se uso-glaseni so propisite za bezbednost na hrana i veterinarnozdravstvo, {to e utvrdeno so uvid od strana na Agencijata, dobi-vaat odobrenie soglasno zakonot.

[to dokolku operatorite ne dostavat barawe do Agenci-jata vo vremenskiot rok predviden so ovoj zakon?

Operatorite so hrana od `ivotinsko poteklo koi soglasnoodredbite na ovoj zakon podle`at na postapka na odobruvawe, akoi nema da podnesat barawe do Agencijata za utvrduvawe na niv -niot status vo odnos na usoglasenosta so propisite za bezbednostna hrana i veterinarno zdravstvo, go gubat pravoto na vr {ewe de-jnost i se bri{at od Registarot na odobreni i re gistrirani ob-jekti i operatori so hrana od `ivotinsko po teklo.

[to se dol`ni da sprovedat pravnite i fizi~kite licakoi vr{ele dejnosti utvrdeni so Zakonot za veterinarnojavno zdrav stvo pred donesuvawe i usoglasuvawe so Za-konot za bezbednost na hrana?

Pravnite i fizi~ki lica koi vr{ele dejnosti utvrdeni so Za-konot za veterinarno javno zdravstvo pred vleguvaweto vo silana ovoj zakon, a koi ne se usoglaseni do krajniot period od dvegodini od vleguvaweto vo sila na Zakonot za veterinarno javnozdravstvo, se dol`ni da sprovedat unapreduvawe na objektite koine se vo soobraznost so propisite za bezbednost na hrana i vet-erinarno zdravstvo soglasno rokovite i na na~in utvrden vopodzakonski akti, koi treba da gi propi{e Vladata na RM.

Kade se zapi{uvaat registriranite i odobrenite objekti?

Registriranite i odobrenite objekti se zapi{uvaat vo reg-istrite koi gi ima vospostaveno Agenci-jata, vo zavisnost od dejnosta:

1) Registar na objekti i operatori sohrana od ne`ivotinsko poteklo

2) Registar na objekti i operatori sohrana od `ivotinsko poteklo i

7

3) Registar na hrana za `ivotni. Ovoj registar e vospostavensoglasno

Zakonot za bezbednost na hranata za ̀ ivotni (Sl. vesnik/godi -na: 145/2010).

So pravilnik se propi{uva formata i sodr`inata na regis -tarot na objekti i operatori so hrana od ne`ivotinsko po -teklo, formata i sodr`inata na registarot na objekti ioperatori so hrana od ̀ ivotinsko poteklo, formata i sodr -`inata na baraweto za registracija i na~inot na regis-tracija na operatorite so hrana i objektite.

Koj go vr{i nadzorot na bezbednost na hranata i hranataza `ivotni?

1) Agencijata, soglasno so zakonot, propisite doneseni vrz os-nova na zakonot i propisite od oblasta na veterinarnotozdravstvo, preku dr`avnite inspektori za hrana i oficijal-nite veterinari;

2) Dr`avniot inspektorat za zemjodelstvo, za hranata od ras -titelno poteklo i hrana za ̀ ivotni vo primarnoto zemjodel-sko proizvodstvo i pridru`nite operacii na primarnotoproizvodstvo i zdravstvenata za{tita na rastenijata, so-glasno ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovojzakon, propisite od oblasta na zemjodelstvoto i zdravjetona rastenijata preku dr`avnite inspektori za zemjodelstvoi

3) Fitosanitarnata uprava, soglasno so zakonot i propisite do -neseni vrz osnova na ovoj zakon i propisite od oblasta nazdravjeto na rastenijata i pobliskite propisi doneseni vrzosnova na toj zakon i drugite propisi od oblasta na zemjo -delstvoto, preku dr`avnite fitosanitarni inspektori.

Koi se op{tite barawa za bezbednost nahranata?

Vo soglasnost so op{tite barawa za bezbed-nost na hranata, ope ratorite so hrana smeat dastavaat vo promet samo hrana koja e bezbedna.

8

Hranata }e se smeta za nebezbedna ako:

l e {tetna po zdravjeto na lu|eto i/ili

l ne ispravna za ishrana na lu|eto.

[to treba da se zeme predvid pri od -re du vawe dali nekoja hrana e ne bez -bedna?

Se zemaat vo predvid:

l normalnite uslovi na upotreba nahranata od strana na pot ro{uva~ot

l informaciite {to gi dobiva potro {uva~ot, vklu~uvaj}i gi iinformaciite na ozna~uvaweto, ili drugi informacii koi,generalno, se dostapni do pot ro{uva~ot, a se odnesuvaat naizbegnuvawe na posebni nesakani dejstva vrz zdravjeto odposeben vid ili kategorija hrana.

[to treba da se zeme predvid pri odreduvawe dali nekojahrana e {tetna po zdravjeto?

Se zemaat vo predvid:

l Mo`nite direktni kratkotrajni i/ili dolgotrajni efektina hranata po zdravjeto na potro{uva~ot i na slednite gene -racii;

l Mo`nite kumulativni toksi~ni efekti i

l Posebnata ~uvstvitelnost po zdravjeto na odredeni kate-gorii potro{uva~i, vo slu~aj koga hranata e nameneta zasoodvetnite kategorii potro{uva~i.

Pri odreduvawe dali nekoja hrana ne e ispravna za ishranana lu|eto, mora da se ima predvid dali hranata ne e prifatlivaza ishrana na lu|eto spored nejzinata namena, poradi kontami-nacija od nadvore{ni ili drugi izvori, poradi procesi nagniewe, razgraduvawe ili raspa|awe.

[to dokolku nebezbednata hrana e del od serija ili prat -ka so hrana od ista klasa ili vid?

Vo toj slu~aj mora da se pretpostavi deka celata hrana od ser-ijata ili pratkata e isto taka nebezbedna, osven dokolku pri de-

9

talna procena ne postojat dokazi deka ostatokot od serijata ilipratkata e bezbedna.

Koi se op{tite barawa za bezbednost na hranata za `i -votni?

Soglasno so op{tite barawa za bezbednost, hranata za `ivotnine smee da se stavi vo promet ili da se koristi vo ishranata na`ivotni nameneti za proizvodstvo na hrana dokolku istata e ne -bezbedna.

Koga hranata za ̀ ivotni se smeta za nebezbedna za nejzinanamena?

Vakvata hrana e nebezbedna ako:

l Ima nesakano dejstvo vrz zdravjeto na lu|eto ili `ivotnitei

l Ja pravi hranata dobiena od `ivotnite nameneti za proiz -vodstvo na hrana, nebezbedna za ishrana na lu|eto.

[to vo slu~aj koga nebezbednata hrana e del od serija ilipratka so hrana za `ivotni od ista klasa ili vid?

Toga{ se smeta deka celata hrana za `ivotni od taa serija ilipratka e nebezbedna, osven ako so detalnata procena ne postojatdokazi deka ostatokot od serijata ili pratkata so hrana za ̀ i vot -ni gi ispolnuva uslovite za bezbednost na hranata za `ivot ni.

Koi se op{tite barawa za bez bednost na proizvodite imaterijalite {to doa|aat vo dopir sohranata?

Tie treba da se proizveduvaat vo soglas-nost so pravilata za „Dob ra proizvodna prak -sa”. Pod normalni ili predvidlivi uslovi naupotreba tie ne smeat da gi prenesuvaat svoi -te sostojki vo hranata vo koli~estva {to mo -`at da go zagrozat ~ovekovoto zdrav je, dapre dizvikaat neprifatliva promena vo sostavot na hranata i dapredizvikaat vlo{uvawe na organolepti~kite ka rak te ris tiki nahranata.

10

Direktorot na Agencijata gi propi{uva:

l op{tite barawata za bezbednost na proizvodite i materija -lite {to doa|aat vo kontakt so hranata,

l pravilata na dobrata proizvodna praksa za proizvodstvo namaterijalite i proizvodite {to doa|aat vo kontakt so hranata,

l grupite na materijalite {to doa|aat vo kontakt so hranata,

l posebnite barawa za bezbednost {to treba da gi ispolnuvaatspecifi~nite grupi na materijalite {to doa|aat vo kontaktso hranata (listite na avtorizirani supstancii, listite naavtorizirani supstancii koi mo`at da se dodadat na in-teligentnite materijali, kriteriumite za ~istota na sup-stanciite, specifi~nite uslovi na upotreba na sup stan- ciite koi se koristat vo materijalite, prose~nata granicana migrirawe i specifi~nata granica na migrirawe na sup-stanciite vo hranata i drugi barawa);

l posebnite barawa za bezbednost {to treba da gi ispolnuvaatindividualni supstancii ili grupi na supstancii koi sekoristat za proizvodstvo na materijali i proizvodi {todoa|aat vo kontakt so hranata i

l procedurite za avtorizacija na supstancii ili grupi na sup-stancii koi se koristat za proizvodstvo na materijali iproizvodi {to doa|aat vo kontakt so hranata.

Koi se obvrskite na operatorite so hrana vo odnos na pro -pisite koi prizleguvaat od Zakonot?

Nivna obvrska e vo site fazi na proizvodstvo, prerabotka idistribucija vo ramkite na aktivnostite koi se pod nivna kon-trola, da obezbedat deka hranata i hranata za `ivotni gi zado-voluvaat barawata koi se propi{ani vo propisite za hrana ihrana za `ivotni koi se relevantni za nivnite aktivnosti i morada potvrdat deka tie barawa se ispolneti.

Sledlivosta treba da bide vospostavena vo site fazi na pro -izvodstvo, prerabotka i distribucija na hranata, hranata za `iv-otni, `ivotnite nameneti za proizvodstvo na hrana i sitesup stancii nameneti da bidat vgradeni vo hranata ili hranataza `ivotni.

11

Pri toa operatorite so hrana treba da se vo mo`nost da goidentifikuvaat sekoe fizi~ko ili pravno lice od koe{to janabavile hranata, hranata za `ivotni, `ivotni nameneti zaproizvodstvo na hrana ili sekoja supstancija nameneta da bideili se o~ekuva da bide vgradena vo hrana ili hrana za `ivotni.

Dali Agencijata ima pristap do ovie informacii?

Operatorite so hrana i hrana za `ivotni mora da imaat vos -postaveno sistemi i postapki koi ovozmo`uvaat ovie informa-cii da bidat dostapni na barawe na Agencijata. Isto taka,operatorite so hrana i hrana za `ivotni mora da imaat vos pos -taveno sistemi i postapki za identifikacija na drugite biznisiso hrana koi gi snabduvaat (nivnite kupuva~i).

Koja e obvrskata za ozna~uvaweto na hranata i hrana za`ivotni?

Hranata ili hranata za `ivotni, koja e stavena vo promet ili}e se stavi vo promet, mora da bide soodvetno ozna~ena ili iden-tifikuvana so cel da se olesni nejzinata sledlivost, so pomo{na soodvetna dokumentacija ili informacii vo soglasnost soop{tite i posebnite propisi za ozna~uvawe.

Koi se odgovornostite na operatorite so hrana dokolkuhranata ne e vo soglasnost so barawata za bezbednost nahrana?

Ako operatorot so hrana proceni ili ima pri~ina da veruvadeka hranata koja e uvezena, proizvedena, prerabotena, obrabo -tena ili distribuirana, ne e vo soglasnost so barawata za bez -bednost na hrana, mora da zapo~ne itna postapka za povlekuvawena hranata od promet, a vo slu~aj koga hranata ja pominalaneposrednata kontrola na operatorot so hrana, da ja informiraAgencijata.

[to dokolku vakviot proizvod ve}e stignal do potro{u -va~ot?

Vo toj slu~aj, operatorot mora efikasno i to~no da gi infor -mira potro{uva~ite za pri~inata poradi koja se povlekuvahranata i, dokolku e potrebno, da ja povle~e hranata so koja pot -ro{uva~ite ve}e se snabdeni vo slu~aj koga drugite merki ne se

12

dovolni za da se postigne visok stepen na za{tita na zdravjetona lu|eto.

[to treba da napravi vo toj slu~aj operatorot so hranaodgovoren za maloproda`ba i distribucija?

Toj nema vlijanie na pakuvaweto, ozna~uvaweto, bezbednostaili integritetot na hranata, no mora vo ramkite na negovitesoodvetni aktivnosti da zapo~ne postapka za povlekuvawe odpromet na hranata koja ne e vo soglasnost so barawata za bezbed-nost na hranata i mora da dade svoj pridones za bezbednost nahranata so davawe relevantni informacii neophodni za sled -livost na hranata, kako i da sorabotuva vo aktivnostite preze-meni od strana na proizvoditelite, prerabotuva~ite, obrabo-tuva~ite i/ili nadle`nite organi.

Dali vo vakov slu~aj treba da se informira Agencijata?

Operatorot so hrana mora vedna{ da ja informira Agencijatadokolku smeta ili ima pri~ina da veruva deka hranata koja bilastavena vo promet mo`e da bide {tetna po zdravjeto na lu|eto.Operatorot so hrana, isto taka, mora da ja informira Agencijataza aktivnostite prezemeni za da se spre~i rizikot po krajniotpotro{uva~ i ne smee da go obeshrabri ili da go spre~i koe bilolice koe sorabotuva so Agencijata, vo slu~aj koga toa mo`e da gospre~i, namali ili da go eliminira rizikot koj proizleguva odhranata.

Operatorite so hrana mora da sorabotuvaat vo aktivnostiteprezemeni od strana na Agencijata so cel da se izbegne ili dase namali rizikot predizvikan od hrana koja ja nabavuva ili jasnabduva.

Koi se odgovornosti na operatorite so hrana za `ivotni?

Ako operatorot so hrana za `ivotni smeta ili ima pri~ina daveruva deka hranata za ̀ ivotni koja e uvezena, proizvedena, pre-rabotena, obrabotena ili distribuirana ne e vo soglasnost sobarawata za bezbednost na hrana za `ivotni, mora da zapo~neitna postapka za povlekuvawe na hranata za `ivotni od promet ida ja informira Agencijata za istoto.

13

14

[to koga serijata ili pratkata ne gi zadovoluvabarawata za bezbednost na hrana za `ivotni?

Vo vakvi slu~ai, istata mora da se uni{ti, osven ako Agenci-jata ne odobri druga merka.

Kakvi se vo vakov slu~aj odgovornostite na operatorotkon korisnicite na hrana za `ivotni?

Operatorot mora efikasno i to~no da gi informira koris-nicite na hrana za ̀ ivotni za pri~inite za nejzino povlekuvawe,a dokolku e potrebno, da gi povle~e od niv proizvodite so koi sesnabdeni, vo slu~aj koga drugi merki ne se dovolni za da sepostigne visok stepen na za{tita na zdravjeto.

[to treba da napravi operatorot na hrana odgovoren zamaloproda`ba i distribucija?

Operatorot so hrana za `ivotni odgovoren za maloproda`baili distribucija koja nema vlijanie na pakuvaweto, ozna~uva -weto, bezbednosta ili integritetot na hranata za `ivotni, voramkite na negovite soodvetni aktivnosti mora da zapo~nepostapka za povlekuvawe od promet na hranata za `ivotni kojane e vo soglasnost so barawata za bezbednost na hrana za `ivotnii mora da dade svoj pridones za bezbednost na hrana za `ivotniso davawe relevantni informacii neophodni za sledlivost nahranata za `ivotni, kako i da sorabotuva vo aktivnostite preze-meni od strana na proizvoditelite, prerabotuva~ite, obrabo-tuva~ite i/ili Agencijata.

Koj ja informira Agencijata vo vakov slu~aj?

Operatorot so hrana za `ivotni mora vedna{ da ja informiraAgencijata dokolku smeta ili ima pri~ina da veruva deka hranataza `ivotni koja e stavena vo promet ne gi ispolnuva barawata zabezbednost na hrana za ̀ ivotni. Operatorot so hrana za `ivotnimora da ja informira Agencijata za aktivnostite prezemeni zada se spre~i rizikot od upotreba na taa hrana za `ivotni, i nesmee da go obeshrabri ili da go spre~i koe bilo lice koe sakada sorabotuva so Agencijata, vo slu~aj koga toa mo`e da go spre~i,da go namali ili da go eliminira rizikot koj proizleguva odhranata za `ivotni.

Operatorot so hrana za `ivotni mora da sorabotuva vo ak-tivnostite prezemeni od strana na Agencijata so cel da seizbegne ili da se namali rizikot koj proizleguva od hranata za`ivotni koja ja nabavuva ili ja snabduva.

Vrz koi principi se zasnovaat op{titebarawa za higiena na hrana {to treba dagi primenuvaat operatorite ?

Op{tite barawa za higiena na hranata se zas -novaat vrz slednive principi:

l Primarnata odgovornost za bezbednosta na hranata ja snosatoperatorite so hrana;

l Bezbednost na hranata treba da se obezbedi nizceliot sinxir na proizvodstvo, prerabotka idistribucija na hranata, zapo~nuvaj}i so pri-marnoto proizvodstvo;

l Treba da se obezbedi odr`uvaweto na ladniot sinxir za damo`e hranata bezbedno da se skladira na soodvetna tempera -tura, osobeno zamrznatata hrana;

l Op{tata implementacija na procedurite koi se zasnovaat naprincipite na analiza na opasnost i kriti~ni kontrolnito~ki (NASSR), zaedno so primena na pravilata za dobratahigienska praktika (DHP), treba da gi zajakne odgovornos-tite na operatorite so hrana;

l Upatstvata za dobra praktika pretstavuvaat va`en instru-ment za poddr{ka na biznis-operatorite so hrana na sitenivoa od sinxirot na hrana, a vo soglasnost so pravilata zahigiena na hranata i so primena na principite na NASSR;

l Neophodno e da se utvrdat mikrobiolo{kite kriteriumi ibarawata za kontrola na temperaturata zasnovani vrz nau~naprocena na rizikot i

l Neophodno e da se osiguri deka uvezenata hrana gi ispolnuvanajmalku istite higienski standardi kako hranata koja eproizvedena vo Republika Makedonija, ili e so ekvivalentenstandard.

15

Kade se primenuvaat op{tite barawa za higiena na hrana?

Vo site fazi na proizvodstvo, prerabotka i distribucija nahrana i na izvoz, ne doveduvaj}i gi vo pra{awe pospecifi~nitebarawa povrzani so higienata na hranata.

Kade ne se primenuvaat op{tite barawa za higiena nahrana?

Ne se primenuvaat vo:

l Primarno proizvodstvo za privatna doma{na upotreba;

l Doma{na podgotovka, rakuvawe i skladirawe na hranata zaprivatna doma{na upotreba;

l Direktno snabduvawe, od strana na proizvoditelot, na malikoli~estva primarni proizvodi do krajnite potro{uva~iili do lokalnite maloproda`ni trgovci koi direktno gosnabduvaat krajniot potro{uva~ i

l Sobirni centri i {tavilnici koi se opfateni so defini-cijata za biznis so hrana edinstveno poradi toa {to raku-vaat so surovini za proizvodstvo na `elatin ili kolagen.

Koi se posebnite merki za higiena i koj gi primenuva?

Operatorite so hrana treba da gi primenat posebnite merkiza higiena:

l Usoglasenost so mikrobiolo{kite kriteriumi za hrana;

l Proceduri neophodni za ispolnuvawe na celite postavenivo ovoj zakon;

l Po~ituvawe na barawata za kontrola na temperaturata nahranata;

l Odr`uvawe na ladniot sinxir na hrana i

l Zemawe primeroci za analiza.

[to propi{uva direktorot na Agencijata?

Direktorot na Agencijata poblisku gi propi{uva:

l Op{tite barawa za primarno proizvodstvo i pridru`ni ope -racii;

16

l Op{tite barawa za site operatori so hrana i barawa i us -lovite koi se odnesuvaat na operatori so hrana od `ivotin-sko poteklo;

l Op{ti barawa za hrana;

l Op{ti barawa za hrana od `ivotinsko poteklo;

l Posebnite barawa za hrana od `ivotinsko poteklo;

l Posebnite barawa koi se odnesuvaat na mikrobiolo{kitekri teriumi za hrana;

l Posebnite barawa za temperaturna kontrola;

l Posebnite barawa za odr`uvawe na laden sinxir;

l Posebnite barawa za merkite ili postapkite neophodni zaispolnuvawe na postavenite celi za higiena na hranata;

l Op{tite i posebnite uslovi {to treba da gi ispolnuvaat ob-jektite za proizvodstvo, promet i upotreba na hrana i pro -izvodstvo i promet na hrana od `ivotinsko poteklo;

l Op{tite i posebnite barawa za preventiva, kontrola i e -radikacija na bolestite kaj `ivotnite koi preku hranatamo`at da se prenesat na lu|eto;

l Posebnite barawa za preventiva, kontrola i eradikacija natrihinelozata kaj `ivotnite i kontrolata na trihinela vomesoto;

l Op{tite i posebnite barawa za blagosostojba na `ivotnitekoi se odgleduvaat i se iskoristuvaat za proizvodstvo nahrana;

l Na~inot i postapkata za zemawe primeroci, na~inot i me to -dite na vr{ewe laboratoriski analizi na hrana od `ivotin-sko poteklo i hrana za `ivotni;

l Zabrana za upotreba na odredeni supstancii, proizvodi imaterii vo primarnoto proizvodstvo i procesite na pro iz -vodstvo, prerabotka i promet na hranata i

l Zabrana za upotreba na odredeni proizvodi od `ivotinskopoteklo vo ishranata na lu|eto.

17

Do momentot na stapuvawe vo sila na ovie novi propisi }ese primenuvaat postojnite, doneseni vrz osnova na pret -hodno va ̀ e~kite zakoni (Vidi ~len 140). Operatorite sohrana treba kontinuirano da go sledat donesuvaweto napodzakonskite akti od ovoj domen i da gi prisposobat niv -nite operacii na propi {a noto.

Dali operatorite so hrana treba da vovedat, implemen-tiraat i odr`uvaat proceduri koi se zasnovani na anali -za na opasnosti i kontrolni to~ki?

Da, operatorite so hrana, osven operatorite so hrana vo pri-marnoto proizvodstvo i pridru`nite operacii, se dol`ni davovedat, da implementiraat i da odr`uvaat postojana proceduraili proceduri zasnovani vrz analiza na opasnosti i kriti~nikontrolni to~ki, odnosno NASSR principite.

Koi se NASSR principite ?

l Identifikacija na sekoja opasnost koja mora da se spre~i,da se eliminira ili da se namali na prifatlivo nivo;

l Identifikacija na kriti~nite kontrolni to~ki na ~ekorotili ~ekorite koga kontrolata e nu`na za da se spre~i ili dase eliminira opasnosta ili istata da se namali na pri-fatlivo nivo;

l Voveduvawe kriti~ni granici na kriti~nite kontrolni to~ -ki koi go oddeluvaat prifatlivoto od neprifatlivoto zaspre~uvawe, eliminirawe ili namaluvawe na opasnost;

l Voveduvawe i implementirawe efikasni proceduri za mon-itoring na kriti~nite kontrolni to~ki;

l Voveduvawe korektivni aktivnosti vo slu~aj koga monito -ringot uka`uva deka kriti~nite kontrolni to~ki ne se podkontrola;

l Voveduvawe proceduri koi redovno }e se sproveduvaat socel da se potvrdi efikasnosta na merkite i

l Voveduvawe dokumenti i zapisi soodvetni na prirodata igoleminata na biznisot so hrana so cel da se doka`e efi -kasna primena na merkite.

18

[to treba da se stori dokolku se pravat kakvi bilopromeni na proizvodot, procesot ili koj bilo ~ekor?

Vo takov slu~aj, operatorite so hrana mora da ja proverat pro-cedurata i da napravat soodvetni izmeni.

Operatorite so hrana treba:

Da prilo`at na Agencijata dokaz na na~in na koj bara Agenci-jata, imaj}i ja predvid prirodata i goleminata na biznisot sohrana.

l Da obezbedat redovno a`urirawe na site dokumenti koi jaopi{uvaat postapkata .

l Da gi ~uvaat site dokumenti i evidencijata vo vremenski pe-riod od dve godini, osven vo slu~aite koga zaradi prirodatana hranata vremenskiot period e podolg.

Kako se odobruvaat i stavaat vo promet dodatocite naishrana, hrana za posebna nutritivna upotreba i zboga -tena hrana, hrana na koja se dodadeni vitamini i minera -li?

Operatorot so hrana mo`e da proizveduva i da stavi vo prometdodatoci na ishrana, hrana za posebna nutritivna upotreba izbogatena hrana, hrana na koja se dodadeni vitamini i minerali,koi gi ispolnuvaat posebnite barawa za bezbednost samo poprethodno izdadeno mislewe za proizvodot od strana na Agenci-jata.

Misleweto se odnesuva na usoglasenosta so propi{anite ba -rawa za sostavot i ozna~uvaweto na sekoj proizvod koj se stavavo promet na pazarot vo Republika Makedonija.

[to e va`no da se znae za hranata i sostojkite na hranaproizvedeni so inovirani tehnologii?

Hranata i sostojkite na hranata proizvedeni so inoviranitehnologii ne smeat:

l Da pretstavuvaat opasnost za potro{uva~ot,

l Da go doveduvaat vo zabluda potro{uva~ot i

19

l Da se razlikuvaat od hranata i sostojkite na hranata koitreba da gi zamenat, do taa mera {to nivnata normalna kon-sumacija bi bila nutritivno nekorisna za potro{uva~ot.

Koga ovoj vid hrana mo`e da se proizveduva i da se stavi vopromet?

Operatorot so hrana mo`e da proizveduva i da stavi vo promethrana i sostojki na hranata proizvedeni so inovirani tehno -logii koi gi ispolnuvaat posebnite barawa za bezbednost samopo prethodno izdadeno odobrenie za proizvodot od strana naAgencijata.

[to treba da se znae za Genet-ski modificiranata hrana?

Genetski modificiranata hrana(GMO) ne smee:

l Da ima negativni efekti vrzzdravjeto na lu|eto, `ivotnite i `ivotnata sredina,

l Da go doveduva vo zabluda potro{uva~ot vo odnos na nejzini -ot sostav i svojstva i

l Da se razlikuva od hranata i sostojkite na hranata koi trebada gi zamenat, do taa mera {to nivnata normalna konsumacijabi imala negativen efekt za potro{uva~ot vo prehranbenasmisla.

[to dokolku operatorot so hrana saka za prvpat da sta -vi vo promet GMO hrana?

Dokolku toj saka da stavi vo promet GMO hrana na pazarot voRepublika Makedonija, vo soglasnost so Zakonot za GMO i ovoj za -kon, treba da podnese barawe za odobrenie za stavawe vo prometna GMO hrana do Agencijata.

Kako operatorot so hrana mo`e da proizveduva hrana pro -izvedena so jonizira~ko zra~ewe i drugi vidovi hrana?

Samo po prethodno odobrenie za proizvodite od strana naAgencijata.

Istoto va`i i za operatorite so hrana koi polnat i da stavaatvo promet mineralna voda. koja gi ispolnuva posebnite barawa

20

za bezbednost samo po prethodno izdadeno odobrenie za pro iz -vodot od strana na Agencijata.

Direktorot na Agencijata gi propi{uva na~inot na izdavawetona odobrenieto i potrebnata dokumentacija i visinata na tro -{ocite vo postapkata za izdavawe na odobrenieto za pro izvodot.

Kako se stavaat vo promet aditivite, enzimite za hranai aromite za hrana i pod koi uslovi ?

Operatorite so hrana koi proizveduvaat i stavaat vo prometaditivi, treba da gi ispolnat odredbite od ovoj zakon i pro -pisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.

[to e ,,Aditiv‘‘?

Pod terminot „Aditiv” se podrazbira sekoja supstancija kojavoobi~aeno samata ne se konsumira kako hrana i ne se koristikako karakteristi~na sostojka na hranata, bez ogled dali ima nu-tritivna vrednost i ~ie namerno dodavawe vo hranata za tehno -lo{ka namena vo proizvodstvoto, prerabotkata i podgotovkata,tretmanot, pakuvaweto, transportot ili skladiraweto na takvahrana rezultira ili razumno mo`e da se o~ekuva deka }e rezul-tira vo nea ili vo nejzinite nusproizvodi i stanuva direktnoili indirektno sostojka na takvata hrana.

Dali e potrebno odobrenie za da se stavi vo promet vakovvid proizvod i koj go izdava?

Sekoj nov proizvod koj spa|a vo grupata aditivi, enzimi zahrana i aromi za hrana se stava vo promet samo po prethodna av-torizacija na proizvodot od strana na Agencijata i izdadenoodobrenie deka gi ispolnuva op{tite i posebnite barawa zabezbednost.

Koi se uslovite za stavawe vo promet hrana od `ivotin-sko poteklo od aspekt na posebnite higienski barawa ?

Hranata od `ivotinsko poteklo treba da bide nabavena, mani -pu lirana, ozna~ena i etiketirana vo soglasnost so propisite zabezbednost na hranata i veterinarnoto zdravstvo i da bide prid -ru`ena so soodveten dokument soglasno so propisite za veteri-narno zdravstvo.

21

22

[to se dol`ni da storat sopstvenicite i drugite od -govor ni lica za objektite na mestoto na isporaka i po -teklo?

Tie se dol`ni da gi prezemat site neophodni merki so cel da -denata hrana od ̀ ivotinsko poteklo da gi ispolnuva propi {a niteveterinarni barawa vo site fazi na proizvodstvo, skla dirawe,promet i prevoz.

Koi dokumenti se potrebni za vreme na prevozot na prat -kite na hrana od `ivotinsko poteklo?

Tie treba da bidat pridru`uvani so komercijalen dokument zapratkata, a vo slu~ai koga e utvrdeno so zakon i so veterinarno-zdravstven sertifikat, odnosno drug dokument izdaden od ofi-cijalen veterinar. Ovie dokumenti treba da se ~uvaat vo periodod najmalku dve godini, smetano od denot na izdavawe i da bidatdostapni za uvid na barawe na Agencijata.

[to dokolku pri prevozot ima nekolku mesta na desti-nacija?

Vo toj slu~aj, proizvodite mora da bidat grupirani vo tolkupratki kolku {to ima mesta na destinacija. Sekoja pratka morada bide pridru`ena so prethodno spomnatite dokumenti.

Koj go izdava komercijalniot dokument za pratkata izo{to slu`i?

Ovoj dokument se izdava od strana na odgovornoto lice na op-eratorot so hrana koj ja ispora~uva hranata i so nego se potvr-duva deka navedenata pratka na hrana od `ivotinsko poteklo giispolnuva barawata soglasno propisite za bezbednost na hranai veterinarno zdravstvo.

Koi se posebnite obvrski za operatorite so hrana od `ivo -tinsko poteklo?

Operatorite so hrana treba da gi ispolnat posebnite higien-ski uslovi za hrana od `ivotinsko poteklo utvrdeni so Zakonoti propisite doneseni vrz osnova na Zakonot.

[to dokolku postoi povr{inska kontaminacija na proiz -vodite od `ivotinsko poteklo?

Operatorite so hrana treba da upotrebuvaat samo proto~na ili~ista voda za da ja otstranat povr{inskata kontaminacija naproizvodite od ̀ ivotinsko poteklo osven dokolku upotrebata nadruga supstancija e odobrena vo soglasenost so postapkite nave-deni vo sledniot pasus.

Direktorot na Agencijata go propi{uva na~inot na odobruvawei na~inot na koristewe na supstanciite dozvoleni za otstranu-vawe na povr{inska kontaminacija na hrana od `ivotinskopoteklo.

[to e treba da se znae za zdravstven pe~at i identi-fikaciska oznaka?

Operatorite so hrana od `ivotinsko poteklo i objektite koipodle`at na odobruvawe vo soglasnost so ovoj Zakon i propisitedoneseni vrz osnova na ovoj Zakon ne smeat da stavaat vo prometproizvodi dokolku tie ne se ozna~eni so:

l Zdravstven pe~at vo soglasnost so odredbite od ovoj zakon ipropisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon ili

l Za proizvodi za koi ne e potreben zdravstven pe~at, identi-fikaciska oznaka stavena od strana na operatorot so hranavo soglasnost so ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnovana ovoj zakon.

Pod koi uslovi se stava identifikaciska oznaka na proiz -vod od `ivotinsko poteklo?

Operatorite so hrana i objektite koi podle`at na registri-rawe vo soglasnost so ovoj Zakon i propisite doneseni vrz os-nova na ovoj Zakon mo`at da stavaat identifikaciska oznaka naproizvod od `ivotinsko poteklo ako istiot e proizveden vo so-glasnost so ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovojzakon.

Dali zdravstveniot pe~at smee da se otstrani?

Operatorite so hrana ne smeat da go otstranat zdravstveniotpe~at od mesoto, staven vo soglasnost so ovoj Zakon i propisitedoneseni vrz osnova na ovoj Zakon, osven ako ne go rasekuvaat iako ponatamu ne go obrabotuvaat.

23

Kako se vr{i uvoz na proizvodi od `ivotinsko poteklo?

Hranata od `ivotinsko poteklo koja se uvezuva vo RepublikaMakedonija so cel stavawe vo promet mora da gi zadovoluva bara -wata od ovoj Zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj Zakonili dokolku postoi poseben me|unaroden dogovor me|u RepublikaMakedonija i zemjata-izvoznik so uslovite sodr`ani vo istiot.

Od koi zemji mo`e da se uvezuva hrana od `ivotinsko po -teklo?

Hranata od `ivotinsko poteklo mo`e da se uvezuva vo Repub-lika Makedonija dokolku poteknuva od:

l Zemjite-~lenki na Evropskata unija ili nejzini delovi itreti zemji ili delovi na treti zemji koi se na spisokot natreti zemji od koi e dozvolen uvoz vo Evropskata unija kojaja sostavuva i ja a`urira Evropskata komisija;

l Treti zemji ili delovi od treti zemji koi se nao|aat naspisokot koj go sostavuva i go a`urira Agencijata. Tretatazemja se voveduva na spisokot dokolku vo nea Evropskataunija ili Agencijata za hrana i veterinarstvo izvr{ilakontrola i utvrdila deka se ispolneti soodvetni garancii.Tretata zemja mo`e da se vovede vo spisokot na odobrenizemji i bez izvr{ena kontrola dokolku Agencijata vrz os-nova na analiza na dokumentacija utvrdi deka se ispolnetisoodvetni garancii i

l Objektot od koj{to bil ispraten proizvodot i vo koj{to is-tiot bil dobien, podgotven ili skladiran, se nao|a naspisokot na objekti na zemjite-~lenki na Evropskata unija,spisokot na objekti od treti zemji od koi e dozvolen uvoz voEvropskata unija koja ja sostavuva i ja a`urira Evropskatakomisija i spisokot na odobreni objekti od treti zemjisostaven od Agencijata.

Kakvi uslovi treba da ispolnuva hranata od `ivotinskopoteklo za da mo`e da se uvezuva vo Republika Makedonija?

Treba da gi ispolnuva:

l Barawata od ovoj Zakon, vklu~uvaj}i gi i barawata za zdrav -stven pe~at i identifikaciska oznaka;

24

l Uslovite za uvoz propi{ani vo soglasnost so propisite koigi reguliraat kontrolite pri uvoz na proizvodi od `ivo -tinsko poteklo i

l Barawata od oblasta na veterinarnoto zakonodavstvo za ser-tifikati i pridru`ni dokumenti.

[to e dol`en da stori operatorot so hrana koj uvezuvahrana od druga zemja?

Dol`en e da go prijavi pristignuvaweto na site pratki dooficijalniot veterinar na mesto na destinacijata vo soglasnostso propisite za veterinarno zdravstvo.

Kakvi se nadle`nostite na Direktorot na Agencijatapri uvoz na hrana od druga zemja?

Direktorot na Agencijata gi propi{uva na~inot, sodr`inatai frekvencijata na pregledot na pratkite na hrana od `ivotinskopoteklo od uvoz na mestoto na destinacija i slu~aite vo koi sevr{i pregledot, kako i na~inot na prijavuvawe na pratkite odstrana na operatorot so hrana, kako i spisocite na zemji i ob-jekti od koi e odobren uvoz na hrana od `ivotinsko poteklo.

Koi se dol`nostite na odgleduva~ite na `ivotni i opera -torite so hrana od `ivotinsko poteklo?

1) Sekoe odgleduvali{te koe stava vo promet farmski `ivotni,kako i sekoe pravno ili fizi~ko lice vklu~eno vo trgovi-jata so takvi ̀ ivotni, prethodno treba da bide registriranokaj Agencijata i da podle`i na propisite od oblasta na vete -rinarnoto zdravstvo;

2) Liceto koe e odgovorno za objektot za po~etna prerabotka naprimarni proizvodi od `ivotinsko poteklo da gi prezemesi te neophodni merki pri sproveduvaweto vnatre{na pro -verka, a osobeno:

a) da gi prifati samo onie `ivotni dostaveni direktno ilipreku posrednik, za koi proizvoditelot garantira deka vre -meto na izla~uvawe na apliciranite veterinarno-medicin-ski proizvodi e zapazeno i

b) farmskite `ivotni ili proizvodi vneseni vo objektot nesodr`at:

25

- rezidui koi go nadminuvaat maksimumot na dozvolenoto nivo i

- tragi od zabraneti supstancii ili proizvodi.

3) Proizvoditelite ili odgovornite lica od to~kite 1 i 2stavaat vo promet samo:

a) `ivotni vo koi ne se aplicirani nedozvoleni supstanciiili proizvodi, ili koi ne se predmet na nedozvolen tretmansoglasno ovoj Zakon;

b) `ivotni na koi se aplicirani odobreni proizvodi ili sup-stancii dokolku e zapazen periodot na izla~uvawe propi -{an za ovie proizvodi ili supstancii i

v) proizvodi dobieni od `ivotnite navedeni vo to~kata 3potto~ki a) i b).

4) Onamu kade {to `ivotnoto se nosi od strana na pravno ilifizi~ko lice koe ne e proizvoditel vo objekt za kolewe, ob-vrskite propi{ani vo to~kata 4 se prenesuvaat na ovie lica.

[to treba da se napravi za da se spre~i pojava na reziduiod nedozvoleni ili zabraneti preparati i supstancii vohranata od `ivotinsko poteklo?

Sopstvenicite na ̀ ivotnite, operatorite so hrana, veterinar-nite lekari mora da se pridr`uvaat do propi{anite preventivnimerki i odredenite rokovi na karenca pri upotreba na veteri-narno-medicinskite preparati i drugi supstancii koi mo`at dase prenesat na hranata od proizvodite od `ivotinsko poteklo.

Dali e potrebno sopstvenikot na `ivotni ~ii proizvodise nameneti za ishrana na lu|eto da vodi evidencija?

Sopstvenikot na `ivotnite e dol`en da poseduva i tekovno daa`urira evidencija za primena na veterinarno-medicinskitepreparati i medicirana hrana za `ivotni kaj `ivotnite koi sevo negova sopstvenost, a ~ii proizvodi se nameneti za ishranana lu|eto.

Kako `ivotnite nameneti za kolewe mo`at da se nosatna kolewe?

Edinstveno ako postoi dokument na sopstvenikot/pro izvo di -telot deka `ivotnite ne se tretirani so zabraneti ili nedozvo -

26

leni supstancii, a vo slu~aj na tretman so veterinarno-medicin-skite preparati, deka e pominato vremeto na karenca.

[to dokolku proizvodite od `ivotinsko poteklo koi senameneti za ishrana na lu|eto, sodr`at povisoki koli -~estva od dozvolenite nivoa na rezidui ili drugi konta-minenti koi se {tetni za zdravjeto na lu|eto?

Vakvite proizvodi ne smeat da se stavaat vo promet za ishranana lu|eto.

Kakvi merki mo`e da prezeme Direktorot na Agencijatazaradi za{tita na zdravjeto na lu|eto od vakvi proiz -vodi?

Direktorot na Agencijata zaradi za{tita na zdravjeto na lu|e -to mo`e da zabrani upotreba i tretman na odredeni veterinarno-medicinski preparati, hormoni i drugi supstancii i proizvodikaj odredeni vidovi i kategorii `ivotni.

Koi se nadle`nosti na Agencijata vo odnos na {irewebolesti koi se prenesuvaat na `ivotnite?

Agencijata obezbeduva vo site fazi na proizvodstvo, prerabotkai distribucija na proizvodi od `ivotinsko poteklo, ope ratoriteso hrana da ne {irat bolesti koi se prenesuvaat na `ivotnite.

Od kakvi `ivotni moraat da bidat dobieni proizvoditeod `ivotinsko poteklo?

Od `ivotni koi gi ispolnuvaat uslovite za zdravstvena sos-tojba na `ivotnite utvrdeni vo propisite od oblasta na veteri-narnoto zdravstvo.

Proizvodite od `ivotinsko poteklo mora da bidat dobieni

od `ivotni koi:

1) Ne doa|aat od odgleduvali{ta, objekti ili delovi od Repub-lika Makedonija koi podle`at na ograni~uvawa zaradizdravstvenata za{tita na `ivotnite, koi se primenuvaat na`ivotni i proizvodi propi{ani so propisite od oblasta naveterinarnoto zdravstvo;

2) Vo slu~aj na meso i proizvodi od meso, ne se zaklani vo ob-jekt vo koj `ivotni somnitelni ili zarazeni so nekoja od

27

bolestite regulirani so propisite od oblasta na veteri-narnoto zdravstvo, trupovi ili delovi od takvi `ivotni,bile prisutni za vreme na koleweto ili procesot na pre-rabotuvawe, osven ako takvoto somnevawe ne e isklu~eno i

3) Vo slu~aj na `ivotni i proizvodi od akvakultura, se vo so-glasnost so propisite od oblasta na veterinarnoto zdrav -stvo.

Koj gi propi{uva barawata za zdravstvena sostojba na`ivotnite i proizvodite od `ivotinsko poteklo za dane predizvikuvaat {irewe bolesti koi se prenesuvaat na`ivotnite?

Direktorot na Agencijata poblisku gi propi{uva barawata koitreba da gi ispolnuvaat `ivotnite i proizvodite od `ivotinskopoteklo vo site fazi na proizvodstvo, prerabotka i distribucijana proizvodi od `ivotinsko poteklo i uslovite za zdravstvenasostojba na `ivotnite za da ne predizvikuvaat {irewe bolestikoi se prenesuvaat na `ivotnite.

[to u{te vo toj pogled mo`e da odobri Agencijata?

Po isklu~ok, Agencijata mo`e da odobri proizvodstvo, pre-rabotka i distribucija na proizvodi od ̀ ivotinsko poteklo kojapoteknuva od delovi na Republika Makedonija koi se predmet naograni~uvawe od aspekt na zdravjeto na `ivotnite, no koi nedoa|aat od odgleduvali{te koe e zarazeno ili e somnitelno nazaraza.

Koj mo`e da vospostavi programi za kontrola na zoonozi?

Operatorite so hrana od `ivotinsko poteklo mo`e da vos pos -tavat programi za kontrola na zoonozi koi }e gi opfatat sitefazi na proizvodstvo, prerabotka i distribucija. Ovaa programamo`e da bide del od pove}egodi{en kontrolen plan soglasno~lenot 99 od Zakonot.

Dali e potrebno odobruvawe na ovie programi za kontrolana zoonozi i koj gi odobruva?

Ako operatorite so hrana ili zdru`enijata koi gi zastapuvaatniv sakaat nivnite programi za kontrola na zoonozi da bidat delod pove}egodi{niot kontrolen plan, treba da gi podnesat niv -

28

nite programi za kontrola do Agencijata za hrana i veteri-narstvo za odobruvawe.

Agencijata gi odobruva pove}egodi{nite programi za kontrolana operatorot so hrana dokolku se vo soglasnost so uslovitenavedeni vo propisite od oblasta na veterinarnoto zdravstvo iso celite na pove}egodi{niot kontrolen plan.

Agencijata vodi evidencija za odobrenite programi za kon-trola na zoonozi na operatorite so hrana od `ivotinsko poteklo.

Vo koj vremenski period se dostavuvaat vakvite programi?

Operatorite so hrana od `ivotinsko poteklo edna{ godi{nopodnesuvaat izve{taj za sproveduvawe i za rezultatite od niv -ni te programi za kontrola na zoonozi do Agencijata.

Kako i od kogo se sproveduvaat oficijalnite kontroli vrzosnova na analiza na rizikot i na {to se odnesuvaat?

Agencijata sproveduva oficijalni kontroli so soodvetnaza~estenost vrz osnova na analiza na rizikot, a osobeno za:

l Utvrdeniot rizik povrzan so `ivotnite, hranata, prometotso hrana, koristewe hrana ili koj bilo proces, materijal,dejnost ili rabota koi mo`at da vlijaat vrz bezbednosta nahranata, zdravstvenata za{tita na `ivotnite ili blagosos-tojbata na `ivotnite;

l Dokumentacijata za operatorite so hrana od prethodnoizvr{enite kontroli vo odnos na usoglasenosta so ovojzakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon ili soodredbite za zdravstvena za{tita i blagosostojba na `ivot-nite;

l Soodvetnosta na predhodno izvr{enite vnatre{ni proverki i

l Informaciite koi mo`at da uka`at na neusoglasenost soodredbite od ovoj zakon.

Dali oficijalnite kontroli se najavuvaat?

Oficijalnite kontroli se vr{at bez prethodna najava, osvenvo slu~aj koga e neophodno prethodno izvestuvawe na operatoriteso hrana. Oficijalnite kontroli mo`at da se vr{at i bez dabidat isplanirani.

29

Kade se vr{at i {to vklu~uvaat?

Oficijalnite kontroli se vr{at vo site fazi na proizvodstvo,prerabotka i distribucija na hrana. Tie vklu~uvaat kontroli nabiznisi so hrana, na koristewe hrana, na skladirawe hrana, nasekoj proces, materijal, supstancija, aktivnost, vklu~uvaj}i go itransportot na hrana i na ̀ ivi ̀ ivotni. Oficijalnite kontrolise primenuvaat pri stavawe vo promet na hranata i pri uvoz iizvoz.

[to pravat operatorite za vreme na kontrolite?

Operatorite so hrana se dol`ni da dadat potrebna pomo{ zada se obezbedi oficijalnite kontroli koi gi vr{i Agencijatada bidat efikasno izvedeni.

Za {to e zadol`en oficijalniot veterinar?

Toj vr{i kontrola na objekti i operatori so hrana od `ivotin-sko poteklo vo soglasnost so odredbite uredeni so ovoj Zakon ipropisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon i propisite odoblasta na veterinarno zdravstvo.

Od kogo i kade se vr{at kontroli na hrana za `ivotni ihrana od ne`ivotinsko poteklo pri uvoz?

Agencijata vr{i redovni oficijalni kontroli na hrana za`ivotni i hrana od ne`ivotinsko poteklo uvezeni vo RepublikaMakedonija vo soglasnost so ovoj zakon.

Oficijalnite kontroli se vr{at na soodvetno mesto, vklu ~u -vaj}i go i inspekciski mestoto na grani~en premin za vlez naproizvodite, mestoto na stavawe vo promet, skladi{tata, pros-toriite za uvoz na hrana za `ivotni i hrana na operatorot ilidrugi mesta od sinxirot na hrana i hrana za `ivotni.

Oficijalnite kontroli isto taka mo`at da se vr{at na

proizvodi koi:

l Se staveni pod edna od carinskite postapki soglasno pro -pi site od oblasta na carinskoto rabotewe ili

l Treba da vlezat vo tehnolo{ko-industriski razvojni zoni islobodnite skladi{ta soglasno propisite od oblasta nacarinskoto rabotewe.

30

Kavi se obvrskite na operatorot za hrana?

Zadovolitelnite rezultati od oficijalnite kontroli ne vli-jaat vrz obvrskata na operatorite so hrana i hrana za `ivotnida obezbedat usoglasenost na hranata i hranata za `ivotni so od -redbite na ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovojzakon od momentot na stavawe vo promet, nitu da gi spre~at po -na tamo{nite oficijalni kontroli na hrana za `ivotni ili hra -na.

[to pravi Agencijata i vo koj slu~aj intenzitetot navakvite kontroli e zgolemen?

Agencijata izgotvuva i a`urira spisok na hrana i hrana za`ivotni od ne`ivotinsko poteklo vrz osnova na poznat ili rizikkoj se pojavuva, koj treba da bide predmet na zgolemen intenzitetna oficijalni kontroli na grani~no inspekcisko mesto na vlezna teritorijata na Republika Makedonija.

Kakvi merki prezema Agencijata za sproveduvawe na Zakonot?

Koga Agencijata }e utvrdi neusoglasenost so odredbite Zakonoti propisite doneseni vrz osnova Zakonot, prezema merki so koi}e obezbedi operatorot so hrana da ja otstrani neusoglasenosta.

Pri odlu~uvaweto koi merki da bidat izre~eni, Agencijata jazema predvid prirodata na neusoglasenosta i podatocite od ev-idencijata za konstatiranite neusoglasenosti od prethodnotorabotewe na operatorot so hrana.

[to vklu~uvaat ovie merki?

Merkite za otstranuvawe na neusoglasenosta vklu~uvaat:

l Nalo`uvawe merki za sanitacija ili drugi neophodni ko-rektivni merki za da se ovozmo`i bezbednost na hranata ihranata za `ivotni i usoglasenosta so ovoj zakon i pro -pisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon i zdravstvenaza{tita i blagosostojba na `ivotnite;

l Ograni~uvawe ili zabrana za stavawe vo promet, uvoz i izvozna hrana, hrana za `ivotni i `ivi `ivotni;

l Nadzor na hrana i hrana za ̀ ivotni i, ako e potrebno, nared -ba za povlekuvawe i/ili uni{tuvawe na istata;

31

l Ovlastuvawe za upotreba na hrana i hrana za `ivotni zadruga namena razli~na od prvobitnata;

l Zabrana za vr{ewe dejnost ili zatvorawe na cel ili del odobjektot za odreden vremenski period;

l Vremeno povlekuvawe ili ukinuvawe na odobrenieto za ob-jektot;

l Aktivnosti za otstranuvawe na neusoglasenostite na prat -ki te od uvoz;

l Drugi merki za koi Agencijata smeta deka se soodvetni.

Koja e postapkata koga se izvezuva hrana od RepublikaMakedonija?

- biznis operatorot treba da bide odobren/registriran od AHV

- treba da dostavi barawe za izvoz

- neposredno pred izvozot nadle`niot inspektor izdava ser-tifikat za pratkata koja e cel na izvozot

- sertifikatot patuva zaedno so pratkata do krajnata desti-nacija

Koi se posebnite barawa na koi e obvrzan proizvoditelotako direktno go snabduva so hrana krajniot potro{uva~ili lokalen maloproda`ben objekt?

Proizvoditel, vo ovaa smisla e koe bilo fizi~ko lice, vklu ~u -vaj}i gi i lovcite, koe raboti sporedna aktivnost za nekomercijalniceli vo primarnoto proizvodstvo nameneto za doma{na upotreba, apovremeno i pri vi{ok, za direktno snabduvawe, bez ili so naplatado kraen potro{uva~ ili do lokalen malo pro da` ben objekt.

Ovie proizvoditeli gi imaat slednive obvrski:

l vo slu~aj na somnevawe na bolest kaj ̀ ivotnoto ili problemvo tekot na proizvodstvo ili prerabotka na hrana, vedna{da ja izvestat Agencijata i da ja prekinat upotrebata i snab-duvaweto so hrana;

l da go zapazat periodot na izla~uvawe po aplikacijata na vete -rinarno-medicinski ili biolo{ki proizvodi i upotrebatana aditivi ili medicirani premiksi vo hranata za `i votni;

32

l da obezbedat celosna sorabotka i pomo{ na Agencijata privr{ewe na negovite obvrski i vo slu~aj na lovci da ja izves -tat Agencijata pred lovot i da go dadat ulovot na uvid namesto i vo vreme nazna~eno od strana na Agencijata, zaradidobivawe veterinarno-zdravstven sertifikat.

[to so hranata so tradicionalni karakteristiki?

Po isklu~ok na odredbite od ovoj zakon i propisite donesenivrz osnova na ovoj zakon za registracija i odobruvawe na objek-tite za operatorite so hrana, Agencijata mo`e za objektite koiproizveduvaat hrana so tradicionalni karakteristiki da imodobri posebni ili op{ti otstapuvawa od uslovite utvrdeni vo~lenot 43 od ovoj zakon, vo odnos na:

l prostoriite kade {to takvite proizvodi, vo zavisnost odspecifikite na sredinata neophodna za razvoj na del odnivnite karakteristiki, se proizveduvaat;

l tipot na materijalite od koi se napraveni, kako i instru-mentite i opremata koja se koristi osobeno za prigotvuvawe,pakuvawe i zavitkuvawe na ovie proizvodi i

l na~inite na proizvodstvo na hrana so tradicionalni karak-teristiki.

Direktorot na Agencijata poblisku gi propi{uva uslovite zaprostoriite, materijalite, instrumentite i opremata vo objek-tite koi proizveduvaat, kako i na~inot na proizvodstvo na hranaso tradicionalni karakteristiki.

Dali postojat isklu~oci od odredbite vo ovoj zakon?

Agencijata mo`e da odobri isklu~oci od odredbite, vo slu~ajna operatori so hrana od mal obem, pod uslov tie isklu~oci da nevlijaat vrz ostvaruvaweto na celite na bezbednost so hrana utvr-deni so ovoj zakon i propisite doneseni vrz osnova na ovoj zakon.

Kakvi merki vo toj slu~aj odreduva Agencijata?

Merki za prisposobuvawe na propi{anite op{ti i posebnibarawa za higiena na hranata vo koja bilo faza na proizvodstvo,prerabotka i distribucija na hrana.

Koja e celta na ovie merki?

33

Celta na merkite za prisposobuvawe na propi{anite op{ti iposebni barawa za higiena na hranata vo koja bilo faza naproizvodstvo, prerabotka i distribucija na hranata e:

l da se ovozmo`i prodol`uvawe na primenata na tradicio -nalni metodi vo sekoja faza na proizvodstvo, prerabotka idistribucija na hrana ili:

l da se ovozmo`i rabota na operatorite so hrana koi se nao -|aat vo podra~ja vo koi postojat posebni geografski iliekonomski ograni~uvawa.

Koga operatorot so hrana svoite proizvodi gi stava vo prometkako lokalizirana aktivnost?

Vo slu~aj koga tie se nao|aat vo podra~ja vo koi postojat po -sebni geografski ili ekonomski ograni~uvawa.

Dali postojat odredeni otstapuvawa, barawa ili uslovi zalokalizirana aktivnost i primenata na tradicionalni metodina proizvodstvo, prerabotka i distribucija na hrana?

Direktorot na Agencijata poblisku gi propi{uva otstapu-vawata i uslovite i barawata koi treba da gi ispolnat opera-torite za hrana od ovoj ~len, kako i op{tite i posebnite barawaza lokalizirana aktivnost na operatorite so hrana i op{tite iposebnite barawa za primena na tradicionalni metodi na pro -izvodstvo, prerabotka i distribucija na hrana.

Zo{to operatorot so hrana ili hrana za `ivotni e dol -`en da ja ozna~i hranata ili hranata za `ivotni?

Zaradi obezbeduvawe informacii za potro{uva~ite.

Kakvo treba da bide ozna~uvaweto?

Operatorot so hrana i hrana za `ivotni e dol`en na pakuva -weto na hranata nameneta za stavawe vo promet, ozna~uvaweto dago vr{i na na~in koj e lesno razbirliv.

Vo soglasnost so {to treba da bide ozna~uvaweto?

Ozna~uvaweto, reklamiraweto i prezentacijata na hranata ihranata za `ivotni, vklu~uvaj}i go i nivniot oblik, izgled ilipakuvawe, materijalot koj se koristi za pakuvawe, na~inot na kojse podgotveni i prika`ani, kako i informaciite koi se dostapni

34

preku site mediumi treba da bidat vo soglasnost so deklaraci-jata, upatstvoto za upotreba i na~inot na ~uvawe i ne smeat da gidovedat potro{uva~ite vo zabluda.

[to ne e dozvoleno?

Ne e dozvoleno ozna~uvawe i reklamirawe hrana so podatocikoi sugeriraat na lekoviti svojstva povrzani so prevencija ililekuvawe zaboluvawa, potencirawe na specifi~nite svojstva nahranata koi se sli~ni so druga hrana so ist kvalitet, kako i upot -reba na sliki, crte`i, znaci, izrazi i tekstovi {to potro{uva~otbi mo`ele da go dovedat vo zabluda vo pogled na identitetot naproizvodot, potekloto, sostavot, svojstvoto, namenata i dejstvotona proizvodot.

[to ne smee da se koristi pri reklamiraweto hrana?

Ne e dozvoleno da se koristat:

l Izjavi {to se odnesuvaat na otstranuvawe, namaluvawe ilispre~uvawe bolesti;

l Zabele{ki vo forma na lekarski soveti ili lekarski naodi;

l Istorii na bolesti;

l Izjavi na treti lica, osobeno blagodarnici, pofalbi ilipreporaki ako se odnesuvaat na otstranuvawe ili namalu-vawe bolesti;

l Sliki na lica vo profesionalna medicinska obleka ili priizveduvawe lekarska profesija ili promet so lekovi i

l Spisi ili pismeni podatoci {to naveduvaat na toa dekaopredeleni zaboluvawa se tretiraat so hrana.

35

36

Agencijata za hrana i veterinarstvo na Republika Make-donija - AHV ima obezbedeno besplatna telefonska linijanameneta za potro{uva~ite, 08032222

www.fva.gov.mk

Agencijata za hrana i veterinarstvo na Republika Makedonija,so sedi{te vo gradot Skopje ima podra~ni kancelarii vo grado -vite:

БитолаБеровоБогданциВаландовоВиницаВелесГевгелијаГостиварДелчевоДемир ХисарДемир КапијаДебар

КавадарциКочаниКичевоКрива ПаланкаКратовоКрушевоКумановоМакедонски бродМакедонскаКаменицаНеготиноОхрид

ПехчевоПрилепПробиштипРадовишРесенСкопјеСтругаСтрумицаСвети НиколеТетовоШтип

АеродромАлександар ВеликиАеродром Охрид Блаце Богородица

Деве Баир ДелчевоКуманово Меџитлија

Ново Село -Струмица ТабановцеТрубарево Ќафасан

Ovaa bro{ura e izrabotena vo sorabotka so Organizacijata na

potro{uva~ite na Makedonija (OPM), tel. 3 212 440

www.opm.org.mk

Kancelarii na grani~nite premini:

VODI^ZA BIZNIS OPERATORITE NIZ ZAKONOT

ZA BEZBEDNOST NA HRANATA