biyomedikal modellemelere giriş
TRANSCRIPT
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 1/75
Biyomedikal ModellemelereGiri
Doç. Dr. Ümit Zeybek
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 2/75
Kompleks kimyasal reaksiyonlar aydnlatarak,
biyoloji ve kimya arasnda bir köprü oluturur.
Biyoloji , yaam bilimi iken, canl organizmalarda
gerçekleen kimyasal süreçlerde bir hibrid zincir
oluumu söz konusudur.
Biyokimya , hayatn kimyasdr
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 3/75
Hayat olaylarnn moleküler bir açklamasn
yapan biyokimya, canl sistemlerde yer alan
hücrelerin son derece kark olan yaplarn
tanmlayan ve hücre içi maddelerin birbirleriyle olan
etkileimlerini inceleyen bir bilim daldr.
Kimyasal süreçlerdeki biyolojik formlar, rol alan
molekülleri ve fonksiyonlarn açklamak ister....
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 4/75
Dünya üzerinde, su (H2O) ve karbon (C) temellibir yaam formu süregelmektedir.
Azot (N) ve Fosfor (P) katlm ile canllarn elementselarln oluturan grup tamamlanmaktadr.
Çou hücrenin kitlesinin % 99¶undan fazlasnolutururlar.
Eser elementler ise insan vücudunun arlnn çokküçük bir fonksiyonunu olutururlar ve genellikleenzimlerin yer ald spesifik proteinlerin fonksiyonu içinesansiyeldirler.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 5/75
Protein, karbohidrat, lipid, nükleik asit ve dier
biyomoleküllerin içinde yer ald hücresel bileikler biyokimyann çalma alann oluturur.
Biyomoleküllerin çeitlilii ise, ayn monomerlerin
tekrarlanabilirlilii veya farkl monomerlerin yer almafazlal ile ortaya çkmaktadr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 6/75
Enzim katalizli reaksiyonlarn kimyasnnaydnlatlmas,
Hücre metabolizmasnn ve endokrin sistemlerdegerçekleen mekanizmalarn çözümlenmesi,
Genetik kodlama elemanlarnn (DNA, RNA),proteinlerin, ürenin, ya asidinin, karbohidratlarnsentezi ve ykm gibi özellikli yolaklarntanmlanmas,
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 7/75
Antoine Lavoisier, mineral dünyasnn kimyasal basitliinedikkati çekerek onu bitki ve hayvan dünyasnn komplekslilii
ile karlatrm, canl organizmalarn besin maddelerinin
yaklmas ve s meydana getirilmesinde oksijen
kullandklarn göstermitir.
Bitki ve hayvan dünyasnda bileiklerin karbon, oksijen,
azot ve fosfordan zengin olduu bilgisini pekitirmitir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 8/75
Berthelot ve dier baz aratrclarn çalmalar ise
hayat olaylarnn fiziksel yönleriyle kimyasal yönleri
arasnda ilikiler kurulmasnda yararl olmutur.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 9/75
1828 ylnda, Friedrich Wöhler, yolaklarda yer alan
organik bileikleri de belirterek üre sentez i ni
açklamtr. 1833¶de ilk enzim olan d iast az , Anselme Payen
tarafndan saptanmtr.
1903 ylnda ise bir Alman kimyac olan Carl
Neuber, biyokimya teriminin kimya camiasnda kabul
edilmesinde öncü olmutur.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 10/75
20. yüzyl ortalarndan itibaren; kromatografi,
X-n kristalografisi, NMR, radyoizotopik iaretleme,
elektron mikroskopisi ve moleküler dinamiksimulasyonlar gibi yeni tekniklerin ortaya çk ile
biyokimya alannda ilerlemeler salanmtr.
Bu teknikler, bir çok molekülün detayl analizine veglikoliz, Krebs siklusu (sitrik asit siklusu) gibi hücrenin
metabolik yolaklarnn aydnlatlmasna önemli
katkda bulunmutur.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 11/75
Kristallerin içinde bulunan molekülün statik resmini
verir.
Kristalize olabilen bir bileik için kristaller tarafndan
x-nlarnn krlmas büyük bir moleküldeki her atomun
pozisyonunun saptanmasnda kullanlabilir.
En küçük biyomoleküllerin (50 atomdan daha
küçük), yüzlerce proteinin ve nükleik asitlerin yaplar
bu araçla saptanmtr.
X - IINI KRSTALOGRAFS
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 12/75
C - C C = C
H OH H OH OH H OH H
HOOC 2 3 COOHHOOC 2 3 COOH 1 4 1 4
(2R,3R)- Tartarik Asit (2S,3S)- Tartarik asit(dextrarotator) (levorotator)
X n kristalografik çalmalar, 1951¶de tartarik asitinlevorotator ve dextrarotator formlarnn moleküler seviyedebirbirlerinin ayna imajlar olduunu dorulamtr
Her iki tipinde tartarik asitin bütün kimyasal özelliklerinesahip olduu fakat bir tipin polarize sola (levorotator )
dierinin ise saa (dextrarotator ) çevirdii gösterilmitir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 13/75
Konfigürasyon ve konformasyon biyomoleküler
yaplarn belirlenmesi ve tanmnn yaplmasnda
önemlidir.
Bir enzimin katalitik bölgesine substratn
balanmasnda, efektif katalizi salamak için iki molekül
birbiriyle yakn bir ekilde tamamlayc olmaldr.
Tamamlayclk hormon molekülünün hücre yüzeyindeki
reseptörüne balanmasnda veya antijenin spesifik
tannmas ve balanmasnda gereklidir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 14/75
Çekirdeklerin 4-900 MHz (75m -0,33m) aralndaki radyofrekans aralndaki elektromanyetik nlarnabsorpsiyonuyla dönme enerji seviyelerine uyarlmalarnn
ölçümüne dayanr.
Çok güçlü manyetik alanlar üreterek solusyondakibiyomoleküllerin üç boyutlu yaps hakknda bilgi salar.
Proteinlerin ve büyük moleküllerin yaplarnnbelirlenmesinde kullanlr.
Kovalent bileiklerin yaplarnn aydnlatlmasndakullanlr.
NÜKLEER MANYETK REZONANS (NMR)
SPEKTROSKOPS
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 15/75
Her bir çekirdek için ayr bir rezonansfrekansnn kullanlmas gereklidir.
Bu yüzden NMR spektrometreleri bir veyabirkaç çekirdein incelenmesi içintasarlanmtr.
Kimyada karlalan maddelerin çok büyükbir ksmnda hidrojen atomu bulunduundanyöntemin önce protonlar için incelenmesiuygun olur.
+
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 16/75
Protonun 1/2 olan spin deeri nedeniylemanyetik alan içinde tutulduunda iki spinenerji düzeyi oluur.
Uygun bir radyo dalgas fotonu ileetkiletiinde proton manyetik rezonansagireceinden, NMR yöntemiyle bir örnekte
hidrojen atomu olup olmadn anlamakve varsa ne kadar hidrojen atomuolduunu ölçmek mümkündür.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 17/75
Pr oteinler , (suyla birlikte) hücrelerin en büyükfraksiyonunu oluturan uzun aminoasit polimerleridir.Ya katalitik aktiviteye sahiptirler ve enzimler gibifonksiyon görürler veya yapsal elementler, sinyalreseptörler veya hücrelerin içine/dna spesifikmaddeleri aktaran tayclar olarak ilev görürler.
Nü kleik asitler , DNA ve RNA nükleotid polimerleridir.Genetik bilgiyi depolar ve transmite eder. Ayrca bazRNA molekülleri makromoleküller komplekslerde yapsalrollere sahiptirler.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 18/75
P olisakkar itler , glukoz gibi basit ekerlerinpolimerleridir ve iki ana fonksiyonlar vardr:
a) enerji veren yakt depolar olarak ve ekstrasellüler
yapsal elementler olarak,b) hücre yüzeyindeki proteinlere veya lipidlere
balanan daha ksa eker polimerleri (oligosakkaritler ),spesifik hücresel sinyaller olarak görev yapmak.
Lipidler , yal hidrokarbon derivatifleridir;membranlarn yapsal komponentleri, enerjiden zenginyakt depolar, pigmentler ve intrasellüler sinyaller olarakgörev yaparlar.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 19/75
Proteinler, nükleotidler, polisakkaritler velipidler kondensasyon reaksiyonlaryla
sentezlenir.
Proteinler, 5.000-1 Milyon ( ) aralkta molekülarala sahiptirler.
Nükleik asitler ise birkaç milyara kadar moleküler arala sahiptir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 20/75
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 21/75
Özellikle memeli organizmalarnda gerçekleenmekanizmalarda ortaya çkan defektler, defektlerinsebep olduu yolak bozukluklar, bozukluklarn
onarlabilme durumlar, onarlamayan hasarlar sonucu gelien hastalklarn tespiti...
Çünkü hastalklarn meydana gelmesinde birden
fazla faktör rol almaktadr.
Bu faktörlerin hepsinin aydnlatlmas ile tan vetedaviye yönelik yararl bilgiler elde edilebilmektedir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 22/75
Hücre yaps ve fonksiyonu, membrantransportu ve kimyasal sinyaller....
Proteinler, enzimler, nükleik asitler gibimoleküllerin kimyasal ve fiziksel yaplarn veaktivite ile fonksiyon düzenlenimleriniaydnlatmak....
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 23/75
Ba doku ve kemik doku gibi yaplarnmolekülerden, mikroskopik seviyeye kadar olanözelliklerini ortaya koymak.
Hücre adezyonu, büyüme ve farkllamasnbelirlemek.
Biyolojik materyallerin görüntülenme,tanmlanma ve ölçümlenmeleri için teknikler kullanmak.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 24/75
nsan sal ile ilgili iki genel deneysel uygulamatercih edilir:
a) nsan hastalk modellerine yaklaan modeller oluturarak insan veya primat hücreleri, dokular veorganlarn incelemek.
b) nsan salk problemleri ile ilgili olan ancakprimatlar veya insanlarn üzerinde çallmasuygun olmayan çeitli model sistemleri kullanmak.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 25/75
Biyotp alannda kullanlan modellerin tamamlayclsayesinde, doal yaam, biyokimyasal ve genetikprensipler, evrim mekanizmas gibidurumlar anlamak
ve karlatrlmal bilgilere ulamak mümkün olur.
Özellikle 1990¶lardan itibaren The Committee on Newand Emerging Models in Biomedical and Behavioral
Research ve National Center for Research Resources(NCRR) kurumlarnn ön planda yer aldaratrmalarda bu tür modellemeler önemli derecedekullanlmtr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 26/75
Biyomedikal modeller, hem invivo (insanhastalklarnn hayvan modeli oluturmak için
hayvanlara uygulanmas) hem de invitro yöntemler kullanlarak yaplan insan hastalk ve biyolojisi ileilgili çalmalar kapsayan bir gruptur.
Özellikle National Research Council ve M od elsfor Biomed ical R esear ch (NRC 1985) tarafndançalmalar rapor edilmektedir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 27/75
Bu raporlarda biyomedikal ve davranaratrmalar için, yeni hayvan ve bilgisayar
modellerinin tanmlanmas ile teknik, kaynak,ekipman gibi alanlarda gelime ve ilerlemeler salanabildii belirtilmektedir.
Özellikle memeliler, memeli olmayan canllar, suvertebralar ve bilgisayar modelleme sistemleri ön
plandadr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 28/75
Örnein mürekkep balnn büyük aksonlar nörobiyolojikaratrmalar için en iyi modellerdendir.
Zira bu nöronlar açsndan biyokimyasal, biyofiziksel,fizyolojik ve anatomik bilgiler yaklak 40 yldr biriktirilmitir.
Ayrca istiridye, deniz kestanesi ve balklar ise özellikleyüksek dourganlk oranlar, ksa jenerasyon zamanlar,
transparan yumurtalar gibi özellikleri sayesinde geliimselbiyoloji çalmalarnda çok tercih edilmektedir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 29/75
"BMA, hayvan deneylerinin, hastalklarn daha
iyi anlalmas ve nasl tedavi edileceklerinin
bilinmesi için kaçnlmaz olduuna inanmakta,fakat, yararlanlabilecek alternatif metodlar
kullanmann gerekliliini de savunmaktadr. "
British Medical Association, 1993
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 30/75
DENEYSEL HAYVAN MODEL
Normal biyoloji ve davranlarn yan sra spontanya da indüklenmi bir patolojik durumun aratrlmasnaolanak salayan modellerdir.
Bir model en az bir biyolojik ilev yönünden insanya da dier hayvan türlerine benzerlik göstermelidir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 31/75
Hayvan modelleri biyomedikal aratrmalarnher alannda kullanlabilmektedir.
Özellikle son yüzylda tbbi bilgiler elde etmek vetedavileri gelitirmekte laboratuar hayvanlar ileçalmalar ön plana çkmaktadr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 32/75
Geçtiimiz 50 ylda pnömoni gibi enfeksiyözhastalklarn tedavisi ve korunmas için a ve
antibiyotik gelitirmede,yüksek tansiyon,ülser vediyabet gibi kronik hastalklarn tedavilerindekullanlan ilaçlarn bulunmasnda hayvan modellerikayda deer yararlar salamtr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 33/75
lacn metabolik özelliklerini veya doku ilehücreleraras dalmn gözleyerek doz iddetinisaptayabilmek açsndan,
Faz I tedavi çalmalarnda, hayvan modelleriilaç dozuna baml toksisiteyi belirlemek içinyararl olmaktadr.
Kaçnlmaz olarak, mevcut türler, tüm ihtiyaçlaracevap veremedii durumlarda özel aratrmalar için yeni deneysel model tasarmlar yaplmaktadr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 34/75
Bakteriler, doku kültürü çalmalar ve bilgisayar simülasyonlar, insan organizmasna yakn veya
benzer sonuçlara ulamada yetersiz kalabilirler,
Ancak,
Bilgisayar ve hücre kültürü uygulamalar ilehayvanlar üzerindeki aratrmalardan elde edilenveriler gelitirilebilir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 35/75
Bununla beraber metodlar, maalesef canlorganizmann dinamiklik ve karmakln tam
anlamyla yanstamamaktadr.
Hücre kültürü veya moleküler biyoloji teknikleri
çalmalarnda, uygulanan ajanlara kar
metabolizma cevabnda yaanlan eksiklikler
(dinamiklik ve karmaklk salanamaz)
bulunmaktadr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 36/75
Tam bir canl organizma yant alabilmek için
deney hayvanlarnn kullanld aratrmalaragereksinim duyulmaktadr.
Laboratuar hayvanlarnn yerine gerçekten tercih
edilebilecek bir uygulama henüzbulunmamaktadr.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 37/75
Aratrmada deney hayvanlarn kullanmakhem veteriner tbb hem de insanlara yönelik tpiçin hayati önem tar.
Hayvan d modeller bilim adamlarn tatminedici sonuç almalarna çok olanak tanmaz.
Ve bir çok bilim adam sorularna yeterli cevapbulamazlar.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 38/75
Hayvan çalmalarnn insanlara
uygulanma durumu
nsan ve hayvanlar arasnda birçok benzerlikler bulunmaktadr. Örnein:
F ar eler in immü n fonksiyonlar
Köpekler in kar diyovask ü ler fonksiyonlar
Geçtiimiz yüzyldaki tbbi gelimeler hayvan
aratrmalar ile beraber balamtr.Hayvan çalmalar insanlara uygulanan
tedavilerin beklenmeyen yan etkilerini ortayakoymada yardmc olmutur.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 39/75
HAYVAN GÜVENL ?
Helsinki beyannamesinin de belirttii gibi, ar
ve stresin minimize edildii güvenlik, konfor ve enuygun bakm koullarnn deney hayvanlar içinsalanmas gerekmektedir.
Hayvanlar dikkatli ve özenli bir ekilde izlenmelive özellikle ar gibi durumlar elemine edilmelidir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 40/75
5R kuramn dikkate almak, yani, replacement, refinement, reduction, responsibility verehabilition
µ¶Önemlidir ¶¶µ¶Önemlidir ¶¶
Bu sayede , gereksiz zaman kayb, fazla saydahayvan tüketimi, madde ve ekipmann geliigüzel
kullanm, hayvanlarn rahatsz koullarda bulunmalar vear çekmeleri gibi olumsuzluklar önlenmi olur
Aratrc duyaca sorumlulukla hareket eder;µ¶Etik¶¶ .µ¶Etik¶¶ .
Deney Hayvanlar ile Çalrken!!!
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 41/75
DENEYSEL MODELLER
Farmakoloji ve Toksikoloji modelleri Fötal büyüme ve geliim modelleri Nefrolojik bozukluk modelleri Ksenotransplantasyon modelleri Sinirbilim modelleri Psikolojik bozukluk modelleri Mikoloji modelleri
skelet hastalklar modelleri Kanser aratrmalarnda modeller Az hastalklarnda modeller Diyabetik Modeller
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 42/75
HASTALIK MODELLER
ndüklenmindüklenmi(Deneysel)(Deneysel)H.ModelleriH.Modelleri
Spontan (Genetik)Spontan (Genetik)H.ModelleriH.Modelleri
Orphan (Olas)Orphan (Olas)H.ModelleriH.Modelleri
Negatif H.ModelleriNegatif H.Modelleri
Transgenik /Transgenik /KnockKnock--outoutH.ModelleriH.Modelleri
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 43/75
Amaç; deneysel olarak (cerrahi, kimyasal, viral vs)hayvanlarda oluturulan hastalklarn hedef organizmadagörülenlere benzemesidir. (STZ ya da EMC virüsü ilediyabet oluturma)
Fare ve sçan türlerinin biyolojik özellikleri genel olarakbenzerlik gösterirken insan hastalklar modeli olarak farklyantlar verebilmektedirler.
Örnein fareler ³schistosomiasis´ enfeksiyonu için iyi bir modeldir fakat sçanlar için ayn durumdan söz edilemez.
Bu modeller teorik olarak tür seçiminde avantaj salayantek modellerdir.
NDÜKLENM MODELLER
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 44/75
SPONTAN MODELLER
nsan hastalklarnn kendiliinden gelitii veinsanlardakine benzer patoloji ve semptomlarn ortaya
çkt hayvan modelleridir. Spontan hastalk modellerinin oluturulmasnda doal
olarak genetik varyantlardan ³mutantlar ́ yararlanlr.
Doal mutant formun en iyi örneklerinden biri ³Nude
Mouse´ soyudur. ³Heterotransplantasyon´³Snell¶s Dwarf mice ´ bir baka mutant soydur.
³fonksiyonel tükrük bezinden yoksun´
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 45/75
TRANSGENK MODELLER
Genomlarna yapay olarak yerletirilmi yabanc bir DNA içeren hayvanlar transgenik hastalk modeliolarak adlandrlrlar.
HLA-B27 Romatoid hastalklar (HLA-B27 ekspr.)
Ayn ekilde gen-hedefleme teknolojisi sonucundahücrelerde belirli bir genin susturulmas mümkünolabilmektedir. ³Knock-out ´ olarak bilinen bu modeller de bu kategoriye dahil edilirler.
³P53 KO mice´ Li-Fraumeni sendromu
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 46/75
NEGATF MODELLER
Spontan modellerin aksine baz hastalklarngelimedii modelleridir.
Negatif modellerde hayvan bilinen bir uyaryareaksiyon göstermez.
Genellikle fizyolojik bir olay aydnlatmada karlalan
zorluklar amak için kullanlrlar.
Örnein; tavanlar gonokok enfeksiyonu bakmndannegatif model olarak kullanlabilirler.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 47/75
ORPHAN MODELLER
Öncelikle hayvanlarda tanmlanan sonra da insanlarda
benzeri tanmlanabilir amac ile çallan hastalk
modelleridir.
Daha sonra benzer bir hastalk insanlarda görülürsetan koyulabilmektedir.
Papillomatozis, Marek hastal ve koyunlarda visnavirüsü, Deli Dana hastl. vs örnek olarak verilebilir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 48/75
Aratrc deneysel deikenleri daha kolay kontrol altndatutabilmektedir.
Uygun model seçimi yönünden saysal avantajsalamaktadr.
Uygun model seçimi ile çalma daha ksa sürede ve dahaaz hayvan kullanlarak bitirilebildii gibi sonuçlar da çok dahaefektif olmaktadr.
Genetii bilinen bir model ile çalldnda önemli bir deikeni devre d brakabilmek mümkün olabilmektedir.
HAYVAN MODEL AVANTAJLARI
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 49/75
DORU MODEL SEÇM
Seçilecek hayvan tür ve soyu ile üretilen
laboratuar özellikleri ise iyi karar verilmesigereken dier önemli özellikleri oluturmakta«
Bununla ilgili güzel bir örnek olarak, vasküler
restenoz aratrmalarnda uygun bir hayvanmodelinin nasl olmas gerektii ile ilgili verilebilir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 50/75
Anjiyoplasti (damar geniletilmesi) sonras
restenoz (tekrar daralma) oluumu modelleri,domuz ve primat gibi büyük hayvanlar ile sçanve tavan gibi küçük hayvanlarda çalmaaçsndan önemli farkllklar göstermektedir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 51/75
Domuzda, anjiyotensin converting enzim (ACE) inhibitörü olan c ilazapr il ile ön tedavi
uygulanmas, iddetli veya lml balon hasarsonras karotid neointimalmiyoproliferasyonunun azalmasnda baarszolmutur.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 52/75
Genetik aratrmalarn yaygnlamaya baladgünümüzde çeitli mutasyonlarla oluturulan transgen
hayvanlarn kullanld deneysel modellerin saysgiderek artmaktadr
Transgen modeller; tp, biyoloji ve veterinerlik alanlarndakullanldkça aratrmalar açsndan oldukça yeni olanak ve
ilerlemelere yol açmtr
TRANSGEN MODELLER
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 53/75
Seçilen modellerin (farelerin) biyoreaktör gibikullanm ± insan monoklonal antikorlarnnsentezi
Yap - fonksiyon ilikisi
nsan hastalklar ile ilgili modeller ± hücre
analizi ve patogenezin temelindeki moleküler mekanizmalar ile ilaç uygulamalar ve gentedavilerini test etme
Transgen Modeller KullanlarakYaplan Çalmalar
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 54/75
T r ansgenik hayvan ± genomuna yerletirilmi yabancgeni tayan model
K imer ik hayvan ± embriyonik kök (ES) hücrelerininmanipulasyonu ile deitirilen genleri tayan model, bazdokular alcnn blastosistlerinden oluurken; dierlerienjekte edilen embriyonik kök (ES) hücrelerinden meydanagelir
K noc kout hayvan ± genomuna homolog rekombinasyonile gen parças yerletirilmesi sonucunda elde edilen model
K noc k-in hayvan ± knockout modellere benzerlikgösterirler ve genelde nokta mutasyonu söz konusudur
Transgen Modellerin Çeitleri
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 55/75
TRANSGENK HAYVANLAR
³Bi r az ondan bi r az bundan m?´
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 56/75
Yoksa genetik bilimciler hayvanlar insanlara mdönütürmeye çalyorlar?
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 57/75
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 58/75
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 59/75
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 60/75
Transgenik Fare Üretimi
Kimerik
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 61/75
Kimerik
Model
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 62/75
Doan yavrular
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 63/75
Knockout Fare Nedir ?
Böyle bir fare mi?
Yoksa, Normal ekspresyona engel olacak kadar spesifik bir
endojen gen deiikliine uram fare mi,knockout¶tur«
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 64/75
Knockout farelerde çok özel genleri deitirmek
hedeflenir
DNA genomdaki tam yerine entegre olmaldr
Deien genlerin entegrasyonu embriyonik kökhücrelerinde meydana gelir
Knockout Fare ÜretimindeBaz Noktalar
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 65/75
Gen ürünlerinin etkisi, biyokimyasal kademeler vealternatif (tamamlayc) yollar aratrmak için
nsan hastalklarn hayvanlarda yeniden ortayakoyarak gen tedavisi veya ilaçlarn yararl etkilerinintest edildii modeller yaratmak için
Niçin Knockout Fare Üretilir ?
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 66/75
T ik K k M d ll
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 67/75
Transgenik
Genoma yabanc DNA eklenir
Knockout
Endojen DNA genomdan alnr veyabanc DNA genoma eklenir
Transgenik ve Knockout Modeller Aras Balca Farkllk
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 68/75
Akcier Xenograftlar; Tümör hücre süspansiyonu
endobroniyal, intratorasikveya intravenöz enjeksiyon ilehayvann organna uygulanr ve taze tümör dokusu cerrahiolarak implante edilir.
Mc Lemore ve ark., agregeedilmemi akcier dokusunuendobroniyal enjeksiyon ilenude farenin akcierinevererek, ilk olarak, ortotopikakcier kanser modelini ortayakoymutur.
Akcier karsinomu içerenhücre süspansiyonu
Akcier Karsinomal HücreSüspansiyonunun Enjeksiyonu
Hayvan Tümör Xenograft Kullanm
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 69/75
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 70/75
Hücre Kültürünün Tarihçesi
Yapay ortamda hayatta kalabilmeleri için gerekli unsurlarnçok hassas ve güç olmasna ramen birçok hücre tipininyaamasn salayan koullar yllardan beri bilinmektedir.
1878¶de Claude Bernard bir organizmadaki fizyolojiksistemlerin organizma öldükten sonra canl bir sistemdefonksiyonlarn sürdürebileceklerini öne sürmütür.
1885¶de Roux civciv embriyo hücrelerini bir saline kültürdemuhafaza edebilmitir.
1907¶de Harrison kurbaa sinir hücrelerini bir lenf phtsnda yetitirip, uzun haftalar boyunca i n vi tr o sinir lifi
ürediine tank olmutur.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 71/75
Hücrelerle Neler Yaplabilir ?
Temel hücre biyolojisi, hastalk nedeni ajanla hücreler aras etkileim, yalanma ve beslenme ile ilgili süreç vetetiklenmeyi belirlemek için model sistemleri gelitirilebilir.
T oksisite deneyler i , yeni ilaçlarn etkilerini çalmak gibiilaç deneyleri yaplabilir.
Hastalk mekanizmalar gözlemlenebilir. Potansiyeltedaviler tasarlanabilir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 72/75
K anser ar at r malar: çeitli kimyasallarn, virüslerin veradyasyonun normal kültüre hücreleri kanserli hücreleredönütürme fonksiyonlar incelenebilir.
Rejenerasyon süreci gözlemlenebilir.
Bir hastalk sonras oluan hasar hücrelerin veya dokularnnasl onard gözlemlenebilir.
Geliim süreci gözlenebilir.
Virolojik olarak alar için kullanlacak virüsler gelitirilebilir.
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 73/75
Genetik mühendislii ile protein üretme, polio, kuduz,hepatit B ve kzama kar a gelitirmek için virüs
üretme çalmalar yaplabilir.
G en tedavisi : fonksiyonel bir geni olan hücreler fonksiyonsuz gen tayan hücrelerin yerine koyulabilirler.
Yüksek düzey entegre
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 74/75
Yüksek düzey entegrefizyolojik modeller
Washington Universitesi
Kardiyovaskuler/pulmoner akm
Devre modelleri kan akm,arteriyal ve venöz basnçlartanmlar
M ekanik havayolu
+ -
+ -
+ -- +
Dolam sistemi
Dört odal kalp modeli
Pulmoner sistem
Öl ül bili l l
8/7/2019 Biyomedikal Modellemelere Giriş
http://slidepdf.com/reader/full/biyomedikal-modellemelere-giris 75/75
Ölçülebilir elemanlkalp simülasyonlar
Biyomekaniksel, elektrofizyolojik ve biyokimyasalmodellerin kombine hesaplanmas
Simülasyonlar, 105-düümü,dual Opteron Dell Linux demetleri
kontrol eder Elde edilen salam veriler, yeni
algoritmler ve yüksek performanslbilgisayarlardan kombine yararlanlarakçabuklatrlabilir.
Ön hesaplama ve ara deerlendirmelerdenyararlanarak , 2 saat süresince kalp atmsalanan gerçee en yakn modeller gelitirilebilmektedir.
K aliforniya Üniversitesi