BitkiVt TERMĐNOLOJĐ KILAVUZU

GENEL Özellik Seçenekler Açıklama

Latince Đsmi Bitkinin botanik dilinde kullanılan bilimsel ismi

Türkçe Đsimleri Bitkiye halk tarafından verilmiş, günlük dilde kullanılan ismi veya isimleri

Ağaç Yüksekliği 6 m. üstünde, tek gövdeli odunsu bitkiler

Ağaççık Yüksekliği 4-6 m. arasında değişen tek gövdeli odunsu bitkiler

Çalı Yüksekliği 0,50- 6 m. arasında değişen, çok gövdeli odunsu bitkiler

Yer örtücü Toprak yüzeyini kapatacak şekilde yayılan, yüksekliği 20-50 cm. kadar olan bitkiler

Sarılıcı/ Yayılıcı Belirli bir konstrüksiyon materyaline sarılarak tırmananlar yada yayılanlar

Đbreli/Kozalaklı Koniferler Kaktüs Sukkulent gövdeli ve dikenli yapraklara sahip

bitkiler Mevsimlik çiçek-tek yıllık

Sera ortamında yetiştirilmiş, sadece bir yıl yaşayabilen türler

Mevsimlik çiçek-çok yıllık

Sera ortamında yetiştirilmiş, birkaç yıl yaşayabilen türler

Soğanlı Toprak altın aksamları soğanlı olan türler Otsu Odunsu yapıda olmayan, dekoratif çim

tarzındaki bitkiler Sporlu bitki Sporla üreyen, eğrelti türü bitkiler

Büyüme Formu

Kır çiçeği/Yabani formlar

Kır çiçekleri, doğada belirli mevsimlerde açan otsu çiçekli bitkiler

Yetiştiği Bölge Akdeniz-kıyı, Akdeniz-karasal, Doğu Anadolu, Ege-kıyı, Ege-karasal, Güneydoğu Anadolu, Đç Anadolu, Karadeniz-kıyı, Karadeniz-karasal, Marmara-kıyı, Marmara-karasal

Bitkinin Türkiye içerisinde kullanılabileceği bölgeler

Anavatanı Bitkinin doğal olarak yayılım gösterdiği ülke ya da bölgeler

Ailesi Bitkinin ait olduğu familya

Notlar Yukarıdaki genel özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

HABĐTUS Özellik Seçenekler Açıklama

Üçgen

Oval

Yuvarlak

Sarkık

Yatay

Dikey

Kolonvari

V Şeklinde

Şekli

Dağınık

Boyu Bitkinin olgunluk çağında ulaşabileceği

yerden yüksekliği

Çapı Bitkinin olgunluk çağında ulaşabileceği genişliği

Đnce Küçük yapraklı, küçük ve ince dallı veya sık ve yoğun gelişme eğiliminde bitkilerdir Peyzajda öteki gruplara göre daha az belirgindirler

Orta Daha az yoğunlukta bir gelişme şekli. Bitkilerin çoğu orta tekstürlüdür Silüeti daha az güçlü ve transparandır

Dokusu

Kalın Belirgin derecede agresif, ve dominant görüntü. Geniş yapraklar, kalın masif dallar bu izlenimi verir Bitkinin gevşek ve açık bir gelişme tarzı vardır

Notlar Yukarıda habitus ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

YAPRAK Adı Alt birim adı Açıklama

Yaprak döken Sonbaharda ve kış boyu yapraksız olanlar Herdemyeşil Yıl boyu yapraklarını koruyanlar

Yaprak Dökme

Yarı herdemyeşil Sezonsal olarak yapraklarının bir kısmını kaybedenler

Basit Yaprak sapından ucuna kadar belirgin sadece bir segmentin olması.

Bileşik Yaprak sapından ucuna kadar birden fazla belirgin segmentin olması

Yaprak Tipi

Konifer Kozalaklı (açık tohumlu) bitkilerin yaprakları

Böbrek

Böbrek şeklinde, genelde yaprağın en açılı yerinden sapla birleşen

Çizgisel

Paralel kenarlı, uzun ince şekilli. Uzunluk genişliğin 4 katından fazla

Diktörtgenimsi

Kenarları neredeyse paralel. Boyu genişliğinden 2 yada 4 kat fazla

Elips

Orta kısımda en geniş olan, sonları nedeyse eşit uzaklıkta. Uzunluk eninin en azından 2 katı.

Kama

Asimetrik ve kıvrık, uçları hafif dışa dönük

Yaprak Şekli

Kaşıksı

Düzleştirilmiş kaşık görüntüsünde, yaprağın en dar yerinden sapla birleşir.

Mızraksı

Dar yaprak, bağlantı noktasında eni genişleyen

Oval

Oval şekilli, orta kısımda en geniş

Ters mızraksı

Mızraksı fakat dar ucundan sapla birleşen

Ters böbrek

Yuvarlak ve kalp şeklinde

Ters yürek

Ters kalp şeklinde, en dar yerinden sapla birleşen

Üçgen

Üçgen şeklinde, en geniş kısmın tam ortasından sapla birleşen

Yumurta

Yumurta şeklinde, geniş kısımdan sapla birleşen

Yuvarlak

Đki boyutlu, yassı, yuvarlak bir objeyi andıran

Yaprak Şekli

Yürek

Kalp şeklinde, yaprağın en geniş kısmında sapla birleşen

Diğer Rengi Koyu yeşil, Yeşil, Açık

yeşil, Gri yeşil, Mavi yeşil, Sarı yeşil, Sarı, Bronz, Gri, Kahverengi, Kırmızı, Mor, Turuncu, Gümüş, Krem, Pembe, Alacalı

Bitkinin yıl içerisindeki dominant yaprak rengi

Güz Rengi Renk değiştirmez, Göz alıcı değil, Altın sarısı, Sarı, Turuncu, Kırmızı, Kahverengi, Bronz, Mor

Bitkinin sonbaharda renk değiştirip değiştirmediği, değiştiriyorsa bunun göz alıcı olup olmadığı ve dönüştüğü renkler

Küçük (0-5 cm.) Yaprağın en geniş kısmı 0-5 cm arası olanlar Orta (5-15 cm.) Yaprağın en geniş kısmı 5-15 cm arası olanlar

Büyüklüğü

Büyük (>15 cm.) Yaprağın en geniş kısmı 15cm. den büyük olanlar

Yaprak kokusu Yaprakta belirgin bir koku varsa kutu işaretlenir

Normal Alışılmış yaprak dokusu Derimsi Yaprakları kalın ve kaygan olanlar Üstü tüylü Yaprağın üstünde küçük tüylerin bulunması Altı tüylü Yaprağın altında küçük tüylerin bulunması Sukkulent Yaprakları etli ve su dolu gibi his verenler Parlak Yaprak yüzeyinin parlak olması

Dokusu

Otsu Yaprağın otsu bir görüntü ve yapıda olması

Notlar Yukarıda yaprakla ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

ÇĐÇEK Adı Alt birim adı Açıklama

Soliter Çiçek sapının ucunda sadece bir çiçek olanlar Başaklar halinde Çiçek sapında gruplar halinde toplanmış

çiçekleri olanlar

Çiçek Durumu

Belirgin değil/Çiçeksiz Çiçek oluşturmayan yada oluştursa bile görsel açıdan göze çarpmayacak derecede belirgin olmayanlar

Küçük (0-5 cm) Çiçekleri 0 ila 5 cm arasında olanlar Orta (5-10 cm) Çiçekleri 5 ila 10 cm arasında olanlar

Çiçek Büyüklüğü

Büyük (>10 cm) Çiçekleri 10 cm. den büyük olanlar

Çiçek Renkleri Altın, Beyaz, Eflatun, Kırmızı, Krem, Mavi, Menekşe, mor, Pembe, Sarı, Turuncu, Yeşil, Alacalı

Bitkinin yıl içerisindeki dominant çiçek rengi

Çiçeklenme Zamanı

Kış başı, Kış ortası, Kış sonu, Đlkbahar başı, Đlkbahar ortası, Đlkbahar sonu, Yaz başı, Yaz ortası, Yaz sonu, Sonbahar başı, Sonbahar ortası, Sonbahar sonu

Bitkinin çiçek açtığı ve çiçekli kaldığı sezonu belirtir. Bu periyotlar yöreden yöreye ekolojik şartlara bağlı olarak değişeceğinden bir sezonun başı, ortası ve sonu gibi tabirler kullanılmıştır. Örneğin Aydın şartlarında Kış başı, Kış ortası, Kış sonu ve Đlkbahar başına kadar çiçek açan bir bitki Ocak, Şubat, Mart, Nisan ayları boyunca çiçek açıyor demektir.

Çiçek kokusu Çiçekte belirgin bir koku varsa kutu işaretlenir

Notlar Yukarıda çiçek ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

MEYVE Adı Alt birim adı Açıklama

Önemli Meyveleri belirgin veya görsel açıdan göze batan

Meyve Durumu

Önemsiz Meyveleri belirgin olmayan veya görsel açıdan önemli olmayan

Böğürtlenimsi Küçük eriksi meyveler topluluğu (örnek: böğürtlen, fambuaz)

Cevizimsi Kuru, olgunlaşınca ikiye ayrılmayan, 2 yada daha fazla karpeli olan (örnek: ceviz, pikan)

Çoklu meyve Bir grup çiçeğin bir araya gelmesi ile oluşmuş, etli meyve, böğürtlenimsi meyveye benzer ama böğürtlenimsi meyve tek bir çiçek tarafından oluşturulmuştur (örnek:dut)

Elmamsı Etli ve tohum yatağı birkaç ölmeden oluşan meyve (örnek: elma)

Eriksi Etli, tek ve sert çekirdekli meyve (örnek, erik, şeftali, kayısı)

Đncirimsi Etli ve boşluklu bir yapı içinde küçük tohumcukların bulunduğu meyve (örnek: incir)

Kanatlı Kuru, ikiye ayrılmayan, kanat şeklinde meyve (örnek: Dişbudak, Akçaağaç meyvesi)

Kapsül Kuru, olgunlaşınca ikiye bölünen, birden fazla karpelden oluşan meyve (örnek: Okaliptus meyvesi)

Legümen Kuru, tek bölmeli ikiye ayrılan meyve. Bakla şeklinde (örnek: Akasya meyvesi)

Portakalımsı Kabuğu derimsi olan üzümsü meyve (örnek: Turunçgiller)

Sert kabuklu Kuru, kapalı, tek tohumlu, sert kabuklu meyve (örnek: Fındık, Badem meyvesi)

Üzümsü Yumşak içinde birden fazla tohumun bulunduğu meyve (örnek: üzüm)

Meyve Tipi

Diğer Yukarıdaki tariflerde geçmeyen meyve tipleri (örnek: kozalaklar, loment, akin vb.)

Küçük (0-5 cm) Meyveleri 0 ila 5 cm arasında olanlar Orta (5-15 cm) Meyveleri 5 ila 15 cm arasında olanlar

Büyüklüğü

Büyük (>15 cm) Meyveleri 15 cm. den büyük olanlar Meyve Renkleri Beyaz, Gri,

Kahverengi, Kırmızı, Krem, Mavi, Mor, Pembe, Sarı, Siyah, Turuncu, Yeşil

Bitkinin yıl içerisindeki dominant meyve rengi

Meyve zamanı Kış başı, Kış ortası, Kış sonu, Đlkbahar başı, Đlkbahar ortası, Đlkbahar sonu, Yaz başı, Yaz ortası, Yaz sonu, Sonbahar başı, Sonbahar ortası, Sonbahar sonu

Bitkinin meyve verdiği sezonu belirtir. Bu periyotlar yöreden yöreye ekolojik şartlara bağlı olarak değişeceğinden bir sezonun başı, ortası ve sonu gibi tabirler kullanılmıştır. Örneğin Aydın şartlarında Kış başı, Kış ortası, Kış sonu ve Đlkbahar başına kadar meyve veren bir bitki Ocak, Şubat, Mart, Nisan ayları boyunca meyvelidir demektir.

Yenilebilirliği Meyveler yenilebilecek türden ise kutu işaretlenir

Notlar Yukarıda meyve ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

KULLANIM YERĐ Adı Alt birim adı Açıklama

Bozuk alanlar Doğal afetler ve insan kullanımları sebebiyle ekolojik özellikleri bozulmuş, ekolojik restorasyon yapılması gereken alanlar

Endüstriyel alanlar Madencilik alanları veya ağır sanayinin bulunduğu alanlar, organize sanayi bölgeleri, termik santraller vb. yerler

Karayolları/Otoyollar Şehirler arası yollar veya bunları birbirine bağlayan otobanların bitkilendirilecek şeritleri

Katı atık alanları Kentsel artıkların, hastane atıkları veya sanayi atıklarının depolandığı alanlar

Kumsal alanlar Kumul alanların stabilizasyonu için bitkilendirmeye gerek duyulan alanlar

Sulak alanlar Her tür sulak alan ve çevresinide bitkilendirilecek alanlar

Şevler Her tür eğimli toprak yüzeyi, özelliklede erozyon ve heyelan potansiyeli olan alanlar

Tarımsal alanlar Tarımsal peyzajlarda yapılacak zirai bitkiler dışındaki bitkilendirme alanları

Kırsal

Yaban hayatı alanları Yaban hayatı habitatlarının oluşturulmasında kulanılacak bitkilendirmeler

Cepheler Her tür binanın bitkilerle sarılması istenen cepheleri

Çatı bahçeleri/Avlular Kentsel ortamlardaki binaların çatılarında yapılacak bitkilendirmeler veya küçük avlularda gerçekleştirilecek peyzaj çalışmaları

Kent parkları Kentin geneline hizmet edecek geniş ve çok fonksiyonlu parklar

Mahalle parkları Mahalle aralarında yapılmış, yakın çevredeki insanlara hizmet veren daha ufak ölçekli alanlar

Meydanlar Yaya veya araç trafiğinin yoğunlaştığı toplanma alanları

Otoparklar Motorlu araçların park edildiği farklı ölçeklerdeki otoparklar

Refüjler Kent içindeki yolları ayırmada ve trafiği yönlendirmede kullanılan şeritler

Sahil bantları Kıyı kesiminde bulunan kentsel alanlarda sahil boyunca yapılacak düzenlemelerin yer aldığı alanlar

Kentsel

Yollar/Caddeler Kent içindeki sokak ve caddelerin iki kenarı

Đç mekan Đç mekanlarda ki bitki düzenlemeleri Diğer

Ağaç altları Her tür alanda ve kullanımda bitki katmanları yaratmak için özellikle ağaç altlarında yapılacak bitkilendirmeler

Bitki kasası/Saksı Bitkilerin belirli bir konteyner içerisine dikildiği durumlar. Bitki kasası gibi çok büyük bir konstrüsksiyon materyalinin içi olabileceği gibi her boy saksıya yapılacak dikimler

Kemer/Pergole üstleri Belirli bir alana girişi vurgulayan, gölge elemanı görevi üstlenecek konstrüksiyonların bitkilendirilmesi

Bina girişleri Bina girişlerini vurgulamak üzere girişin iki yanında yapılack bitkilendirmeler

Yüzme havuzu çevresi Yüzme havuzu çevresinde kullanılabilecek bitkiler

Çim alan Çim alanlarda kullanılmaya uygun, böylesi zemine ve koşullara kolayca adapte olacak bitkilendirmeler

Duvar/Korkuluk Duvar ve korkulukların üzerini sarılarak kaplayan bitkiler

Çöl bahçesi/Kaya bahçesi

Yağış paterninin düzensiz olduğu, kurak ve sıcak ortamlara uyumlu tasarım elementlerini barındıran peyzajlar

Doğal tarzda bahçeler Doğadaki desenlerin mümkün olduğu kadar barındırıldığı, doğayı mimik eden peyzajlar

Formal bahçeler Rönesans bahçelerinden tanıdık olduğumuz, daha çok geometrik desenlerin ve formal tasarım elementlerinin bulunduğu peyzajlar

Japon bahçeleri Japon bahçe sanatının elementlerini taşıyan peyzajlar

Peyzaj tarzı

Tropikal bahçeler Tropikal yerlerde görülen, yeşilin ve gösterişli çiçeklerin hakim olduğu, formallikle informalliğin tasarımda aynı anda yer alabileceği peyzajlar

Notlar Yukarıda kullanım yeri ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

KULLANIM AMACI Adı Alt birim adı Açıklama

Erozyon kontrol Erozyonun önlenmesi ve toprağın stabil hale getirilmesi

Gölge sağlama Güneşi bol alan mekanlarda gölge oluşturma Görsel perdeleme Kötü ve istenilmeyen görüntülerin kapatılması Hava kalitesini iyileştire

Antropogenic kullanımlardan doğan sebeplerle oluşan hava kalitesindeki düşmelerin iyileştirilmesi

Rüzgar kıran Rüzgarın etkilerinin azaltılması Ses perdelemesi Gürültü ve sesin etkilerinin katlanabilir

boyutlara getirilmesi Sınırlama Belirli bir alanın sınırlarının belirlenmesi Su ıslahı Su kalitesinin özellikle kirlilik gibi durumlarda

iyileştirilmesi Tıbbi bitki/Kozmetik Đlaç ve kozmetik sanayisinde kullanılacak

hammadde Toprak ıslahı Toprak kirliliğinin olduğu durumlarda

toprağin temizlenmesi, veya dokusu bozulmuş topraklarda dokunun canlandırılması

Trafiği yönlendirme Bir alan içerisinde yaya ve araç trafiğini bir yönden başka bir yöne çekebilme ve akışını sağlama

Mühendislik Đşlevleri

Yaban hayatına destek Yaban hayatının çoğalabileceği ve devamlılığını sürdürebileceği habitatlar oluşturma

Alan doldurucu Belirli bir alandaki boşlukların doldurulması Bitki katmanları oluşturma

Birden fazla kademeden oluşmuş bir bitki kompozisyonu yaratma

Çime alternatif Yer kaplayan malzeme olarak çimin yerine kullanılabilecek bitkiler

Doğallaştırıcı Hem doğal özellikleri bozulmuş hem de estetik açıdan formal ve sert bir karaktere sahip bir alanda doğallık hissini hem ekolojik hem de estetik olarak uyandırmak

Fon bitkisi Peyzajın arka planında kullanılacak, önündeki bitkilere bir fon oluşturarak onların daha öne çıkmasını sağlayacak bitkiler

Geçiş bitkisi Farklı peyzaj tarzları arasında geçişi yapacak bağlantı niteliğindeki bitkiler

Masif bitkilendirme Aynı türün çok sayıda bir arada kullanılabileceği bitkilendirmeler

Odak bitkisi Bir alanda gözü ve dikkati belirli bir yere toplamayı sağlayacak çoğunlukla güçlü forma, alışılmışın dışındaki silüete yada göz alıcı renge sahip bitkiler

Mimarlık Đşlevleri

Soliter Tek başına kullanıldığında görsel açıdan etkili olacak bitkiler

Bodur Alışılmış boylu bitkilerin bodur türleri Gösterişli çiçekler Çiçeklendiğinde göz alıcı çiçekleri olan

bitkiler Gösterişli meyveler Meyveleri göze batan bitkiler Güzel gövde Gövdesinin dokusu, rengi ya da şekli ilginç

olan bitkiler Đlginç silüet Genel görüntüsü ilginç olan bitkiler Đlginç yaprak rengi Yaprak rengi alışılmışın dışında olan bitkiler Sonbahar rengi Sonbaharda göz alıcı rengi olan bitkiler

Ek Özellikler

Topiary Topiary yapılmaya (budanarak şekil verilmeye) elverişli bitkiler

Notlar Yukarıda kullanım amacı ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

YETĐŞME ĐSTEĞĐ Adı Alt birim adı Açıklama

Tam güneş Gün boyu güneşli olan yerler Yarı güneş Günün belirli bölümünde güneş alan, ya da

ağaç altlarından süzülerek gelen güneşi alabilecek yerler

Gölge Güneşi direk alamasa da aydınlık olan yerler

Işık Đsteği

Koyu gölge

Sürekli koyu gölge olan yerler

Az (kserofit) Kışın neredeyse hiç, yazın 2 haftada bir yada daha uzun aralıkla sulanması gerekenler

Orta (mesofit) Kışın haftada 3-4, yazın haftada 1 defa sulanması gerekenler

Su Đsteği

Çok (higrofit, hidrofit)

Sürekli su içinde olması gereken bitkiler, ya da toprak şartları uygun olsa dahi her gün sulanması gereken bitkiler

Az Ender olarak gübre isteyen bitkiler Orta Ara sıra gübre isteyen bitkiler

Besin Gereksinimi Çok

Sık sık gübrelenmesi gereken bitkiler

Toprak Đsteği

Kumlu, Killi, Humuslu, Taşlı, Diğer, Seçici değil

Bitkinin hangi tür toprakta daha iyi performans gösterdiği

Đyi Sulama yapıldıktan sonra suyu hemen alta geçirebilen topraklar

Kötü Sulama yapıldıktan sonra suyu alta hemen geçirmeyerek tutan topraklar

Toprak Drenajı

Fark etmez Drenajının iyi ya da kötü olmasının bitkinin performansı açısından öneminin olmaması

Notlar Yukarıda yetişme isteği ile ilgili özelliklerde içerilmeyen ekstra bilgiler

DĐĞER Adı Alt birim adı Açıklama

Yavaş Dikildiği ilk birkaç yıl belirli bir gelişme göstermeyip 5-10 yıl sonra gelişmeye başlayanlar

Orta Her yıl belirli boyutta gelişme gösterenler

Büyüme Hızı

Hızlı

Dikildikten bir sezon sonra gelişmesi belirgin olanlar

Az Sürekli budama, aşı, yaprak temizliği, ilaçlama gerektirmeyen. Bitkinin belirli bir aksamının sürekli dökülerek kirlilik yaratmadığı durumlar

Orta Yukarıda bahsedilen işlemlerin bir veya ikisinin sezonsal olarak yapılmasını gerektiren durumlar

Bakım Đhtiyacı

Çok

Sürekli budama, aşı, yaprak temizliği, ilaçlama gerektiren. Bitkinin belirli bir aksamının sürekli dökülerek kirlilik yarattığı durumlar

Zehirlilik

Zehirsiz, Çiçekleri zehirli, Meyvesi zehirli, Yaprağı zehirli, Bütünü zehirli

Bitkinin zehirli olup olmadığı, zehirli ise hangi parçasının zehirli olduğu

Üretimi Aşıyla, Ayırmayla, Çelikle, Daldırmayla, Sporla, Tohumla

Bitkiden yeni bitkiler elde etmek için kullanılacak üretim şekilleri