BİTKİ EKOLOJİSİNDE UYGULAMALAR

HAZIRLAYANLAR: Dilem DURAK

Murat ALBAYRAKDanışman:Yrd.Doç.Dr. Erdihan TUNÇ

Kök basıncı:Bitki köklerinin topraktan su emme kuvvetidir.

Bitki köklerindeki özsuyun pozitif basıncıdır.

Özsuyun, toprakta bulunan suya göre hipertonik oluşu nedeniyle ortaya çıkar. 

KÖK BASINCININ ÖLÇÜLMESİ

Topraktaki su ve mineral maddelerin iyonlarının iletiminde kök basıncının rolü önemlidir.

Kök basıncının miktarı gövdedeki ksilem borularından birim zamanda geçen su miktarının ölçülmesiyle tayin edilebilir.

Bitkide kök basıncı sonucu olarak suyun iletimini anlamak için terleme olayını ortadan kaldırmak gerekir.

Bu yüzden bitkinin yaprakları kesilir.

Gerekli malzemeler:1) Saksılı bir bitki2) Vazelin3) Keskin bir bıçak4) Kauçuk boru, cam boru

Deneyin yapılışıSaksı içerisinde bulunan bir bitkinin gövdesi

toprak seviyesinin 3-4 cm üzerinden kesilir.Üst kısmını atıp alt kısmına bir miktar vazelin

sürüp uygun genişlikte 5-7cm boyunda bir kauçuk boru takılır ve bu boru tamamen su ile doldurulur.

Açık olan ucuna bir miktar su bulunan bir cam boruyu vazelinleyerek takılır.

Toprak normal durumda iken ve sonra 10,20,30 ml su ile sulayarak cam borudaki su seviyesi artışları belli zaman aralıkları ile ölçülür.

ASİT YAĞMURLARI

Asit yağmurları, fosil yakıtların yakılmasıyla oluşan yağışlardır. Özellikle endüstriyel faaliyetlerin ve enerji tüketiminin fazla olduğu yerlerde yakılan, kömür ve petrol gibi fosil yakıtlardan, azot ve kükürt gazları açığa çıkmaktadır. Oluşan bu gazlar bulutlardaki su buharıyla tepkimeye girerek sülfürik ve nitrik asitleri ortaya çıkarmakta oluşan bu asitler ise kar, yağmur, çiğ ve sis gibi doğal olaylar sonucunda yeryüzüne ulaşmaktadır. Normal koşullar altında oluşan yağmurların pH değeri 5.6′dır. Bunun altında bir değere sahip olan yağış asit yağmuru olarak adlandırılır.

Asit Yağmurlarının Bitkiler Üzerine Olan Etkilerinin Belirlenmesi

Gerekli Malzemeler1. Atomizer 2. Saksıya dikilmiş telgraf çiçeği bitkisi3. Derişik H2SO4

• Deneyin Yapılışı%10, %20,%30,%40 ve %50 ‘lik H2SO4 çözeltileri aynı yaşta olcak şekilde saksılara ekilmiş

telgraf çiçeği yapraklarına bir atomizer yardımıyla değişik konsantrasyonlarda H2SO4 çözeltileri püskürtülür.

Bitkiler gruplara ayrılır.Bir grup saksı , kontrol olarak seçilir.

Diğer grup saksıların bazılarında yaprağın üst ,bazılarında alt yüzeyine, bazılarınında hem üst hem alt yüzeyine püskürtme uygulanır.haftada en az 3 kez yapraklarda oluşan morfolojik ve anatomik değişimler gözlenerek kontrol grubu ile karşılaştırılır.

Bitki Türlerinin Fenolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Bitkiler , iklim,toprak ve su faktörlerinin toplam etkileri sonucu çimlenir,gelişir ve hayat devrelerini tamamlarlar.

Bitkilerin yıl içindeki gelişme devrelerini ve devam sürelerini tespit ile uğraşan bilim dalına FENOLOJİ denir.

Fenoloji gözlemlere ve istatistiklere dayanan bir bilim dalıdır.

Fenolojik gözlemlerde sıcaklıktaki en küçük değişiklik bitki üzerinde etkisini göstermektedir.Örneğin birçok bölgede ilkbaharın geldiği çiğdemlerin çiçek açmasıyla belirtilmektedir.

Her bitki için farklı bölgelerde yapılan fenolojik gözlemlerin sonuçları toplanıp zamanla bağlantılı olarak haritalarda işaretlenir.

İşaretlenen bu noktalar birleştiğinde aynı bitkinin gelişme evrelerine ait eğriler ortaya çıkar.Bu eğrilere İZOFAN denir.

İzofan haritaları bir ülkenin farklı bölgelerinin tarım bitkilerinin ve doğal bitki örtüsünün özelliklerini ortaya koyar.Böylece bölgeler arasındaki benzerlik ve farklılıklara göre tarımsal planların yapılması ve önlemlerin alınmasına yardımcı olur.

Fenolojik gözlemler tarımsal klimatolojide takvim olarak büyük önem taşır.

Ekosistemlerde Primer Prodüktiviteyi Tayin Yöntemleri

Prodüktivite (üretim) : belli bir zaman periyodu içerisinde belli bir alanda bir organizma veye kominite tarafından özümlenen organik maddenin miktarı veya ağırlığıdır.

PRODÜKTİVİTEYİ ölçmenin en ideal yolu bütün bir sistem içerisindeki enerji akışını değerlendirmektir.

Primer prodüktivite çeşitli yöntemlerle ölçülür.

Primer ve sekonder prodüktivite olmak üzere ikiye ayrılır.

Primer prodüktivite : : belli bir zaman periyodu içerisinde belli bir alanda fotosentez sonucu bitkiler tarafından üretilen organik madde miktarıdır.

Primer prodüktivite iki şekilde ifade edilir.1- Toplam primer prodüktivite : belli bir

zaman periyodu içerisinde belli bir alanda yeşil bitkiler tarafından sentezlenen ve solunumda kullanılan kısmıda içine alan organik maddelerin toplam değeridir.

2- Net primer prodüktivite : belli bir zaman periyodu içerisinde belli bir alanda yeşil bitkiler tarafından solunumda kullanılan kısım hesaba katılmadan sadece bitki dokusunda depo edilen organik madde miktarıdır.

Toplam prodüktivite

net primer prodüktivite

bitki solunumu

Sekonder prodüktivite : heterotrofik organizmalar tarafından sonradan değişikliğe uğrayan organik madde miktarıdır

Prodüktiveteyi tayin yöntemleri

1. Hasat yöntemi2. Oksijen yöntemi3. Karbondioksit yöntemi4. Radyoaktif elementlerin kullanılması

Hasat yöntemi:primer üretimin tayininde en çok kullanılan yöntemdir.

Daha çok çayır vejetasyonunda kullanılır.Hasat yönteminde gelişme mevsiminin farklı

dönemlerinde rastgele seçilen örnek parsellerde bulunan bitkiler ve çeşitli kısımları (kök,tohum,yaprak,sap ve meyve gibi) belli zaman aralıklarıyla toplanır kurutulur.

Böylece organik madde üretim hızı ;birim zaman içinde,birim alana düşen kuru biyolojik kütle olarak hesaplanır.bu yöntemde en sağlam sonuçlar bitkilerin tüm kısımlarının hesaplara katılmasıyla bulunur.

Oksijen Yöntemi:Su ekosisteminde en çok kullanılan en basit yöntemdir.Fotosentez olayında giren çıkan tüm maddelerin oranı bellidir.Bu yöntemi bir örnekle açıklayalım:Belli derinliklerden alınan bitkisel plankton örnekleri birbirinin eşi olan örnek şişelere konur.Örnek şiselerden biri saydam bırakılarak fotosentezin devamı sağlanır.Öteki şişe ise ışık geçirmez torbaya konur.Şişeler örneklerin alındığı derinliklere indirilerek belli bir süre orada bırakılır.Sonra içlerindeki oksijen miktarı ölçülür.

YORUM:Saydam şişede bir yandan solunum bir yandan fotosentez devam edeceği için şişedeki oksijen miktarındaki değişim bitkisel planktonun net üretimini verir.Karanlık şişedeki oksijen miktarındaki değişim solunum miktarını belirten bir değer verir .

KARBONDİOKSİT YÖNTEMİ:Kara ekosistemleri için kullanılır.Havadaki karbondioksit oranı çok az oksijen oranı fazladır.Bu nedenle karasal ekosistemlerde fotosentez sonucu havadaki CO2 miktarındaki azalmayı ölçmek O2 miktarındaki artışı ölçmekten daha kolaydır.

RADYOAKTİF ELEMENTLERİN KULLANILMASIÖzellikle üretimi düşük bölgeler için uygun

olan bir yöntemdir.Radyoaktif karbon yönteminde de oksijen

yöntemindeki kimyasal mantık kullanılır.Ancak, burada ölçülen değer fotosentezden

çıkan oksijen değil,fotosenteze giren CO2 miktarıdır.

Bunun için belli derinliklerden alınan fitoplankton örnekleri,oksijen yönteminde olduğu gibi birbirinin eşiti olan , fakat biri saydam, diğeri ışık geçirmez şişelere konur.

Bu şişelere belli bir miktar radyoaktif C-14 eklenir. Şişeler örneklerin alındığı derinliklere indirilip belli bir

süre bekletilir. Saydam şişede hem fotosentez hem solunum karartılmış

şişede ise yalnız solunum işlemi sürer.Deney sonucundaki örnekler çok ince süzgeçlerden geçirilir.Elde edilen organik madde içindeki C-14 oranı belirlenir.

Fotosentez formülündeki girdi-çıktı dengesinden gidilerek radyoaktif karbonun ortamdan alınış oranının , üretilen organik madde içindeki miktarına eşit olduğu varsayılarak fotosentez sonucu oluşan organik madde miktarı hesaplanır.

TOPRAĞIN EMME KUVVETİNİN TAYİNİGEREKLİ MALZEMELER1) 2 adet erlenmayer2) Ambalaj ipi,toplu iğne3) Distile su4) 1M NaCI emdirilmiş süzgeç kağıdı 5) 2 adet numune şisesi6) Elenmiş toprak7) Parafilm

Erlenlerin birincisine distile su ikincisine 1M NaCI konur ve etiketlenir.Diğer taraftan distile su ve 1M NaCI etiketli örnek şişelerinden distile su ve 1M NaCI emdirilmiş kağıtlar çıkarılır.Bunlar ip ucundaki iğneye tutturularak içinde toprak bulunan erlene sarkıtılır.

Kağıtlar toprağa değmemelidir.Sonra parafilm yardımıyla sistem kapatılır.Distile su ve 1M NaCI emdirilmiş kağıtların ağırlığının önceden bilinmesi gerekir.Dara ve dara+çözelti emdirilmiş kağıt ağırlıkları önceden ölçülüp hazırlanmalıdır.Bir gece bekletilir.Sistemin üzerinden parafilm açılır.

Çözelti emdirilmiş kağıtlar dikkatlice çıkarılır ve ilgili örnek şişelere konularak kapağı sıkıca kapatılıp tartılır.

Deney sonucunda çözelti emdirilmiş kağıt bulunan şişeler tartılır. Birinci ve ikinci ağırlıklar arasındaki fark kullanılan toprağın emme

kuvveti hakkında bilgi verir.

Farklı türlerin bireyleri veya aynı türün bireyleri birbirleri  ile çevredeki besin kaynakları bakımından rekabet halindedir.

Bitki türleri, büyüme hızı, ekim, kesim, otlatma ve gölgeye dayanıklılık gibi çeşitli faktörler bakımından da rekabet halindedir. Örnek ; İç Anadolu da yalancı ot olarak yetişen sarı ot Boreaıce oriantalis buğdayla şiddetli bir rekabet halindedir. Eğer buğday ekimi erken yapılırsa ve buğday erken gelişip toprağı gölgelerse sarı otun gelişim hızı azalır veya durur. Aşırı otlatma hayvanlar tarafından yenmeyen birçok bitkilerin çoğalmasını sağlar. Toros dağlarının İç Anadolu ya bakan yamaçlarında ve yurdumuzun birçok bölgesinde aşırı derece otlatma olduğu için hayvanlar tarafından yenilebilen bir çok bitkiler kaybolmuş bunun yanında Astragalus, çoban  yastığı gibi dikenli bitkilerle euphorbia salvia daphne gibi sert yapraklı ve hayvanlar tarafından yenmeyen bir çok bitkiler hakim duruma gelmişlerdir.

TEŞEKKÜR EDERİZ.

KAYNAKÇABİTKİ SOSYOLOJİSİ DERS KİTABIEKOLOJİ DERS KİTABI