bir tarih veya felsefe İncelemesinin temel bağlamı olarak kürtler nasıl vardır.pdf

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================

International Journal of Kurdish Studies, No. 1/1 ( January 2015 ) 40

BR TARH VEYA FELSEFE NCELEMESNN TEMEL BALAMI OLARAK KRTLER NASIL VARDIR?

Muhammet ZDEMR*

Abstract

In this study, in terms of the usual usage conditions history, philosophy and social sciences, Kurds,

providing an objective context for understanding the nature of the relationship between knowledge produced in

their own rights. Something of interest for this study, the epistemological status of knowledge about the Kurds

have been created and the real experience is whether consume or not. The effects of Orientalism as a basic

concept of the Middle East and the third world can be traced through colonialism epistemology. Study, "What is

the social existence as a form of socialization style or the Kurds?" Question the person who conceptualized

Kurdish state "Kurds" seeks to make clear that in creation through the earthly conditions of epistemology.

Awareness of Kurdish nationalism in anthropological research in the design of the divided Muslim existence is

seen close to nationalism and modernity. Here, Islam and nationalism justify the persecution of the earthly

conditions, is credited as being a precondition of the modern umbrella providing progressive freedom. So text is

concentrated to another detail texts with the Kurdish subject between psychological relationship except

epistemology and propaganda.

Key Words: Turkey, Kurdish, History, Philosophy, Epistemology, Orientalism, Postcolonialism, Antropology.

Giri

Bu yaznn amac, Trkiyede zellikle son yllarda ilgi ekici bir aratrma balam olarak belirginleen Krtlerin nasl bir sosyal bilim koullanmas zelinde ve hangi yntemlerle ele alnabildiklerini metodolojik olarak tartmaya amaktr. Toplumsal ve siyasi alardan bir mesele olarak grnr hale gelen Krt sorunu ile Krtlerin bizzat varolular ve bir bilimsel incelemeye konu olular arasndaki tarihsel veya felsefi ayrntlar genellikle geitirilmektedir. Sz konusu ayrntlar ile kastedilen, sosyoloji, antropoloji, siyaset bilim, tarih ve felsefe gibi bilgi-iktidar ilikileri balamnda farkl anlamlar beraberlerinde dolaylayan sosyal bilimlerin Krtleri soruturma tarzlar ile hem Bat Avrupa ve Kuzey Amerikada, hem de Trkiye ve blge lkelerinde yaplan eitli incelemelerin Krte varoluu nasl almladklardr. Daha ak bir deyile, Krtlerin hangi tr bilginin nasl konusu olduklar henz soruturulmam temel bir sorundur ve bizim tartmaya amak istediimiz, Krtlerin akademik bir bilgi problemi olmalarnn ieriidir. nk oryantalizm zelinde bilgi nesnesi olan etnik, dinsel, kltrel ve cinsel varolularn birer bilgi nesnesi olmalaryla bunlarn oryantalizm dnda bizzat ele alnlar birbirinden olduka farkl bilgi nitelikleri yaratmaktadr. Ayrca oryantalizm balamnda deerlendirilebilecek akademik almalar Postkolonyalizm zelinde antropolojinin muhataplar olarak anlalmakta ve farkl bilgi-iktidar ilikilerine gndermede bulunmaktadr.

Elifbs beraber yaadklar Trklerde daha nce grnr olduu ekilde alfabeye dntrlen Krtlerin ya da Krt hareketinin bizzat akademik bilince sahip olmalar veya olmamalar nemli deildir. Ne var ki, etnik almalar ile kltrel almalar arasnda yeni oryantalist antropolojinin neresinde bulunduklar netletirilmemi bir toplumsal varolu tarzndan aa kanlarn, gerek bir tarihsel inceleme veya gerek bir tarihi varsayan bir felsefi incelemenin konusu olabilmeleri hi olmazsa modern sosyal bilimler asndan-

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


mmkn deildir. Meselenin metodolojik yan bizzat Krtlerle ilgili veya onlarla snrl deildir; ama evrensel bilgiyle arasndaki ilikinin mahiyeti hakknda gereki bir bilgiye sahip olmak bizzat birer zne olarak nce Krtlerin hakkdr. nsanlar bilin ve geliim detaylarndan emin olamadklar bilgi ieriklerini genellikle sakncal bulurlar ve hangi bilgi trne nasl konu edildiklerini bilmek isterler. Tarih ve felsefe, iaret ettiimiz bilin ve geliim detaylar bakmndan iki nemli alma ve deerlendirme alandr. Her ikisi de bilgi ile ilikinin mahiyeti hakknda gereki veriler iin birer lt niteliindedirler. Bu alma, tarihsel veya felsefi incelemelerin konusu olabilmek bakmndan Krtlerin ada dnemlerdeki durumlarn analiz etmeyi taahht etmektedir.

1. Adlandrma ve Yntem Sorunu

ncelikle belirtmek gerekir ki, ekonomik, askeri ve siyasi olarak gelimi toplumlar tarafndan yaratlan kltrel propagandada kendilerine nc dnya olarak iarette bulunulan ve bu adlandrmann genellikle bizzat sahiplenildii toplumlarn bilgi konusu edilmeleri daima bir adlandrma ve yntem sorunuyla beraber var olmaktadr. Gnmzde inkr edilemez bir olgu olarak teslim edilen smrge veya koloni ltn merkeze alarak sz konusu toplumlarn bilgiyle ilikilerinin mahiyeti hakknda gvenli bir barnak taahht eden postkolonyalizm, bu adlandrma ve yntem sorununa en youn deinen yeni eletirel balamlardan birisidir. Belki baka kavramsal ltlerle daha gvenli znel eletiriler icra etmek mmkndr; ama imdilik bizim iin postkolonyalizm, ilkin aydnlanmay fazla geniletilmi insanlk tarihi asndan yanl bir tehis olarak yorumlamas bakmndan,(Mishra; Hodge, 2005: 376-377) ikinci olarak ise, Edward William Saidin (1935-2003) Trkeye arkiyatlk olarak evrilen eserinin 1978 ylnda yaynlanmasndan itibaren bizzat Dounun modern Avrupann icat ettii bir bilgi nesnesi ve ierii olduunu eletirilerinin merkezine yerletiriyor olmas bakmndan r acdr. (Klaren, 2008:131-132), Postcolonial terimi, bir corafya iin II. Dnya Sava olarak alglana gelen byk ykmn ardndan ngilizce konuulan lkelerde smrgecilie dair eletirel almalar (critical studies of colonialism) ile ve postmodern perspektiflerin etkisi altnda smrge edebiyatyla birlikte gelimeye balad.(Coronoil, 2008:399) 1980lerde Kuzey Amerikay igal eden ve o zamandan beri epeyce tketilmi olan postkolonyal soruturma tarznn, (Klaren, 2008:130), Krt sorununun bilgiyle ilikisinin mahiyetini tehis edecek nitelikte bir adlandrma ve yntem tahliline imkn vereceini dnyoruz.

Trkiyedeki Krt meselesi ve Krdistan tartmasnda szgelimi eyh Said Ayaklanmasnn (1925) yaratt nemli bir hafza mevcuttur. Bu hafzann ele alnnda, arka plannn ve aama aama gelimesinin, sonra alglanma ieriinin ortaya konulmasnda kayda deer bir terminolojik zorluk bulunmaktadr. Meseleye gerek anlamda tarihsel bir olay olarak deil de antropolojik nitelikte bir olay olarak yaklaan Lle Yaln-Heckmann, eyh Said Ayaklanmasnn ounlukla etnik ve milliyeti temelli bir slm ayaklanmas olduu yorumunda bulunmaktadr. Krtler arasndaki slmdan ok Krt etnisitesi ve milliyetiliiyle ilgilendiini aka ifade eden Yaln-Heckmann, Trkiyenin Dou Anadolu ve Gneydou Anadolu blgelerinde younlukla yaanan Krt meselesinin, etnisite, milliyet, slm ve sosyal hareketler kavramlaryla iliki halinde olduunu belirtmekte ve meseleyi sosyolojik bir mesele olarak tehis etmektedir. Bu arada Krt hareketiyle ilgili tarihsel, sosyolojik ve siyasi almalar kendi rnek incelemesinde bir araya getireceini dile getirmektedir. Bal Trkiyedeki Krtler Arasndaki Etnik slm ve Milliyetilik olarak belirlenmi ve antropolojik nitelii haiz modernist bir almann baka trl olmas beklenemezdi. Yaln-Heckmann asndan bakldnda Marksist-Leninist bir ynlendirmeye

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


sahip Krt i Partisi (PKK) incelemenin grnmeyen merkezindeymi gibi bir izlenim verebilir. Ona gre, Krtler arasnda etnik ilgilerle milliyeti tutumlar ve bir evrensellik anlamnda slm birbirlerini kuruyor grnmektedirler. Biri milliyetilie dieriyse fundamentalizme gndermede bulunuyor olduuna gre(Yaln-Heckmann, 1991:102-120) herhalde milliyetilik daha ileri bir harekettir; nk Bat Avrupada ortaya kan milliyetilik hareketiydi. O halde eyh Said Ayaklanmas, dini, kabilesel ve nasyonalist bir ayaklanmayd.(Tapper, Heckmann 1991:14)

Yaln-Heckmannn eyh Said Ayaklanmas zelinden hareketle meseleye antropolojik balamda ve politik sosyoloji zemininde yaklaarak adlandrmay etnik ve milliyetilik temelli slm zerinden yapmasnda nl Krt antropolou Martin Van Bruneissenin Aa, eyh, Devlet adl almas etkilidir. (Tapper, Heckmann 1991:14) Uzmanlk alan Krtler olan bir antropolog olmasn, 1967 ylnda henz bir fizik rencisiyken blgeye yapt bir ziyaret esnasnda Krdistan karsnda huuya kaplmasna balayan Bruneissen,( Bruneissen, 2004:11) Krtlerin gemiten beri milli bir bilince sahip olduklarn ne srer ve erken olduunu dnd bir tarih olarak da 17. yzyl alr. Ahmed-i Hnnin Trkleri, Araplar ve Farslar itaati altna alacak bir Krt devleti hayaliyle yaadn ona ait bir iir alntsyla temellendirmeye ve bylece Krt milli uurunun ok nceleri ortaya km olduunu gstermeye alan Bruneissen, ( Bruneissen, 2004:390) ada bir bak asyla eyh Said Ayaklanmasnn olumsuz neticesinin Krdistann pasifize edilmesi gayretlerinin bir paras olduunu dile getirmektedir. ( Bruneissen, 2004:430) Bu antropolog, daha genel olarak Ehlisnnet vel-Cemat olarak bilinen slm frkann ierisinden gelen Nakibendlik ve Kadrlik gibi tarikatlar da Krt milliyetilik tarihinin ierisinden okumaya ve hatta Nakibend tarikat mensuplarnca tarikat soyktnde nemli bir yer tutan eyh Hlid-i Baddyi de bir aama olarak grmeye eilimli durmaktadr. ( Bruneissen, 2004:330-339) ***

Mesela Eb Hmid el-Gazl gibi tarihsel olarak olduka eski kalan Mslman dnrlerin Krtler hakknda hatta szgelimi Trkler hakknda- yazdklarna vakf olsa, Bruneissen acaba ne dnrd? Gazlnin kulland Arapa cmlenin Trke karl tam da yledir:

Bir toplumsal tarz da (firkatn) mutluluun amacnn stn gelme, istila, adam ldrme, krp geirme, yama yapma ve esirletirmede bulunduu fikrindedir. Bu,

bedevi Araplar, Krtler ve ahmaklarn ounluunun yoludur. (Gazali,

1986:178)

Daha naif bir okur, daha ileriki bir sayfada Trklerin de hi olmazsa ksmen dinsiz ve eriatsz bir toplum olarak betimlendiklerini gstererek Gazlnin Miktl-Envr adl eserine dair yeni bir balam yaratabilir.(Gazali, 1986:180) Yukardaki alntda ama, Krtlerin ktlenmesi deildir. Ulusal bilin adna retilen sylemlerin maksatl oluturularak meru grmelerin bile hesapl bir politikaya hizmet ettiine ilikin bir itiraz yaratmaktr. Yoksa Gazlnin amac da metne bakan herkesin biraz anlayabilecei zere- Krtleri veya Trkleri ktlemek deildir. Araplar da indirgedii halde Farslara olumsuz bir yaktrmada bulunmayan Gazlnin saf bir yorumla bir Fars milliyetisi olduu sylenemez mi? Bruineissenin okumalar benzer ekilde biraz maksatl veya hi deilse abartl gibi grnmektedir.

rnek bir olay olarak eyh Said Ayaklanmasnn ikisi de ngilizce yazan iki Krt antropolou tarafndan nasl almlandklarn yukardaki aktarmlarda grm olduk. Grece

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


daha kuramsal ve kavramsal bir tahlile gemeden nce sz konusu aktarmlarda Krtlerin, temel meselesi Trkiyedeki Trklere ve daha kapsaml olarak da Mslman asla sahip Ortadoulu dier tm halklara kendilerini ispat etmek zere onlarla mcadele olan bir etnik ve milliyeti harekete tekabl ettikleri sylenebilir. Kabaca Krtler deerli ve incelenebilirdir; nk onlar Trkleri, Araplar ve Farslar sevmemektedirler. Krtlerin Bat Avrupal veya Kuzey Amerikallarla herhangi bir problemi yoktur. nk onlar kendilerinin adalamasnn ve zgrlemesinin nndeki engelin bir ulusal ses yaratamama olduunun ve bu durumun temel msebbibinin Batllar olmadklarn bilmektedirler. Krtlerin Mslman grnmleri onlarn evrensel boyutlar olduu nispette aslnda bilinsel bir evrimin daha az baskn bir aamasdr ve onlar ilerici bir halk olarak ounlukla yerel bir mcadelede bulunmaktadrlar. Yani Krtlerin zgrlk ve bir ulus olma mcadelelerinin evrensel bir anlam bulunmamaktadr. O halde szgelimi Trkiyedeki Krtlerin hayalleri ancak Trkler, Araplar ve Farslarla snrldr ve sz konusu milletleri dnyadan aldnzda bu etnik ve milliyeti hareketi yaratan nesnel bilincin bir varolu zemini kalmayacaktr. Eksik okumalar ve snrlar belirlemeler, oryantalist okumann tipik birer zellii olarak Douyu kurmann birer gstergesidir. Bylece Krtleri kuran veya Krt znesinin bilincini tarih ve aidiyet bakmndan ekillendiren oryantalist bir literatr ve terminolojiden sz etmi oluyoruz.

Yaln-Hekmann ve Bruneissene baka nl Krt antropologlarn veya oryantalistlerini de eklemek mmkndr. Daha aada gelecei zere, sz konusu yazarlarn bizzat birer zne olarak tarihte kendilerini konumlandrma tarzlaryla nesneletirdikleri Krtleri bilginin ana muhtevas olarak kurmalar arasndaki iliki ve Krtlerin bu tarihsel kurulmayla edindikleri ilikinin mahiyeti nemli felsefi problemlere gebedir. imdilik bizi burada ilgilendirdii kadaryla Krtlerin nasl varolduklarna dair bir disipliner balam, adlandrma, yntem ve terminoloji sorunu mevcuttur. Antropolojik bir almann Krtler zelindeki yerel ekonomik, politik, sosyolojik, tarihsel ve psikolojik verileri anlamlandrma tarz bizzat sz edilen sosyal bilim dallarnn yntemlerine uygun olarak gerekletiriliyor gibi deildir. Varolan bir insani varlk tarzn betimlemeyle onu analiz etme arasndaki hzl geiler ve hemen eklemlenen ahlaki yarglar, szgelimi Yaln-Hekmann ve Bruinessen rneinde ayrcalkl znel konumlar da ele vermektedir. Krtlerin memnun olmadklar bir hayatn ve arzu ettikleri bir toplumsal varolu ieriinin politik mcadeleler serisi, sosyolojik birer grnm ve Batllarn anladklar ekilde bir nc dnya modernlemesinden hangisine tekabl ettii belli deildir.

Adlandrma ve yntem sorunu ile somut olarak kastettiimiz, son zamanlarda Krtler veya Krt meselesi olarak seilen ve zellikle Krtenin aydnlanmac ulusal bilinle rlmesinin muhtemel geliim evrelerine iarette bulunan adlandrmann ve bu adlandrmaya kout srekli mazlum olmu memnuniyetsiz bir halk grnm sergilenmesi ynteminin ama, kapsamllk, byk soru ve varsaylan ideal nokta bakmndan bilinsiz grnmesidir. nk mesela zulm sz konusu olduunda insana uygun olmayan durumun bir msebbibinin olmas gerektii ve ilgili msebbibe dair fazla dolaylamalarn bir noktaya balanmas gerei genellikle ertelenmektedir.

Trkler bizzat Osmanllarn yneticileri olduklar iin onlar adna gemite icat edilen mphem msebbipler slmn kelm olarak Hristiyanla benzetilmesini tavsiye eden bir reeteyle sonland. Bilgi insanlar yerine siyasetle i ie aydnlar ordusu bu reeteyi uygulamaya alt; fakat hala hangi szcn dilde ne anlama gelebileceine ilikin gereki bir uzlam bile salanamad.(Gencer, 2012: 179-209) Sz konusu reete ie yaramaynca Trklerle ilgili antropolojik almalarn erteleyebilecei bir mphemiyet de kalmad. Krtlerin yaknlarndaki en gl ve daha iyi donanmlarla yola km bir rnek tecrbe

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


olarak Trklerin yaadklarna atfta bulunmamzn sebebi, bir Trkiye meselesi, Osmanllarn k ya da Trk modernlemesi gibi adlandrmalarla incelenen insani alanda Trke yazan znelerin, bilginin kayna, ierii, amac, yntemi ve yerellii bakmndan hep sessiz kalm olmalardr. Bize gre bunun esas sebebi, onlara retilen Trklkte iaret ettiimiz soru alanlarn gereksinim olarak ortaya karacak bir adlandrma ve yntem tarznn mevcut olmaydr. slm yanl anladklar iin geri kalm ve adala bir ekilde gei yapmalar gereken Trklerin tecrbesinden bir tane gelimi model kmad ve imdi gelinen noktada demokratiklemeyle ilgili skntlardan sz edilerek bu defa Trklk bilincinin nce kendisinden uzaklamas gerektii tlenmektedir. Mesela Murat Belge yz yl nce yaam olsayd muhtemelen Trk milliyetiliini savunan aydnlardan birisi olacakt; fakat imdi militarist milliyetiliki sulayarak yeni ertelemeleri mmkn klmaya alan bir eletirmen aydn konumunda grnyor.(Belge, 2011:663-673) Bize gre bu durum, bir eit acziyetten ok bilinli yntemden mahrum olula yakndan ilikilidir.

Trklerin yeniden yaratld ve tpk Krtler gibi elif blarnn bile alfabeye dntrld bir srete, onlar ile geerli bilgi arasndaki ilikinin nitelii yeterince toplumsallaacak tarzda soruturulmad. Gnmzde tpa tp ayn olmamakla beraber benzer bir sorun Krtler iin varittir. Trkler iin kt ve geri olan bir milliyetilik, Krtler iin iyi ve ileri olmaktadr. Bunu gvenceleyen bilgi lt ve bilin zemini nedir? Krtlerin zulm grm ve gryor olmalar sz konusu bilginin lt ve zeminini veriyorsa burada varolan veya icra edilen biliim deildir; baka bir eydir. Nitekim felsefeci veya tarihi Krtlerin deil, ancak edebiyat ve politikac Krtlerin varolduu bir zamanda yayoruz. Byle bir adlandrma ve yntem ile gelecek hazr terminoloji sayesinde asl itiraz edilmesi muhtemel insani varolu alanlarnn da balamadan bitirilmesi olasl vardr. Baka kavramlar gibi milliyetilik, zulm ve demokrasi de iyi ve kt olmadan nce sadece vardr ve onlarn ilkin varolmalar zerinden, sonra ise, ie yararlklarna balanan bir iyilik bakmndan soruturulmalar veya icra edilmeleri akla uygundur. Bu bak asyla yaklaldnda, Krtleri Krtler olarak yeniden yaratan bilginin bizzat Krtler ile ilikisinin mahiyeti olduka mphem ve zeminsizdir. Mphemiyet ve zeminsizlik giderildikten sonra milliyetilik veya demokratlk olarak adlandrlm ne varsa bir fayda salayabilir.

zel bir balam da Trkede Krtler hakknda mstakil olarak kaleme alnm metinlerle ilgili olmaldr. Krtlere ilikin Trke kaleme alnan eserlerin pek ou, politik balamlardan hareket eden ve akademik bir yntemden ziyade biraz okuma ve biraz da gezi-gzleme dayanan eserler olup, yazarlarnda bizzat yanlarna giderek Krtleri grdm, imdi dorular yazyorum; benden renin ifadesinde karln bulabilen bir koullanma mevcuttur. Diyarbakrda, Mardinde veya Hakkride birka hafta veya ay geirince bizzat Krtlerin bile anlayamadklar nemli sorunlar onlar tarafndan anlalmakta ve hemen reetelerden sz edilmektedir. Hele de Hasan Cemal rneinde olduu gibi gerilla olarak kavranan ve ounlukla Arjantinli doktor ve Marksist politikac Ernesto Che Guevara ile Kbann efsanevi lideri Fidel Castronun askerlerine benzetilen savalarla da dalarda birka fotoraf ektirildiinde, Krt meselesindeki yetkinlik yeterince ispat edilmi olmaktadr.(Cemal, 2003; Cemal, 2014) Bunun gibi akademisyen elinden kma ve tepkisel tarih yazmn benimseyen baz eserler de mevcuttur. Mehmet Bayraktarn Krtlere ilikin aratrmas byle bir tarzda kaleme alnmtr.(Bayraktar, 2011) Birincisi, Krtlerin gazetecilikten gelen bir tecrbeyle yeterince disipliner anlalabileceini, ikincisi ise, baka bir alandaki birikimin rahatlkla yanstlabileceini varsayarak herhangi bir adlandrma ve yntem tartmasna gerek duymakszn; stelik Krtlere dair bilginin bizzat nesnesiyle ilikisinin mahiyetini bsbtn gz ard ederek fikir veren eserler kaleme alabilmilerdir. Bir

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


de kukusuz siyasi veya sosyal nitelikte propaganda eserleri veya yazlar vardr. Bu rneklerin hibiri dnlerek kararlatrlm bir adlandrma, yntem ve terminolojiye dayanmakta deildir.** Bu durumda sorulabilecek en uygun soru udur: Krtlerin veya onlarla ilgilenenlerin bilgiden anladklarnn karl nedir? Bilim ve bilimsellik, Krte tarih yazm iin gerek bir ihtiya mdr?

2. Krtler: Antropoloji mi Sosyal Bilimler mi?

Meksika asll Amerikal kdemli bir antropolog olarak Renato Rosaldo, bir makale aratrmasnda, kltrel almalarn sahiplerini, znelerini ve nesnelerini ele almaktadr. Rosaldonun anlatmna gre, kltrel almalar antropolojinin ierisinden domu yeni bir sahadr ve Amerikan almalar gibi gerek anlamda bir disipliner aratrma alan deildir. (Rosaldo, 1994:525)

Rosaldo, kendini tamamlayamam entelektel hareketlerin lisansst eitim rencileri tarafndan incelendii bir saha olarak gelien kltrel almalarda iki nemli vakann bulunduunu belirtmektedir. Birincisi, soykt asndan bakldnda, sz konusu alanda incelenen insan varolularnn tarihe aidiyetleriyle ilgili bir mphemiyet vardr. nk burada sembolik bir balangla anlaml klnan tarihin aratrlan insan problemiyle ilikisi bulanktr. Bylelikle aslnda uydurulmu bir tarih ve insan varoluu zerinden anlamlandrma giriiminde bulunulmaktadr. kincisi, kltrel almalarn kapsam, yntemi ve literatryle ilgilidir. Fransz yazar Michel Foucaultya yaslanan bir saha olarak, Raymond Williams, E. P. Thompson ve Antonio Gramsci gibi fikri olarak kltrel Marksizme mensup ve politik ekonomi ve kltr kavramyla g arasndaki ilikilere younlam bir akademisyenler topluluu tarafndan balatlmtr. Toplumsal cinsiyet, rk ve cinsellikle ilgili (sexuality) gibi Feminizm balamnda anlaml eletirel kavramlarn da eklenmesiyle beraber kltrel almalarda nemli felsefi sorular sakl kald. Bu alan, tek tip bir toplum kurgusuna ve zulme kardr. Fakat zulmn hangi toplumsal temellere nasl yaslanarak varolduu ile taraflar aras anlamann muhtemel sosyal zeminlerine ilikin somut bir tahlil eksiktir. Btn su, beyaz insann hkmranlna atldnda detayl ve ie yarar bir eletiri yaplm olmamaktadr.(Rosaldo, 1994:525-526) lgin olmayan bir tarzda yerelliklere gre beyaz insann iinin farkl doldurulduunu da gz ard etmemek gereklidir.

Rosaldonun antropolojik tahlilleri Krtlere ilikin yaratlan akademik bilgi ieriklerinin niteliklerini belirlemek bakmndan nemlidir. Burada bizim Krtler balamnda sz konusu ettiimiz epistemolojik durum mesela slm, Araplar ve Trkler hakknda yaratlan bilgi ierikleri iin de geerlidir. Rosaldo asndan bakldnda Amerikan bilimleri gelimi bir toplumun vaka halinde olan veya muhtemel sorun balklaryla ilgilenmekteyken, antropolojinin bir evrim aamasnda ortaya kan kltrel almalar, henz gelimemi toplumsal hareketlerin sembolik tarih ierisindeki durumlaryla ilgilenmektedir. Yani mesela sosyoloji, tarih ve felsefede rtk olarak varsaylm belirli bir tarih ve aktellik kavramlar, kltrel almalarn nesnelerinden mahrum edilmektedir. Edward W. Saidin Antropolojinin Muhataplar bal altnda sistematik bir problem olarak ele ald tekilerin bilgisi meselesi, gerek sosyal bilimlere yeterince temas edememenin yan sra onlara ilikin bir epistemolojinin detaylar hakknda yeni parametreler yaratmaktadr. Zira Saide gre Doulular ve zel olarak Ortadoulular hakknda retilmi bilgiler, hem ikinci dereceden bilgilerdir ve hem de onlarn almalar gereken politik ierikleri dikte eden bir ileyie sahiptirler. Haklarnda bilgi retilen insanlarn birer dilsiz yaratk gibi dile tanrken bakalar tarafndan kendi karlarna gre yeniden yaratldklar ve yaratclarn dnyadan

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


kopamadklar bir ileyiten sz ediyoruz. Bu durum, antropolojinin muhataplarnn edilgenletirildii ve epistemolojinin dolayl lt klndklar bir iliki biimini ele vermektedir.(Said, 2000:69-86)

Krtler hakknda yaratlm anlatlarn modern Bat tecrbesini mmkn her insani tarih iin geerli kldn hatrlamak lzumludur. Sosyal bilimlerin iinden antropoloji ve onun snrlar iinden de kltrel almalarn bir sorunu olarak alabileceimiz Krtlerin temsil edildikleri bilgiyle ilikilerinin mahiyeti gerek bir disipliner merakn yaratt sreler tarafndan belirlenmemektedir. Krtler hakknda retilen bilgilerin niteliinin biraz kkrtc bir zelletirmeyle belgeselletirme pratiklerine denk decek ekilde bilgiler olmas nemlidir. nk Krtlere ilikin bilgiler, hem Krtleri yeniden kurmakta ve hem de onlarn aktel varolularna deer maniplasyonlar bakmndan yansmaktadr. Dnyay Avrupa merkezli varsayarak yaratlan bir bilgilendirme tarznn nc dnyadaki egemenlii salt speklatif bir mesele olmasa da,(Dirlik, 2000:26-30) Krtlerin, maruz kaldklar bir bilgilendirme faaliyetini, tartma imknlarndan mahrum bir toplumsal varolu koullarnda kabullendiklerini saptamak durumundayz. Daha nce Mslman toplumlar ve Osmanllarn mirass Trkiye Trkleri asndan da durum farkl deildi ve hatta onlar iin de durum hala ayndr.(zdemir, 2014:108-109) Rosaldo, dolayl olarak, antropolojiye eklemlenmi kltrel almalarn etnik almalardan ok farkl olmadn; fakat okkltrclkten istifade eden ve belki Mary Louise Prattn temas blgeleri (contact zones) olarak isimlendirdii kuramsal yapy da gzard etmeyen gen uzmanlarn nezaket kurallarna riayet eden bir koullanmayla davrandklarn belirtmektedir.(Rosaldo, 1994:527) Burada nezaket tekine akademik davranmann zel bir nitelii olarak kavranmaktadr.

Yukarda rnek bir tahlil balam olarak andmz eyh Said Ayaklanmasna ilikin epistemolojik durumu incelemek faydal olabilir. Krt milliyetiliinin kkenleri ve tarihi zerine grece erken dnemde antropolojik bir alma yapm olan Wadie Jwaideh, sz konusu ayaklanmann slm ve gericilikle ilikilendirilmesinin Trkiye Cumhuriyeti hkmetine yarad ve onlarn isyandaki milliyeti zellii kmseme ve gz ard etmelerinin manidar olduu yorumunda bulunmaktadr. Jwaideh, farkl antropologlarn meseleye ilikin eitli tehislerini ve tahlillerini aktarmakta ve ayaklanmann eriat eyh Saidden ziyade milliyeti eyh Said figrne yakn durduunu gstermeye almaktadr.(Jwaideh, 1999:403-409) Jwaidehin anlam tarzndan kan neticeye gre, ncelikle slm ile ilikilendirilme gerici ve olumsuz bir eydir ve ikinci olarak milliyetilikle ilikilendirilme olmadnda Krtlere zulmetmi Trklerin ekmeine ya srlm olacaktr. Krtler iin byle bir ikilemde kalmak nasl bir epistemolojik durumun paras olmak demektir? Hemen fark edilemeyen hangi taahhtler ve tehditler Krtler hakknda retilen bilgiye elik etmektedir? Bilginin byle fazla hesap iktidar merkezlerine gre yaplandrlmas, aslnda salt bilgiyle ilgili bir endienin bulunmadn ve hatta mesela sosyal bilimlerde grlen biraz zerk bilginin burada hibir zaman nemli olmadn gstermez mi? Zira slm ile gericilik arasnda kurulmu doru orant ve milliyetilik ile zulm arasnda kurulmu ters orant, bilginin yaratlmasnn varlk artlarn belirlemektedir. Burada bilginin znesi olan Batl epistemolojinin, meselenin neresinde yer ald genellikle yakalanamamaktadr. Jwaidehin meseleyi Krtlere eklenmesi lzumlu bir milliyetilik bilinci zerinden okumak istemesi veya istememesi okurun dikkat etmeyecei bir detaydr. Kendileri hakknda retilmi bilgilerle aralarndaki iliki bu ekilde olan Krtlerin herhangi bir bilgi etkinliinin esas sorunu, amac veya ierii olmalar beklenebilir mi? Kukusuz bu soruda bir indirgemecilik bulmak mmkndr; fakat sorunun indirgedii kadar bir detay deifre ettii de gz ard edilemez. Antropolojinin muhataplar kavramsallatrmasndaki

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


durum ve etnik ya da kltrel almalarn szgelimi Amerikan almalarna nispetle stats gibi hkmler Krtler hakknda yaratlan bilgi balamlar iin geerlidir.

3. Krt Sorununun Toplumsal Nitelii ve Bilin Meselesi

Zazalarn alglaryla ilgilendii belli olan bir internet sitesi, 2009 ylnda Trkiyede yasakl gazeteci/analist Wladimir Van Wilgenburgun kaleminden kma kkrtc bir yazy Trkeye evirerek yaynlad. Trke evirinin bal, Ankara Krtleri Blmek in Zaza Milliyetiliini Tevik mi Ediyor? eklindeydi. Wilgenburga gre, Trkiye Cumhuriyeti hkmeti, Krt milliyetiliinin veya Krtlk bilincinin zafiyete uratlmas iin Zazalar Krt olmadklarna ikna etmek iin alyordu. Snni Zazalarn Krt olmadklarna ilikin bir propagandann peindeki Ankarann asl ilgilendii ey, Krt hareketini zayflatmakt. Milli stihbarat Tekilat ile Zaza milliyetilii arasnda kurulan irtibatn Krt milliyetiliiyle ilikilendirilme tarz ve bunun zamanlamas dikkat ekicidir.(Wilgenburg, 2014)

Yabanc bir gazeteci ve analistin Krt hareketi konusundaki hrsl tutumu ve onun Trkiyede varlnn yasaklanmas nemli bir detay olmakla beraber bizim iin ncelikli olan, Trkiyenin resmi merkeziyle milliyeti Krtler arasnda var olduu kabul edilen propaganda yardr. Alevi Zazalarn ve Krtlerin deil de zellikle Snni Zazalarn tevik edildiini ne sren Wilgenburgun yazsnn da antropolojik veya politik bir propaganda niteliine sahip olduu bellidir. Fakat onun ima ettii taraflarn ve olgusal hakikat durumunun Krtler zelinde nasl bir anlam bulunmaktadr? Gazeteci Ruen akrn bir ke yazsna baklrsa bu sorunun cevab, yle veya byle siyasal bir koullanmay gerektirmektedir ve zm sreci veya bar sreci olarak adlandrlan bir anlama bile siyasallklarn merkezde bulunmasna gre demokrasiye uygun ya da aykr bulunacaktr. (akr, 2014) Daha ak olarak, Trkiyede Krt sorunu, bizzat Krtlerin bile propagandalar zerinden anlam edindikleri ve her siyasal tarzn kendi kar hesaplar iin grece biraz veya ok kulland bir toplumsal sorundur. Krtler ile sol dnce arasnda grlen dnsel veya taktiksel yaknlama, daha nce Kemalizm ile yaknlam sol dnce asndan retici bir gelimedir. Bizim amzdan ise, alglarn gerek yaamla iliki veya bizzat artlarndan ve ieriinden emin olunmu bir bilgi ile ilikiden ziyade bu denli propaganda ve siyasal hesap zerinden ileyen bir denklemden edinilmesi meselenin sahiciliini unutturmaktadr.(zdemir, 2014)

Kukusuz Krt sorunu, Trkiyedeki Krt hareketi olarak kabul edilen Krt i Partisi (PKK) balamndan ibaret deildir ve Krtlerin byk bir yeknu da siyasal olarak Krt milliyetisi deildir. Ne var ki, Krt milliyetiliinin laik veya tamamen Batllamac ve bazen bizzat Krtlerin bir ksmn dlayc bir icraatla bile olsa varln kresel lekte gstermi olduunu ve genellikle Krtlerin temsilcisi gibi igrdn teslim etmek gereklidir. Trkiye Cumhuriyeti hkmetlerinin son zamanlarda sz konusu hareketle kurduu ve hukuki bir erevede yrtt mzakere sreci bunu kantlayan bir veridir. Bylelikle Krtler denildiinde ounlukla Krt i Partisi (PKK) balamnn kastedildii ortaya kmaktadr. Kendini daha ncelikli bir kavram veya din olarak slm zerinden tanmlayan Krtlerin sayca veya etkinlik bakmndan ok olmalar, onlarn kresel dzeyde Krtlerin ierisinde kabul edilmelerini salamamtr. Modern Trkiye Cumhuriyetini kuran Trk milliyetilik ve ulusal hareketinin yaad tecrbenin biraz farknda yol almaya alan Krtlerin kendi akbetleri bakmndan heyecanl olduklarn da eklemek gereklidir. Bu heyecan onlarn ounlukla henz ergin seviyesinde davranmalarn da inta ettirmektedir. Gezi Park eylemleri srasndaki oturakl sessizliklerinin aksine Kobane eylemlerinde meseleye fazla angaje olmalar sz konusu olgunlamamln belirtisi olarak alnmaldr. Bir

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


taraftan byle tecrbesiz ve bilinsiz davranabilen Krt hareketi, bir taraftan da mesela oy vermek sz konusu olduunda Trkiyedeki en bilinli siyasi semen olarak rgtlenebilmekte ve dier taraftan da farkl siyasal ve sosyal hesaplarn zerinden gerekletii edilgen bir tema olabilmektedir. ok fazla iliki, kavram ve denge deikeni, Krt sorununa dair toplumsal durumun nitelii ile bilinlenme arasndaki mnasebetin tahlilini zorlatrmaktadr. Genelde bu meselenin gelime evreleri arasnda geerli bir mantn icat edilemeyii veya bulunamay, Krt sorununun bazen sanal bir sorunmu gibi dnlebilmesine de olanak vermektedir. Zira Krt olmakla zulme uramak arasndaki irtibatn keskinlii, zerine bu denli hesap yaplan ve srekli alglaryla oynanan bir Krt siyasallyla buluturulamamaktadr.

Samer Siyasal ve Sosyal Aratrmalar Merkezi, Semenlerin Toplumsal Profili ve Siyasal Eilimleri: Snf, Toplumsal Cinsiyet, Etnisite, Din, deoloji ve Gezi Olaylar balkl bir anket ve sosyal analiz metni yaynlamtr. Hacimli saylabilecek metnin mimar Ko niversitesinden bir retim yesidir. Aratrmann kulland terminoloji ve yntem, metnin balndan anlalabilmekte ve postkolonyalizm balamnda yaklaldnda, ankete katlanlarn cevaplar nasl olursa olsun belirli bir sonuca ynlendirici bir kvamdadr. stanbul ve zmirdeki toplumsal ve siyasal pozisyonlar hakknda fikir veren ve merkeze insanlarn ekonomik durumlar, slm ve laiklik arasndaki seimleri ve Gezi Park olaylarna ilikin yorumlarn yerletiren aratrmaya gre, mesela dar gelirli olmayla slm tercih edi arasnda bir yaknlk vardr ve Krtler, slm deil laiklii tercih etmektedirler. (SAMER, 2014) )Bu almann siyasal kimlikler zerinden sosyal durumlar belirlemesi bir tutarllk yaratt lde Krtlerin belirli bir siyasal pozisyonla birebir rttrlmesi, olgunun tketimi konusunda geerliliin eksik kalmasna yol amaktadr. rnek bir aratrma olarak burada andmz sz konusu aratrmadan da anlayabildiimiz kadaryla, metinleri yaratan tarihsel alg koullarnda bile Krtler, belirli bir siyasal ve sosyal pozisyonla eitlenmilerdir. O halde acaba Krt sorununun toplumsal nitelii ve Krt bilinci iin merkezi lt milliyetilik olarak m alnmaldr? Bu da meseleyi yine ayn gerici-ilerici dikatomisine hapsetmeyecek midir? Tam olarak byle deildir; nk tarihsel gemiin bir dikatomi etrafndaki rlnden deil, gncel bir koullanma tarzndan sz ediyoruz.

Krt sorununa felsefi bir taleple bakldnda, baz kavramlar olmakszn sorun hakknda konumann mmkn olmad grlmektedir. Trkler, milliyetilik, zulm, ulusal bilin, sol, demokrasi ve devlet kavramlar olmakszn Krtlere ilikin bir cmle kurmak imknsz gibidir. Yaaylar eitli toplumsal grnrlk talepleri tarafndan belirlenen ve siyasal pozisyonlar daha az Krtler ierisinde grlebilen dindar Mslman Krtlerin bilinci bize gre daha fazla zerktir; nk denklemde grece clz bir yer kaplamaktadrlar. izdiiniz haritalarda grnmesini istemediiniz detaylar veya baz ana unsurlar yok ettiinizde meselenin kavramsal veya ematik dzeyi onun hakikati olarak grnr olur. Krt sorunu, zellikle Trkiyede, Trkler ile Krtler arasndaki bir sorun olarak alglanmaktadr ve laiklerin nemli bir ksm ile solcular ve Alevilerin nemli bir kesimi Krtlerin yanndadr. Birbirine sahip kmann veya meselenin belirli bir tarzda rlmesinin taraflarca yeterince belirgin ltleri bulunmamaktadr. Fakat siyasal ibirliklerinde pazarlklarn genellikle ikna edici detaylara sahip olduunu dnebiliriz. Bu bakmdan daha nce Krtlerin ulusal bilin tarihlerine eklemlenen milliyetilik ile slm arasndaki dikatomi nemli bir ilev grmektedir. slm her anldnda Trk devletinin, zulmn ve gericiliin; Krt milliyetilii her anldnda da zgrlk, demokrasi, Krtlk ve ilericiliin elik ettii keskin armlarn meydana geldii teslim edilmek durumundadr. Szgelimi slm veya Mslmanlk Trk tarafnn istismar ettii bir ara olmaktan kurtarlacaksa Krtlk ulusal

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


bilincine hizmet eden bir kltrel sylem haline dntrlmek durumundadr. Buna gre, Trk devletinin istismar ettii slm ile Ortadouda laiklie kar rgtlenen iktidar slm (siyasal slm) son derece yanltr ve Krtlerin bunlardan uzak durarak aslna dndrlm kltrel slma yakn durmalar gerekmektedir.(Amed, 2014)

Krt sorununda bilin kavram son derece karmak bir denklemde ve fazla bir manevra kabiliyeti olmakszn vardr. Yukardan beri betimlediimiz toplumsal durumun ierisinde varolan bir bilinlilik tarznn kendi niyetliliini ne denli temellendirebiliriz? Bizim iin tayin edici olan, alglaryla bu kadar fazla oynanan insanlarn kendi gerek tecrbeleriyle aralarnda kurabildikleri sahici anlamlarn bilinliliin neresinde yer alddr. Krt sorununun antropolojik nitelikte olmayan bir sosyal bilimin esas balam olmay, sz konusu anlamlarla bilinlilik arasnda kurulmu bir ilikinin detaylarn ele verecek kavramlarn bulunuunu zorlatrmaktadr. Kavramsal alkanlklar zihinsel dzeyleri genellikle derin llerde belirlemektedir. Yine de sahici anlamlarn bilinlilikteki yeri iin bir saptamada bulunmamz lzumludur. Belki Abdullah calann yaymlanm bir yazsndan ilham alnabilir. Ona gre, Ortadou uygarlk tarihi, uygarlk sisteminden dlanan tm toplumsal unsurlara kar bir kardevrim olarak yorumlanabilir. Byle bir kardevrimi insanlar iin anlaml klacak ey, sosyalizm, liberalizm, Mslmanlk ve Hristiyanlk gibi adlandrmalar ile deil, asl olanlar temelinde, yani ahlaki, politik ve demokratik toplum temelinde bulunabilir. calan yazsnda, kendi kurduu doru varolu tarzn gerekelendirmek zere Ortadou zelinde yeni bir tarihsel anlatya girimektedir. (calan, 2014)Burada dikkat eken ve iimizi grebilecek detay, uygarlk sistemi zerinden somutlatrlan toplumsal ilikide grnr klnan dlanma duygusudur. calann yazsnn gerek hayatla bulutuu ve kendini merulatrd yer burasdr. Yine de dlama, bir tepkisel durum iin gereke niteliinde alnabilir gibidir. Fakat znesi, tarihi, talebi ve sonu belli olmayan; sadece nesnesi belli olan bir szck olarak dlama ya da dlanma, Krt bilincini zel bir kavram vasfnda gelitirmektedir.

Sonu

Bu yazda, Krtlerin kavramsal ve bilimsel bir lekte Krtler olarak almlannn yaratt aktel sorunlar zerinde duruldu. Tarih veya felsefe evreninin ada normlarna gre sz konusu normlar kullanm tarzndan ve ieriinden elde edilmektedir- bir adlandrma ve yntem sorunundan sz edildi ve Krtler ile Krtler hakknda retilmi bilgi arasndaki ilikinin mahiyeti incelenmeye alld. Milliyetilik ve ulusal bilin ile slm arasnda blnm ve eitli dolaylamalar eklenmi oryantalist okumann Krtleri, tarihin, felsefenin ve zel olarak bilim kavram altnda allm bilgi erevelerinin dnda konumlandrdna yer verildi. Bu arada Krtler etrafnda gelien toplumsal durum ve bilinlilik halinin, profesyonel bir bilimden ziyade dengeleri gzeten bir propaganda aritmetiinden beslendii aklkla betimlendi. lk elde Krtler ile bilimsel bilgi arasnda aktel koullarda bir alveriin tek tarafl bir ihtiya olduu anlalm bulunmaktadr. Oryantalizmi nc dnyann bir eit bilimsel bilgisi olarak yaratanlar asndan sz konusu bilgi bir ihtiyatr ki retilmektedir. Fakat Krtler asndan bilgi henz gerek bir ihtiya deildir. Krtler asndan henz propaganda ve alg operasyonlar dzeyinde bir toplumsal varoluun sz konusu olduu sylenebilir. Kald ki Trkiye zelindeki sosyal durumdan anlalabildiine gre, Krtler asndan bilginin pratik karl ounlukla siyasal dzeydedir ve gndermeleri karmaktr.

Balangc ve sonu, amac ve yntemi, sorunlar ve zmleri belli ve zerk bir tasarm olarak bir eit tarih yazm ne Krtler iin, ne de Krtler iin sz konusudur.

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


Sembolik bir balangca ve aktellie balanm Krt varoluunun tarihin konusu olamayaca bellidir. Krt bilincinin bir eit tarih felsefesi olarak tarih yazmna elverili olmaynn yan sra kendi zerklii hakknda herhangi bir problem retemeyii, ayrca Avrupa merkezli bir kendini okumann srekliliine ramen epistemolojiye ilikin herhangi bir literatrn bulunmay, felsefenin de Krtler ile ilgilenemeyeceini gstermektedir. Dahas sosyal bilimlerle metodolojik ve epistemolojik balamlarda genellikle farkllaan antropolojinin ierisinden etnik almalar veya kltrel almalar bakmndan dile ve metne tanan Krtler asndan karlatklar bilgi karsnda etkin bir konumlantan sz edilemez. Krtlerin durumu, kendilerinden nce benzer bir yazgy paylaan dier Ortadou ve Uzakdou halklarndan farkl deildir. Trkler, Araplar, Farslar ve Hintliler de tarih, felsefe veya sosyal bilimlerin gerek bir sorunu olabilecek nitelikte bir sosyolojiye hibir zaman sahip olamadlar. Sz konusu milletlerden evrensel bir filozofun, dnrn veya sosyal bilimcinin kmay byle bir toplumsal hareketlilik tarznda anlalabilirdir. Bu, onlarn ve Krtlerin nasl varolduklarna ilikin betimsel bir yorum ve grece bir tahlildir. yi ve ktlk kararlatrlm ahlaki bir bilgi deildir. Oryantalizmin etkin bir epistemoloji yaratt toplumlar asndan znenin tarihin neresinde ve nasl varolduu, dncenin hangi pratiklerle nasl kesitii ve gerek tecrbenin ne tr ihtiya parametrelerini ne ekilde rettii kavranlamaz. Byle bir kavraytan yoksunluk ile de tarih ve felsefe balamlar yaratlamaz. Tarih ve felsefe yoksa retilmi bilgiyle ilikinin mahiyeti hem edilgendir hem de bilinsizlikle geliir. Akas toplumsallama tarz bir taciz veya kuatlmlkla mmkn olan toplumlarn byle bir yazgda varolmalar, bir aalama veya olumsuzlama zemini de vermemelidir; nk bir eyin nce varolup olmad ve varsa ikinci olarak nasl varolduuyla ilgilenerek yetinilmesi bilimsel bir faaliyet olarak anlalmaldr.

Krtlerin toplumsal varolular ve toplumsallama tarzlar, adlandrma ve yntem, tehis ve sorunlatrma bakmndan tartmaya ak bir nitelik tamaktadr. Adlandrma, yntem ve terminoloji oryantalist bir balamn verili tecrbeye yedirilmesiyle gereklemekte ve bu durum, bizzat Krtlerin yaratlm Krtlere benzeyip benzemediiyle ilgili bir tartmay da felsefi veya tarihsel meraktan uzaklatrp meru olmayan politik taraflardan birine yaknlatrmaktadr. Bu denli siyasal, tarih ve gerek tecrbeden kopuk ve propagandaya elverili bir varolu biiminde ancak anlk kavraylar ve niyetliliklere angaje yorumlar mmkn olabilecektir. Krtler asndan byle bir dnyada varolmann da getirecei avantajl toplumsal gelimeler gz ard edilemez; fakat bizzat modern olan bir milliyetilik kavramnn bir ulusal bilin yaratarak hem modern ncesinden kopuun salanmas hem de szgelimi kresellemenin parametrelerini ok geriden izleyecek bir tarihin kabullenilmesi yeterince olumlu ve uzun vadede tatmin edici grnmemektedir.

* Yrd. Do. Dr., zmir Ktip elebi niversitesi Sosyal ve Beeri Bilimler Fakltesi Felsefe Blm retim yesi, [email protected].

** Buna Abdullah calann eserleri de dhilmi gibi grnmektedir. Zira sz konusu eserler siyasi ve sosyal propaganda trnden eserlerdir. Bu arada kukusuz meselenin bizzat taraf olarak kaleme alnm eserlerin bilginin temel malzemesi niteliinde igrdn gz ard etmemek lzumludur. calann eserleri, temel bir siyasi aktrn elinden kma metinler olarak daima kymetlidir.

***Bruinessen, bir yazarn tehisi zerinden Hlid-i Baddnin, mritleri tarafndan Peygamber olarak grlen ve Allahtan vahiy aldna inanlan birisi olduunu

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


aktarmaktadr. Trkiyeden bizim karlatmz rnek mritlerin hibiri bu dncede deildi. ki antropoloun da slmn muhtevasna ynelik eksik bilgilerinin veya Hristiyan teolojiyi slma fazla uygulamalarnn byle bir yorumla neticelendii dnlebilir. Bkz. A.mlf., a.g.e., s. 333.

KAYNAKA

- AMED, Hayri, ktidar slamna Kar Kltrel slam, zgr Gndem, (29.08.2014) - BAYRAKTAR, Mehmet, Krtler Trklerin Nesi Oluyor?, Kelam Yaynlar, 2011,

stanbul. - BELGE, Murat, Militarist Modernleme, letiim Yaynlar, 2011, stanbul. - BRUINESSEN, Martin Van, Aa, eyh, Devlet; ev.: Banu Yalkut, letiim Yaynlar,

3. Bask, 2004, stanbul. - CEMAL, Hasan, zm Srecinde Krdistan Gnlkleri, Everest Yaynlar, 2014,

stanbul. - CEMAL, Hasan, Krtler, Doan Kitap, 2003, stanbul. - CORONIL, Fernando, Elephants in the Americas? Latin American Postcolonial

Studies and Global Decolonization, Coloniality At Large, Duke University Press. 2008.

- AKIR, Ruen, Krt Milliyetileri Trk Demokratlara hanet mi Ediyor?, Vatan Gazetesi, (02.05.2014)

- DRLK, Arif, Is There History after Eurocentrism? Globalism, Postcolonialism, and the Disavowal of History, History After The Three Worlds iinde, ed.: Arif Dirlik, Vinay Bahl, Peter Gran, Rowman & Littlefield Publishers, 2000, New York.

- GAZL, Miktl-Envr ve Misftl-Esrr; thk: Abdlaziz zzddn Es-Seyrevn, Aleml-Ktb, 1408/1986, Beyrut.

- GENCER, Bedri, slmda Modernleme 1839-1939, DouBat Yaynlar, 2. Bask, 2012, Ankara.

- JWAIDEH, Wadie, Krt Milliyetiliinin Tarihi; ev.: smail ekem, Alper Duman, letiim Yaynlar, 2. Bask, 1999, stanbul.

- MISHRA, Vijay, HODGE, Bob, What was Postcolonialism?, New Literary History, Vol. 36, No: 3, Critical and Historical Essays, Summer 2005, s. 375-402.

- MORAA, Mabel, DUSSEL, Enrique, JUREGUI, Carlos A. (Ed.), Coloniality At Large, Duke University Press, 2008, Durham&London.

- CALAN, Abdullah, Ortadou Toplumunda Bunalm ve Sorunlar -VIII-, zgr Gndem, (02.08.2014)

- ZDEMR, Muhammet, Trkiyede Mslman Dindarlarn Maruz Kald Dlama zerinden Aa kan Hak atmalar, Mtefekkir Aksaray niversitesi slami limler Fakltesi Dergisi, Yl 1, Say: 1, Bahar 2014, s. 103-128, Aksaray.

- ZDEMR, Muhammet, HDP ile Halk Cephesi Arasnda stanbulda Gerekleen Anlamazln Dndrdkleri, www.gencufuk.com (02.08.2014)

- ROSALDO, Renato, Whose Cultural Studies?, American Anthropologist, New Series, Vol. 96, No: 3, September 1994, s. 524-529.

- SAD, Edward W., K Ruhu; ev: Tuncay Birkan, Metis Yaynlar, 2000, stanbul. - SAMER Siyasal ve Sosyal Aratrmalar Merkezi, https://www.google.com.tr/url?sa-

=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&cad=rja&uact=8&ved=0CCkQFjAC&url

=http%3A%2F%2Fwww.ssamer.com%2FUserFiles%2F277128Bas%25C4%25B1n.d

ocx&ei=MyaEVOjyGYXoywP8xILwDg&usg=AFQjCNHSRzBEGeKO7-

lI3T6pm47Hk-XXeg (07.12.2014)

ISSUE NO. 1 ( 2015/1 )

===================================================================


- TAPPER, Richard, Introduction, Islam in Modern Turkey, ed.: Richard Tapper, I. B. Tauris & Co Ltd Publishers, 1991, s. 102-120, London & New York.

- WILGENBURG, Wladimir Van, Ankara Krtleri Blmek in Zaza Milliyetiliini Tevik mi Ediyor?; ev.: Nusret Aydn, www.zazaki.net/haber/ankara-kurtleri-bolmek-icin-zaza-milliyetciligini-tesvik-mi-ediyor-280.htm (06.12.2014)

- YALIN-HECKMANN, Lle, Ethnic Islam and Nationalism Among the Kurds in Turkey, Islam in Modern Turkey, ed.: Richard Tapper, I. B. Tauris & Co Ltd Publishers, 1991, s. 102-120, London & New York.

bir tarih veya felsefe İncelemesinin temel bağlamı olarak kürtler nasıl vardır.pdf

Documents