Bir Üniversiteye Bağlı Kanser

Hastanesinde Çalışan Hemşire ve

Doktorlar Arasındaki Empati Eğilimi ve

Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin

İncelenmesi:

Türkiye’nin Ortasından Bir Örneklem

Pervin HORASAN

Erciyes Üniversitesi Mehmet

Kemal Dedeman Onkoloji

Hastanesi

TÜKENMİŞLİK

• İşi gereği yoğun bir ilişki içerisinde olan mesleklerde

çalıştıkları insanlara karşı duyarsızlaşmaları, duygusal

yönden kendini tükenmiş hissetmeleri, kişisel başarı ve

yeterlilik duygularında azalma şeklinde kendini gösteren bir

sendrom olarak tanımlanmaktadır.

TÜKENMİŞLİK

• Tükenmişlik sendromunun ,günümüzde özellikle

sağlık çalışanları arasında büyük bir sorun olduğu

bilinmektedir. Tükenmişlik sendromunu belki de

en kapsamlı olarak tarifleyen araştırmacılardan

Maslach ve Jackson’a göre bu sendroma ilişkin

üç temel etmen mevcuttur;

-Duygusal tükenmişlik

-Duyarsızlaşma

-Bireysel beceri ve başarıda azalma

olarak ifade edilmektedir. (Maslach C 1986)

TÜKENMİŞLİK

• Daha önceki çalışmalarda;

Tükenmişlik (Alacalıoğlu, 2009)

Tükenmişlik ve iş doyumu ile ilişkisi (Öztürk, 2012),

Tükenmişlik ve psikiyatrik morbidite (Mukherjee, 2009)

Tükenmişlik ve depresyon (Gökçen, 2013)

ele alınmıştır.

EMPATİ

• Bir başkasının duygularını, içinde bulunduğu durum ya

da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve

içselleştirmek demektir. Kendi duygularını başka

nesnelere yansıtmak anlamında da kullanılır.

• Başkasının duygu ve düşüncesinin doğru olarak

anlaşılmasını ve olayların bireye özgü

değerlendirilmesini sağlar.

EMPATİ

• Hastaya yardım etme konusunda harekete

geçiren mesleki sorumluluk ile birlikte sağlık

personelinin sahip olduğu empatik eğilim

hastaya yardım etmede önemli rol oynar.

• Sağlık personelinin iyi empati kurabiliyor

olması,en genel ifadeyle iyi bir dinleyici olduğu

anlamına gelir.

AMAÇ

• Bu çalışmanın temel amacı, tükenmişlik düzeylerini

belirleyen faktörlerin yanı sıra, kanser hastalarıyla

çalışan doktor ve hemşirelerin bağımsız

değişkenler (yaş, cinsiyet, meslek vs) ile empati

eğilimleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir.

YÖNTEM

• Bu çalışmanın örneklem grubunu bir üniversite

hastanesine bağlı Medikal Onkoloji ve Hematoloji

Anabilim Dalında çalışan 25 doktor ve 55 hemşire

oluşturmaktır.

• Veriler araştırmacı tarafından ilgili literatürlere

dayandırılarak oluşturulan demografik bilgi formu,

Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) ve Empati

Eğilim Ölçeği (EEÖ) kullanılarak toplanmıştır.

• Araştırmacı tarafından servisler dolaşılarak doktor

ve hemşireler araştırma hakkında bilgilendirilmiş

ve yanıtlanan formlar araştırmaya dahil edilmiştir.

MASLACH TÜKENMİŞLİK ÖLÇEĞİ

• Maslach tarafından geliştirilen tükenmişlik ölçeği

duygusal tükenmişlik (MTÖ-DT) 9 madde,

duyarsızlaşma (MTÖ-D) 5 madde,

kişisel başarı (MTÖ-KB) 8 madde olmak üzere 3

ayrı boyutta değerlendirilen,toplamda 22

maddeden oluşan bir ölçektir.(Maslach ve

Jackson 1981).

Ergin (1993) tarafından türkçeye uyarlanan

ölçekteki maddeler "hiçbir zaman" 0 ve "her

zaman" 4 puan olacak şekilde beş basamaklı bir

çizelge üzerinden değerlendirilir.

EMPATİK EĞİLİM ÖLÇEĞİ

• Dökmen (1988) tarafından geliştirilen Empatik

Eğilim Ölçeğinin amacı;

kişilerin günlük yaşamında empati kurma

eğilimlerini ölçmektir.

Likert türü bir ölçek olarak hazırlanan ve 20

maddeden oluşmaktadır.

Puanın yüksek olması, empatik eğilimin yüksek

olduğu, düşük olması ise empatik eğilimin düşük

olduğu anlamına gelmektedir.

Doktor

n= 25 (% 31,2)

Hemşire

n=55 (% 68,8)

Cinsiyet Kadın 15 53

Erkek 10 2

Yaş Ortalama±SD 31,08±7,51 31,23±6,99

Minimum 23 22

Maximum 47 50

Medeni Durumu Evli 13 32

Bekar 12 23

Bölüm Onkoloji 11 25

Hematoloji 7 6

KIT 3 17

Radyasyon Onkolojisi 4 2

Pediatri Onkoloji 0 5

Çalışma Süresi Ortalama±SD 5,32±5,20 9,50±7,85

0-2 yıl arası 11 12

3-5 yıl arası 5 15

6-10 yıl arası 5 5

11 ve üzeri 4 23

Nöbet Sayısı (Aylık) Nöbet Tutmayanlar 13 30

0-5 arası 0 3

5-10 arası 12 22

Mesleği isteyerek mi seçmiş Evet 21 31

Hayır 4 24

KATILIMCILARIN DEMOGRAFİK BİLGİLERİ

Onkoloji Servisi:M. Onkoloji yatan hasta Servisi, ayaktan tedavi ünitesi,radyasyon onkolojisi, pediatri Onkoloji-hematoloji

Hematoloji Servisi: Kemik İliği Transplantasyon Merkezi, Hematoloji Yatan Hasta Servisi

N (%) DT D KB EEÖ

Cinsiyet

Kadın 68 (85) 18,33±7,14 6,01±4,26 20,64±4,80 65,98±5,78

Erkek 12 (15) 18,33±5,51 6,66±2,77 20,58±3,42 65,66±4,61

Meslek

Doktor 25 18,96±7,90 7,16±4,03 19,48±5,61 64,48±5,49

Hemşire 55 18,05±6,43 5,63±4,02 21,16±4,01 66,60±5,56

Medeni Durum

Evli 45 (56,2) 17,40±6,99 5,24±3,79 21,84±4,21 67,53±4,91

Bekar 35 (43,8) 19,54±6,65 7,22±4,18 19,08±4,68 63,88±5,81

Yaş Grupları

22-29 arası 43 (53,8) 19,69±6,41 6,97±3,95 18,93±4,52 64,53±5,69

30 ve üzeri 37 (46,2) 16,75±7,17 5,10±4,01 22,62±3,88 67,56±5,09

Bölümü

Hematoloji 33 17,66±6,21 5,42±2,91 21,45±3,83 64,84±5,22

Onkoloji 47 18,80±7,35 6,59±4,67 20,06±5,04 66,70±5,78

Mesleği Seçmesi

İsteyerek 52 (65,0) 17,80±6,71 6,23±4,08 21,00±4,46 65,86±6,34

İstemeyerek 28 (35,0) 19,32±7,23 5,89±4,09 19,96±4,86 66,07±3,97

Nöbet

Tutanlar 40 (50,0) 20,27±6,25 7,02±3,82 19,17±4,52 64,10±5,14

Tutmayanlar 40 (50,0) 16,40±7,02 5,20±4,13 22,10±4,25 67,77±5,48

Çalışma Süresi

0-4 arası (yıl) 37 (46,2) 19,59±6,72 7,27±3,83 19,24±4,87 64,37±5,84

5 ve üzeri 43 (53,8) 17,25±6,92 5,11±4,03 21,83±4,04 67,27±5,07

SONUÇ

• Araştırmaya katılım oranı % 65.57 idi.Doktor ve

hemşireler arasında empati eğilimi ve MTÖ alt

ölçekleri arasında herhangi bir fark bulunmamıştır.

• Nöbet sayısı ile empati arasında negatif bir ilişki

vardır (p=0,000).Empati eğilimi; evli (p=0,003), 30

ve üzeri yaş grubu (p=0,015) ve nöbet tutmayan

(p=0,003) hemşire ve doktorlarda anlamlı

derecede daha yüksektir.

SONUÇ

• MTÖ alt ölçeklerinden olan duyarsızlaşma;

bekar (p=0,029), 22-29 yaş arası

(p=0,040), nöbet tutan (p=0,044) ve

çalışma süresi 0-4 yıl arası olan (p=0,017)

hemşire ve doktorlarda anlamlı derecede

daha yüksektir.

TARTIŞMA

• Genç, bekar ve nöbet tutan doktor ve hemşireler

arasında empati eğilimi düşük tükenmişlik

fazladır.

• Bu sonuçlar doğrultusunda doktor ve

hemşirelerde tükenmişliği önlemek için personel

sayılarının artırılarak nöbet sayılarının

azaltılması ve özellikle hemşirelerde görev

süreleri arttıkça çalıştıkları yoğun kliniklerden

daha az yoğun olan bölümlerde

görevlendirilmesi önerilebilir.

Bu çalışmanın en önemli kısıtlaması KİT ve

Hematoloji hemşirelerinin, Pediatri Onkoloji

Doktorlarının araştırılmaya katılımının az olmasıdır.

Bu konuda daha geniş çalışmaların yapılması, kanser

hastaları ile çalışan sağlık personelinin desteklenmesi

açısından önem arz etmektedir.

Referanslar

Maslach C, Jackson S.E. In: MaslachBurnout Inventory (Manual). 2ndEdition.

Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA 1986, 145-62.

Ergin C (1993) Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik

Ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları.

Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar

Derneği Yayını s.143-54.

Maslach C, Jackson SE (1981) Manuel Maslach Burnout Inventory. 2. Baskı.

Palo Alto. California Consulting Psychologists Pres., s.1–17

Dökmen, Ü. (1988), Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve

psikodrama ile geliştirilmesi, A.Ü.Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1-2);

155-190.

TEŞEKKÜRLER