bir l(utlu doğum Şaheseri - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d193074/2010/2010_yesenkovicas.pdf ·...

Bir l(utlu Doğum Şaheseri

•

MEVLIDve •• •

SULEYMAN ÇELEBI

-=Edi törler

Bilal l(emildi

Osman Çetin

Mevlid ve Süleyman Çelebi

Bi/al Kemikli-Osman Çetin

Yayın No: 476

Sempozyum ve Paneller Serisi : 45

ISBN 978-975-389-649-8 ·-,

1 o.ci6.Y.ooo5.476

Yayıncı Sertifika No: 15402

© Bütün Hakları Türkiye Diyanet Vakfı'na aittir.

1. Baskı, Eylül 201 O, Ankara 1.000 Adet

iLKSAY Kurulu'nun 09.02.2010 tarihve 2/5 sayılı kararıyla

uygun görülmüş ve Türkiye Diyanet Vakfı Mütevelli Heyeti'nin

16.02.201 O tarih ve 1333 /16 sayılı kararıyla basılmıştır . •

Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve

Ticaret işletmesi'nin dizgi, fotomekanik, ofset ve cilt

tesislerinde hazırlanıp basılmıştır.

TÜRKiYE DiYANET VAKFI

Yayın Matbaacılık ve Ticaret işletmesi

Alınteri Bulvan 1256 Sokak No: 11

Yenimahalle 1 ANKARA

Tel: 0312. 354 91 31 (pbx) Faks:O 312 354 91 32

web: www. diyanetvakfiyayin.com.tr.

e-posta: tdvyayin@diyanetvakfi .org .tr

458 1 Mevlid ve Süleyman Çelebi

BOSNA'DA DİNİ KİMLİK PROBLEMi VE MEVLİD

Arnina Şilyak-YESENKOVİC

Araşbrmacı, Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü;

Bosna-Hersek

Bosna' da okunınası için tercih edilen Mevlid metni, karşılaşbrmalı metin tahlili ve Mevlid okuma geleneği hakkında birçok araşbrma ilim illemine sunulmuştur. Bu çalışmaların bir örneği: 15 Mayıs 1998. tarihinde Preporod (Diriliş) Boşnak Kültür Birliği tarafından Boşnak Hayab ve Kültüründe Mevlid başlıklı bir konferans düzenlenmiş ve konferans tebliğleri bir kitap halinde toplanarak, Mevlid metinlerinden seçmelerle birlikte basılmışbr.ı Bosna Hersek İslam cemiyeti tarafından neşredilen çeşitli şairlerin Mevlidleri ve Mevlid mecmuaları, ilmihaller yanında en çok taleb edilen dini kitaplardır. Bunlarla birlikte Kaçuni' deki Mesudiye adlı nakşibendi tekkesi tarafından çıkarılan

dergilerinin ikinci sayısı. Mevlid konuluydu ı. Çeşitli kütüphanelerde bulunan Süleyman Çelebi'nin ve diğer şairlerin kaleminden Mevlidlerin sayısı bu edebiyat türünün ne kadar yaygın ve ne kadar popüler olduğunun önemli göstergesidir. Türk ilim aJ.emi, rahmetli Tayip Okiç'in3 ve son zamanlarda Prof. Dr. Fehim Nametak sayesinde Bosna' da okunan Mevlidlerin edebi açısından bilgilendir~ştir.

Dolayısıyla, bu vesile ile Bosna' da okunan Mevlidlerden edebi açısından yaklaşmayacağımızı vurgulayarak, Bosna Hersek' te ve Bosna dışında yaşayan Boşnaklar arasında Mevlid okunma gelenekleriyle ilgili bilgileri sizinle paylaşmaya çalışacağım.

ı Mevlud u Zivotu i kulturi Bosnjaka, Bosnjacka zajednica kulture «Preporod>>, Sempozyum tebliğleri, Mevlid metin seçmeleri, Bibliografya; Saraybosna 2000; 303 s.

2 Kelamu-1 Sifa, tarikatski casopis, Hastahana-tekija Mesudija, KaCuni; Juni (Haziran 2004), 54 sayfa-

3 Atatürk Üniversitesi İslcımi İlimler Fakültesi İslami İlimler Dergisi, Sayı 1, Aralık 1975 (Ayrı Baskı), 78 s.

Mevlid ve Süleyman Çelebi 1459

Rahmetli Okiç'in mezkılr çalışmasında rahmetli Aliya Beytiç'in 1943 senesinde El-Hidaye dergisinde yayımlanan 'Iz proslosti Mevluda u Bosni i Hercegovini' (Bosna Hersek'te Mevlid'm Geçmişmden) başlıklı makalesille dayanarak belirttiği gibi, tarihi kaynaklardan anlaşıldığına göre Mevlid okuma geleneği fetihten hemen sonra benimsenip Bosnanın çeşitli yerlerine yayılmışbr. 4 ·

Yine de Hristiyan öğretmen ve etnograf Antun Hangi, 'Zivot i obicaji Muslimana u Bosni i Hercegovini' adlı kitabının en başında (ilk baskısı 1896, ikinci genişletilmiş baskısı 1906) Müslümanların belirleyici özellikleri arasında kutladıklan özel günler arasında Ramazan Bayramını, Kurban Bayramını ve Mevlidi anmaktadır. s Kitabının

devamında Hangi Mevlid bahsini açarken kelimenın ve Mevlud-i Şerif tamlamasının açıklamasım yaptıktan sonra 'Muhammed Peygamberinın doğduğu gece aıusına kutlandığııu' dile getirerek, Hazret-i Peygamberimizm büyükleri, doğduğu hicri tarih hakkında kısa bilgi veriyor. Halk arasında topladığı bilgiler çerçevesillde Hangi, 'Muhammed Peygamberinın doğduğu ayın ismi dediğimiz gibi Rebi'ülEvvel, fakat bugün sadece ilk on bir günü boyunca, yaıu Muhammed Peygamberinın sonuna kadar bu ismi taşıyor, o günden ayın sonuna kadar Mevlud denir' belirterek halk arasında MevZidin ne kadar önem taşıdığını gösteriyor. Mevlid arefesi, Ramazan ve her iki bayramda olduğu· gibi, mmarelerde kandiller yakılır ve Mevlid boyunca yaıuyor. Mevlidlerin camilerde okunduğu zaman 'Mevlid veren' insanlar ibrik ve bardaklar dolu, genellikle ma'vi, kırmızımsı veya yeşilimsi şerheti getirip dilldarlara, varsa da gayr-i müslimlere bu şerheti içirmek üzere dağıhyorlar. Kimisi bardaktan kimisi ibrikten içiyor, kirnın sırası neye gelirse, ancak herkes içmeden önce bardağının üstüne veya ibriğill

boğazına çok mce bez peçetesini koyup öyle içecek. Bunu da iki sebepten yapıyorlar: birilleisi ternizlik ve sağlık nedeniyle, ikincisi de Muhammed Peygamberin tavsiyesi olduğu içffi. Dmdarlar bu şerbeti, Muhammed Peygamberin annesinın Peygamberi doğurduğunda şerbet istemiş ve içmiş olmasının aıusına içiyorlar. Dmdarlar şerheti içtikten sonra aynı veya başka kimseler gelip yakılmış dunlak, buhur, karamfil, Hacıların Kabeden getirdikleri ud ağacriı:ın parçalarını buhurdarlarda yakıp getiriyor, ondan sonra kahlımcıların üstüne gül suyu ve diğer güzel kokulu nebat suyunu serpiyorlar. Bunu da meleklerin

4 A. G. M. s. 36-38. s Antun Hangi, Zivot i obicaji Muslimana Bosne i Hercegovine, s 10.


Muhammed Peygamberi doğduğunda annesi üstüne gül suyu ile güzel kokuları serptiideri anısına yapıyorlar.'6

Doğum gelenekleri hakkında bahsederken Antun Hangi, "doğumu ağır olan kadınlara ilk olarak açılmış Kur' an (Mushaf) üzerinden su verdikleri ve en son her zaman evde 'Mevlid şekerinin' bulunması lazım olduğunu, çünki bu şeker eritilerek doğumu ağır olan kadına kolaylıkla kurtulsun diye verilir."7 diye belirtiyor, ki biz bundan, halk inançları arasında MevZidin kutsallığı hakkında bilgi edinebiliyoruz. Gelenekler arasında kız çocuğunun Mevlid ayında dünyaya geldi ise, Meva isminin verThnesi de geleneklerden olduğunu belirtmektedir.B Yine de aynı eserden naklen Okiç'in de mezkür makalesinde bulunan ve halk inançlarını anlatan bir halk şiiri Boşnaklarda MevZidin eheıniyetini açık bir şekilde gösteriyor: vefat eden prensesin (bir sultan kızının) kabrine sualcılar geliyor, sualcılardan korkan kız kendirıi beş vakit namazla ve Kur' an okumasıyla savunmaya çalışsa da, yetimlere karşı haşin

davranması, mahalleiliere az ateş vermesi, komşu sofrasından kaçması, fakirlerden baş çevirmesi ve Mevlid okutmaması nedeniyle sultan kızını Cehennem cezasına çaptırıyorlar. 9

Zamanımızda Antun Hangı' nın görevini üstleyip de son dönem Bosna' da ve dünyada Boşnakların geleneklerini devam ettirdikleri yerlerde Mevlid'in eheıniyeti ve okumasının gelenekleri hakkında

Süleyman Çelebi' nin memleketinde, zamanımızın aliınlerini • bilgilendirmek beklediğimizden fazla sorumluluk taşıyor.

Bu vesile ile en çok yaşadığımız çevrede topladığımiz ve kaynak kişilerden edindiğimiz bilgilere göre birkaç soruya cevap vermeye çalışacağız.

A. Mevlid okunmasıyla ilgili yöresel gelenek ve görenekler·

Saray bosna' da dini gelenekleri en iyi bilen ve bu araştırma için en önemli kaynak kişi 80 yaşlarında emekli kimya öğretmeni, eski Saraybosna ehalisi ve ehl-i tarikat olan Strik ailesi mensubu, kendisi de Saraybosna'daki Nakşibendi-Mevlevi tekkesi vekili, Seyid Strik'ten öğrendiğimize göre, Mevlid okunma dönemi 12 Rebi'ül-evvel tarihinde

6 Antun Hangi, Zivot i obicaji Muslimana Bosne i Hercegovine, s. 19 7 A.G.E.S.41 s A. G. E. S. 44 9 Okiç, A.g.m. s. 36.


başiyordu. Mevlid günü için ev ahalisine yeni kiyafetler alıruyordu. Eskiden yoksulluk varken, giyisi iki bayram ve Mevlidte olmak üzere yılda en çok üç defa alınabiliyordu ve bu kıyafetler ilkbahar-sonbahar, kış ve yaz tam dört mevsim için yeterliydi. ·

Seyid Hoca'dan naklen şu bilgileri verebiliriz: Kutlu Doğum günü haricinde Saray bosna' daki evlerde Mevlid herhangi bir sevinç üzerine okunuyor: sünnet, nikah, yeni eve taşınma, askerin ordudan sağ salim gelmesinin kutlanması, bir hastalıktan sonra sağlığa kavuşması,

mezuniyet gibi sebeplerle ve bazı ailelerde - ailenin hicri veya miladi takvimine göre belirttiği dönemde yılda bir okunan Mevlidler görülmektedir.

Mevlid ölenin canına değil, sağ olanların hidayeti ve ilerlemeleri için okunuyor. Sadece Hazret-i Peygamberimiz Muhammed s.a.v.s'ın doğumu kutlamaya değer olduğu için, Mevlidi okunuyor. Bir de Rifai dervişleri Peygamberimizin Mevlidi yanında 21 Mart tarihinde (Nevroz) Ali Hazretlerinin doğum gününde Hazret-i Ali Mevlidinf okuyorlar. Tuzla' da ve son yıllarda Saray bosna' da şeyh ve general Halil Bırzina'nın yönettiği Nakşibendi tekkesinde 31 Aralık tarihinde, 'yılın bu mevsiminde hakkında birçok yalan söylendiği için İsa Peygamberi teselli etmek amacıyla' Kur' an' dan Meryem Suresi ve meali, salavat, zikr, ilahiler okumakla 'İsaiye' okunmaktadır. lO

ıo Bu da oldukça yerri bir gelenek: 1986 senesinde şehit şeyh Mehıned Hafizoviç tarafından ortaya çıkanlan uyguiaına; Rahmetli Hafizoviç derdi: Bugünlerde gençlerimizin büyük bir kısmı sefalet içinde, günah işlendiği, alkol içildiği yerlerde eğleniyorlar. Bir de her taraftan İsa Peygamberi hakkında türlü yalanlar çıkarıyorlar. Ne kadar üzgün olabilir, ne kadar ağrına gelebilir bunlar. Biz bu ibadetlerle Hazreti İsa'yı biraz teselli edelim, biraz sevindirelirn, gençleriınizi bu tarafa çekelim. .. (Kaynak: Dr. Mevludin Hasanoviç, Şehit ve şeyh Mehıned Hafizoviç, basılınaınış seınpozyuın tebliği). Burada 31 Aralık 1992 tarihinde

. Tuzla' da okunan İsaiye proğramını getiriyoruz; sözkonusu tarihe Regaib Kandili denk geldiği için, İsaiye proğraını yanında Regaib Kandili proğraını da verildi:

I Bölüm: ı. Giriş - Sejh h. Mehıned ef. Hafizovic 2. ,Ihlas" Suresinin okurıınası - Sejh h. Mehıned ef. Hafizovic 3. ,Merjeın"Suresi ve ınealirrin okurunası - hazır bulunan okuyucular 4. "Tasavvufta kalp ve 'akl eğitimi"- Sejh h. Mehıned ef. Hafizovic 5. İlahi ,Zvao bih te, Gospodaru ... "(Çağırayıın Mevlaın Seni İlahisinin Boşnakçası)

aşıklar

6. Tefsir - ill/33-37, ,Meryem Hazretleri hakkında İınran Suresi"- rehber h. Sead ef. Seljubac


Yine de Seyid hocadan naklen, Saray bosna' da MevZidler şu

tarihlerde okunmuyor:

• Aile içinde yas tutulursa, Mevlid okunmaz.

• Kurban ve Ramazan Bayranunda

• Tarikat' a doğrudan veya dalaylı bağlı ailelerde Matem günleri (islam tarihinin en büyük trajedi arnsına süslemek, takı takmak, ziyafet vermek, nikah kıyıp düğün yapmak adabdan görülmediği gibi Mevlid okunınası da uygun görülmüyor) --

o Ramazanda (Mukabele, teravih, zikir, nafile namazları gibi Ramazan ibadetleri ve iftar davetleri varken, Mevlide vakit ayırmak hemen hemen mümkün değil)

• Aile içinde yas oldu ise, ölümün yıldönümünde tevhidden soma Mevlid de okunabilir; bu Mevlid -yakın birinin vefatından soma acının hiç bitmyeceğine ·rağmen - yasın bittiğini, artık kalanların hayatiarına

devam ettiklerini göstermektedir.

7. ilahi ,Ah ihvani, merhaba ... "- aşıklar

8. Gazali'nin İhya'sından: ,Fadileti medZlisi-zikra"- (Meclis-i zikr faziletleri) - rehber h. Sead ef. Seljubac • ·

9. ilahi ,MedZlisi-zikr"- aşıklar

10. Bölgemizde tasavvuf: ,Hafız Kuga - hacı hafız Salih Efendi Sulyiç hakkında birkaç söz"- derviş Hamza Smajic

11. ilahi ,Otvoren mejdan ... " (Açıldı Meydan'ın Boşnakçası)- aşıklar

II Bölüm: 12. Lejlei-Regaib sayesinde ,II/129 Ayetinin tefsiri"- rehber h. Sead ef. Seljubac 13. ilahi ,0 asiku iskreni ... " (Ey aşık-ı sadıklar'ın Boşnakçası) - aşıklar

14. ,Dilekler Gecesi hakkında birkaç söz"- Sejh h. Mehmed ef. Hafizovic 15. llahi "Nasao sam pira ... "- asici 16. ,Allah yolunda savaşanın istekleri" -rehber h. Sead ef. Seljubac 17. ilahija ,Naredeno slusamo ... " (Allah Emri tutalım'ın Boşnakçası)- aşıklar

18. ,Regaib kandilinde kılınan nafile namazı" -rehber h. Sead ef. Seljubac

ID Bölüm: 19. Zikr 20. Nafile namazı 21. Mevlid 22. Dua


Bosna Hersek' in başka yörelerde Mevlidler aile mensubunun vefahnın kırkında, Tevhidin hemen ardında okunur (Serhat Bölgesi - . Prnyavor, Banya Luka- Kaynak kişi M. Deliç; Sancak-hatimden sonra).

Evlerde okunan Mevlid ve tevhidler hakkında çalışmamızın

devamında da aytınblan vereceğiz.

B. MevZiillerin okunduğu mekanlar

İlk olarak okunan Mevlidlerin okunduğu mekana göre değerlendirmeye çalışacağız:

1. Kamu alanlarda okunanMevZidler (cami, mekteb, tekke, duagah)

2. Evlerde okunan Mevlidler

A. 1. Kamu alanlarda okunan MevZiiller (cami, mekteb, tekke, duagah)

Cami, mekteb ve tekkeler başta olmak üzere kamu alanlarda okunan Mevlidlerin bir kısmı hicri takvimine bağlıdır: Mevlid gecesi, Kandil geceleri (Regaip Kandili ve Mirac Kandilinde; Mirac kandilinde ise belirli yerlerde Miraciyeler de okunuyor; Berat Kandilinde daha çok zikr ve dualar okunur; fakat son zamanlarda Mevlidlerin de okunduğu rastlanır), hatta bazı yerlerde Kadir Gecesi Kur' an okuma, nafile namazlan kılma ve zikirle birlikte, gelenek olmadığı takdirde, ve Hicri yılbaşı arefesi tarihlerinde okunuyor. Sayın Seyid Strik'in görüşüne göre Kadir Gecesi ve Ramazan için özgü, Peygamberimiz ve din büyükleri tarafından tavsiye edilen ibadetlerle bu zamanı değerlendirmek

gerektiği için, Mevlid okutmasını 'ölü mevsime' bırakmak lazım: Rebi'ülEvvel ile Üç aylar arası dönem dini etkinlikler bakımından ölü mevsim sayılabilir, dolayısıyla cemaatı toplayarak güzel ve kolay ibadet olan Mevlidi bu dönemde okutmak lazım.

Mevlidler dönemi geleneksel olarak 12 Re bi' ül Evvel tarihinde Saray bosna' da Gazi Büsrev Bey camiinde öğle namazı müteakip beş 'Gür sesli hafız tarafından' okunmasıyla başlayıp, ayın gün yatsı

namazından sonra Hacı Sinan Tekkesinde devam ediyordu. Seyid Hoca' dan öğrendiğimize göre eskiden bU ·Ga.zi Büsrev Bey Camiinde okunan Mevlidler halk arasında o kadar popülerdi ki Bosna'nın her

. tarafından gelenler için Saraybosnaya gelen trenlere yedek vagonlar ekleniyordu. Meslek arkadaşım uzman Fazileta Hafizoviç bu Mevlidleri hatırlayarak, şehrin dışında gelenlerin yerli cemaatin evlerinde misafir


edildiğini belirtiyor. "Her sene annem rahmetli dışardan gelenlerden birer ikişer misafir konaklamaya getiriyordu ve sadece annem değil, çevremizden herkes bu dışardan gelenleri evlerinde ağırlıyordu."

Okunan Mevlid ise Süleyman Çelebi'nin Vesiletü'n-Necat (kıyam faslına kadar mutlaka Süleyman Çelebi'nin eserinden okunuyordu, hala da tekkelerde ve bazı evlerde bu gelenek sürdürülmektedir), ve Gaşeviç'in meali, sonra da yerli şairlerin yazdıkları Mevlidlerdi: Başagiç'in "Ey Ralıman Allah! Biz de Bosna' da sevinç günü olarak Mevilt okuyoruz' anlamındaki mısraları içeren Mevlidi, Reşad Kadiç' in Mevlidi de o~uilJilaya başladı. Şu anki durumun geleneklerden oldukça uzaklaştığını görüyoruz: Gazi Büsrev Bey Canilindeki MevZid artık öğle namazı müteakip değil, yöneticilerin kararlaştıkları namazdan sonra (akşam veya yatsı genellikle) imamlar ve Gazi Büsrev Bey Medresesi (ön tarafta oturan erkek, arka tarafta oturan kız) öğrenciler tarafından icra edilir. Artık MevZidin bazı bölümleri melodi ile değil, şiir gibi okunuyor ve Mevlid metinlerinden bir kolaj yapılıyor. Geleneksel olarak Mevlidlerde okunan ilahiler de vardı: fakat yeni nesiller eski ilahileri unutmuş ve yerine Türk, Arap ve Fars ilahileri ve yeşil pop bestelerine sonradan yazılmış gufteler okunuyor(!). Bazı MevZidlerde artık şerbet

dağıtılmıyor, hatta çubuklu tetra brick meyve suları ve sonradan moda olınuş Mevlid şekeri dağıtılıyor. Hakiki Mevlid gelenekleri mümkün olduğu kadar Hacı Sinan Tekkesi başta olmak üzere diğer tekkelerde devam ettiriliyor. Mevlid okunduğu zaman, kıyamda okunan 'Hoş

• geldin (Doğdu ol saatte ol sultım-ı din Nura gark oldu semavat-u zeınln Sallü aleyhi ve sellimü tes11ma Hatta tenruu cenneten ve nelına .. Essalatu vesselamü aleyke ya Rasulallah !)' faslından hemen sonra tekkelerde ve bazı camilerde şerbet dağıtılıyor, MevZid'in ardında ise MevZid şekeri.

Gazi Büsrev Bey Camiinde başlatılan MevZid dönemi Ramazan' a kadar devam ediyor: diğer camilerde Mevlid'in okunacağı gün cemaat arasında belirtilerek o gün ilgili Cami günü olarak MevZidie kutlanır. Örneğin, bu çalışma için kaynak kişilerden biri olan Mustafa Deliç'n Bosna Hersek' in

n Mustafa Deliç Prnyavor Kasabası 1969 doğumlu. 1987' de Saraybosna'ya Felsefe Fakültesinin Şarkiyat Bölümünde okumaya geliyor. Anaannesine çok bağlı

olmasından dolayı yaşlılara özel sevgi gösteriyor ve öğrenci olarak yaşlı teyzeler ve amcalar yanında kalıyor, hatta yaşlı insanlan o kadar seviyor ki bazen Saraybosna'ya geldiğı amacını- üniversite eğitimini ihmal ederek, hem karşılıksız hizmette bulunuyor hem onlardan eski gelenek ve görenekleriıniz hakkında bilgi ediniyor. Etrafında hoca-hafız bulunuyor; sesinin güzel olması nedeniyle kendisine de meırıleketinde ve yürtdışında - gurbetçiler arasında - evlerde Mevlid ve tevhid okutuyorlar.

Mevlid ve Süleyman Çelebi 1 465

Kuzey Balısındaki Pmyavor Kasabasında S'i cami l'i de mescidleri olan 6 cemaat bulunduğunu ve her sene Mart başlarında her cemaahn temsilcileri bir araya gelip Mart ayının son Pazar· gününden başlayarak Nisan' da Pazar günleri _MevZidlerin okuriacağı cami sırası belirtiliyor. Yani, cami ve cemaatlar arasında herhangi bir anlaşmazlık olmasın diye, mahalle cemaatları kendi aralarında MevZid tarihlerini kararlaşhrıyör ve ilgili cami günü MevZidin okunduğu gün oluyor.

Bununla birlikte tekkelerde de benzer uygulamayı görüyoruz: hemen hemen her t~kkede yılda bir defa olmak üzere, Tekke günü'nde MevZid okunur. Örneğin, Kaçuni Nakşibendi tekkesinde MevZid Nevroz' da okunur ve bu tekkenin günü Nevroz oluyor. Blagay - Buna Nehri'nin kaynağında bulunan tekkede ise MevZid Mayısın ilk Pazar günü okutuluyor.

Duagahlarda da okunan MevZidlere başlamadan Bosna' daki duagahların tanırnma hatırlatmak istiyoruz: İslamiyetten önce halkın dua yaphğı mekanlar İslamiyetin kabul edilmesinden sonra da ehemiyetini korudu: Yeni Müslümanlar eski ziyaretgahlarına yeni benimsedikleri ibadetleri götürerek bir nevi sentez yapmışlar: bu şekilde Kariçi, Ayvaz Dede ve benzer yerlerde MevZiıller okunuyor .. Bunlarla birlikte cami açılışı (caminin tadilahndan veya yapımından sonra) sebebiyle de MevZid okunuyor: yöresel halk yemekleri hazırlayıp getiriyor, kuzu çevirmeler hazırlanıyor, mangallar yakılıyor, MevZid · sonrası da bir nevi panayire dönüşüyor; bunun gibi etkinlikler kırsal bölgelerde daha yaygın olduğu için, canlı müzik, şarkıcılar, hoparlörler, hatta giyisiden alkolekadar satılan yerleri de görülmektedir.

Bunun yanısıra eğitim-öğretim yılı sonunda mekteb çocuklarının hatim vermeleri ve daha küçük olanlarının başarıyla eğitim yılını

bittirdiklerinin kutlaması olarak MevZidin okunınası sonradan ortaya çıkan geleneklerimiz arasındadır.(Seyid Hocanın çocukluğunda ise okul

·çocukları MevZid sebebiyle din derslerinde Başagiç'in metnini hazırlıyorlardı ve okulda diğer öğrenciler ve veliler huzurunda icra ediyorlardı.) Bu yıl sonu MevZiılleri en çok öğrenciler tarafından icra edilirek, bir taraftan çocukların ve yakınlarının sevincini ifade ediyor, bir taraftan da öğrencilerin ne kadar öğrenebildiklerinin ve muallimlerinin ne kadar başarılı olduğunun birer göstergesi oluyor. Bu kutlama sebebiyle, Saraybosna'da hatim veren (bitiren) çocuklara özel giyisi dikiliyordu; erkekler beyaz gömlek siyah pantolon (bazen de kısa pantolon sözkonusu olabiliyordu) giyip kafalarına fes takıyorlardı,


kızlar ise bu maksatla diktirilen has ipek veya ipekımsı bir kumaştan açık renk çiçekli, düz beyaz, açık pembe veya gök mavisi 'kat' (şalvar ve blüz) giyip başlarını iğne işlemeli kar beyazı namaz bezi ile örtüyorlardı. Hatta namaz bezinin üstüne çiçek örgüsü - incilerden yapılan tae (çelenk) konuyordu (Kaynak kişi 1945 doğumlu Dr. Behiya Zlatar). (Ek: Fotograf, 1949 senesinde ilk defa hatmini okuyan Arnina Muharemagic; Fehiın Nametak ve Almasa Muharemagiç; 1949 Almasa Denişliç,

rahmetli Suada Nametak, Selma Bayraktareviç; ). Bu şekilde giyinmiş çocuklar mahalle içinden geçip komşular tarafından tebrik edilirdi. Önqe 'hatim verenler' arkasında diğer akreba ve mahalle çocuklan mektebe kadar gidip, mektebe/ camiye tekbir okurken girerlerdi. Bizim hatırladığımiz hatim törenlerinde de bu hatim merasimleri için de nadir olsa da, bazı ailelerde bu kiyafetler dikiliyordu. Yani, Komünist rejimi altında, özellikle yüzyılın elli ile yetınişlerin arasında kurumsal bir şekilde dini eğitim yasakb. Bundan soma mekteblerde dini eğitim serbest bırakıldı, ancak bu arada makam ve mevki hevesinde Parti üyeliğini kabul edip sözde veya özde dini veeibelerden uzaklaşan insanlar çocuklarının dini eğitimine ya pek yüz verıniyorlardı, ya da resmen çocuklarını dini eğitim almaya göndereıniyorlardı. Fakat bu dönemde de çocuklara, tüm yasaklara ve dezavantajlara rağmen, dini eğitim ya imamlar ve 'bulalar' (medrese mezunu hoca hanımlar) ya da dini eğitimi bir derecede olan ebeveynler ve nine ve dedeler tarafından evlerde veriliyordu. Hatim merasimleri ve bu sebeple okunan MevZieller de hafızamızda en güzel ha'tıralar gibi kalmıştır.

A. 2. Evlerde okunan Mevlid

Güzel bi d' at olarak nitelendirilen MevZieller ve tevhidler sayesinde Sosyalist Yugoslavya Müslümanlan arasında İslami kimlik bir şekilde korunmuştur. Evlerde okutulan bu ibadetler Komünist ajanla'rının

gözlerine o kadar çok batmıyordu. Yani, makam ve mevki uğruna veya sadece iş sahibi olabilmek amacıyla Parti üyeliğini kabul ebnek zorunda olanlar açıkça ibadetlerini yapmıyorlardı, çocuklarına da açıkça dini eğitim vereıniyorlardı. Belirli bir makam için gereken eğitim sahibi ya hakkettiği makamdan vazgeçecek, yada dindarların hiç bir önemli makamlar4a bulunmayacağını kabul edecekti. Mesela, eğitim öğretim kurumlarında çalışanlar camiye gideıniyorlardı, genç nesillere 'gerici, dinci gibi kötü örnek verdikleri' için camide ibadet ettikleri görülürlerse hemen işten edilirlerdi. Dolayısıyla böyle insanlar için bu ev tevhid ve MevZielleri toplu ibadetler olarak, yani cemaatten uzaklaşmaınaları


sağlayacak etkinlikler olarak çok büyük röl oynamışhr. Yine de bu insanlar böyle bir toplanhda görüldüklerinde, sorgulandıklan zaman 'aile toplanhsı', 'aile dostu - akreba saygısı' bahanesini söyleyip işten· edilme, taşra bir yere tayin edilme, olamayacak suçlamalar gibi olası cezalardan kurtarabilirlerdi. Seyid Strik Donyi Vakuf'ta (Uskopye Vadisi, Bugoyno, Travnik - Orta Bosna) ilk· okul öğretmeni olarak çalışhğı dönemi anlahrken bölgede hemen hemen her Müslüman eviilde yılda bir kere MevZidin okunduğunu söylemektedir: "O zaman akıllı Müslümanlar vardı. Bu da bir nevi ictihaddı. Örneğin, Kasim Kuriç, Belediye Sekreteri ve aynı zamanda Parti Sekreteriydi. Fakat gizlice dindardı, namazında niyazında biri. İşte bu Kasım etrafında güvendiği kişileri toplayıp 'Sırpların Vaftiz Kutlamalan var; bizim de neyimiz kaldı? Hiç olmazsa her evde yılda bir Mevlid okunsun' derdi. Kendisi de Sırpların evlerine Vaftiz Kutlarnalarına giderdi, içki içmese de (her defasında mesaide içmem bahanesiyle) tebrik ederdi. Ama Mevlidleri de teşvik ederdi." Bu koşullarda Mevlid proğramına diğer ibadetler, dua okumalan, hatta vaazlar de dahil edilebilirdi, imamlar da bu toplantıları en iyi şekilde değerlendirmeye bir yöntem buluyorlardı. Üretken nesil, çalışan nesil ancak evlerde okunan Mevlidlerde bir nevi dini eğitim alabiliyordu, helal ve haramın, farz ve sünnetin ne olduğunu

ögrenebiliyordu, cemaat ve İslam birliği şuurunu bu şekilde yaŞahyordu.

Bosna Hersek'in bir karma topluluk olmasından, evde okunan Mevlid ve tevhidlere gayrımüslimler de gelirdi.

Mevlid usüllerine geçmeden önce, Türk kültüründe ölüm üzerine okutulan ibadetlerden birinin de Mevlid olduğunu bildiğimiz için, Bosna Hersek'te ölüm üzerine yapılan evibadeti hakkında kısa bilgi vermemiz icab ettiğini düşünüyoruz: Kadınların cennaze namaziarına

katılmadıklan için, ağıt yakma gibi geleneklerimizden çok uzak da ·olması nedeniyle (hatta ağlarken ses çıkarıİla ya bile kötü bakılır, rahmetiiyi rahatsız ediyorsun derler; ağıt yakma ise Sırp

geleneklerinden biri) etraftaki erkeklerin hepsi cennaze namazında iken, evde cennaze sırasında kadınlar arasında tevhid okunuyor.ı2

12 Tevhidleri 'bula' dediğimiz dini eğitimi olan kadınlar (genellikle Medrese mezunları) okuyorlar. Cennaze sırasında okunan tevhide genellikle iki bula geliyor. Tevhide, ev ahalisinden başka komşu~ akraba, dünür, dost ve arkadaş kadınları kahlıyor. Ev sahipleri gelenlere hiç bir şey ikrarn etmiyorlar. Hatta cennazenin çıkhğı evde en azından bir hafta boyunca yemekler yapılrnlyor: komşu, dost,


akreba v.b. evlerinde hazırlanan yemekleri getiriyorlar. Gelenlerin sosyal durumuna bakılmaksızın bu ve vefabn yedisinde okunan tevhidlere eski giyisinde gelinir, hatta çalışan bir kadın mesaisi sırasında veya hemen sorıra tevhide gidecekse eğer, evine gidip koyu renk müte~azi bir giyisini giyer, makyajıru silip takılarıru evde veya çantasında bırakıyor. Vefabn yedisinde okunan tevhide katılanlara geldiklerinde birer fincan kahve ikram edilir, tevhidin ardında 'çahiya' dediğimiz ekmek dağıtılıyor. Kırkında yine de kadınlar arasında okunan tevhidde de aynı uygulamalar geçerli, ancak bazı yörelerde belirttiğimiz gibi vefat edenin ruhuna okunan tevhidin ardında sağ kalanların ilerlemesi uğruna Mevlid okunur. Saray bosna' da bu uygulama sadece vefabn yıldönümünde okunan tevhidler için geçerli.

T'evhidin okunma usulü: Tevhid için iki niyet okunur: birincisi Ya-sin, Tebareke, Duhan, Ha-mim, Nun,

Amme ve Fecr sureleri okuma niyeti. Sureler okunduktan sorıra zikre başlamadan ve büyük tespihler kadınlara verilmeden önce ikind niyyet okunur: 'Niyyet eyledum mübarek tevhid-i şerili okumaga rizaen lillahi te'ala bu meclisde hazır olanlan ve kocalan ve kızlan ve masumleri, abdestumuzi ve namazumuzi ve niyazumuzi noksan ile kusur ile Rabbum kabul eyleye. İlahi ya Rabbum Senün yetmiş bin melaikleri ternam nasib muyessir eyleye, ruhuna rahmet ve magfiretiyle Rabbum kabul eyleye' Kadınlar büyük tespihleri ellerinde tutarken, tespihin duracağı baş 'bula'nın elinde duruyor. Bu arada Kur'an ayetleri ve Ayet'üI Kursiy okunur ve bulaların emrine göre ilk tevhidin ok'U11duğu kişiye, sorıra vefat eden aile efratlarına birer Ayet'ü-I Kursiy okunur. Bunun ardında Tuncina salavat, Nuh Salavatı, Namaz salavatı ve Bahr Salavatı ve bununla Fe'lemennehu Hak La ilahe illailah sözleriyle zikre başlanmaktadır. Kadınlar arasında, kadın sayısına göre, zikr halkalan yapılıp büyük tespihler dağıtılmış. Her kadın eliyle tespihin her tanesine dokunup yanın sesle kelime-i tevhid okur, bu şekilde tespih duracağın başladığı yere gelene kadar dbnüyor. Bununla yetmiş bin tevhidiıı tamamlanmış olduğu hesaplanır. İkinci bula aşere (Kur'an'dan bir bölüm) okur ve ardında diğer kelimeleri, Esma'ül-hüsna içeren zikrullah başlıyor: Tespih bir veya iki devre daha hizli dönüyor, duracak başladığı yere geldiğinde üçüncü veya yine de birinci bula duracağı eline alıyor ve kısa bir sure okuyor. Ardından Esma'ül Hüsnaya ve Allah'ın isimleri ve sıfatlan içeren kısa Arapça ilahilere devam edilir: 'Ente'l Hadi, Ente'l Hakk, leyse'l-Hadi illa Hu; Hasbi Rabbi Cellalah, ma fi kalbi gayrullah, İlur Muhammed Sallalah, la ilahe ilallah; irham hali ya Mute'ali, igfir zembi ya Mutecellj. ya Allah!' Bu zikir de derviş tevhidi gibi H u H u Celleşanuhu kelimesiyle sona ermektedir. Bunun ardında Vedduha, E-lem neşrahleke sadrek, Vet-tini, ElHakku, El-'asr, Kevser, Kafirun, İza cae, Tebbet yeda, 3 İhlas, Muavezeteyn, Fatiha, Elif Lam Mim okunur. Bulalar burada hazır bulunan çocuklara, din konusunda bilgili kadınlara bu sureleri okutuyorlar. Bazen 3 İhlas okunmadan evvel, meleklerin okumakta yapılan olası hatalan düzeltmeleri duasıyla Lillahi ma fissemavati ile başlayan aşere okunur. Tevhidin sonuna doğru Boşnakça Türkçe kanşınu bir dua okunuyor: Ya Rabbi, Ya Rabbi, Ya Rabbi Povrati nam naş rahatluk (rahatımızı geri ver), kolayluk olsun, sav Muhammed Peygamberov ummet Cebrailom emanet olsun (Muhammed Peygamberin ümmeti tamammıyla Cebraille


Sosyalist Yugoslavya döneminde askerin orduya uğurlanması çok yaygın bir etkinlikti: ailenin erkek eviadı yetişmiş, asker olacak kadar . sağlıklı ve olgunlaşmış olması kutlanıyordu; diğer taraftan evin içinde kalabalık üzülen anayı bir taraftan uğraştıracak, bir taraftan da teselli edecek. İşte bu uğurlama merasimleri genellikle çalgılı - şarkılı, bol miktarda yiyecek ve içki eşliğinde yapılırdı. Ancak, müslüman kimliğini korumal< ve göstermek isteyenler, kaynaklarırnızın ve şahsırnızın sayılı örneklerinde gördüğümüz gibi, bu uğurlamayı MevZidin okunmasıyla halediyorlardı. Tabii MevZidin ardında şarkılar söyleniyordu, ancak içkilere yer yoktu. Askerlikten karşılama, evin erkek çocuğunun sağ salim döndüğü için de bir şükür ifadesi olarak Mevlid okunmasına sebep olabilirdi. Bazen de sünnet olduğu evlerde Mevlid okunuyor. Mustafa Deliç belirlibir murada okunan Mevlidleri şöyle tarif ediyor: 'Örneğin kız Mevlidleri okunuyor: bir kız uzun süre bir delikanlı ile görüşüyor, fakat erkek tarafından ne evlenme teklifi geliyor, ne de annesi kız istemeye geliyor, ne de kızdan ayrılıyor. O zaman kızın annesi, kızını göstermek, hamaratını ve huyunu medhetmek ve etraftaki kadınlardan

(?) emanet olsun), s nama uviyek budi razi (bizden her zaman razi ol) Allah razi olsun, Amin, Amin elfe'l-Amin ya İlahe'l-Alemin.'

Tevhid cennaze nainazı kılındığı gün olduğu gibi, yedisinde, kırkında ve yıldönümünde ve her zaman bu şekilde okunur. Tevhidler genellikle evde okunurdu, fakat son zamanlarda evlerin darlığı bahanesiyle camilerde de okunur. Evde okunan Mevlidlere iki sebepten öncelik verilirdi: dünyevi hayabm geçirdiği evinden aynlan kimse evinde de ,Iayik bir şekilde ibadetle uğurlamaya hak ettiğini kabul etmek doğaldır. İkincisi, yasta olan aile efratlannın evden çıkmak zorunda olmamaları ve üçüncüsü şer' an camiye girerneyen ve (Komünist döneminde geçerliydi) Parti üyeliği nedeniyle camiye gidemeyen kadınlar vardı (Örneğin, Parti mensubu olan bir kadın tevhide katılıruşrruş; tanıdık birinde korkmuş da tevhid bittikten sonra erkeklerin bulunduğu odaya girmiş: - Yoldaş Hafız'a bir meraba demek istedim- demiş). Hatta tevhide saygı ifadesi olarak katılma!< isteyen gayrimüslim komşular da vardı. Bu gayn-müslimlerin kimisi de tevhid tecrübesiyle

. belirli sureleri ezberlemiş. (Son savaştan sonra bir arkadaŞırnın ailesinde bir ani bir vefat olmuş; vefat edenin ailesi dini veeibelerden ve eğitimden tamamen habersiz; bir de Saraybosna'ya Hersek'ten taşındıkları için tevhid geleneğinden habersiz; Bu olayı bana 'Gavür tevhidini hiç duydun mu' diye soran Vukica hammdan (lise öğretmeni, altrruş yaşlarında) dinledim: 'Erkekler cennaze narnazına gitmiş,

kadınlar tevhide toplamış, fakat ya adresi bulamadıği için ya da başka nedenle bir bula bile gelmemiş, geç kaldı ise tevhid başlayana kadar erkekler geri dönmeye başlayacak. .. ' Sözkonusu aile çevrede oldukça yeni, katılan kadınlar arasında

tevhidi usülüne göre okuyacak kimse yoktu; gayn-müslim Vukica, kocasının ve oğlunun İslamiyete bağlı alınaları yanında kendisi de tevhidlerden belirli bilgiler edinmiş, hotanın eşi biliyor olmalı düşünerek en yakın cami imamının evine gidip kadıru davet etmiş ve ikisi beraber tevhid okurnuşlar.)


hayır duasını almak amacıyla evinde Mevlid okutuyor. MevZidten sonra anne kızının ev temizlediğini, her bir yemeği bizzat yaptığını dalaylı olarak dile getiriyor. Tabii ki darnacl adayı MevZidin bu amaçla okunduğunu öğrenemez, başka bir bahane uydurulur.' Diğer taraftan aile içinde diğer büyük olaylar karşısında da Mevlid okunuyor: bir ailede iflas, yangin, mal kaybı yaşandıktan veya büyük bir hastalıktan sağlığa kavuşup toparlandığında şükür MevZidleri okunur.

Eve taşınma, nikah, mezuniyet, iyi bir işe atanma gibi sevinçlerde de MevZidler okunuyor. Saraybosna'da yapılan 'kadın nikahında' da Mez5lid okunur; sadece kadınlar arasında okunan normal MevZid programı sonunda, MevZidin sonuna kadar kızlar arasında oturan kırmızı 'çatkı' ile örtünmüş gelin 'bula'lcırm oturdukları odaya getiriliyor. Gelin bulaların önüne oturtulur, eline Kur' an verilir ve bulalar Er-Rahman suresini okurken gelin her yaprağa besınele çekerek Kur'an yapraklarını çeviriyor. Bitirdikten sonra Mushaf'ı bulanın eline veriyor, bula ayağa kalkıyor, dua okuyarak gelinin başı etrafında

Mushaf'la geçiyor, Kur' anı açıyor ve açtığı sayfadan ayetleri okuyup yorumluyor. En son gelinin yüzünden çatkıyı kaldırıp hazır bulunan kızlar üstüne atar, kızlar da inanca göre baht simgesi olan çatkıyı yakalamaya çalışıyorlar. Bunun ardında nikah duası okunur, şeker dağıtılır, sofralar kurulur. Mustafa Deliç'ten öğrendiğimize göre, Serhat Bölgesinde de bu gelin Mevlidi okunuyor, ancak Kadın nikahı olarak biliruniyor, sadece Kınasonrası Mevlid olarak anılıyor. Yani, düğünden bir hafta sonra gelinin çeyzi geliyor, gelinin ellerine ve ayaklarına kına yakılıyor, ertesi gün kadın Mevlidi okunuyor (orada Besınele Ha tıninin okunınası uygulannuyor, nikah duası da okunınıyor).

Bosna Hersek'te ve gurbette yaşayan Müslüman Boşnaklar ve Arnavutlardan başka, MevZidin okunmasına bölgede yaşayan ve gÖçebe hayatını terkeden Çingeneler özel bir özen gösteriyorlar. Genellikle İslam veeibelerini hiç bilmeyen Çingenelerin yaptıkları ve yaptırdıkları temel ibadet MevZidin okunmasından ibarettir. Bu Mevlidlerin bir taraftan özel dava fırsatı olması, öbür taraftan da bu koşullarda Çingenelerin marulmayacak derece cömert olmaları, yani imama büyük hediye vermeleri nedeniyle imamlar seve seve Çingene evlerinde MevZid okuyorlar. Son zamanlarda, Hırvatistan, Zagreb Camii hnamı hfz. Aziz ve eşi ve din dersi öğretmeni Lamiya Alili sayesinde edindiğimiz bilgilere göre Çingeneler özellikle Hidrelez, Kurban ve Ramazan Bayramı, Ramazan öncesi, Noel ve Paskalya öncesi Mevlid ve 'yatsı'


dedikleri Ya-sin okutmak amacıyla camiye geliyorlar. Son zamanlarda Muharem Serbezovski tarafından yapılan Çingenece MevZid okunmasına seviniyorlar, ve aralarından biri olan altmış yaşlarında ilahiyat mezunu olan, Çingenece Kur' an Mealini ve MevZid tercemesini yapan Muharem Serbezovski ile büyük gurur duyuyorlar. MevZidin yanında Fat:ı:na

Hazretlerinin vefab okunduğunda çok duygulanıyorlar. Bununla birlikte MevZidi hem yasta hem sevinçte okutuyorlar; onlar için her dini etkinlik MevZid oluyor. MevZid okunduğunda kuzu çevirme hazırlıyorlar, din bakımından bilgili insanlara Ya-sin okutuyorlar, Hidrelez' de mezarlıklara yemek götürerek topluca gidiyorlar ve en ileri gelenleri evinde MevZid okutuyor. Mustafa Deliç anlabyor: "Serhat bölgesinde, özellikle Banya Luka ve Priyedor etrafındaki Çingeneler türlü türlü yemekler yapıp yere yani yerde serilen çarşafiara diziyorlar ve MevZidin bu yemekler üzerine okunmasını taleb ediyorlar. Tabü ki böyle bir isteği reddediyorum. Diğer taraftan Çingenelerden bir ev hanımı MevZid ikramları konusunda beniınle konuştu. Şerbetin ikram edildiğini

habrlatbm, kendisi de 'MevZid bittikten sonra bira ikram edebilir miyim?' diye sordu."

Gurbetçiler arasında da MevZidin belirli ehemiyyeti var. Her yeni eve taşındıktan sonra mutlaka Mevlid okunur. MevZidin ardında

yemekler v.b., ondan sonra sevdalinkalar okunur, şarkılar söylenir, halay çekilir. Özellikle son savaş esnasında Bosna Hersek'ten Avrupa ülkelerine ve ABD'ye göçmüş insanlar arasında İslami kimlik Mevlid ve tevhidi okutularak ifade edilir: herhangi bir dini eğitim görmeyen, tamamıyla cahil insanlar arasında yakınlarından vefat edenlerin ruhlarına tevhidler, Ya-sin sureleri ve MevZidler okutuluyor. (Kaynak kişi İşviçre ve ABD' de Boşnaklar arasında çeşitli aralıklarla bulunan Mustafa Deliç). Gurbette yaşayanlar da geldikleri meınleketten

gelenekleri getirmiş, yaşadıkları bölgede diğer Boşnaklardan bazılarını benimsemiş, öbür taraftan imarnın geldiği bölge ve eğitim kaynağına göre bu Mevlid ve tevhid geleneklerini devam ettiriyorlar (imam eğitimini Bosna veya Türkiye' de görmüşse, o zaman bu Osmanlı geleneklerimizi sürdürmeye çalışır; Arap ekolu, özellikle Arabistan ekolu ise, MevZid ve tevhidleri bid'at diye yasaklıyor.) Bosna'da da sefalet ve selefilik ağır basbğı çevrelerde arbk okunmuyor.


Mevlid okuma programına gelince, evlerde ve tekk~lerde okunan Mevlid proğramını aşağıda göstereceğiz:

Ev Tekke Fatiha Fatiha Aş ere Aş ere

Cemaate selam, Mevlide giriş .·

-Ayet Kul id'u-llahe Ayet Kul id'u-llahe 3 tekbir 3 tekbir Mevlid öncesi salavat - ... fi'l evvelin ve'l-ahirin Ey Huda'dan Lütf ü İhsan İsteyen Ey H u da' dan Lütf ü İhsan İsteyen MevZid-i Pak Resulullah' a gel veya MevZid-i Pak Resulullah' a gel Boşnakça karşılığı (Gaşeviç'in

çevirisi Od Allaha koyi traji pomoçi ... ) Allah Adın zikr idelim evvela Allah Adın zikr idelim evvela veya Sprva vazda spominyati svogBoga Ey azizler (Dragi mozi hoçu vami Ey azizler ja riyet... musannifu, nek fatih u prouçi) Fatiha • Fatiha Dragi Allah kako stvori Adema Hak teala çün yaraili Adem' i Ya Rabbi Salli ale'nebiy ... Al je divna al je blaga ova noç Arnine Hatun ol Muhammed (Kadiç, doğum faslı) veya Arnina anesi veya Boşnakça karşılığı mayka Muhammed Peygambera, ona rodi sadef zrno bisera (Gaşeviç)

Prihvati me yedna ptitsa biyela Geldi bir ak kuş kanadıyla (Şerbet kelimesi ilk anıldığında revan ... Mevlid okuyaniara şerbet dağıtılır (Kaynak_: Mustafa Deliç) veya Kadiç U mevludskoy noçi ugled' o ye sv'yet.. .... s odanoşçu ustayemo pred Tobom Sallu aleyhi ve selliı::p.u teslima ... Salavat


Kıyam: Boşnakça Başagiç' in Kıyam Doğdu ol saatte ol sultan-ı MevZidinden okunur; din Nura gark oldu sema.vat-u Salavat: El Beşir en-Nezir ... zeınln veya Boşnakça, Başagiçin

MevZidinden Dobro nam Doş'o SalavatEl Beşir en-Nezir ...

Kadın MevZidinde salavat teslim Şerbet dağıtilir

edilir: kadınlar salavat okuyarak birbirlerine Mevlidi tebrik ediyorlar, her salavat ve tebrikten sonra ellerini yüzlerille sürüyorlar; erkekler arasında bu tebrikler görülmüyor; bu arada şerbet dağıtılıyor. Saraybosna'da evlerde ve tekkelerde kaynatılmış tarçin-karanfil şerheti verilir. Ser hat' ta limana ta, kızılcık şerbeti, (M. Deliç) Eşreka'l bedru veya Bir Mevlid ilahisi (Ey Enbiyalar Belega'l ula serveri, Es-subhu beda; Buy-i

Muhammed veya Eşreka'l Bedru) Merhaba faslı Sve stvoreno ... Merhaba faslı: Y aradılmış cümle

oldu şaduman veya Boşnakçası Sve stvoreno ...

Kad seradi Çün doğdi veya Boşnakçası Kad se rodi ...

Prvi ljudi u Mekki su vidyeli (gül Mekke kavmi veya Prvi lyudi u kokusu aruldığında gülebdanla gül Mekki su vidyeli suyu cemaat üzerine serpilir; M. Deliç- Serhat bölgesiyle ilgili şu bilgileri veriyor: Gülebdanın nadir evlerde bulunduğu için, gülsuyunun da yapıını oldukça zor olduğul-ıdan halk arasında en çok gül yağı su ile karıştırılarak bir demet sedefotu ile cemaatin üzerine serpilirdi; Mevlid ardında kadınlar bu sedefotu demetinden birer dal sedefotu isteyip koruyucu/ aınulet gibi para cuzdanlarında koruyorlarmış;

4741 Mevlid ve Süleyman Çelebi

Bir gice Muhammed' e Çalap' tan geldi Burak ... (V eya başka bir rnirac ilahisi)

Nasihat ve bir ilahi A.şere ve ma Muhammed un illa Aşere ve ma Muhammed un illa Resul veya Muhammedun Resul veya Muhammedun Resulallah Resulallah Dua -- Hatirne Dragi Boje rnilosti Ti Mevlid şekeri dağıtılır Yatsı namazı kılınır

Soiralar kurulur: tuzlu yemek ·Tekkenin usülüne göre zikir çeşitleri; baklavalar; kalbura bash; kaymak baklavası; Kahve ve sigara ikram edilir Çay ve un kurabiyesi ikram edilir

Evlerde okunan Mevlidler, özellikle bu kadın Mevlidleri, ibadet olmakla birlikte birer görüşme ve statüs-kıyafet-takı gösterme rnekanları oluyor. Yani, insanların kendini en güzel ve en iyi şekilde gösterme ihtiyacı bu Mevlidlerde ortaya çıkıyor. Hatta tiyatro gallaları, konserler, resepsiyonlara gitme alışkanlığı olmayan insanlar da bu gösteriş

ihtiyaclarını bu ev MevZidierinde karşılıyorlar. Erkekler ev Mevlidlerine gelirken rnevsirne göre eıı güzel takım elbise giyerler, dükkandan yeni alınmış değilse en azından kuru temizlerneden yeni gelmiş son bayram elbisesi oluyor. Kadınlar ise yine de 'düğün-resepsyon-tiyatro gallası' saf ipek takımları, seçilen yün · (kaşrnir) katları, nadiren takılan takılar

(bilezikler, inciler, yüzükler, kolye ve zincirler), ayaklarda el işi işlemeli terlikler, başlarda iğne işlemeli veya yaldızlı örtüleriyle zevkl~rinin, soylarının, sosyal dururnlarının hikayesini anlahyorlar. Ne kadar da bu abarhlı gösteriş İslamiyetten uzak olursa olsun, yine de Boşnaklar arasında Peygamber sevgisi, İslam sevgisi ve MevZidin eherniyetinnin yan göstergesi olarak gözümüzün önünde sergileniyor. Yani, dini rnerasirnlerin de en iyi, en güzel gösterişe layik olduğunu gösteriyor.

Bu _vesile ile biri yeni eve taşınma sebebiyle okunan erkeklerin okudukları, ikincisi ise 'Allah hacca gitrnek isteyenlere mübarek yolun kapısını açsın' duasıyla kadınlar taarafından okunan MevZidin görüntülerini de gösteriyoruz.


Bosna-Hersek'te Hanımlar Mevlidi

Bosna-Hersek' te Tevhit Okuyan Hanımlar


Bosna' da ha tim veren çocuklar

(Prof. Fehim Nametak'ın çocukluğu)

bir l(utlu doğum Şaheseri - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d193074/2010/2010_yesenkovicas.pdf ·...

Documents