BILJKE I BOLESTI

RESPIRATORNOG SISTEMA

Organizacija respiratornog trakta

Respiratorni

epitel

cilije

jedro

citoplazma

bazalna

membrana laminarna

membrana

čeoni

sitasti

klinasti

vilični

bronhiole

alveole

BRONHIJALNA ASTMA

Nevena Radošević

Bronhijalna astma

Stanje označeno ponavljanim napadima paroksizmalne

dispneje zbog spazmatične kontrakcije bronhija

Faktori rizika:

-genetika

-prenatalni faktori rizika

-postnatalni faktori rizika

Klinička slika:

-kašalj

-vizing

-dispnea

Etiologija: U osnovi astme je genetska predispozicija, tj. atopijska konstitucija pojedinca – nasljedna sklonost imunog sistema da na uobičajene alergene sredine (polen, kućna prašina, grinje, životinjska dlaka) reaguje ekscesivnom produkcijom IgE

Epidemiologija:

-15% djece i 10% odraslih

u svijetu

-u djetinjstvu češća

kod dječaka.

-u odraslom dobu podjednako

zastupljena kod oba pola.

Astma koja je izazvana naporom

Napor može da izazove kratke epizode simptoma jer je praćen

hiperventilacijom koja dovodi do promjene na sluznici,dolazi do

hlađenja sluznice i promjene osmolarnosti tečnosti na njenoj površini.

Emocionalni stres i astma

Emocionalni stres može da izazove pogoršanje astme putem hiperventilacije koja

dovodi do suženja disajnih puteva

Astma nije psihosomatski poremećaj

Fitoterapija astme

Ciljevi terapije astme: Otklanjanje simptoma bolesti Preveniranje novih napada Održavanje kvaliteta života Sprečavanje progresije bolesti

Lijekovi koji se koriste za brzo otklanjanje simptoma bronhijalne astme:

Kratkodjelujući beta2-agonisti (salbutamol) ,antiholinergici (ipatropijum),

metilksantini (aminofilin) i sistemski kortikosteroidi.

Fitoterapija astme obuhvata upotrebu bronhijalnih spazmolitika:

(Kineski pelen, velebilje, vladičanska trava, tatula, oman, grindelija guma,

bunika, gorčika, efedra, mlečika, rosulja i timijan) i antiinflamatornih droga

(ginko)

Efedra

Ephedra sinica, Ephedraceae

Biološki izvor

Efedrin

pseudoefedrin

norefedrin

norpseudoefedrin

Aktivni

principi

Efedrin i pseudoefedrin

Mehanizam djelovanja: Efedrin je simpatomimetik i direktno stimuliše alfa i beta-adrenergičke receptore De

jstvom na alfa1-adrenergičke receptore,efedrin izaziva vazokonstrikciju

mukoznih membrana i olakšava kongestiju u nosnim šupljinama.

Dejstvom na beta2-adrenergičke receptore,efedrin izaziva opuštanje glatkih

bronhijalnih mišića i povećava cilijarnu aktivnost i olakšava iskašljavanje.

Pseudoefedrin je selektivniji za alfa-adrenergičke receptore,ali ima slabije dejstvo

od efedrina.

Ne postoje randomizirana klinička ispitivanja koja bi

potvrdila opravdanost upotrebe u tradicionalnoj medicini.

Klinički je dokazano da je efedrin antiastmatik.

Klinička

efikasnost

Nezeljena

dejstva

Razdražljivost, glavobolja, mučnina, povraćanje i poremećaj sna.

Veće doze mogu da prouzrokuju poremećaj krvnog pritiska i

srčanog ritma.

Kontraindikacije: Kod pacijenata koji boluju od srčanih bolesti ,

hipertenzije, dijabetesa, bolesti tiroideje i BPH

Ginko

Ginkgo biloba, Ginkgoaceae

Ginkgolidi, (A, B, C, J, K, L i M)

Ginkgolid B je najsnažniji

Flavonoidi

Biološki izvor

Aktivni

principi Ginkolid B

Mehanizam djelovanja: Ginkolidi kompetativno blokiraju dejstvo PAF-a na receptorima krvnih sudova,

epitelijum i bronhijalnim mišićima, smanjujući hiperaktivnost bronhijalnih prosto

ra i djelujući kao antiinflamatorni agens kod astme koja je indukovana unosom

stranog tijela ili imuno-anafilaktičkim šokom.

Ginkgolid B može imati ulogu u prevenciji i liječenju bronhijalne astme putem i

nhibiranja smanjenja eozinofila i neutrofila periferne krvi.

Kontraindikacije: Trudnoća i dojenje

Klinička

efikasnost

U randomiziranom kliničkom ispitivanju sa 61 pacijentom

utvrĎeno je da je koncentrovani alkoholni napitak od listova

ginka bio mnogo efikasniji od placeba.

Nezeljena

dejstva

Mučnina, glavobolja, dispepsija i alergije na koži

Interakcije sa drugim sintetskim lijekovima:

Aspirin i Varfarin.

Kineski pelen

Biološki izvor

Artemisia argyi, Asteraceae

Aktivni

principi

trans-karveol

alfa-terpineol

4-terpineol

kanfen

karvon

Trans-karveol Alfa-terpineol

Mehanizam djelovanja:

Ulje koje se ekstrahuje ima antiasmatična antitusivna i ekspektoransna svojstva

tako što su glavnodjelujuće komponente u ulju antagonisti bronhokonstrikcije koja

je izazvana acetilholinom ili histaminom.Na opuštanje bronhijanih glatkih mišića

djeluje izoprotenerol.

Kontraindikovan U trudnoći jer izaziva vazodilataciju uterusa i kod dojilja.

Mlečika

Euphorbia hirta ili Euphorbia pilulifera,Euphorbiaceae

Flavonoidi

terpenoidi(amirini)

fenolne kiseline(šikiminska kiselina)

holin

Biološki izvor

Aktivni

principi

Mehanizam djelovanja:

Ekstrakt etanola (95%) iz cjelog nadzemnog dijela Euphorbia hirta pokazao je

antihistaminske i imunosupresivna svojstva kod životinjskih modela. On je

inhibirao degranulaciju peritonealnih mastocitnih ćelija.Spriječio je eozinofilnu

akumulaciju i eozinofil peroksidaznu aktivnost i smanjio sadržaj proteina u tečnosti

bronhoalveolarne lavage u (blago) modelu astme.

Djeluje relaksantno na bronhije

UtvrĎeno je pozitivno djelovanje na povećanje proteina,

aspartat aminotransferaza,alkalne fosfataze i smanjenje ukupnog

bilirubina

Klinička

efikasnost

Nije toksičan ali dugotrajnu upotrebu treba izbjegavati.

Smatra se da može dovesti do neplodnosti jer smanjuje brzinu

spermatozoida.

Kontraindikacije: Nije strogo dokazana kontraindikovanost al

i se ne preporučuje primjena u trudnoći.

Nezeljena

dejstva

Rosulja Drosera rotundifolia, Droseraceae

Biološki izvor

Aktivni

principi

Derivati naftakvinona

Mehanizam djelovanja: Dejstvo naftokvinona se

spoljava u vidu blokade spazma bronhija koji je izazvan

histaminom ili acetilholinom tako što se vezuje za njihove

receptore.Ispoljava i antitusivna i antimikrobna svojstva

Nezeljena

dejstva

Iritacija disajnih puteva zbog prisustva plumagina

Biljni medikamenti kod

nas na tržištu

BRONHITIS

Marković Milica

Bronhitis je opšti termin za inflamaciju traheobronhijalnog stabla. Akutni bronhitis je infektivan i

najčešće se javlja tokom zimskih mjeseci nakon infekcije gornjeg dijela respiratornog trakta. Tipični

simptomi oboljenja su neznatno povišena temperatura, upaljeno grlo, groznica, dispnea, bol u leĎima,

upala mišića ili bol. Hronični bronhitis se najčešće javlja kod pacijenata starijih od 40 godina i češći je

kod žena, nego kod muškaraca. Hronični bronhitis obično izaziva smanjenu razmijenu gasova u

alveolama, hiperkapniju i hipoksiju. Pacijenti iskašljavaju obilno, brzo se zadišu prlikom fizičkog napora i

pate od opstrukcije disajnih puteva. Obična infekcija respiratornog sistema može da pogorša bolest.

Bronhitis se liječi bronhodilatatorima (za redukciju opstrukcije disajnih puteva), ekspektoransima (za

redukciju viskoziteta mukusa), antitusicima (da olakšaju kašalj koji prati bronhitis), antibioticima (da

se suzbije bakterijska infekcija koja se nalazi u ispljuvku), antipireticima (da sniže temperaturu).

Klinička slika

Fitoterapija bronhitisa • Ekspektoransi Bronhijalna i trahealna sluz prekriva i održava respiratorni sistem vlažnim i pomaže da se udahnuti

vazduh zagije i pročisti. MeĎutim, kod inflamacije i iritacije respiratornog sistema, ona se pretvara u

eksudat koji ometa cirkulaciju vazduha i izaziva kašljanje. Ekspektoransi su korisni kada je potrebno da

se redukuje viskoznost mukusa. Ovakav mukus omogućava da se lakse ukloni sekret putem iskašljavanja

( ekspektorancije). Indikacija za primjenu refleksnih ekpektoransa je kašalj koji se javlja zbog bronhijalne

kongestije i bronhitisa.

• Ekspektoransi se dijele u najmanje dvije glavne grupe:

1. Refleksi ekspektoransi- Ova vrsta ekspektoransa obuhvata droge koje sadrže saponine i emetička,

kisela ili gorka jedinjenja. Ovi ekpektoransi izazivaju refleksnu stimulaciju sekrecije iz respiratornog

sistema aktiviranjem aferentnog mehanizma, nakon kontakta droge sa gastričnom ili duodenalnom

mukozom. Ove droge stimulišu emetički centar i izazivaju povraćanje pri uzimanju većih doza.

2. Ekspektoransi sa neposrednim dejstvom- Ova vrsta ekepektoransa obuhvata droge koje sadže

etarska ulja. Za razliku od refleksnih ekpektoransa, etarska ulja se dobro apsorbuju nakon oralnog

uzimanja i djelimično se izbacuju preko pluća u kojima stimulišu serumske glandularne ćelije i cilijarni

epitelijum.

Reflekni ekspektoransi

Gorčika- Marrubium vulgare, Labiate

Droga: osušeni list i cvijet gorčike

Sastojci: alkaloidi, flavonoidi, terpenoidi (marubiin), etarsko ulje. Marubiin je artefakt

koji se formira iz premarubiina tokom ekstrakcije.

Gorčika posjetuje ekspektoransna i spazmolitička svojstva. Aktivna ekspektoransna

supstanca je marubiin. Droga ima jako gorak ukus. Koristi se za liječenje akutnog i

hroničnog bronhitisa, velikog kašlja, ali se koristi i za liječenje gubitka apetita i dispepsije.

Gorke materije herbe očajnice djeluju na podsticanje apetita, podstiču lučenje žuči,

olakšavaju varenje, olakšavaju iskašljavanje. U narodnoj medicini se koriste za

regulisanje menstrualnog ciklusa. Koristi se u formi čaja (infuza), tečnog ekstrakta.

Kontraindikacija: Droga se ne smije uzimati u velikim količinama tokom trudnoće i

dojenja, takoĎe velike doze su purgativne i mogu izmijeniti menstrualni ciklus. U slučaju

preosetljivosti na biljku i na druge vrste familije Lamiaceae upotreba gorčike je

kontraindikovana.

Klinkčka efikasnost: Nisu dostupni klinički podaci koji podržavaju upotrebu gorčike kao lj

ekovite biljke. MeĎutim, kao rezultat svoje narodne medicinske upotrebe, može se koristiti ka

o tradicionalni biljni lijek kod kašlja povezanim sa prehladom, za simptomatski tretman blagih

dispeptickih tegoba, kao što je nadimanje i za privremeni gubitak apetita.

Senega (zmijin korijen)- Polygala senega, Polygalaceae

Droga: osušeni korijen senege

Sastojci: triterpenoidne saponine, senegine, kiseline ( kofeinsku, ferulnu, salicilnu), m

asti, smolu i sterole.

Senega se koristi za liječenje hroničnog bronhitisa, bronhijalne astme i faringitisa.

Dokazano je da je senegin, aktivna supstanca senege, takoĎe poznat kao poligalna

kiselina, iritans gastrointestinalne mukoze i da prouzrokuje refleksno lučenje mukusa u

bronhiolama. Senegin, takoĎe, neposredno redukuje viskoznost zgusnutih bronhijalnih

sekreta. Droga ima specifičan miris zbog sadržaja metilsalicilata. Uzima se u obliku

dekokta, sirupa ili ekstrakta.

Kontraindikacija: U većim dozama izaziva mučninu, povraćanje i može da pogorša već

postojeću gastrointestinalnu iflamaciju. Treba izbjegavati pretjeranu upotrebu senege, jer

prisustvo slobodnih saponina u crijevima može da izazove prolazno povećanje

propustljivosti crijevne mukoze i tako omogući ulazak antigena u krv.

Klinička efikasnost: Nema dovoljno podataka o kliničkoj efikasnosti biljke.

Bršljan- Hedera helix, Araliaceae

Droga: osušen list bršljana

Sastojci: steroli, saponini, hederasaponine B i C, kofeinske estre hinske kiseline, flavo

noide (rutin), alkaloide (emetin), polialkohole ( falkarinol, falkarinon, II-dehidrofarkarinol).

Ekstrakt bršljana ima spazmolitičko dejtstvo in vitro, a supstanca alfa-hederin

odgovorna je za ovu aktivnost. Preparati bršljana se koriste najčešće oralno za

simptomatski tretman kašlja i za liječenje akutnog benignog oboljenja bronhija.

Saponozidi djeluju antimikrobno. Djeluju iritirajuće na kožu i sluznice, poboljšavaju

prokrvljenost površinskih slojeva kože. TakoĎe, omogućavaju skidanje orožalih djelova

kože, povećavaju njenu elastičnost i vlažnost. Uzima se kao čaj (infuz), ekstrakt.

Kontraindikacija: Česta upotreba proizvoda koji sadrže bršljan može da prouzrokuje

alergijske reakcije i mučninu. Za neželjene posljedice uglavnom je odgovoran falkarinol.

Prekomjerno doziranje može izazvati povraćanje, dijareju i uznemirenost. Kontraindikovan

je u slučajevima preosjetljivosti na bršljan ili na biljke porodice Araliaceae.

Klinička efikasnost: Efikasnost lista bršljana

analizirana je u nekoliko kliničkih ispitivanja. Kod

djece koja boluju od akutnih inflamatornih

oboljenja respiratornog trakta došlo je do

pozitivnih rezultata liječenjem suvim ekstraktom

lista bršljana.

Slatki korijen- Glycyrrhiza glabra, Fabaceae

Droga: osušen korijen

Sastojci: glicirizin ( smiješa kalijumove i kalcijumove soligliciretinske kiseline),

terpenska jedinjenja, mineralne i masne materije, skrob, manitol, gorke materije,

saharoza.

Slatki korijen je vrlo koristan ekspektorans i antitusik. Pretpostavlja se da glicirizin,

glavna aktivna supstanca slatkog korijena, povećava sekreciju iz bronhija i pokreće

mukus refleksnim putem, započetim u želucu. Dokazana je njihova antivirusna,

hepatoprotektivna i antiinflamatorna aktivnost. Succus Glycyrrhizae se koristi kao

ekspektorans.

Kontraindikacija: Pretjerana upotreba droge može da prouzrokuje retenciju natrijuma i

hipertenziju.Ukoliko se koristi u odgovarajućim dozama, bezbjedna je biljka.

Kontraindikovana je primjena slatkog korijena kod oboljenja jetre, bubrega i tokom

trudnoće. Pacijenti koji boluju od bubrežne ili srčane insuficijencije, imaju bolesnu jetru,

pate od povišenog pritiska ili nedostatka kalijuma treba da izbjegavaju uzimanje većih

količina gliciretinske kiseline.

Klinička efikasnost: Glycyrrhiza glabra se tradicionalno koristi kao ekspektorant koji

pomaže u smanjivanju bola u grudima, takvih kao kašlja i bronhitisa i da pomogne u

ublažavanju upalnih stanja gastrointestinalnog trakta, kao što je gastritis. Ne postoje klinički

podaci za podršku bilo kakve "dobro uspostavljene medicinske upotrebe" u naučnoj

literaturi. Nekoliko kliničkih studija je procijenilo efikasnost dekokta likviricije za liječenje

postoperativnog bola u grlu.

Ipeka- Cephaelis ipecacuanha, Rubiaceae

Droga: osušen korijen ipekakuane

Sastojci: izohinolinski alkaloidi (emetin i cefelin). Emetin je glavni sastojak Rio

ipekakuane, dok ga u Kartagina ipekakuani ima 30-35% od ukupnih alkaloida. Ostali sa

stojci su skrob, glikoprotein i izohinolne glikozide ( ipekozid).

Ipekakuana se i dalje koristi u obliku sirupa, kao emetik, za liječenje intoksikacije. Sirup

se priprema od praška ipekakuane i koristi se odmah nakon što je trovanje

dijagnostikovano. Ipekakuana je prisutna u malim količinama u nekoliko komercijalnih

ekspektorantnih mješavina.

Kontraindikacija: Glikoprotein izaziva alergijsku reakciju. Oralno uzimanje može da

izazove povraćanje i mučninu. Kontaindikovana je primjena u toku laktacije i trudnoće.

Klinička efikasnost: Nema podataka o kliničkoj efikasnosti biljke.

Ekspektoransi sa neposrednim dejstvom

(droge koje sadrže etarska ulja)

Eukaliptus- Eucalyptus globulus, Myrtaceae

Droga: osušen list eukaliptusa

Sastojci: etarsko ulje (smješteno u posebnim žlijezdama), polifenoli, flavonoidi (rutin,

hiperin), tanine i njihove kiseline, kofeinsku kiselinu, voskove. Ulje eukaliptusa sadrži i d

o 85% eukaliptola (cineola).

List i ulje eukaliptusa koriste se kao mukolitički ekspektorans, antiseptik i febrifug. Sva

ova dejstva se pripisuju eukaliptolu. Kao većina drugih, etarsko ulje eukaliptusa djeluje

antimikrobno, pa se interno i eksterno koristi kao antiseptik. Pored toga, koristi se kod

prehlada i gripa. Ovo etarsko ulje olakšava disanje i cirkulaciju vazduha kroz nos i

gornje disajne puteve. Ovakvi efekti su najčešće posljedica stimulacije receptora koje

inače stimuliše protok vazduha. Koristi se u obliku čaja (olakšavanje tegoba izazvanih

nazebom i kao ljekovito sredstvo protiv kašlja).

• Kontraindikacija: Miopatija, alergijske reakcije na koži i mukoznoj membrani. U

nedostatku dovoljnih podataka, njegova upotreba tokom trudnoće i laktacije nije

preporučljiva. Kontraindikovana je primjena kod inflamatornih oboljenja organa

digestivnog trakta i nekih boleti jetre.

Ulje eukaliptusa prisutno je u raznim

preparatima za nazalnu primjenu, sredstvima za

inhalaciju i sprejevima, mastima i tečnostima za

unutašnju ili spoljašnju upotrebu. Ako se koristi

za spoljnu upotrebuulje nije toksično, ne izaziva

osjetljivost i nije fototoksično. Nerazblaženo

ulje je toksično i ne smije se koristiti za

unutrašnju upotrebu. Veće doze mogu biti

fatalne, a simptomi trovanja su epigastrično

pečenje, mučnina, povraćanje, vrtoglavica..

Klinička efikasnost: Komisija E odbrila je inhaliranje parom eukaliptusa

za liječenje bronhitisa i kašlja. Antitusivni efekti eukaliptus ulja su proučavani

kod zdravih ispitanika sa indukovanim kašljem, formulacija ulja eukaliptusa

rezultirala je statističkim smanjenjem broja kašlja. Izvršeno je niz ispitivanja

liječenjem cineolom, gdje su se dobili pozitivni rezultati za liječenje

rinosinuzitisa, hronične opstruktivne bolesti plušća (HOBP).

Timijan- Thymus vulgaris, Lamiaceae

•Droga: osušen list i cvast timijana

•Sastojci: timol, karvakrol, flavonoidi, tanini, saponini, kofeinsku, oleinsku,

ursolnu kiselinu.

Timijan posjeduje ekspektorantna, mukolitička, antitusivna i spazmolitička svojstva.

Sva ova dejstva pripisuju se etarskom ulju i flavonoidni supstancama. Ulje timijana

takoĎe ima i antibakterijska, antifungalna i hipotenzivna dejstva, i stimulativno

djeluje na respiratorni sistem. Droga se koristi za liječenje simptoma bronhitisa i

upale gornjeg dijela respiratornog sistema. Koristi se u obliku čaja (infuz). Timijan i

ulje timijana su komponente različitih gotovih ljekova: sirupa za liječenje

respiratornih oboljenja, antiseptika, ljekovitih masti i preparata za inhalaciju.

Kontraindikacija: Utiče na mentrualni ciklus, pa se ne smije uzimati u većim

dozama. Droga takoĎe ima izvjesnu sposobnost senzibilizacije. U slučaju preosjetljivosti

na timijan ili druge biljke iz familije Lamiaceae, upotreba bilja je kontraindikovana.

Prilikom upotrebe timijanskih preparata, mogu se javiti gastrični poremećaji.

Klinička efikasnost: U jednoj otvorenoj studiji djeca sa bronhitisom tretirana su

dnevno sirupom od timijana 7-14 dana. U poreĎenju sa početkom studije, kod 94%

bolesnika prijavljeno je poboljšanje kašlja. Iako ove studije nisu uvjerljive sa stanovišta

kliničke efikasnosti, dugotrajna upotreba timijana dozvoljava primjenu biljnog materijala,

odreĎenih ekstrakta i esencijalnog ulja kao tradicionalnih biljnih ljekova kod produktivnog

kašlja povezanog sa prehladom.

Ostale droge koje se koriste u terapiji bron

hitisa Jagorčevina- Primula veris (cvijet; aktivne supstance: flavonoidi, triterpenski

saponini)

Anis- Pimpinella anisum (plod-ulje; aktivna supstanca: anetol)

Sapunjača- Saponaria officinalis (korijen; aktivne supstance: triterpenski saponini)

Bor- Pinus spp. (iglice- ulje; aktivne supstance: alfa-pinen, limonen, kamfen)

Biljni medikamenti na tržištu Crne Gore

KAŠALJ MILICA MRKAIĆ

JOVANA ĐUKIĆ

Kašalj

• prirodni, zaštitni refleksni mehanizam kojim se otklanjaju strane čestice i se

kret iz bronhija i bronhiola

• aktivira se i u toku inflamacije u respiratornom traktu ili neoplazmi

• nespecifičan kašalj, kao izolovani simptom kod osobe koja je dobrog opšteg

stanja ne zahtjeva medikamentnu terapiju naročito ne antibiotsku, ali ima op

ravdanja za primjenu simptomatskih ljekova i biljnih preparata

• nije bolest, ali ako se javlja često, dugo traje, ometa aktivnosti i san, treba ga

adekvatno procijeniti i prema uzroku liječiti

Akutni kašalj

• traje kraće od 3 nedelje;

• uglavnom je povezan sa virusnim infekcijama gornjeg respi

ratornog trakta;

• javlja se i kod prehlade, udisanja iritanasa (dim, smog,

sumpor dioksid), pneumonije

• ukoliko ne postoji značajan komorbiditet akutni kašalj je

benigan

• ukoliko kašalj traje duže od dvije nedjelje ili ako je praćen

povišenom temperaturom, bolom u grudima ili glavoboljom

obavezno se obratiti ljekaru !

Subakutni kašalj

• traje od četiri do osam nedelja-„siva zona” izmeĎu akutnog i hroničnog kašlja

• najčešće se radi se o mješovitim respiratornim infekcijama

• virusne infekcije gornjeg respiratornog trakta komplikuju se bakterijskim

superinfekcijama

Hroničan kašalj

• traje obično duže od 8 nedjelja;

• zabilježen je kod oko 10-20% odraslih, učestaliji kod žena i gojaznih;

• većina pacijenata ima suvi ili minimalno produktivni kašalj;

• može biti izazvan pušenjem, hroničnim bronhitisom, astmom, alergijama, pri

mjenom ljekova kao što su ACE-inhibitori, GERD-om (gastroezofagusna refluk

sna bolest)

• svaki hronični kašalj počinje kao akutni

• rijetko hronični kašalj može biti simptom ozbiljnijeg stanja kao što su:

karcinom pluća, otkazivanje srca, plućna embolija ili tuberkuloza

Produktivni kašalj praćen je stvaranjem mukusa, pa je potrebno savjetovati pacijente da

unose što veću količinu vode da bi se mukus razrijedio i lakše iskašljao

U terapiji produktivnog kašlja koriste se ekspektoransi koji služe za podsticanje

i ubrzavanje uklanjanja sluzi iz disajnih puteva.

Mukolitički efekat se zasniva na depolimerizaciji (otvaranju disulfidnih veza)

mukoproteinskih kompleksa i nukleinskih kiselina koje obezbjeĎuju viskoznost

staklastoj i purulentnoj komponenti sputuma i drugih sekreta.

Suvi kašalj- prati osjećaj suvog iziritiranog i bolnog grla, pa je kašalj nadražajan

- izazivači ovih infekcija su najčešće virisu

U terapiji suvog kašlja koriste se antitusici. Oni deprimiraju centar za kašalj koji se nalazi

u produženoj moždini.

Kombinovanje antitusika sa ekspektoransima je neracionalno i može naškoditi

Incidenca

• hronični kašalj je znatno češći u Evropi i Americi, nego u Aziji i Af

rici

• idiopatski kašalj, javlja se kod 20% oboljelih od hroničnoh kašlja,

pri čemu više oboljevaju žene srednjih godina

• kašalj se javlja kod 75% bolesnika sa karcinomom pluća

• noćni i neproduktivni kašalj češće javlja kod žena

• 18% populacije SAD-a ima hronični kašalj

Fitoterapija kašlja

U fitoterapiji kašlja najznačajniju primjenu imaju:

• Mucilagne droge

• Etarska ulja

• Opijati

• Saponozidne droge

Eucalipti folium

Eucalyptus globulus Labill

Myrtaceae Sastojci: • etarsko ulje (0,5 -3,5 %)

• polifenoli

• flavonoidi (rutin, hiperin)

• flavon:eukaliptin (hidroksi-5-dimetoksi-7,4 dimetil-1,8 flavon)

• tanini (galotanini, proantocijanidini,kondenzovani tanini)

• kofeinska kiselina ,voskovi, smole

• 2-4% triterpena (derivata ursolne kiseline)

• floroglucinski derivati (englobal, makrocarpal i eukalipton)

Ulje eukaliptusa sadrži oko 85% eukaliptola (cineola)

Djelovanje Ekstrakt lista eukaliptusa, etarsko ulje i cineol pokazali su protivupalne aktivnost

Etarsko ulje eukaliptusa djeluje antimikrobno, pa se interno i eksterno koristi kao

antiseptik

Djeluje i kao blag spazmolitik

Etarsko ulje olakšava disanje i cirkulaciju vazduha kroz nos i gornje disajne puteve-

(stimulacija receptora koje stimuliše protok vazduha)

Monoterpen cineol, glavni sastojak etarskog ulja eukaliptusa izlučuje se preko pluća blag

o iritira sluzokožu i pojačava bronhijalnu sekreciju- ekspektorantno sredstvo

Neželjena dejstva:

Produžena upotreba droge može izazvati miopatiju

Česti kontakti sa drogom mogu izazvati alergijske reakcije na koži i mukoznoj

membrani

Simptomi trovanja eukaliptusovim uljem su:

epigastrično pečenje, mučnina i povraćanje, vrtoglavica, slabost mišića, mioza

osjećaj gušenja, cijanoza, delirijum i konvulzija

Kontraindikacije:

Kontraindukovana primjena kod djece mlaĎe od 30 mjeseci (zbog rizika od laringospazma)kod

djece sa istorijom napada i kod slučajeva preosjetljivosti

Ulje eukaliptusa ne treba nanositi na slomljenu ili nadraženu kožu.

Oprezno kod upala i ulceracija gastrointestinalnog trakta.

Zbog nedostatka dovoljnih podataka, njegova upotreba tokom trudnoc ́e i laktacije se ne

preporučuje

Upotreba kod djece ispod 12 godina se ne preporučuje

Plantaginis lanceolatae folium

Plantago lanceolata L.

Plantaginaceae

Sastojci:

• monoterpenski iridoidni heterozidi- aukubin (do 2.5 %) i katapol (oko 1%)

• feniletanoidi (akteozid, plantamajoside)

• flavonoidi sa apigeninom i luteolinom

• tanini, organske kiseline i oko 5% polisaharida

• kumarini (eksuletin)

• saponozidi, sluzi i soli silicijumove kiseline

Djelovanje i upotreba:

• List bokvice- antimikrobno, sekretolitički, spazmolitički i adstrigentno

• Polisaharidi- adhezivno djeluju na sluznice, pokrivaju mukozu, formiraju zaštitni

sloj,

smanjuju lokalne iritacije.

• Vodeni ekstrakt- antimikrobni efekat na nekoliko vrsta (Staphilococcus aureus, Strept

ococcus hemoliticus, Proteus vulgaris, Pseudomonas aeruginosa i Clebsiella pneu

moniae)

• Ekstrakt bokvice, feniletanidi, akteozid i plantamajosid, kao i iridoidni glikozidi katalpo

l i

aukubin- antiinflamatorni efekti (inhibicijom proizvodnje NO i enzima COX-2.)

• Vodeni ekstrakti povoljno djeluju na zarastanja rana

Bokvica se može primjeniti kao tradicionalni biljni lijek, za simptomatsko liječenje

oralnih ili faringealnih iritacija i pratećeg suvog kašlja

List bokvice je sastavni dio prsnih čajeva.

Rijetko se koristi sok dobijen cjeĎenjem svježeg lista, a sve više se izraĎuju ekstrakti

koji se ugraĎuju u sirupe

Kontraindikacije:

Oralna i oromukozna primjena bokvice onačena je kao sigurna, ali se usljed

nedostatka adekvatnih podataka ne preporučuje tokom trudnoće i laktacije.

Djeca mlaĎa od tri godine ne treba da koriste bokvicu, ni preparate na bazi bokvice

Upotreba bokvice na kožu se ne preporučuje, zbog nedovoljne ispitanosti

Althaeae radix

Althaea officinalis L.

Malvaceae

Sastojci:

• 5-10% polisaharida – uglavnom kiselina arabinanogalaktana, araban

a,

glukana

• galakturonske kiseline- dominantnom neutralnom sluzi

(16) -alpha-D-glukan

• pektini, saharoza skrob, fenolne kiseline i flavonoide

• flavonoid biljke, hipolaetin 8-glukozid

Upotreba i djelovanje:

Antitusivni efekat može biti povezan sa inhibicijom mukocilijarne aktivnosti

ezofagealnog epitela

Korjen bijelog sljeza se koristi za izradu hladnog macerata (isjeckan korjen se pre

lije prethodno prokuvanom i ohlaĎenom vodom (1:20) i ostavi da se maceruje 30

min.

zatim procjedi preko tankog sloja vate)

Koristi se kako sredstvo za ublažavanje nadražaja na kašalj, kod suvog kašlja,

za ispiranje sluznice usta, nosa i kod blaze upale i infekcije sluznice organa

digestivnog trakta kod kolitisa

Iako klinička efikasnost nije potvrĎena, s obzirom na tradicionalnu primenu korjena

sljeza, EMA je odobrila monografiju za tradicionalnu upotrebu sa sljedec ́im indikaci

jama:

simptomatsko liječenje oralne ili faringealne iritacije i pratec ́eg suvog kašlja, i

simptomatsko olakšanje blage gastrointestinalne neugodnosti

Neželjena dejstva, interakcije i kontraindikacije:

Pošto se apsorpcija istovremeno primenjenih lekova može smanjiti, bijeli sljez se ne treba

uzimati manje od 1 sat prije ili nakon uzimanja drugih lijekova

Iako sigurnost tokom trudnoće i laktacije nije utvrĎena (i zbog toga EMA nije preporučila nj

egovu primjenu), ne postoje podaci koji se odnose na rizik od

bijelog sljeza

Primjena droge je kontraindikovana kod osoba koje su osjetljive na aktivnu

supstancu.

Ako se javi dispneja, groznica ili gnojni sputum tokom upotrebe droge, lekara ili

kvalifikovanog zdravstvenog radnika treba konsultovati

Upotreba kod djece ispod 3 godine se ne preporučuje

Interakcije sa drugim ljekovima nijesu registrovane

Farfare folium

Tussilago farfara L.

Asteraceae

Sastojci:

sluz (6-10%)- hidrolizom daje glukozu, galatkozu, arabinozu i jednu uronsku kiselinu

galna kiselina, inulin, do 17% tanina,

mineralna materija šalitra

pirolizidinski alkaloidi (senkirkin i artefakte, koji nastaju ekstrakcijom etanolom: tusilaginin i izot

usilaginin).

Iz cvjetnih pupoljaka izolovan je seskviterpen estar tusilagon

Dejstvo i upotreba:

tussis-kašalj, ago-suzbiti- droga je poznata kao antitusik

Orijentalna medicina joj propisuje ista svojstva i koristi je za liječenje astme,

bronhitisa i drugih respiratornih oboljenja.

List podbjela se u obliku infuza koristi u fitoterapiji (traheitis, hronična bronhopneumopatija)

Odgovarajuća doza podbjela zavisi od nekoliko faktora kao što su uzrast korisnika, zdravlje i

ostalo

Trenutno nema dovoljno naučnih podataka da bi se odredio odgovarajući raspon doziranja

Neželjena dejstva, interakcije i kontraindikacije:

Podbjel se smatra štetnim. Sadrži hemikalije nazvane hepatotoksični pirolizidinski alkaloidi

(PAs) koji mogu oštetiti jetru ili uzrokovati rak

Može izazvati alergijsku reakciju, kod osoba koje su alergične na druge biljke iz porodice Aster

aceae

Ne prekoručuje se primjena tokom trudnoće i dojenja

Ne preporučuje se za korišćenje kod osoba sa visokim krvnim pritiskom, bolestima srca i

bolestima jetre

Lichen islandicus

Cetraria islandica Achar.

Parmeliaceae

Farmaceutski najvažniji sastojci su polisaharidi (25-50%).

To su lišenovi (ili lihenini), izoličanin (ili izolikenin), i ostali polisaharidi sa različitim stru

kturama i rastvorljivosti

Drugi karakteristični sastojci su lišajne kiseline

Depsidoni: cetrarna kiselina i fumarocetrarna kiselina (2-3%), koji pri lagerovanju i prer

adi droge prelaze u protocetrarnu i fumarnu kiselinu, koja pri sušenju prelazi u

lihesterinsku kiselinu.

Sadrži i fitoncidne sastojke npr. usninsku kiselinu

Upotreba i djelovanje:

S obzirom na tradicionalnu primenu i vjerodostojnost koja se odnosi na sastojke L. islandic

usa, ona se može primijeniti kao tradicionalni biljni proizvod za simptomatski tretman gripe i

povezanog suvog kašlja, i za tretman privremenog gubitka apetita

Da bi se poboljšao apetit, može se koristiti kao biljni čaj pripremljen od 1-2 g razblažene bilj

ne supstance kao infuzija ili dekokcija 3 puta dnevno, ili kao tečni ekstrakt

Ekstrakt droge se koristi u antitusicima Isla-Moss® I Isla-Mint® pastille i nizu kombinovanih

preparata, npr. Lichenes comp.-sirup

Neželjena dejstva, interakcije i kontraindikacije:

Apsorpcija istovremeno primenjenih ljekova može biti odložena, a pa se zato ova droga ne

smije uzimati u roku od 1 sat prije ili poslije unosa drugih ljekova

U slučaju preosjetljivosti, primjena Lichena je kontraindikovana

Interakcije sa drugim ljekovima nijesu prijavljene

Sastojci: •2,5-6% triterenskih saponozida

•bisdezmozidi hederakozid C :hederasaponin C

•Monodezmozidi : alfa-hederin

•derivati kofeinske kiseline,

•flavonoidi,kumarini i poliacetileni

Hedera helicis herba;Hedera helix,Araliaceae

Djelovanje: Tretman bršljanom povećao je gustinu beta -adrenoreceptora ,

alfa-hederin inhibirao terbutalinom stimulisana internalizaciju

beta2-adrenoreceptora u alveolarnim ćelijama.

Klinička efikasnost:

Djeca (2-10 godina) sa akutnim bronhitisom tretirana su sa suvim ekstraktom

bršljana ili sa acetilcisteinom 7-10 dana. Nakon 5 dana liječenja,

poboljšanja parametara koji se odnose na funkcije gornjeg i srednjeg

disajnog puta (npr. FVC i FEV1) su značajno veća u grupi tretiranoj bršljanom.

•

-kontaktni dermatitis,

alergijske reakcije (urtikarija, kožni osip i dispneja) i

gastrointestinalne reakcije (mučnina, povraćanje i dijareja).

•Interakcije:

Nije preporučljiva primjena sa antitusicima.

•Kontraindikacije:

Preosetljivost na bršljan ili na druge biljke porodice Araliaceae.

Neželjena dejstva:

Sastojci:

•3-10%triterpenskih saponozida:

primulasaponin i primakrosaponin

•Fenolni glikozidi

•derivat metoksi-salicilne kiseline

•Primverin i primulaverin

Primulae radix et rhizoma;Primula veris,P.elatior L.

(Hill),Primulaceae

Djelovanje: Saponozidi iritiraju sluznicu želuca, što dovodi do refleksnog

porasta manje viskoznog bronhijalnog sekreta. TakoĎe je uključen efekat

iritiranja mukoznih membrana u grlu.

Klinička efikasnost: Klinička efikasnost monokomponentnih preparata

nije proučavana

Neželjena dejstva:

Može se javiti gastrointestinalna iritacija

Interakcije: Interakcije sa drugim medicinskim produktima ili

bilo koje forme interakcija nisu prijavljene

Kontraindikacije:

Njegova upotreba kod djece mlaĎe od 12 godina nije

preporučljiva.

Glycyrrhizae radix;Glycyrrhiza glabra L., Fabaceae

Sastojci:

•smješa saponozida(6-13%)

•glicirizin ili glicirizinska kiselina

•gliciretinska kiselina

•flavonodini heterozidi

•25-30% skroba,do 10% glukoze,saharo

ze,

kumarine,triterpenska jedinjenja i fitoste

role

Djelovanje:Saponozidi djeluju ekspektorantno,a potvrĎena je

antivirusna,hepatoprotektivna i imunostimulirajuća aktivnost glicirizinske

i gliciretinske kiseline

Klinička efikasnost:Ekspektorantni efekat

•antihiperlipidemična i antiaterogena (zaštita LDL-a od

oksidacije)

•za olakšavanje simptoma digestije, uključujući i dispepsiju.

Neželjena dejstva:Hronična upotreba ili predoziranje može izazvati

hipokalemiju, hipertenziju, aritmiju i encefalopatiju.

Interakcije:Ne preporučuje se istovremena upotreba sa diureticima,

kardiotoničnim glikozidima, kortikosteroidima, stimulantnim laksativima ili drugi

m lekovima koji mogu pogoršati disbalans elektrolita.

Kontraindikacije:Trudnoća i laktacija

Thymi folium, Thymus vulgaris L.,Lamiaceae

Sastojci:

•2-2.5 % etarskog ulja(timol,karvakrol,p-cimen,

gama-terpinen,terpinen-4-ol

•triterpeni

•Flavonoidi (apigenin, luteolin i njihove derivate)

•derivati kafene kiseline

Dejstvo: Etarsko ulje pokazuje jako antibakterijsko dejstvo

(na Gram-pozitivne i Gram-negativne bakterije).

Antivirusni i antifugalni efekti na nekoliko bakterijskih sojeva

Klinička efikasnost: Iako studije nisu uvjerljive sa stanovišta kliničke efikasnosti,

dugotrajna upotreba timijana dozvoljava primjenu biljnog

materijala, odreĎenih ekstrakta i etarskog ulja kao

tradicionalnih biljnih ljekova kod produktivnog kašlja

povezanog sa prehladom.

Neželjena dejstva:Prilikom upotrebe timijanskih preparata,

mogu se javiti gastrični poremećaji. Ulje timjana ne treba

primenjivati na lice, a naročito na nosnu regiju beba i

dojenčadi ispod dvije godine starosti zbog rizika od

laringozmazma

Interakcije:Interakcije sa drugim medicinskim produktima ili bilo

koje forme interakcija nisu zabjeležene.

Kontraindikacije: U slučaju preosetljivosti na timijan ili druge

Biljke porodice Lamiaceae, upotreba bilja je kontraindikovana.

Oralna upotereba ulja kod dece i adolescenata mlaĎih od

18 godina nije preporučljiva.

Anisi frucutus,Pimpinella anisum L.,Apiaceae

Sastojci:

•2-5% etarskog ulja-trans-anetol

•Fenolkarbonske kiseline

•Kumarini

•Flvonoidni heterozidi

Dejstvo:Sastojci etarskog ulja djeluju antimikrobno,pojačavaju bronhijal

nu sekreciju,sluzi manjeg viskoziteta,pa djeluju ekspektorantno i kao

blagi spazmolitici

Klinička efikasnost: ekspektorans;estrogenska i antifertilna

aktivnost;slab mutageni potencijal.

Neželjena dejstva: Alergijske reakcije u vidu kožnih,respiratornih

i stomačnih problema

Interakcije:Interakcije sa drugim medicinskim produktima ii

bilo koje forme interakcija nisu zabjeležene.

Kontraidikacije:Kontraindikovana primjena anisa u slučaju

pojave preostljivosti na pojedine sastojke.

Senegae radix,Polygala senega,Polygalaceae

Sastojci:

•Saponozidi 5-10%

•Heterozidi fenolkarbonskih kiselina i metilestar salicilne kiseline

•Etarsko i masno ulje

Dejstvo:Sekretolitik i ekspektorans

Klinička efikasnost:dokazano je da tečni ekstrakt

korijena senege smanjuje viskozitet sluzi kod

pacijenata sa bronhiektazom

Neželjena dejstva: Može izazvati iritaciju stomaka,

dijareju, vrtoglavicu, mučninu i povraćanje

Interakcije: Nisu dokumentovane

Kontraindikacije:

a)trudnoća i dojenje,

b)groznica,

c)čir na želudcu,ulcerozni kolitis i Kronova bolest.

Biljni medikamenti na tržištu CG

RINITIS

Vladimir Burić

RINITIS Alergijski rinitis karakteriše osetljivost gornjeg respiratornog

sistema na jedan ili više alergena

Etiologija:

• udahnuti alergeni,najčešće polen iz raznih biljaka

• prašina i plijesni u kući

• razni bobičasti plodovi i voće,školjke,mlijeko

• jaja,čokolada,začini- (nealergijski rinitis)

Simptomi:

• Začeplje nosa

• curenje iz nosa

• kijanje -

• svrab

Fitoterapija rinitisa

Postoji nekoliko biljnih droga koje mogu da riješe,mada samo djelimično,

problem začepljenja nosa koje nastaje zbog rinitisa i drugih simptoma,suzen

ja i kijanja. Etarsko ulje niaouli,stavljeno u nazalnu šupljinu ili lopuh kada se

uzme oralno, mogu da oslobode nazalne puteve. Biljke za poboljšavanje

imuniteta, takodje se koriste u liječenju rinitisa.

Lopuh (petazid)

Petasites hybridus, Asteraceae

seskviterpeni (petazin i izopetazin),

etarsko ulje

pirolizidin alkaloidi (senecionin, integerimin

Biološki izvor

Aktivni

principi

pentazid

Djelovanje : seskviterpeni imaju spazmolitička/vazoaktivna

svojstva,

koja smanjuju spazam glatkih mišića i zidova krvnih sudova.

Inhibiraju sintezu leukotrijena ( inhibicija enzima lipooksigenaze)

Na osnovu istraživanja preporučuje se upotreba lopuha za

liječenje alergisjkog rinitisa kada je nephodno da se izbjegnu

sedativni efekti antihistminika.

Klinička

efikasnost

Neželjene posledice i kontraindikacije:

smatra se da pirolizidin alakloidi mogu da oštete jetru i da su

kancerogeni za životinje.

uzimanje droge za vrijeme trudnoće i dojenja je najstrožije zabranjeno

Niaouli

Melaleuca viridiflora, Myrtaceae

Etarsko ulje ( eukaliptol, terpineol)

nerolidol i linalul

Biološki izvor

Aktivni

principi

eukaliptol tepineol

Etarsko ulje djeluje kao antiseptik,poznato kao parafin

nakon prečišćavanja sa olovo-oksidom.

Preparati koji sadrže naouli ulje su mješavine za inhalaciju

koja se koristi samo za nazalne puteve.

Neželjenje posledice:

ulje se uglavnom dobro podnosi, u rijetkim slučajevima

može da prouzrokuje mučninu, povraćanje i dijareju.

* eukaliptol indukuje enzime jetre i tako, teoretski može da

redukuje efekat ostalih medikamenata koji se istovremeno

koriste.

PREHLADA I GRIP

Svetlana Vujović

Prehlada i grip

Prehlada je akutna virusna infekcija gornjih respiratornih puteva.

Ozbiljna infekcija koja se manifestuje bolom u gastrointestinalnom

traktu, mišićima i zglobovima ukazuje na grip.

Etiologija prehlade: Etiologija gripa:

Rinovirusi

Influenzavirus

Parainfluezavirus

Influenzavirus A

Influenzavirus B

Influenzavirus C

Simptomi i komplikacije

kijanje temperatura glavobolja kašalj Bol u grlu Stomačne

tegobe

prevencija

trudnice djeca stariji Srčani

bolesnici Plućni

bolesnici diabetičari

Bolesti

Imunog

sistema

Fitoterapija prehlade i gripa

• Simptomatsko liječenje (antipiretici i antiinflamatorna sredstva)

• Primjena imunostimulanasa (andrografis i ehinacea)

Ehinacea

Echinacea spp., Asteraceae

Cikorijska kiselina (E. purpurea)

Ehinakozid

Arabinogalaktan

Ramnoarabinogalaktan

Biološki izvor

Aktivni

principi

• Imunostimulativna svojstva;

• Djeluje na ćelije nespecifičnog imuniteta;

• Ne stimuliše sve ćelije (B- ćelije se ne aktiviraju);

• Ubrzava fagocitozu

Djelovanje

makrofag

lizozomi

virus Uništen virus

• Ehinacea pokazuje korisno dejstvo u početnim fazama

liječenja akutnih infekcija respiratornog trakta;

• Njemačka komsije E odobrila je oralnu upotrebu E. Purpurea za

liječenje prehlade i akutnih virusnih infekcija.

Bezbjedna za upotrebu.

Moguće su: mučnina i povraćanje, bol u abdomenu, dijareja;

Klinička

efikasnost

Nezeljena

dejstva

Kontraindikacije:

• Oboljeli od tuberkuloze, AIDS-a, multiple skleroze, kolagenske bolesti;

• Preporučuje se oprez zbog anafilaktičkih i alergijskih reakcija

Andrografis

Andrographis paniculata, Acanthaceae

Diterpenski laktoni, andrografolidi

Flavonoidi

Diterpeni

Biološki izvor

Aktivni

principi andrografolid

• Imunostimulativno dejstvo

• Dejstvo na antigen specifični i antigen nescpecifični imunitet

• Ispitivanja pokazuju pozitivan efekat na dužinu trajanja

prehlade;

• Kombinacija sa žen šenom?

• Bezbjedan za upotrebu

• Moguće gastrične tegobe

Djelovanje

Klinička

efikasnost

Nezeljena

dejstva

Biljni preparati na tržištu

Crne Gore