Bilişsel Gelişim?

Bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki gelişime, bilişsel gelişim adı verilmektedir.

Bilişsel Gelişim

Kuramları

Piaget

Bruner

Vygotsky

PİAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Gelişim: Kalıtım + Çevre

Piaget, bilişsel gelişimi, biyolojik ilkelerle açıklamıştır. Piaget'ye göre gelişim, kalıtım ve çevrenin etkileşiminin bir sonucudur. Bilişsel gelişimi etkileyen ilkeleri de şöyle belirlemektedir:

Bilişsel Gelişimi Etkileyen İlkeler:

1. Olgunlaşma Bilişsel

2. Yaşantıgelişim

3. Uyum Fonksiyonel

4. Örgütleme değişmezler

5. Dengeleme

ZekâPiaget, zekânın bir takım test maddeleriyle belirlenmesine karşıdır. Ona göre zekice davranmak, organizmanın yaşamı için en uygun koşulları sağlamaktır. Diğer bir deyişle zekâ, organizmanın çevreye etkin bir şekilde uyum sağlamasına yardım eder; gerek organizma, gerekse çevre sürekli değiştiğinden, bu ikisi arasındaki zekice etkileşimler de değişmek zorundadır. Zekice etkinlik, var olan her durumda, organizmanın en iyi koşullarda yaşamasını sağlamaya yöneliktir.

ŞemaŞema, bireyin çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bir bilgisayar programı gibidir. Çevresindeki problemleri anlama, çözme, dünyayla baş etme yollan yapıları olarak düşünülebilir. Şema yeni gelen bilginin yerleştirileceği bir çerçevedir. Bilişsel yapılar ya da şema yoluyla birey çevresine uyum sağlar ve çevreyi organize eder. Piaget, vücudun yaşamını sürdürmesi için yapıları (organları) olduğu gibi, zihninde yapıları olduğuna inanmaktadır. Kuşkusuz bu yapılar gözlenemez, ancak davranışlardan yordanabilir. Şemalarla ilgili önemli bir nokta, sürekli olarak olgunlaşma ve yaşantı kazanma yoluyla değişmeye uğrayıp yeniden organize edilebilir olmalarıdır.

Uyum

Özümleme

Düzenleme

Özümleme

Özümleme, bireyin, kendisinde var olan bilişsel yapılarla (şemalarla) çevresine uyumunu sağlayan bilişsel bir süreçtir. Diğer bir deyişle; çocuğun karşılaştığı yeni bir olayı, fikri, objeyi, kendisinde daha önceden var olan bilişsel yapı içine alması sürecidir. Çevresine, kendisinde var olan bilişsel yapılarla tepkide bulunmasıdır.

DüzenlemeMevcut şemayı yeni durumlara, objelere, olaylara göre yeniden biçimlendirme, şekillendirme sürecine "düzenleme" (accomodation) adı verilmektedir. Her yaşantı özümleme ve düzenlemeyi kapsar. Eğer mevcut bilişsel yapılar, yeni durumlara cevap vermek için uygun ise özümleme yapılır. Yeterli değilse, mevcut bilişsel yapılar yeniden düzenlenir. Bu yeniden düzenleme kabaca, öğrenmeye eşdeğer görülmektedir. Yeniden düzenleme olmadan tek başına özümleme ile öğrenme ve dolayısıyla da gelişme mümkün değildir.

Dengeleme

Piaget'ye göre, bilişsel gelişimin temelindeki itici güç, dengeleme kavramında yatmaktadır. Ona göre, tüm organizmalar, doğuştan, kendileri ve başkalarıyla uyumlu ilişkiler kurmalarını sağlayacak özelliklere sahiptirler. Yani organizmanın tüm donanımı, en yüksek uyumunu sağlamaya yöneliktir. Dengeleme de bu içsel eğilimi, yaşantılarla organize edici bir süreçtir.

PİAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ

Duyusal Motor

İşlem Öncesi Dönem

Somut İşlemler

Soyut İşlemler

(0 - 2)

(2 - 6)

(6 - 11)

(11 - +)

Kendisini dış dünyadan ayırt etme Refleks davranışlardan amaçlı

davranışlara geçme Nesnenin sürekliliğini kazanma

Çevresindeki olay ve nesneleri çeşitli sembollerle ifade etme

Tek yönlü sınıflandırmalar yapma Başlangıçtaki ben merkezilikte

giderek azalma

Mantıksal düşünme yeteneğinde gelişme

Korunum kazanma Üst düzeyde sınıflama yapma Ben merkezlikten uzaklaşma

Soyut düşünme Bilimsel yöntemle problem çözme Değer ve inanç sistemini

yapılandırma Fikir dünyasıyla aktif olarak

ilgilenme ve düşüncesini etkinliklere yansıtma

1. Duyusal-Motor Dönemi (0-2 yaş)

Düşünmenin başlangıcı…

İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş)a) Sembolik dönem ya da kavram öncesi dönem (2–4):

Dil gelişimiSembollerBen merkezcilikTek bir özellikle sınıflama

b) Sezgisel dönem (4-7): Sezgileriyle problem çözerler Dil hızla gelişirÜst düzeyde sınıflama yapamazlarKorunum henüz gelişmemiştir

Somut İşlemler Dönemi (6-11)

Korunumu kazanırlarÜst düzeyde sınıflama yaparlar Empati gelişirDili etkin kullanırlarSoyut konu ve olaylar somut olarak anlatılmalı

Soyut İşlemler Dönemi (11-+)

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramının Eğitim Açısından Önemi Organizma, amaçlıdır, araştırıcı ve aktiftir. Geleneksel eğitim ve eğitimciler Eğitim, gelişim teorilerine dayalı olmalıdır. Ders konularını dışardan çocuğa sunulması, onun biliş

yapılarını geliştirmeyecektir. Çocuğun biliş yapısı, yetişkinlerinkinden farklılık gösterir.

Okul, yaşama hazırlayıcı değil, yaşamın kendisi olmalıdır.

Öğrencinin hazırbulunuşluk durumuEğitimin planlanması çocuklar tarafından, öğretmen

rehberliğinde yapılmalıPiaget eğitimde sınavları zararlı bulmaktadır.

Piaget’e Göre Konu Nasıl İşlenir?

Bilişsel gelişimi anla

Öğrenciler etkin olsun

Tutarsızlıklar oluştur

Sosyal etkileşim sağla

BRUNER’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Jerome Bruner (1966) de bilişsel gelişim

fonksiyonlarını incelemiştir. Bruner, gelişim

sürelerini inceleyen herhangi bir kuramın

aşağıdaki noktaları dikkate alması gerektiğine

inanır.

Bilişsel gelişim, tepkilerin uyarıcıdan bağımsız hale gelmesidir

Gelişim, bilgi işleme sürecinin ve depolama sisteminin gelişimine bağlıdır.

Bilişsel gelişim çocuğun kendini ve çevresini irdeleyebilmesi için gereklidir.

Bilişsel gelişim için sistemli bir öğretici-öğrenici etkileşimi gereklidir.

Bilişsel gelişimde dil önemli bir anahtardır. Bilişsel gelişim, aynı zamanda bir çok

seçenekle baş etme yeteneğinde araştırır.

Eylemsel Dönem (0-3 yaş):

Gardner “devinduyumsal zeka” adını vermektedir.

İmgesel dönem

Bilginin imgelerle temsil edilmesine “uzaysal zeka” adını vermektedir

Sembolik dönem

VYGOTSKY’NİN SOSYAL GELİŞİM KURAMI

L. Vygotsky çocuğun bilişsel gelişiminde içinde bulunduğu ‘sosyal çevrenin’ önemli rolü olduğunu ileri sürmüştür.

O halde bilişsel gelişimin kaynağı, kişisel psikolojik süreçlerden önce, insanlar ve kültür arasındaki etkileşimdir.

Sosyal çevremiz bizi belli bir kategoriye yerleştirir.

Vygostky’e göre eğitim, bilişsel gelişim için bir temel değil aynı zamanda sosyokültürel aktivitedir. Vygotsky, insanın düşünme şeklinin psikogenetik ve sosyokültürel olarak nasıl geliştiği üzerinde çalışmış olmasına rağmen çalışmasının temeli bireysel gelişimin sosyal kaynakları ve kültürel temelleridir.

Gelişmeye açık alan

Kuramın İlkeleri:

Vygotsky’nin (1978) ilkeleri dikkate alınarak gerçekleştirilen bir öğrenme- öğretme ortamında dört temel ilke vardır: 1. Öğrenme ve bilişsel gelişim sosyal, işbirlikli bir

etkinliktir. 2. Gelişimsel erişim alanı (ZPD), program hazırlama ve

ders planlaması için bir kılavuzdur. 3. Öğrenme anlamlı bağlamlar içinde meydana gelir.

Öğrenme ve bilgi, çocukların ‘gerçek dünya’ gelişimlerinden kopuk olamaz ve ayrı düşünülemez.

4. Okul- içi deneyimler çocuğun okul- dışı deneyimleriyle ilişkili olmalıdır.

BRUNER VE VYGOTSKY’NİN

EĞİTİME İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Çocukların nasıl düşündüğü ve bilişsel gelişimin nasıl oluştuğu, onlara yapılacak öğretimin nasıl olması gerektiğini belirlemektedir. Bruner ve Vygotsky’nin öğretme-öğrenme süreçlerinin düzenlemeye ilişkin görüşleri;

Çocuklar yetişkinler gibi düşünemezler. Çocukların öğrenmesini sağlamak için onların bilişsel süreçlerini anlamak temel ilkedir.

Somut nesneler Öğretim, bilişsel süreçlerin aşamalarına uygun

olarak gerçekleştirilebilir. Öğretimde yakından uzağa ilkesi kullanılmalıdır. Piaget ve Bruner’e göre, çocuğun kazanacağı yeni

yaşantılar, eski yaşantılarına uygun olmalıdır. Öğretim bireyselleştirilmelidir. Her çocuk kendi

hızına göre öğrenmelidir. Öğretmenler, öğrenmenin sosyal yanını göz ardı

etmemelidirler.