bilinmeyen yönleriyle kuran: kur'an'in kökeni 2

7/27/2019 Bilinmeyen Ynleriyle Kuran: Kur'an'in Kkeni 2

1/355


2/355


3/355

ARF TEKNBilinmeyen Ynleriyle

Kur'an(Kur'an'n Kkeni 2)


4/355

ARF TEKN KMDR?

Diyarbakr ili, Kulp (Pasur) ilesi Gagvas Ky'nde dodu.

Kynde okul olmad iin Arap grameri zerine medrese tah-

siline balad. Bu renimi yllarca srd. Arapann temel ku-

rallarn (NahivSarf) kavradktan sonra kendi abasyla slami

bilimler hakknda aratrmalarn srdrd. Bu arada babasndan

Latin harfleri renip Trkesini de gelitirdi. lk, orta ve mam

Hatip Lisesi diplomalarn okul dndan ald. nn niversite-

si Matematik blmn kazand; ancak ailevi sorunlar nedeniy-

le vazgeti. Daha sonra bu kez zmir 9 Eyll lahiyat' kazand

ve buradan 1994'te mezun oldu. Anadili Zazacadr. Kendini bil-

di bileli 7 slaleye kadar hem anne, hem de baba taraf Snniafii mezhebine baldr.

Yazarn, "Kur'an 'h Kkeni" \\ ilk kitab, 1999 Turan Dur-

sun Aratrma dl'ne layk grld. Kur'an'n Kkeni,

Kur 'an'da Kadn ve Hz. Muhammed'in Hanmlar , Kur 'an'da

Allah, Sumer ler 'den slam'a Kutsal Kitaplar ve Dinler adl ya-

ptlar Berfin yaynlarnda baslmtr.


5/355

Bu almam, insanlk iin didinen, tm dinle-

rin birer mitolojik dnce olduklarn;! ve insa-

nolunun bunlarla deil; ancak kendisi ta-

rafndan ynetilmesi gerekliine inanan ve bu

yolda mcadele yrten tm duyarl insanlara

ithaf ediyorum...

"Din olmasa da iyi insanlar iyi eyler, kt in-

sanlar da kt eyler yapar. Ancak iyi insanlarnkt eyler yapabilmesi iin din gereklidir. " N o

bel dl sahibi fiziki Steven Weinberg (1933)


6/355

IINDEKILER

NSZ

B R N C B L M

KUR' AN'N MIMAR 15

a) KabeTemelinden kan Be lgele r 15b) Z e y d bin S a b i t ' i n S r y a n i e e r e n m e s i 20

c) Hal ife m er ' i n D nd rc Ak lam alar 26

d) Hz. M uh a m m ed ' i n nt ihara K alk ma N edenler i 35

e) O G nk nl air lerin K ur 'a n 'd a ki zleri 41

K N C B L M

HZ. MUHAMMED OKURYAZAR MYD ? 58a) Hz. Muhammed m m i y d i D e m e k Ne A n l a m a G e l i r 58

b ) Hz. M u h a m m e d ' i n O k u r y a z a r O l d u u n a likin

Som ut K ant lar 66

c) Ku r' an ' da ki Yazn Yanllar 78

N C B L M

HZ. MUHAMMED' IN VAHIY KTIPLERI 88

D R D N C B L M

KUR'AN'A GRE KUR'AN EVRENSEL MIYDI? . . . .108

B E N C B L M

KUR'ANTN KITAP HALINE GETIRILMESI 112

a) K ur 'a n ' n Ebubekir Zam an nda Kitap Hal ine Get ir i lmesi .118

b ) O s m a n Z a m a n n d a k i F arkl K u r ' a n N sh a la r 122

c) Kur 'an ' n Osman Zamannda Kitap Hal ine Get ir i lmes i . .131


7/355

d) K om is yo n ye leri Ha kk nda Bir zet 135

e) K ur 'a n ' y i Bi lenler K om isy ona Al n myor 157

f) E bu be ki r ' l e Os m an ' n N shalar Ara s ndaki Fark 158

g) K ur 'a n Yazm Srasnda G zde n K aan arpc Bir Olay .164

A L T I N C I B L M

HZ. OSMAN' N KUR'AN NSHASNA TEPKILER . .167

a) Ab dullah bin M es ut ' t an Ar Su la ma lar 168

b) bey b. K a ' b ' n k 178

Y E D N C B L MTM AYETLER KUR'AN'A YAZLD M? 181

a) R eci m Cez asy la lgil i Ayet K u r ' a n 'd a Yok 183

b) S tk a rde l i iy le lgili Ayet K u r ' a n ' a Ya z lm am 191

c) K r 'a n Harf leriyle lgil i arp c A kla ma la r 193

d) Hz . A ye' nin n em li Szleri 195

e) be y bin K a 'b ' n An lattkla r 199

1") M ez he p Li der ler in den arp c Sz ler 20 0g) bni iha b Z hr i ' ni n n eml i A klam as 203

h ) E ' a r i ' y e G r e K u r ' a n ' a Y a z lm a y a n S u r e l e r V ar . . . . . . 2 03

i) Hz eyfe 'ni n n eml i Ak lam as 205

S E K Z N C B L M

HZ. ALI'NIN KUR'AN NS HAS NA NE OLDU? 206

a) Ma id e Suresi 67. Ayetinin Hz. A li 'y le likisi 21 0b) H z. A l i 'n in M e y d a n O k u m a s 211

D O K U Z U N C U B L M

DEIIK MUSHAFLARN IMHA EDILMESI 215

a) Merva n N iin Ha fsa 'n n Mu sh af ' m Yakt 215

b ) Z a l i m H a c c a c ' n K u r ' a n ' a M d a h a les i 21 7

c) Syuti K ayn akl ar nda K on uy a l ikin Bilgiler 219

O N U N C U B L M

KUR'AN'DA NASIH VE MENS UH 233


8/355

O N B R N C B L MKUR'AN'DAKI YABANC KELIMELER 264

a) bran ice K el im eler 270

b ) S ry a n i c e K e l i m e le r 2 7 4

c) Fa rsa K el im eler 278

d) Ha bee K el im ele r 282

e) N ebat i ce K el im eler 288

f) Berber ice/ K pt ce K el imele r 291g) R umc a K el ime ler 294

h) Di er Dil lerden K el imeler 296

O N K N C B L M

ISLAM'DA GZ ARD EDILEN GEREKLER 303

a) nsanlar n Kol ve Baca klar nn K es i lm e Meseles i 303

b ) M s l m a n l a r H z . H a m z a ' y N e d e n S e vi y o r la r 331c) Yoksul luk Yzn den Ev lenem eyen lere Ku r 'an Form l . .334

O N N C B L M

KUR'AN GZYLE TEVRAT'N INI BIIMI 339

SONSZ 345

YARARLANLAN KAYNAKLAR 346


9/355

NSZ

imdiye kadar yaynlanan kitaplarmda genelde Kur'an'n

kkeni ve ierii zerinde durdum. Bu almamda yine

Kur'an'n kken ve ieriiyle ilgili yeni baz bilgiler sunacam,

yan s ra M u h a m m e d ' i n okuryazar olduu, onun vahiy ktipleri-nin olmad konusu zerinde duracam. Yine Kur'an'daki bil-

gilere gre Kur'an'n evrensel olmad; ancak o corafyada ya-

ayan ve Arapa bilenleri ilgilendirdii konusunu ileyeceim.

Ayrca NasihMensuh hadisesine aklk getireceim. Bir de

eytan ayetleri hakknda ksa ve z bir bilgi sunacam.

Kur'an'da Arapa olmayan kelimeler hakknda bir blm aa-

cam ve en nemlisi de bugn elimizde bulunan Kur'an'n, ilk

bata kitap haline getirilmesi aamalar anlatacam.

Bu aklamama baklarak, 'u an varolan Kur'an, Hz. M

hammed'e gelen Kur'an'n ayns mdr?'eklinde bir soru y

nellilebilir. Hayr, kesinlikle byle bir ey sz konusu deildir:

slami kaynaklardaki bilgiler gsteriyor ki, u an var olan ve ha-

life Osman zamannda kitap haline getirildii sylenen

Kur'an'n, Hz. Muhammed'in Kur'an' ile ilgisi yoktur. Bu, an-

cak ve ancak bir derlemedir. Bununla ilgili nemli ve arpc bil-giler var; onlar kitapta takdim edeceim.

Acaba bu kutsal dinler denen ve arlkl olarak eski mitolo-

ji lerden oluan, biraz da Musa, sa, M u h am me d peygamberlerin

o gnk siyasetlerini ieren yasalarn rafa kaldrp kendi siste-

mimizi kendimiz kursak dnyann sonu mu olacak? Elbette her

ynyle daha iyi olacak. Ancak bunu sylerken, sakn yaratcyla

dinleri ayn kefede deerlendiriyorum anlam ortaya kmasn.

Tanr olayyla, ona mal edilen dinler birbirlerinden bamsz iki

11


10/355

konudur. Daha net bir ifadeyle, bu dinlerin liderleri tanr inancn

kendi siyasetleri iin insanlara kar hep kullanmlardr. Yoksa

bu mitolojilerin tanryla ne ilgisi var ki?

Ayrca bu ciddi konularda yazmamn tek bir amac var ve bu-

nu aklama ihtiyacm duyuyorum: O da, sadece ve sadece in-sanlk grevimi yerine getirmek. Buna aydnlanma da diyebili-

riz. Sistemin iinde kaldm iin slami kesimin mantalitesini

ok iyi biliyorum. Onlarda mantk, bilimsellik aranmyor. Benim

gibileri gerekleri su yzne karnca onlar evrelerine, 'Bu gi-

bi yazarlar bo verin. Bunlar ya kafay yemiler, ya falanca dev-

letle alyorlar veya baka amalar vardr' gib i o k basit ve

s laflarla ii geitirmeye alrlar. Yani her imkn onlarnelinde. Dolaysyla benim gibi gerekleri deifre edenleri ya

mmkn olduunca gndeme getirmezler veya deiik yalan

dolanlarla itibarsz klmaya alrlar. Onlar varsn grevini

yapsnlar; ben de grevimi yapyorum. Benim anlattklarmdan,

ancak saduyu sahipleri, ilim ve akl rehber edinenler anlar.

Bu kitapla ilgili yararlandm kaynaklar burada sralamakla

bouna hantal bi r yap ortaya koymak islemiyorum. Bu eserlerle

ilgili geni bir listeyi, kitabn sonunda "Kaynaka" ksmna ek-

leyeceim. Bir de nemli grdm her konu iin, hatta bazen

bir sz iin dipnot olarak birok kaynak gstereceim.

nsanlar bu kitab okuyunca hakl olarak bana, 'Bu tarz bilgi-

leri neden imdiye kadar baka slam dnrleri gndeme ge-

tirmemiler; sadece bu yazar m biliyor?'sorusunu yneltebilir-

ler; tabi ki yerinde bir soru. slam tarihine bakyorum; aslnda i-

leyeceim konular kimi kaynaklarda detaylca, kimilerinde dedank bir ekilde yazlmtr. Ne yazk ki onlar bunlar iledik-

leri halde hakikati grememilerdir. Yani hep inanmak istemi-

lerdir. Diyelim ilk yazanlar zamannda bugnk dzeyde imkn-

lar yoktu, bilim ilerlememiti; bu yzden gerei gremiyor

lard. Peki, amzdaki slam akademisyenlerine ne olmu, on-

lar neden sylemiyorlar? Ne yazk ki, slam dnrleri byk

oranda snrl kaynak ve dallarda almalar yrtrler. Burada

Trkiye'den Diyanet'in faaliyetini rnek olarak gsterebiliriz.

Yl iinde birka ay Hac hizmetiyle geer. Ayrca Umre var, bir

12


11/355

ay Ramazan seferberlii var, zekt, mevlit kandili ve dier kan-

diller derken yl bitti. Yani sene iinde hep baz zel konular tek-

rarlanr ve bir sonraki yl ayn durum devam eder. lahiyat mf-

redatnda da farkl bir ey yok. Onlar da Diyanet, Milli Eitim

gibi kurumlara ancak eleman yetitirir. Dolaysyla bylesine bir

yaplanmadan aydn ve eletirmen bir kadronun ortaya kmas

mmkn olmuyor. Sait Nursi ve Turan Dursun gibi bireysel an-

lamda farkl yaplar ortaya kmsa da, bir kere bunlar o bilgile-

ri devletin okulundan deil; zel eitimden, medrese tahsilinden

almlardr.

Dier slam lkelerinde niye aydn din adam kmyor diyesorulursa, bir kere slam lkelerinin durumu ortada. Hem genel-

de rejimleri ok gaddar, hem de byle bir yaplanmadan muhalif

birinin kmas zor. ayet aydn biri ksa da onu yaatmazlar.

Bu yzden hep mrit ve itaatkr bir kadro yetiir. Bir de ezberi

bozan bilgileri slami kaynaklarda grebilmek iin mantalite

nemli. Eer insan nyargl olarak dine inanyorsa zaten nne

ne gelirse gelsin, adeta kr gibidir, onun eletirel yan ne

kmaz, kendisi o bilgileri grmez.

Bir daha yineliyorum ki, elimdeki bilgiler sadece ve sadece

gvenilir slami kaynaklardan salanmaktadr ve tabi ki sonuta

en nemli hakem akl ile ilimdir.

13


12/355

BRNC BLM

KU R' AN'IN MMARI

Bu balk altnda Kur'an'n kkeniyle ilgili tefsirlerden, ha-

dis, labakat ve dier gvenilir slami eserlerden derlediim baz

nemli bilgiler sunacam. Bunu birka ali baslk eklinde ele

alacan.

a) Kabe Temelinden kan Belgeler

slami kaynaklarda, Kabe kutsiyetinin insanlk tarihiyle bir-

likte var olduu, hatta Hz. Adem 'in Hindistan'dan 40 sefer yaya

olarak gelip Kabe'yi tavaf ettii anlatlyor. Halebi gibileri,

aslnda Adem'in bin sefer Hindistan'dan Kabe'yi ziyarete geldi-

ini; yz sefer hac iin, yedi yz sefer de Umre iin geldiini

belirtiyor.1 Bu durumda u ek bilgi de ortaya kyor ki, Hz.

Adem aslen Hindistanlym! (Ki zaten asl olmayan bir mitolo-

ji). Baz rivayetlere gre Kabe'nin dnyadan da nce yaratld;

ancak Hz. brahim zamannda zerinde bina ina edildii syle-

niyor. Burann daha nce Hristiyanlk ve dier inanlarn mer-

kezi olduu ve hatta slam'a gre batl inanlar diye tanmlanan

Halebi, nsanl Uyun, Kabe'nin inas bal allnda. Begavi, Bakara sre-

si 127. ayet aklamasnda; Kurtubi, En'am suresi balang/mukaddime ksmndaAdem' i n bu h i ky esi ni anlat yorla r.

15


13/355

dier dinlerin mensuplar tarafndan ilk defa yapld konusun-

daki kantlar gl; ancak slamiyet gelince buray kendine ma-

bet olarak semi ve doru olmayan baz yaktrmalarda bulun-

mak suretiyle tm tarihi gerekleri gz ard etmitir.

Bilindii gibi Kabe'nin bugnk misyonu daha nce Ku-

ds'teki Mescidi Aksa'ya aitti. Hz. Muhammed gelince bu kut-

siyeti alp Kabe'ye, kendi memleketine verdi. Byle yaptktan

sonra da, yeni bir ayet geldi: 'Baz beyinsizler diyecekler ki var

olan kbleden (Mescidi Aksa 'dan) hangi nedenle evrildiler, ya-

ni kble niye deiti? Hlbuki dou da bat da Allah'ndr. 'YaniAllah'tan sual edilmez, deitirmise kar koymakitiraz etmek

yoktur eklinde ilgin bir ayettir bu. 2

imdi de sanki byle deil mi? Yllardr hep tartlyor; s-

tanbul'daki Ayasofya'y camiye evirelim mi evirmeyelim mi

diye. u an birok lkede cami olarak bilinen mabetler, aslnda

balangta farkl inanlar tarafndan ina edilmitir; ancak yne-

tim el deitirince bunlar camiye evrilmitir. Gnmzde de i-gal edilen corafyalarn il, ile, ky, da, vadi, rmak vs adlan

deitirilmiyor mu?

Kur'an'n kkeniyle ilgili vereceim bilgiler arasnda Ka-

be'yle alakal nemli baz ipular var; hemen izah edelim. Hz.

Muhammed henz 35 yandayken ve daha peygamberlik fikri

ortalkta yokken, Kabe tamir ediliyor ve o srada Sryanice

yazlm iki kitap/ belge Kabe'nin temelinde ve Makam b-

rahim denilen yerde ele geiyor. Hatta bu tamirat srasnda altn

gm hazineler de kyor ve talan ediliyor. Bu arada talan

edenlerden Dveyk ad nda biri yakalanyor ve eli kesiliyor . Ka-

be 'de hazinelerin olduunu Hz. Muhammed de dile getiriyor. Ta-

bi ki tamirat esnasnda alnanlar hari; daha sonra kendi za-

mannda da bu hazineler orada duruyormu. Mesela ei Aye

yle diyor: "Muhammed bir gn bana, 'nsanlar cahil olma-

sayd ben Kabe iindeki hazineleri kartldm' dedi." Bu, enbata Mslim'de geiyor.3 Anlalan, Hz. Muhammed kendi za

B akara, 14 2.

Mslim, Hac ksm, bab 69, no: 1333.

16


14/355

inannda o hazinelere dokunmam. O halde onlara ne oldu, h-

l duruyorlar m, yoksa birileri mi alm? Bilmiyoruz. Bu olay-

dan da anlald kadaryla, demek ki Kur'an'da geen,

'Hrszlk yapan erkek ve kadnn, yaptklarna karlk Allah 'tan

bir ceza olarak ellerini kesin!'4 ceza ynte mi ok eski; Hz. Mu-

hammed ise, bu gelenee ancak onay vermi oluyor, tanr buyru-

u olarak kabul ediyor ve ona ba eiyor.

slamiyet yayldktan sonra hl Kabe iinde birok ekil (re-

sim, heykel) vard ve onlar arasnda Hz. sa ve annesinin de re-

sim figrleri vard. Hatta bir ara Hz. Muhammed eybe adnda-

ki kiiye, 'Hepsini kboz; ancak Hz. sa ile Meryem 'in resimle-rine dkutvva!' diyor ve onlara dok unul muyo r. 5 Kaynaklarda bu

resimlerin Mekke'nin fethi srasnda Kabe'de durduu ve o sra-

da Muhammed'in, 'Hz. sa ile annesininkinc karmayn!"dedi-

i anlatlyor.

Bunu unun iin yazdm: Bir taraftan Kabe temelinden Sr

yanice belgeler kyor, dier taraftan bugnk kiliselerde oldu-

u gibi Hz. sa ile annesinin resimleriyle Kabe sslenmi durum-

da. Bu aslnda baz eyleri artryor: Demek ki bu mabet, de-

iik inan mensuplar arasnda hep el deitirmi; kim o coraf-

yaya hakim olmusa oray kendi inan merkezi haline getirmi.

Bu bir bakma undan da nemli: Hani Ebrehe gelip Kabe'yi

ykmak islerken o, 'Bbabil Kularn' gnderip onu ve askerleri-

ni yok etmeyi bildiriyor, Kur'an'da 'Fil' suresi nde. Bir taraftan

brakmyor ki Ebrehe gelsin zarar versin; dier taraftan da tarih

boyunca hep deiik batl inanlarn merkezi haline gelmi bir

4 Maidc, 38.

" a) Ezreki,Ahbari Mekke, 1/251. Burada birok rivayet anlatlr,

b) bni li t im. Siyer, Bina UI K bc ksm nd a, . 1/220 24 8.

C) bni shak, Siyer. 1/152 vd.

d) bni Kesir, filBidaye ve'l Nihaye adl eseri, 'Kurey'in Kabe'yi Yeniden

na Etmesi' blmnde, e. 2/370.

e) Kela, 'Eliktifa., 1/163 vd.

1) Halebi, Insa'l uyun. Bina'Ul Kabe ve Hz. Muhammed'in nesebi blmn-

de anlatyor.

g) Salibi, Sbll Hda, 2/231. Kabe ksmnda.

17


15/355

yere tanr da seyirci kalyor. En azndan slami kaynaklarn da

kabul ettii u gereklik var: Hz. Muhammed henz peygamber-

lik iddiasnda bulunmadan nce Kabe'nin iinde 360 put vard.

Peki niye Ebrehe'ye kar sert davranlm; ancak bunlara da gz

yumulmu diye sorulmaz m?

Neyse asl konuya devam edelim:

kan belgeler kimde kald sorusuna gelince; o dnem Mek-

ke'nin ynetimi Hz. Muhammed'in soyuna aitti. Mesela pey-

gamberin dedesi Abdlmuttalib hayatta iken ynetici oydu.

Onun lmnden sonra ynetimi Hz. Ali'nin babas devralyor.

Yani o belgelerin Hz. M uh a m me d ' in eline gemesi konusundaherhangi bir zorluk yoktu. Paramaddiyat olsayd kabul edilme-

yebilirdi. Kald ki ynelim onlarda olunca elbelle kan bu gibi

belgeler de onlarn eline gemitir. Sunacam bilgiler birok s-

lami kaynakla anlatlyor. rnein; en eski tarihiler bni s

hak, bni Iiiam, Salihi gibileri, Kabe tamiri srasnda U bel-

genin ortaya ktn yazyorlar. Herkes gc orannda bu

almada yer alyor. Hz. Muhammed de onlar gibi bu ite yer

alyor, amele gibi alyor. Kendisi de Kabe tamirinde alma-

ya balaynca, amcas Abbas, 'Pciemulm omzuna al ylesine

ta ek; yoksa yara olur!' diyor. H z. M uh a m m ed bir ara ta e-

kerken yere dp baylyor; akl bana gelince, 'Avret yerimi

rtn! 'diye sesleniyor. Bu olay Buhari'de birka yerde ve Ms-

l im'de anlatlyor.6 te bu alma esnasnda biri Kabe'nin teme-

linden, dieri de Makan brahim denilen yerden iki belge/ki-

tap ortaya kyor. Bunlar "Sryanice"olarak yazlan eserler. unot da nemli: O kan kitab okuyan kii daha sonra u ifadeyi

kullanyor: 'Bu belgelerde yazlanlar size tam okuyup alat

saydm bam belaya girerdin diyor. Kim bilir belki de diyecek

6 Bluri:

a) Nama/, blm, bab 8, no: 364.

b ) Hac, bab 4 2 , no : LS 82 .

c) Menakibi Ensar, Bnyan'l Kbc ksmmla, bab 25, no: 3829.

d) Mslim, Hayz ksm, no: 340.

7 Bu aklama, Askalani, El sabe fi temyizis'Sahabc adl yaplnda Esvcd bin

Abd'dan aktaryor.

18


16/355

t i ama bam belaya girer diye sess iz kalmay tercih ediyor. Yok-

sa niye, anlatsam bam belaya girer desin ki !

Mslman yazarlar bu belgelerin iini boaltmak iin eften

pften yorumlar uydurmular ; ancak onlar n bu g ibi a k lama-larnn birer yakt rmauydurma olduu, hem farkl s lami kay-

naklardaki bilgi lerden anlal yor, hem de mantksal olarak bu

y o r u m la r n d o r u o lm a d belli o lu yo r. M esela y le d e n i l iy o r :

O kan kitaplarda yazl ym ki, ben tanr olarak kinat ya-

rattmdan beri buray da kutsal bir mabet olarak yarattm, bu

corafyada yaayanlarn r zk dnyann her yerinden buraya

akar. Bir de, Kabe iindeki hazinelere kimse karmasn diye

tanr bir e jderhay oraya grevlendirmi, Kabe iindeki o hazine-leri tam be yz yl korumu ekl inde mitolojik r ivayetler an-

latl yor. Peki, madem be yz yl boyunca tanr emriyle o ejder-

ha o hazineleri korumu, bu durumda sorulmaz m ki o hazineler

ilerden geldi ve tanr kimler iin korudu, bunlar daha sonra ne ol-

du, kimin el ine geti? nk az nce de hadis sundum ki, Hz.

M u h a m m e d k e n d i z a m a n n d a o h a z i n e l e r e d o k u n m a m . O n u n

iin diyorum; madem yleyse tanr onlar kimler iin korumuve o a ltn lara ne o lm u t u r ?

u bir gerek k i , Hz. Muhammed dneminde o corafyada

hem yerel inanlar vard, hem de Mecusilik, Hristiyanlk ve Ya-

hudi l ik yaygnd . Mesela Rabia, Gassan, Kudaa, Tel ibe, Cza

me gibi birok kabile Hrist iyan'd. Temim oullar Mecusi idi.

Hz. Muhammed' in, s lamiyet ' i kabul e ts in d iye kendis ine 100

deve verdii A'kra' bin Habis Mecusi idi. Himyer, Beni Kenane,

Beni Hars ve Kinde tarafndakiler ise Yahudi idi. 8 Tabi ki o d-

nem iin politiksiyasi adan en gl olanlar Yahdilcrdi. Hz.

M u h a m m e d Buhari ve Mslim'e a l nan bir hadis inde, Yahudi-

lerden lek on kii beni kabul etseydi, tm Yahudiler inanrd di-

yor. Yani, onlar alt e t m e n i n ok z o r o ld u u n u belirtiyor.

8

a) Ibii Kuteybe, elMearif, s. 339.b) Canz. Kitabl Hcycvan, 7/2 Ki

9 Buhari , Mcnakib i Ensar, Hz. Mu h a mme d' e gele n Yahudiler bal allnda.

B ab 52 , n o : 3941. Msl im, Stati Mnal'kin, n o : 2793.

19


17/355

Hz. Muhammed projesini olutururken, en ok onlarn ki-

tabndan (Tevrat'tan) yararlanyor. ncil 'de, peygamber diye bi-

linen o eski srail oullarnn hikyeleri anlatlmyor. O yzden

Muhammed en ok Tevrat'tan yararlanm. Bir taraftan kitap-

larndan yararlanyor, dier taraftan onlar azl dman olarak

ilan ediyor. Bu da iin bir baka yn.

zzet Derveze unlar aktaryor: MekkeHicaz Araplar, ba-

ta am ve Yemen olmak zere deiik evre lkelerine ticaret gi-

bi nedenlerle gidip gelirlerdi ve bunun sonucu olarak da Yahudi-

lik, Hristiyanlk ve dier dinler hakknda fazla malumata sahip

olmulard. Hatla bir ksm Hristiyan, bir ksm da Yahudilik di-

nini kabul etmiti. yle ki bu dinlerin mezheplerini ve tartmal

tarlmasz konularn ok iyi bilirlerdi. Derveze 'nin anlatmakisledii u: O zaman bu dini hikyeleri bilen birok insan Mek-

ke ehrinde yayordu. Bunu, "SiyerJ Nebi"adl yaptnda bir

balk altnda anlatrken, bi r baka kaynanda da bu konuda da-

ha teferruatl malumat verdiini de ekliyor. 1 0

Kur'an'n kkenine k tutacak bilgiler olduundan ve insan-

lar, 'te Muhammed, kendi bilgilerini benzer kanallardan

salyor'demesinler diye, slami kaynaklarda bu Kabe onarm

srasnda ele geen o yazl belgelerin ierii hakknda gerek

anlamda (birka mitolojik madde dnda) bilgi verilmemi; bu-

nu az nce de belirttim. Hatta kan o Sryanice belgeler ne ol-

du sorusuna aklk da yok. Belgelerden yararlandktan sonra

onlar imha ettikleri kesin. Ama slami kaynaklarda Kabe teme-

linden kan o belgelerin Sryanice olduu yazlyor. Bu tespiti-

miz imdilik dursun.

b) Zeyd bin Sabit'in Sryanice renmesi

Hz. Muhammed Medine'ye hicretinin ilk yllarnda Yahudi

asll Zeyd bin Sabit'e, 'Bana Sryanice yazargelir. Ben, Yahu

zzet Derveze, Sireti Nebi, 1/327 ve sonras. Szn etlii dier kitab ise,

Asr i Nebi ve Bi et l Ka ble' l Bi ' se ya ni Hz . Mu h a mme d ' i n za ma n ve peyga m-

ber li kten nceki e vresi .

20


18/355

dilerin, bakalarnn srlarm bilmelerini istemiyorum. Onun iin

sen gel de bu Sryaniceyi ren, bana lazmsn' diyor. Zeyd,

'Ksa bir zamanda, 2 hafta iinde ben bu dili rendim: Hem ge-

len mektuplar okuyabiliyordum, hem de sahiplerine yant verebi-liyordum' diye anlatyor. Bi r kere yabanc bir dili iki hafta gibi

ksa bir srede renmek, hele Zeyd'in dedii gibi diplomatik d-

zeydeki yazlar zmek ve onlara yazl olarak yant vermek d-

zeyinde gelitirmek hi de mmkn deildir. Burada gerek d

bir aklamann olduu kesin; ancak nemli olan Hz. Muham-

med'in Sryanice renmek iin Zeyd'c verdii grevdir. 1 1

Buradan u ortaya kyor: Hatice tccarzengin bir kadn;onun eline deiik yerlerden mutlaka baka belgeler de gemi-

tir. Varaka hayatta olduu srece Muhammed, Hatice ve Varaka,

Hatice'nin evinde hem bu belgeler, hem de dier birok dinler

konusunda almalar yrtm; Hatice'nin evini adeta karargh

gibi kullanmlardr. (Varaka olayn az sonra anlatacam.) Da-

ha sonra Varaka vefat edince, kalan yerden bu belgelerden anla-

yan birinin devam etmesi lazmd. te bu konuda da Zeyd gibi

zeki ve yetim birinin ayarlanmas en uygun olanyd. Nitekim

Zeyd bu grevi gzelce yerine getiriyor. Tabi ki Varaka'nn l-

myle Medine'ye gei ve bu arada Zeyd'i ayarlama arasnda bi-

raz zaman var. Ben, ille de Varaka'nn boluunu Zeyd hemen

kapatmtrdemiyorum. Ama Zeyd, Medine dnemi iin nemli

bir elemandr. Yoksa Varaka gibi konulara vakf birok uzman

vard Mek ke 'd e . Bunlar baka kaynamda detaylca iledim.

Burada da benzer bilgiler sunacam.1 2

slami kaynaklarda deniliyor ki, Zeyd bu Sryanice dilini o

zamanlar Medine'deki Sryanice medreselerinde renmi. 1 3

Peki, o zamanki Medine'de bu kadar aktif Sryanice medreseler

11 a) bni S a ' d ,Tabakat, 2 / 4 3 0 .

b) Hindi, Kenz, no: 3705737060'a kadar.

c) Ebu Davud, Snen. lim1. bab.

d) bni Ebi Davud, Mesahif, Ccm'ul Kur'an ksmnda, 1/143.e) Belazuri, FtuhI Buldan, s. 663.

12 Kur 'a n' n Kkeni adl a l ma m, h eme n ilk balarda.

13 Hindi, KenzI Unma l, no: 37 05 7. Fedai l, Ze yd b. Sa bit ks mnda .

21


19/355

mi vard? Yoksa Zeyd daha nce mi bu dili biliyordu; bilmise

nerede renmiti'. ' Yoksa oralar bir ara Sryanilerin hkimiyeti-

ne mi gemiti?

Hz. Muhammed iin u avantaj da vard: O zamann Yahudi-leri Tevrat' kendi dilleriyle okur, Arapa olarak Mslmanlara

anlatrlard. Bu, zaten Diyanete tercme edilen Tecridi Sarih'ic

de anlatlyor. 1 4 zzet Derveze'nin de belirttii gibi inanlar o

kadar i ie girmiti ki, birbirlerinden etkilenmemesi, yararlan-

mamas mmkn deildi.

O dnemdeki Ortadou'da rfdet ve inanlarn birbirlerini

nasl etkiledikleri konusunda somut bir rnek vermekte yarar

var: Hz. Muhammed Me dine ' ye gemeyene kadar Medine halk

iki bayrama inanr, onlar kutlard. Bunlarn adlar da her yl 21

Mart'ta kullanan 'Nevroz'bayramyla yine o zaman Mezopotam-

ya halklar taralndan her yl 22 Eyll 'de kutlanan 'Mihri

can/Mihriban' bay ram yd ve Medi neli lcr de bunlar kutla rd,

yani bu iki bayramn k yeri oras olmad halde, oralara ka-

dar yaylmt ve o halklar tarafndan kutlanrd. 1 5 O dnem tek-

noloji gelimemiti ama iletiim bir ekilde salanabiliyordu.Zeyd'le ilgili u nemli notu yazmakta yarar var: Hz. Mu-

hammed Medine'ye gelince halk kendisini karlyor. O zaman

Zeyd b. Sabit de karlayanlar arasndadr. Zeyd'in, 'Ben o za-

man 11 yandaydm'eklinde ak lama s var. 1 6

Zeyd anlatyor: Karlamaya gelenler o srada Hz. Muham

med'e, 'Bu ocuk/ yani Zeyd sana gelen Kur'an surelerinden

17sini okuyabiliyor' deyince, ben Muhammed'in yannda onlar

okumaya baladm, kendisi beni dinledi ve hayretler iinde kald}1

1 4 Tecridi Sarili, Diy an et ter cmesi no: 1679. Buhari , Tcf si s hol m, bab 11,

no: 4485 ve Tevhid, no: 7542.

Diyanetin tercmesi Tecridi Sarih no: 513'n erhi, cilt 3/ 157. Ebu Da-

v ud'un Trke tercmesi 1/675. Burada h em Nev r oz, h em de Mi h r ican isiml er i var.

Prof. brahim Cana n. Ktbi Si lle tercmesi 13/ 133 .. .

^ Kenz'l Ummal. no: 37055 hadis, Fedaii ksm, Zeyd b. Sabit blm. Zc

hebi, Sireti A'lem, Zeyd b. Sabit ksmnda.

*^ a) Tirnizi, stizan, no: 2934.

b) Be lazu r i , Ftuhl Bu lda n, s. 673 .

2 2


20/355

Bir kere Hz. Muhammed henz Medine'ye gemeden o ufak

ocuun Kur'an'dan bu kadar sure ezberlemesi akldan uzak bir

eydir. nk en bataZehebi gibi bir slam dnr, Hz. Mu-

hammed Medine'ye gelince Zeyd Ii yandayd ve yeni Msl-

man olduli diyor. Peki , bu du ru md a 17 sureyi ne za ma n ren-

miti? Burada benim anladm u: Kur'an'da peygamber diye

geen ve olaylar Tevrat'tan alnan YusufZleyha, AdemHav

va, brahimoullar shak ve smail, Nuh, Lt ve birounun hi-

kyelerini ocuk babalarndan renmi ve bu karlamada bun-

lar anlatm olabilir. Ancak tabi ki slam tarihileri bunu abartp

Kur'an ayetleri eklinde deerlendirmi olabilirler. Bunun ger-ekle ilgisi yok. nk dediim gibi Zeyd hem 11 yanda bir

ocuk, hem Yahudi bir aileden gelme, hem de ondan nce sla-

miyet oraya daha girmemiti. Ferdi dzeyde Mslman olmu

olanlar olabilir; ancak bu denli kkl bir tedrisat henz sz ko-

nusu deildi. Hz. Muhammed 450 km uzaktaki Mekke'den Me-

dine'ye yeni geliyordu ve halk onu karlamaya gidiyordu. Yani

bir kere o ana kadar koullar Kur 'an ' n ezberlenmesi iin uygundeildi Medine'de. Dier yandan zaten yazl ayet diye bir ey

yoktu Muhammed zamannda. Sadece szl olarak bir eyler an-

latlyordu. Fikirlerini yazya dkelim dncesi ancak halife

Ebubekir zamannda ortaya atlyor. Zaten bu almamda

arlkl olarak bunlar anlatacam.

Zeyd'in babas, Hz. Muhammed Medine'ye hicret etmeden

56 yl nce meydana gelen "Buas"harbinde ldrlmt. Busava Medine'de yaayan Evs ve Hazrec kabileleri arasnda ya-

anmt. Bu atmada nerdeyse yallardan hemen hemen hi

kimse kalmam; ou ldrlmt. Zaten Muhammed'in ko-

layca Medine'ye yerleip taban bulmasnn en nemli nedeni,

Medine'de yaayanlar arasndaki i ekimeler, kavgalard. Yani

bir bakma halk, aman ne olur bir yabanc gelsin de ynetimi ele

alsn, bundan daha iyidir, demek durumuna gelmiti. Bu, Hz.Muhammed iin nemli bir avantajd.

Siyeri A'lem, Zeyd bin Sabit ksmnda.

23


21/355

Zeyd, az ok Yahudi inanlarn biliyordu. Hele Sryaniceyi

rendii/veya daha nce bildii iin Muhammed'in yannda da-

ha da popler oluyordu; tam da Muhammed'in iine yarar bir ki-

iydi. Ayrca hem mer kendi halifelii dneminde 23 kez onuMedine'de kendi yerine vekil tayin ediyor, hem de halife Osman.

bni Esir, 'Zeyd halife Osma n' severdi, ondan yanayd' diyor.

Dorudur. nk Osman Kur'an'n bir araya getirilmesi veya

oluturulmas iin onu komisyon bakan yapmsa (ki

yapmtr) ve ilerde Zeyd konusunda deineceim gibi ona eko-

nomik imknlar saladysa elbette ki Zeyd onu sever. 1 9

Hz. Muhammed Medine'ye geite Zeyd'in yeteneklerini g-

rnce onu yanna alr, kendine ktip yapar ve gitgide Zeyd'in

yldz parlamaya balar. Bugn mevcut bulunan Kur'an nsha-

lar Zeyd'in bakanlk ettii komisyonun rndr.

branice o zaman halk arasnda yaygnd. Az nce de belirtil-

dii gibi, Yahudiler bir ynyle de Tevrat' Arapaya evirip bu

yntemle dinlerini insanlara ulatrmaya alrlard. Yani Tevrat

bi lgi si halk czdinde adeta ezberlenmiti. Hele iindeki hikye-

ler ok fazla merak uyandrd iin daha da cazip geliyordu in-sanlara: YusufZleyha, demHavva, SleymanBelks vs.

Halk ncil'e de yabanc deildi; bu konuda da sknt yoktu. r-

nein; Hatice'nin amcaolu Varaka, ncil'in hem Arapa olarak,

hem de branice evirilerini yapp kitap halinde yazard. Ksa-

cas, o zaman isteyen kii hem Tevrat, hem de ncil'den kolayca

yararlanabiliyordu.

O zamann hikayecileri mehurdu. Mesela Temimdari,

Kur'an ve Tevrat'ta anlatlan hikyeleri camilerde anlatyordu.bni ebbe (173262) "Medine Tarihi" adl yaptnda bu gibi

hikayecilerden ok sz eder. Bir eserinde, bu eski inanlar Cu-

ma gnleri camide halka anlatsn diye, hem halife mer, hem de

halife Osman Temimdari 'ye izin vermilerdi, diye yazyor.2 0

l y a) Buhari, Bed'l Halk, Hz. Ay e'd en ri va yetle.. . Mika t'l Mesa bi h, no: 155.

b) Hindi, Kenzl Um ma l , no: 3 70 55 3 7 060 .

e) Ebu Davud, lim ksmnda, hemen bataki hadislerde, no: 3645.

d) bni Esir, sdtil Gab e, Ze yd b. Sab it md, no : 1824 .

2 0 bni ebbe, Ta ri hi Medi ne, s. 1/11.

24


22/355

Burada Hz. Muhammed'in elinde bulunan Sryanice belge-

lerle Zeyd'in bu dili renmesi olay arasnda bir ba kurmak ih-

timal dahilindedir. Yani Muhammed, bu gibi gizli belgeleri z-

mek, onlardan yararlanmak iin Zeyd'e, 'Bu dili ren bana

lazmsn' diye grev vermitir. Yoksa o gnlerde hangi devlet

Sryanice konuurdu ki bu dilde Muhammed'le mektuplasn?

Bir kere byle bir iddia tarihi gereklere terstir. Zeyd bin Sabil'e

Sryanice yazy renme teklifi Medine dneminin 4. ylna

denk geliyor ki, o zaman kendisi henz 15 yalarnda. unu bir

daha belirtmekte yarar var: Hz. Muhammed Medine'ye g etti-

i srada Medine'de yaayan Evs ve Hazrec kabilelerinden Arap-a okuyup yazanlar ok azd. slamiyet'in ilk yllarnda bu say

on kiiyi gemiyordu. Hatta bu on kiinin isimleri kaynaklarda

anlatlyor.2 1 Bu du ru md a 11 ya nda ki Ze yd 'i n Arapay iyi bil-

me olasl ortadan kalkm oluyor.

Deniliyor ki, Zeyd Muhammcd'i karlamaya geldiinde

Kur'an'dan on yedi sureyi ezbere biliyormu. slamiyet'ten n-

ce Medine'deki Arapann durumu bu iken ve henz dini faali-yet de Medine 'de yok iken Zeyd nasl Arapay renip bu ka-

dar sureyi ezberleyebildi? Bunun abart olduu kesin. Bir de iler-

de bahsedeceim gibi, Zeyd Yahudi bir babadan yetim kalmt.

Yahudilerin ne kadar kltrlerine bal olduklar bilinen bir ger-

ektir. Bunu Hz. Muhammed de dile getirmiti: On Yahudi beni

kabul etseydi tm Yahudiler bana inanrd, diyordu. te Zeyd'in

Yahudi bir ailenin ocuu olmas, onun Arapay ve hele bu ka-dar iyi Kur'an' bilmesi daha da zorlar. Zeyd'in Sryanice

renmesiyle ilgili verdiim bilgiler imdilik burada dursun;

baln sonuna doru hepsini bir noktada birletireceim.

21 Belazu ri , Ftuhl Buld an' n son ayi ala r nda, s. 673 ' te .unlar gei yor :

Sa'd b. Ubade, Mnzir b. Amr, bey b. Ka'b, Zeyd b. Sabit, Rab'i' b. Malik, seyd

b, udeyr, M'a n b. Adi yy, Bei r b. S a 'd, S a ' d b. Ra bi ', Ev s b. Ha v el l i , Abdul la h b.

bey Arapa biliyorlard diye belirtiliyor.

25


23/355

c) Halife mer'in Dndrc Aklamalar

Az nceki belgelere (Kabe temelinden kan Sryanice yaz la-

ra) paralel olarak Kur'an'n olumasna k tutacak farkl bazipularn halife mer'den verelim. Baka kaynaklarmda

mer'in Hz. Muhanmcd'c kar ne kadar etkili olduunu, Hz.

Muhammed'in onun ou fikirlerine ne kadar deer verdiini r-

neklerle izah etmitim. Burada ise mer'den farkl baz bilgiler

sunacam. Bunu anlatrken, bilinsin ki o zaman her taraf belge-

lerle doluydu. Yazl belgelerden ziyade; halk szl olarak zaten

eski dinler hakknda malumat sahibiydi. Bugn Mslmanlardan

da okuyan olsun, okumayan olsun sorulsa, herkes zekt, hac,

namaz, oru... yani bu temel bilgiler hakknda bir eyler bilmek-

tedir. O zaman da byleydi. Kald ki daha nce de belirtildii gibi

ayrca yazl belgelerde vard ve onlara kolayca lalabilinirdi.

Halife mer bir gn birinin yanndan geerken, adamn bir

kitap okuduunu (Tevrat'tan blmler) duyuyor. mer yaklak

bir saat adamn okuduklarn dinliyor ve ok etkileniyor. Bu ara-

da adama sorar, bundan bana da yazar msn, diye. Adam olum-lu yant verir, mer pazara giderek bir deri paras alr (o zaman

kt yoktu; yaz iin deri gibi malzemeler kullanlyordu) ve

adamn yanna gelir. Adam derinin her iki yzne o kitaptan

yazp m e r ' e veri r. m e r ' i n ii bitince doruca Hz. Muham-

med'in yanma gidip o yazlar okumaya balar. O kendine gre

iyi bir i yaptn sanr. Ama Muhammed ylesine bozulur ki,

orda bulunanlardan biri mer'e, 'Sen ne okudun; baksana II/..

Muhammed'in yz ne kadar kpkrmz oldu, bozuldu,!'der.Sz, deri paralan zerine yazlardan almken burada Mu

hammed'den asrlar nce yaam olan ve felsefesi tm kutsal

dinlere k tutan Zerdt'n kitab Avesta'mn o zaman zerineyazld malzeme hatrma geldi. Avesta'y 12 bin kz derisi

zerine yazyorlar o zaman. Byk skender Mezopotamya'y

istila edince bunlardan, ele geirdii yaklak 17 ciltlik ksmn

yakyor. u an var olan Avesta'y, o zaman bu istila nedeniyleHindistan'a kaanlar beraberlerinde gtrp kurtaryorlar. 2 2

Av es ta , Esat Ayata , s. 1 1 . 3 . bask , Kora yay., 20 11 st.

26


24/355

Evet; insanlk ok eski; hayat Hz. Muhammed'le balamyor.

Ayn konuda halife me r 'de n farkl bi r olay daha anlatalm:

merbir gn Hz. Muhammed'e gelerek, 'Beni KureyzaYahudi

rindenbir dostum bana Tevrat'tanbir blm yazp verdi, sanasunabilir miyim'?' deyince, Hz. Muhammed ok bozulur. O sra-

da Abdullah adnda bir sahabi mer'e, 'Allah senden akl alm

m; baksana Muhammcd ne kadar bozuldu', der. Sonuta mer

zr dilercesine, 'Yemin olsun ki ben Allah'a inanrm, seni de

hak peygamber bilirim, dinim de slam'dr' aklamasnda bulu-

nur. O arada Hz. Muhammcd, ayet 'Musa u an hayatta olsa ve

siz beni deil onu tercih ederseniz,, ne ben sizin peygamberini-

zim, ne de siz benim mmetim' ifadesini kullanr. 2 3

Bir gn adamn biri halife mer'e, 'Yaptmz basknlarda

ehirleri ele geirirken ilgin bir kitap elimize geti. Bu kitapta

ok nemli yazlar var' deyince, mer o adam krbalyor:

'Kur'an dnda baka kaynaklar kurcalamayn' diyor. Yine bir

gn mer duyuyor ki, adamn birinde Tevrat'tan Dantel blm

varm. Hemen onu aryor ve cezalandrmak isliyor. Adam

ona, 'Bana karma, ben bunu imha ederim' deyince, mer ken-disini serbest brakyor. 2 4

23 a)A. Rezzak, MuSannaf,nb: 10163 10164.l) bui Kesir, Kendi tefsiri, Ali imn suresi. H2. ayel. Ve Yusuf:suresi, 3. ayel

klamasnda.

e) Syuli , kendi tefsiri 'Diirrl Mens ur '. Yusuf sures i 13 ile Ali ninin sure-

ni H2. ayetin aklama ksmnda.

l) Mezhep lideri Ahmet b. 1 lanbcl de hunu. hadisii Abdllal bin Sahil ksmndalemi.

i c) Heyse mi, Mce ne ' u Zevaicl. no: 805KIO. "Pe yga mbe re kar ki mse ye s z

yok!" blmnde.

f) Ayrca halife mer' in bir Yahudidcn alp Muhammed'e gelinlii yazlarla

h'il detayl aklamalar ve kaynaklar. Dr. Muhammcd b, Abdullah elMes'ari'nin

l 11 ald Kitabu Mulasebelil dkkan adl eserinde gemekledir.

g) Hindi, Kcnz'l Unal. no: 1625. 1628 ve 1632. Burada ayrca ASkari'nin

'Mevaiz' adl yaptnda; bni Drcys'in ise. 'Fcdaili Kur'a'da bunu yazdklarn

nliyor.h) llercvi. Zemml kelam. 3/94. no: 590 ve 591.

24 a) Hindi, Kenz, no: 1632.

h) A. Rezza k, Musa nna! ', no: 10166.

27


25/355

Benzer bir olay da yle: Hz. Muhammed'in elerinden Hai'sa

(ki ayn zamanda halife mer'in kz) bir deri parasn Hz. Mu

hammed'e getiriyor. zerinde Tevrat'ta anlatlan biimiyle Hz.

Yusuf olay yaz lym . Hafta o yazlar Hz. Muhammed'e oku-

yunca, onun morali bozuluyor ve unu diyor: 'Eer u m Yusuf

mezardan kalksa ve siz de onu bana tevih ederseniz, bilin ki da-

lalete dm olacaksnz.' Hafsa'nn bu hadisi birok slami kay-

nakta anlatlmaktadr.2 5 Bellidir ki, mer o kadar Yahudi inan-

laryla ili dlym ve getirdii belgeler o kadar okmu ki, artk

bir taraftan da onun kz Hafsa Hz. Muhamme d' e get ir ir olmu.

Tevrat kltr o dnem Hicaz blgesinde ok yaylmt.Ebu Hreyre, 'Yahudiler Tevrat ' Arapaya tercme edip Ms-

lmanlara anlatrd''diyor, yle ki, halife mer'in de dedii gi-

bi bu inan her tarafta kendini gsteriyordu. 2 6 lk bala mer de

bu belgeler i Mu ha mme d' e getiriyordu; ancak Muhammed' i n ko-

nuya bakn anlaynca, kendisi deiiyor ve belge bulunduran

kiileri cezalandrmaya balyor.

Halit b. Arfete anlalyor: Bir gn mer'in yanndaydm;

adamn biri geldi. Kendisi Sus blgesinden Abdi Kays denilen

kabileye balyd. mer ondan sordu: 'Falanca kii deil mi-

sin?" diye. Adam, 'Evet' dedi. mer balad bastonla onu dv-

meye. Adam sordu: 'Suum ne ya mer?'Bu arada mer Yusuf

suresinin bandan ilk ayeti okudu, daha sonra adam da oku-

du. mer yine balad dvmeye ve ona baston vurdu: 'Sen

ayet okudun, buyurun sana sopa' dedi. Adam yine sordu, .sa-

cm ne diye. mer, 'Sen Daniel'in kitabn bulunduruyorsun',dedi. Adam, 'Peki ne yapmam gerekiyor?', diye sordu. mer,

'Onu imha edeceksin, ondan hibir iz brakmayacaksn' dedi ve

gerekesini de belirtti: Ben de senin gibi bir ara ehli kitabn kay

a a) A. Rezza k, Musa nnaf, no: 101 65, c. 6/113 ve 11/110, no: 20 06 1.

b) Be yhaki , uabl man, 7/17 5, no : 4 84 0.

c) Herevi, Zemml Kelam, 3/97, no: 592.

2 6 a) Beyhaki, uabl man, 7/175, no: 4842. Bu hadisin Buhari'de Tefsir, ti

sam ve Tevhit blmlerinde getiini de yazyor.

b) Buhari, Tefsi r, Ba ka r a sures i , 13 6. aye t ba l a m nda, no: 4 2 1 5 , Buhari, tisam

no: 6928, Buhari, Tevhid, no: 7103.

28


26/355

Haklarndan kopya yapp Hz. Muhammed'e gtryordum. Ken-

disi benden, 'Bu da ne ya mer?'diye sordu. Ben de dedim ki,

bunlar Tevrat'tm baz kopyalardr; getirdim ki okuyalm, bunlar-

dan istifade edelim, bilgimizi artralm. O srada baktm ki yz

kpkrmz olmu, ok bozulduunu anladm. Artk namaz vak-

tiydi, ezan okundu. Crmicle herkes onun suratna baknca ok

kzgn olduunu anlad. Bunun zerine ona yaklap 'Hayrdr,

bir yere baskn m var, sava m var?' diye sordular. O da bu olup

bitenlere kar bi r aklama yapt. le bu yzden ben K ur ' a n

dnda herhangi bir belge bulsam kabul etmem diyor. Ar-

kasndan da uzunca bir aklama yapyor.2 7

mer'in szn ettii Daniel, Tevrat'ta geiyor (s. 840855)

ve orada ona ayrca 15 sayfalk da yer veriliyor, srail oul-

larndan nemli bir isim ve Babil kral Nebukadnesar Kuds'

ele geirip Yahudileri Babil'e srdnde, o da ilerinde vardr

ve o srgn hayatnda Mezopotamya 'ya yerleen Zerdt inan-

larn renip Yahudi kltrnn deiimi noktasnda nemli

katks olan bir isimdir.

Var olan bilgilere bakldnda, aslnda mer ' in bu konuda

birka kez Tevrat ' la ilgili belge ve bilgiler getirdii kesin. me r

zaten hep Yahudilerle yakn iliki iindeydi; bunu kendisi de

uzunca bir hadiste anlatyor! Ben de Yahudilerin dini ayinlerine

katlyordum. Bir ara bana dediler ki, ashab arasnda en ok seni

severiz. nk sen bize ilgi duyar, aramza girersin. Gitmemin

nedeni de, bakyordum ki Tevrat'la Kur'an ayn eyleri syl-

yorlar, bu yzden giderdim, diyor. 2 8 mer'in bu Tevrat kltr-ne sempatisi halifelii zamannda da devam ediyor. Mesela

Ka'bu'lAhbar mehurdur. Kendisi aslen Yemenlidir. Hz. Mu

lamned zamannda vard; ancak Ebubekir veya Osman za-

mannda Mslman olur. Tabi ki o da nasl olmusa. nk Hz.

Muhammed'in lmnden sonra tm blgelerde Mslmanlar

dini terk edince, Ebubekir onlara kar sava ayor ve Msl

Heyse mi, Mecme uz Zev ai d, no: X57. Sel ef denilen gemi le re uyma

ksmnda. I. cill.

28 Kenz, Tefsir blm. Bakara suresi no: 4222.

2 9


27/355

manlar bir daha toparlanyorlar. te Ka'b da bu korkunun sonu-

cu slamiyet'i benimseyenlerden biri. Neyse konu bu deil.

mer artk halifedir. Bir gn Ka'b onun hakknda; 'Biliyor mu-

sun Tevrat'ta unlar yazlyd: Bir gn gelecek, salil/temiz birkul srail oullarna bal memleketleri fethedecek (Hani mer

Kuds' alm, adam buna iaret ediyor. Aslnda Tevrat'la byle

bir bilgi zaten sz konusu deil. Adam bilerek m e r ' e yaranmak

iin yapyor. Tabi ki onun bu abartl szleri hele loplum iinde

olunca mer'in daha da houna gidiyor). 'O insan Mslman-

lara efkatli, kfirlere kar da ok serttir. Ayrca ok effaf biri-

dir: i ve d, sz ile eylemi hep ayndr. Onun yannda torpil

yoktur. Yabancakraba hep ayndr. Ona bal olanlar gece iba-

detle meguller, gndz de dmana kar aslan kesilirler; ancak

birbirlerini sever sayarlar...' eklinde szler syleyerek mer'i

Tevrat'a yerletiriyor. te benzer szlerinden dolay mer onun-

la ok ilgileniyor. Kaynaklarda halife mer'le Ka'b'n hikyele-

ri ok anlatlyor.

Bir gn mer ona, 'Ey Ka'b. bizi Allah'n azabyla korkut!"

diyor. Ka'b balyor anlatmaya: 'Ey mer, biliyor musun; kya-met gn insanolunun 70 peygamber kadar iyilikleri varsa yine

Allah'a kar borludur ' deyince, me r baylyor. Bir ara

aydnca, 'Ey Ka'b, bizi korkutmaya/uyarmaya devam el!" diyor.

Bu sefer Ka'b, 'Cehennem atei o kadar keskindir ki, tek bir

kvlcm yeryzne alsa, btn insanlarn beyni yanar' diyor.

O srada korkudan mer bir daha baylyor. 2 9 Yani Ka'b hikye-

lerde, hurafeler konusunda uzman biri, zaten tarihte bunlarlamehurdur. te s lam i kaynaklardaki ou hikye, mitolojik bil-

gi bu gibi kiilerin rnleridir. Ksacas, mer'in Yahudilerle

ilikisi onun halifelii dneminde de hep devam etmitir.

nl Kur'an yorumcusu Fahrettin erRazi kendi tefsirinde,

Nahl suresi 103. aye tte , "Bazlar, 'Hz. Muhammed'i peygam-

berlie iten, tevik eden aslnda Hatice 'nin kendisidir' diyor-

lard"eklinde bir rivayet ekliyor. Aslnda en doru olan budur.

nk Hatice o gnk artlara gre bilgi bakmndan doluydu.

bni Asakir, Tarihi Dmak, 50/162166. no: 5617.

30


28/355

Ayrca Varakaadndabil ge bir kiivard onun yannda.bni Hiam,buadambilgiba

almt, din olarak da Hristiyan'd, bunu ok iyi biliyordu.

Ayrca Yahudilikte de bilgisi fazlayd,30 diyor. u da var ki, Ha-

tice'nin mal, tm Kureylilerin malndan da fazlayd ve Mu

hammed de onun iisi olarak am tarafna gelip Hatice adna ti-

caret yapyordu. Bu sre iinde birka kez de rahip Bahira ile g-

rm, bu gibi konularda ondan da bilgi almt. Hatla kitaplar-

da u da var: Gya Hz. Muhammed, 'Cebrail bana vahiy getir-

di' dedii zaman Ha lice bizzat am' a Bah ira 'ya gidip soruyor:

'Muhammed bu gibi eyleri anlatyor, fikrin nedir?' diye. Hati-

ce, aslen Nineval (Musullu) olan ve birok kitap sahibi olanHristiyan Addas'a da urayp soruyor. 31 Bahira Hatice'ye, 'Mj-

deler olsun size! eytan Cebrail klna giremez. Madem yley-

se dorudur, ein peygamberdir' diyor. Belli ki Hatice bu iki in-

san ve daha nice benzerlerini ok iyi tanyormu. Konumu itiba-

riylebu gayet doal. nko byk birtccardve her kesim-

den mterileri vard.' Bunlara gidiinin nedeni aslnda Muham-

med'in durumunu sormak deil; (ersine onlardan bilgi alp Mu-

hammed'e aktarmakt.

Konuya ilikin ilgin bir rnek verelim; hem de gvenilir ve

en eski slam tarihileri bni Hiam (h. 213. ) ve bni s

hak ' tan (h. 151. ) : I z. M uh am me d he n z bana gelenler i z-

meden, neyin nesi olduunu bilmeden konuyu Hatice'ye ayor:

Biri benimle konuuyor, Cebrail'im diyor. Sence bu ne olabi-

lir?' diye fikrini almak istiyor. Hatice ona, 'Bir gn sana gelirsebana bilgi ver' diyor. Bu arada Cebrail geliyor ve Hz . Muham-

med Hatice'ye, 'te geldi, u an yanmzdadr' diyor. Hatice,

'Peki o zaman kalk, sol dizim zerinde otur' diyor. Muhammed

oturunca Hatice soruyor: 'Cebrail hl burada m?' O, 'Evet'

yantn ver iyor. 'Peki, ka lk bu sefer sa dizim zerinde otur ' di

3 0

a) bni shak, Siyer, s. 163.b) Nmcyr i , Ni h a yef i i ] Er eb, 16 /122 .

*' a) Halebi . insanl Uyun , Vahyin bola mas ks mnda. 1/493.

10 Nveyri, Nihayc'l Ereb. 16/122.

31


29/355

yor. Muhammed onu da yapyor ve Hatice yine soruyor: 'Cebra-

il hl burada m?' Kendisi de 'Evet hl burada' diyor. Bu kez,

'Kalk kucamda otur' diyor. Muhammed onu da yapyor ve

Cebrail yine orda, gitmiyor. Son kez Hatice, 'Bu sefer benbasm ayorum' diyor ve a yor. Bundan sonra yine soruyor:

'Hl burada m?' O da 'Hayr; kt!' diyor. Bunun zerine Ha-

tice Muhammed'e, 'Sebat gster, dayan; o Cebrail'dir, sen de

peygambersin. nk Cebrail ba ak kadnlara bakmyor, on-

larn yannda durmuyor' diyor. 3 2 in mitolojik yan bir tarafa;

demek ki onun peygamber olup olmadn test eden, bu konuda

uzman olan Hatice'ymi.

Kadn ksm Kur'an'da bir hitir; ama bu olayda bakyoruz

Hatice baaktrdr ve Muhammed'in peygamber olup ol-

madn kendisi test ediyor. Bir de Muhammed Hatice'nin sa

dizi, sol dizi zerine oturuyor, daha sonra onun kucanda oturu-

yor. Cebrail bunu ayp grmyor, oradan gitmiyor; ancak Halice

ban anca, sanki harama bulamayaym diyerek oray terk

ediyor ve ba ak bir kadna bakmad iin, Cebrail diye kabul

ediliyor Barts, demek Cebrail iin bu kadar nemliymi!Evci; bunlar nemli kiiler anlatyor. lerinde tarihi, tefsir sa-

hibi Taberi de var ve bunlar bunu anlatrken de zevkle an-

latmlar; byle samalk olur mu, bunlar yanltr gibi bir yo-

rumda da bulunmamlar.

Hz. Muhammed bu kadar maln ahveriini yaptna gre,

mantksal olarak onun okuryazar olmad dnlemez. Bir ke-

re okuryazar olmasayd Hatice o byk servetini ona teslim edip,gtr am taraflarnda sat, demezdi. 3 3 Bir de unu dnmek

lazm: Muhammed'in dedesi A. Multalip vefat edince, Muham-

med'in amcas Ebu Talip onun velayetini stlenmitir ve hatta

riski gze alarak onu inanmayanlardan korumutur. Yani Ebu Ta

32 a) bni sh ak, Si yer . 1/270 bni s ha k'tan da alr burada.

b) N vey r i , Ni haye t' UI Ereb, 16 /1 25 .

c) Taberi, Tarih, 2/303.

d) Muhammed Sahih, Bahs' n Ccdid an'il Kur'an, s. 33 .

33A. Rezz ak Nevt'el, Mu h a mme d Resu len, Ncb i yyc n, s. 97.

32


30/355

lip Muhammed'i ok seviyordu; bir kere bunda itiraz yok. Hatta

kimileri, yetim kald iin onu kendi oullar Ali ve Cafer'den

de ok seviyordu, diye rivayetler aktarmlar. 3 4 Peki, o zaman ni-

ye iki olu Hz. Ali ve Cafer 'e okumayazma retti de Hz. Mu-

hammed'e retmedi diye sorulmaz m? Bilindii gibi Hz. Ali

Muhammed'in ktibiydi. Yine mer, Osman, Ebubekir okurya-

zard. Neden Muhammed'in yatlar okuryazard da, kendisi b-

rokrat ve hatta kral mevkiinde saylan bir ailenin ocuu ve s-

telik zeki olduu halde okuryazarsz kald? Bunu ilerde zel bir

balk altnda detaylca izah edeceim.

Bir de eer Mekke'de Habee konuanlar yoksa, o zamannasl iletiim kurd ul ar da 12 sefer Habe i st an 'a hicret ett iler!

Demek ki o zaman ticaret sayesinde birok dil biliyorlard. Za-

ten kkken amcas Ebu Talib'le birlikle ticaret amacyla Ye-

men, an tarafna gidip birok ey renmiti. Hatta kendisinin,

'Benden daha iyi Antp bilen yoktur' anlamnda sz var. Ve

bunun gerekesini de kendisi aklamtr: Ben Kurey soyun

danm (yani Mekke'nin brokrat kesiminden geliyorum). Bu po-

zitif bir faktrdr. Ayrca, Sa'd oullarnda all yl kaldm, on-

larn Arapalar en fasih olanyd. O y zd en en iyi Ar ap ay ben

bilirim,35 diyor.

Temimdari gibi hikayecilerin faktr de nemli: Bu adamn

ad Temim b. Evs'dir ve aslen Filistinli bir Hristiyan'dr... Hz.

Muhammed'in lmne yaklak I yl kala gelip Mslman ol-

mutur. 3 6 Bu adam hakknda baz Avrupal bilim aratrmaclar

unlar anlatyor: Aslnda Temimdari Muhammed'in projesi ze-rinde ok olumlu etki brakan biri; ancak bu, insanlardan gizlen-

mitir. Mesela bir gn bir ra getirip Muhammed'in camisinde

yaknca, Mu h a mme d ok sevinip ona dua da ediyor. Hatta buna

3 4 bni Sa 'd, Tabakat, 1/56.

3 5 a) bni Sa 'd, Tabakat. 1/53.

b) Prof . Dr. Zckcr i ya Kitap, Yeni slam Ta rihi vc Trkler , s. 136.

c) Prof. Dr. brahim Canan, Ktbi Sille, 15/349.

d) Prof. Dr. Hseyin Akgl, Hz. Muhammed, s. 14. Diyanet yayn.

3 ^ Askalani, sabe, no: 838. Temim b. Evs ksmnda. Yine bnI Esir, sd. Te-

mim b. Evs blmnde.

33


31/355

kar Temimdari'ye, 'Senin bu iyiliine kar bir kzm olsayd

sana verirdim'dedii gibi rivayetlerde var. Kur'an'daki hikye-

ler, slam'da mehur olan 'Deccal' inanc, lmden sonraki ha-

yat gibi konularda Temimdari uzman biriydi. Tabi ki onun Hz.Muhammed'in son ylnda Mslman olmas eer doruysa, bu

Muhammed iin fazla bir ey ifade etmiyor. Belki Muhammed

daha nce de bununla iletiim kurmutur. Ancak Temimdari

dnda da bu gibi dnceler zaten o corafyada vard. Temim-

dari ile ilgili az nceki iddiay savunan yazarlardan biri de tal-

yan aratrmac Levi Della Vidi (18861967)'dir.Burada Tirmizi'den nemli bir rnek verelim.

Haris b . YezidelBekri anlatyor: "Bir gn Medine 'ye gelip

Hz. Muhammed'in yanna vardm. O srada cami cemaatle do-

luydu ve orada siyah bayraklar dalgalanyordu. Bilali Habei

klcn kuanm, Hz. Muhammed'in yanndaduruyordu. 'Neler

oluyor?' diye sordum. Hz. Muhammed yant verdi, 'Ant b. As'

Rebia'ya gnderiyoruz (baskn var)' dedi. Bu arada ben, 'Ad el-

isi gibi olmaktan Allah'a snrn' dedim. II/.. Muhammed

benden, 'Ad elisi de ne demek? ' diye sordu. Ben de anlatmayabaladm. Ad kavmi ktla uraynca Kayl adnda birini su bul-

mak iin grevlendirir. O da Bekr b. Muaviye'yc urar. Bekr

Kayl'e arap iirir; ayrca iki gzel cariye de ona arklar syler.

Orada bir ay kaldktan sonra Mhre blgesindeki bir daa kp

Allah'tan su/yamur ister. Bekr b. Muaviye ona ikramda bulun-

duu iin onu da su duasnda zikreder, ey Allahm ona da su ver,

der. Allah da siyah bir bulut gndererek, 'Ad kavminden tek bir

kii brakmayp helak eden u bulutu toz duman olarak al' der."

Adam olay buraya kadar anlat nca, Hz. Muhammed de nok-

tay koyar ve u ayetler o esnada gelir: "Ad kavminde de (ibretler

vardr). Onlara kasp kavuran rzgr gndermitik. O rzgrlar,

zerinden getii hibir eyi brakmyor, onu kl gibi ediyordu."

te bir ayetin ortaya k hikyesi de byle. Kur'an'da anlatlan

hikyelerin byk ounluu direkt Tevrat'tan alnm, bir ksm

da bu gibi hikayecilerden dinlenerek ayetle ekillenmitir. 37

37 Zariyat suresi, 4142. Tinnizi, Tefsir blm, Zariyat suresi, no: 327374.

34


32/355

d) Hz. Muhammed'in ntihara Kalkma Nedenleri

Hristiyan asll Varaka, hem Hz. Muhammed' in soyun

dand, hem de Hz. Hatice'nin ameaoluydu. Daia nce de

yazdm ki, birok dini biliyordu, bilge bi r adamd. slami kay-

naklara gre, Hz. Muhammed ilk deta Hira dandan dnp gr-

dklerini Hatice'ye anlatnca, kendisi olup bitenleri Varaka'ya

iletiyor. O, 'Al ne yapaym mrm kalm olsayd Muhammed'e

yardmc olurdum. aretler, onun peygamber olduunu gsteri-

yor' diyor ve burada Muhammed'le ilgili methiyeler eklinde

uzunca bir iir okuyor. Bu iirlerden yaklak 40 msrasn bn i

Kesir kendi kaynana alm. 3 8 Bu iirlerin kime ait olduu, ne

zaman yazld belli deil.

En bata Buhari ve Mslim'de geen ve baka birok slami

kaynakla da anlatlan, Varaka'nn "Hem Arapa, hem de Ibrani

ce/Siiryanicc bildii, Tevrat konusunda iyi bir uzman olduu ve

kendisinin Hristiyan olduu. ncirin Arapaya evirisiniyapt"da ifade ediliyor.

Buhari'de birok yerde ve zellikle de 'Tabir' blmnde ge-

en u aklamalar dikkat ekicidir: Hristiyan olan Varaka ln-

ce Hz. Muhammed'e vahiy gelmiyor/kesiliyor. Bu yzden ok

zlyor. Vahyin kesildiini zaten slami kesim de kabul ediyor.

Ne kadar kesildii konusunda ihtilaflar var. Vahyin kesildiine

dair ayet de var. Duba suresi hemen bata bunu aklyor. Burada

vahyin ne kadar zaman zarfnda kesildii o kadar nemli deil;

nemli olan Varaka'nn vefalndan sonra vahiy denilen tanr me-

sajnn kesilmi olmas. yle ki, Hz. Muhammed Varaka'nn l-

mnden sonra oluan bu boluk vc vahyin kesilmesi nedeniyle,

defalarca daa kp intihar etmek istiyor; ancak her seferinde

('ebrail gelip onu yattryor, onu intihar etmekten vazgeiriyor

eklinde net aklamalar var. Burada sorulmas gereken, bir kere

neden tanr vahiy kesiyor ve yle oluyor ki, inanmayanlar Mu

i ElBidayc ve'l Nilayc, 2/362 vc devam. Hatice'nin Varaka b. Ncvl'cl'c ari

allklar blmde.


33/355

hammed'le alay ediyorlar: Nerde eytann, neden senden ilikini

kesti, gibi ar szler sylyorlar. Bir dier nemli nokta ise, vah-

yin kesilmesinin Varaka'nn lmne denk gelmesi . 3 9

Varaka b. Nevfel M u h a m me d iin o kadar nemliydi ki, ken-

disi bir gn onun hakknda, 'Ben onun iin 2 cennet grdm' di-

yor. Bir dier sznde de, 'Ben ryamda Varaka 'y, beyaz elbise

giymi biimde grdm. Eer cennetlik olmasayd byle bir elbi-

sede grmezdim' diyor.'10 Buhari'de ve baka birok kaynakla

anlatlan bu bilgiler anlaml. yle ki, Varaka'nn lm zerine

Muhammed'in ok zlmesi, onun lmyle birlikte vahyin

uzun sre gelmemesi ve kendisinin sk sk daa kp intiharakalkmas, hatta zaman zaman geceleri uyuyamamas, az nce

de belirtildii gibi vahye ara verilmesi sonucu bazlarnn ona,

'Ey Muhammcd, bakyoruz senin eytann bu gnlerde artk sa-

na bilgi iletmiyor/vahiy getirmiyor' demesi 4 1 aslnda dikk ate de-

er aklamalardr. Bir de zaten ona inanmayan o gnn insan-

lar, 'Muhammed'in syledikleri, hep eskilerin masallardr. Ar-

kadalarndan birilerine yazdryor...' gibi szleri hep sylerler-di. ou, Hz. Muhammed'in anlattklarn bo buluyorlard. B-

tn bunlar zaten Kur'an'da anlatlmaktadr. 4 2

Bakalarndan da bilgi alrd derken, burada somut biriki r-

nek vermek istiyorum. Bunlar, en bata Diyanet'in tercme etti-

i Tecridi Sarih'tc anlatlmaktadr: Adamn biri Muhammed'e

vahiy ktiplii yapyor; ancak daha sonra slamiyet ' ten ayrlyor

ve unu diyor: M u h a mm e d bana ne dediyse ben he p tersiniKur'an'a yazyordum, o bunlar fark edemiyordu, ben de slami-

yet ' i braktm... Bir gn gelir bu adam vefat eder ve defnedilir.

J y 1) Buhari : a) Bed1 Vahy, 3. b) Ehadisi En bi ya, bab 2 1 , no: 33 92 . c) Tef-

sir, Alak suresi, bab 1, no: 4953. d) Tabir1, no: 6982. Bu son hadis nemli.

2) Mslim, man, 160. Ayrca bu konuda siyer, tarih ve tabakal kitaplarnda da-

ha detayl bilgiler var.

4 0 bn'iil Esir, sd, Varaka b. Nev f el ks mnda . Aska la ni, sa be, no: 9 13 7 Va-

raka bin Nevfel blmnde.

4 1 bni Kesi r tefsiri , Du h a sur esi ilk ayet .

4 2 Nun 2 v e 51 , Tekvi r 22 , Tev be 6 1, Nah l 1 03, Enfal 31, Furkan 5, Nemi 68.

36


34/355

Millet ertesi gn sabah bakyor ki cenazesi kabrin dnda du-

ruyor. Cenaze sahipleri, Hz. Muhammed ve yandalarn sulu-

yorlar, siz bu cenazeyi kabirden karmsnz, diye. Onlar da,

hayr biz yapmadk; Allah'a kar geldii, Kur'an'la alay ettii

iin kabir bile onu kabul etmiyor, diyorlar. Bir daha gmyorlar;

ancak ertesi gn cenaze yine kabir dnda bulunuyor. Yine ayn

tartmalar balyor ve tekrardan gmlyor. nc gn sa-

bahleyin bakyorlar ki adamn cenazesi yine kabir dnda. Tek-

rar tartmalar balyor ve sonuta cenazesi ypranp orta yerde

kalyor. Bu olay, birok slami kaynakta anlatlyor ve zellikle

de Buhari i le Mslim'de ortak olarak. 4 3 te imdi nasl kimse

korkudan dinin klna dokunamyorsa o zaman disiplin daha faz-layd: Dokunan mezarda bile affedilmezdi.

bni Hian, Nadr b. Haris adnda farkl bir kiinin daha k-

tiplikten ayrlp katn ve Bedir harbinde yakalandn, ancak

fidye verip kurtulduunu yazyor. 4 4 Bir de Mekke'nin fetih gn

Kabe'nin perdesine snan, af dileyen bni Hatal olay mehur-

dur. O da vahiy ktibi iken brakp kayor. Vahiy ktipliini

yapp da sonradan brakp kaan bni Ebi Serh zaten mehur-dur. 4 5 Bu vahiy ktipliini brakp kaanlar hakknda ilerde "Va

hiy Ktipleri"blmnde daha geni bilgi vereceim,

lgintir ki, I z. Muhammed Ebu Sfyan'la anlanca, onun

olu ve ayn zamanda Muhammed'in de kayn olan (mm Ha

bibe'nin aabeyi) Muaviyc 'yi de kendine vahiy ktibi yapyor.

Ama ka yapaym elerken burada gz karyor... nk Muavi

4 3 a) Tecridi Sari h, Diya net lercenesi , no: 1477.

b) Ms l i m: Slf at i nu 'mal ki n, no : 27X2.

c) Buhari vc Mslim'in ortak hadislerini ieren ElL'lti vc'I Mercan, no: 1772.

d) Buhari, Mcnakib, Muhammed'in slandaki stnlkleri ksmnda, bab 25,

no: 3617.

e) Kenz, no: 404244.

f ) bni Kesir, BidayeNihaye, Adab Taam ksmnda, 6 . eil.

4 4 bni Hi am, S i re, Bed i r harbi b l m nde .

a) bni Esir, sdtilGabc, Abdullah bin Sa'd bin Ebi Sere ksmnda.

b) Aska lani , sabc, Abdullah b. S a 'd ibni Eb i Ser e k sm nd a, no: 4714.

4 " Kur'a'n Kkeni adl yaplmn hemen banda, Muhammed'in yarar-

land ou kiinin isimleri var.

37


35/355

ye 'ye verilen bu grev, zaman iinde ok pahalya mal oluyor:

Muaviye'nin Hz. Ali'yle olan olumsuz ilikisi ve tarihteki yeri

bilinen bir gerek.

Burada gzden kaan nemli bir ey daha var: Varaka yal vem olduu iin bu misyonu stlenemezdi. Hatice de kadn oldu-

undan o gnk artlarda stlenseydi zaten kabul grmezdi.

Kadn ksm slam toplumunda hlda bir hi deilmi sanki!

Ama u da var ki Hatice ok bilgili ve ok zengin... Her bakmdan

Muhammed'e yardmc oluyor. Sonuta bu yeni oluumda/yeni

din konusunda Muhammed'e grev biiliyor ve kendisi ne

kyor. ok bilgili olan Varaka b. Nevfel, Muhammed'in asl ho-

casyd demek yerinde bir ifade. Tabi ki her eyi Varaka'dan -

rendi demek yanl; onun farkl bilgi toplama kaynaklar da vard.

Ama ilk start HaticeVaraka ve Muhammed' l e balamtr demek

yerinde bir sylem. Hele de Hatice bu peygamberlik konusunda

ok nemli biri . Hatice'nin lmyle zaten Muhammed

sarslyor, onun vefatyla Hz. Muhammed'de oluan boluk nasl

doldurulur kaygsyla kendisi zntye bouluyor.

Hz. Muhammed ayn zamanda rahip Bahira, rahip Nastura,Cebri Rumi, Sclmani Farisi gibi birka kleden de yarar-

lanyordu. Hilfl Fdul gibi insan haklar tekilatlar onun pey-

gamberlik iddiasnda bulunmasn salayan nemli birer faktr-

d. Yirmi yandan itibaren oraya gidip gelirdi ve peygamber ol-

duktan sonra da, bu tekilata davet edilsem giderim ve bu, benim

iin kzl develere sahip olmaktan daha iyidir, diyordu. 4 6 Onun

bu aklamas o tekilatn kendisinde ne kadar etki yaptnn birgstergesidir.

uras nemli; ancak zerinde fazla durulmuyor: Deniliyor ki,

Hz. Muhammed ka kez am tarafna gidip rahip Bahira ve Nas-

tura ile uzun uzadya ba baa grmeler yapmtr. Peki bunlar

kendi aralarnda hangi dille konuuyorlard? Buna deinilmiyor.

Bir de corafya ortada: Kuds Suudi ile Suriye arasnda kalan bir

blge. O zaman kutsal bir yerdi ve Hz. .Muhammed de ilk nama

4" Ezraki, Ahbar' Mekke, Kurcy ' in cah i l iye dneminde Kabe'yi lamir

ksmnda.

38


36/355

men herkes bunu biliyordu. 4 8 Tabi ki Hristiyanlk da vard ora-

larda. Mesela Varaka rneinde olduu gibi. Ksacas, karma

inanlar yaps iinde yayordu ve bunlarn toplamndan yeni

bir ey ortaya karmak zor deildi.Hep sylyorum: Kurulan sistem; talan, ganimet, fey, cennet

cehennem gibi avantajlardan besleniyor.

Hz. Muhammed'in ald vahyin ilk cmlelerinde Tevrat'n

mantalitesi grnyor. Yahudi peygamberlerinden Yercmya k-

k yata peygamberlik grevini stlenince inand tanrsna hi-

taben, 'Ey Yehova! Ben km sz bilmiyorum, nasl anlata-

cam?' diyor. Bunun zerine rab Yehova ona, 'Korkma ben se-

ninleyim' karln veriyor. Bu arada Rab kendisine, 'Elini

uzat, azna bir ey brakrn; ite bunlar szlcrimdir' diyor.

Tpk Hz, Muhammed gibi: lk gelen ayetin okunmas isteniyor,

o da, ben bilmiyorum, karln veriyor. Geri 'bilmiyorum'

Kur'an'da gemiyor; bu, hadislerin eklemesidir. Ama olsun. So-

nuta hikyemautalile ayn.4 ' '

Hz. Muhammed zamannda Varaka gibi bilgili insanlarn

varln Kur 'an da kabul ediyor, hem de ilgin bir ekilde. Yu-nus suresi 94. ayette yle deniliyor: "Eer sana indirdiimizden

(vahiyden) kukuda isen, senden nce kitab okuyanlara sor. "

Peki, tanrnn da gvendii danma heyeti, bilirkiiler kim-

lerdi ki Hz. Muhammed gidip onlardan sorsun? Cidden ilgin bir

ayet. Bununla ayrca u tespit ediliyor ki, o zaman iin halk

arasnda bu birikime sahip insanlar vard.

Hz. Muhammed Hatice ile 15 yl yaadktan sonra peygam-berlik iddiasnda bulunuyor. Bellidir ki Hatice 'den ya da baka

yerlerden salad belgeleri zme iinde Varaka ok nemli bir

isim. Ayn zamanda Muhammed'e fikir verme konusunda da

nemli. Burada Varaka'nn gcn gstermek iin, deiik kay-

naklarda anlatlan, Varaka'dan kald sylenen yaklak krk

msralk bir iirinin zetini numune olarak vermek istiyorum.

Bu iirler, bni Hiarn, Sire. ElAani. Sireti Halebi, Mecme'iiiBuldan,

bni Kesir'in, BidayeNihaye ve bni'il Arabi'nin Muhakemal adl eserlerinde vc

Lveys eyho'nun 'ara'nNasraniycti f i ltslam'mdan al nmtr.

4 0


37/355

'nsanlara nasihat edip diyorum ki, ben sadece uyarcym,

kimse sizi kandrp da yaratcdan bakasna ibadete tevik etme-

sin. ayet yaradan dnda bakasna ibadet etmek iin birileri sizi

kandrrsa, siz aranza mesafe koyun. Kinatn sahibi Allah', hernoksanlktan uzak tutarm. Kendimi onunla korurum/ona

snrm. Kinattaki her ey ona kulluk eder. Kimse onun salta-

natna ulaamaz. Allah dnda her ey yok olur/baki olan ancak

Al lah' tr . Malevlat geicidir ve geriye kalr. Dnya, Sleyman gi-

bi byklere bile kalmamtr ' anlamnda iirleri var Varaka'nn.5 0

e) O Gnk nl airlerin Kur'an'daki zleri

Varaka1 IaticeMuhammed artk deiik kanallardan da bilgi

toplamaya balamlardr. Mesela Hadremi oullarnn iki K-

lesinden sz edilir (Yesar, Yai, Cebr...). Bunlarn dilleri farkldr

ve Muhammed sk sk onlara gider gelirdi. Bu yzden onun mu-

halifleri, 'sle Mulanncd bildiini bu insanlardan alyor, sonu-

ta ben peygamberim diyor' eletir isinde bul unuyo rlard . O yz-den Nahl suresi 103. ayeti indirilir ki, sizin Muhammed hakkmla

falancadan yararlanp onun szlerini ayet yapyor dediiniz kii

nin dili Arapa deildir, eklinde aklama yaplyor. Burada soru

u: Madeni Muhammed okuryazar deildi ve onlarn da dilleri

yabancyd; o zaman Muhammed neden bouna onlar n yanna

gidip gelirdi? uras tartmasz ki Hz. Muhammed onlara o ka-

dar sk uruyordu ki, artk bu durum milletin dikkatini ekiyordu.yle ki halk, ey Muhammed sen bilgini bunlardan alrsn, diyor-

du. Bir de madem onlarn dili yabancyd, peki onlar dilsizsar

gibi mi yayorlard Mekke'de? Bu konuda Fahrettin erRazi veTaberi tefsirlerinin az nceki ayetin aklama ksmlarna bakla

50 Diy anet ter cmesi , Tecricli Sarili , no: 1362. ..

1) Buhari:

a) BediI Halk 15, no: 3302 .

b) M e g a z i 74, no:4387.

c) Talak bab 25, no: 5303.

2) Mslim, man no: 5152.

4 1


38/355

bilir. Burada en bata Buhari'de birka kez tekrarlanan ve Ms-

lim'de de geen bir hadis var: man Yemenlidir' diyor. 5 1 Bence

Hz. Muhammed bu ifadeyi o Yemenli hocalarn, bilge kiileri

kastederek kullanmtr; yoksa imann Yemenli olmas da sz myani! Kaynaklarda, bu klelerin kitaplar vard, Tevrat ve ncil'i

iyi biliyorlard, bilgisi de var.

Bana gre Kur'an'm oluumuna katk sunan, baka bir deyile

Hz. Muhammcd'in en ok yararland alan, o gnk airlerin i-

irleridir. Nedense bu hep gzden kamtr. Aslnda o gnk iir-

lerle Kur'an karlatrlrsa arpc bir sonu ortaya kar. zellik-

le meyye b. Ebi Salt ve Kuss b. Saide elyadi'nin iirleri ierikitibariyle Kur'an'a ok yakndr. Burada u rahatlkla sylenebilir:

Peygamberin nemli bir kayna, slam ncesi iirlerdir.

Burada mrl Kays' somut bir iirinden alt msray

Kur'an'la karlatralm. nce iirin tercmesini verelim, sonra

Kur'an ayelleriyle karlatrmasn yapalm. unu da belirtelim

ki bu air Hz. Muhammed'den vaklak 30 yl nce vefat elmi

lir. Kendisi 54 0 't a vefat elni, Mu ha mme d ise 571 'd e d ny ay a

gelmitir. Bunu niye yazdm? Eer Muhammed zamannda veyadaha sonra yaam olsayd, Mslmanlar diyebilirlerdi ki ken-

disi Muhammed'den kopya alm. Dolaysyla byle bir ey de

mmkn deildir; bunu da hatrlatm olalm.

m r l Kays' iiri yle:

*Kii yazn ortasnda k ister, yle ki k geldiinde bu sefer

ikrah eder.

*0 tek tip (monoton) hayata raz deildir, kahrolas insan, nekadar da nankrdr!

*Kyamel yaklat, ay yarld. Bu, bir ceylann kalbimi alp

sonra beni terk etmesinden oldu.

* Yerkre kendine has sarsntsyla sal land, toprak

arlklarn dar kard zaman...

'''nsanlar arabuk hazrlanr ki, hesap gn kendi hesabn

versin.

3 1 Muh am med A. Rauf cl Mcnav i. Faydi.il Kadir erll Camii Sair, 2/187,

no: 1 6 2 5 1 6 2 6 .

42
http://faydi.il/http://faydi.il/


39/355

*0 gn adil bir padiah hesap grecek; sonuta ya kiinin

aleyhine, ya da lehine olacak.

nsan ku bak iire baknca, iirle Kur'an mantalitesinin

benzer olduunu gryor, detay ksmnda da Kur ' an ' l a rten

cmleler var. Mesela; "Kahrolas insan, nc kadar da nankr-

dr" cmlesi harfiyen Abese suresi 17. ayette; "Kyamet yak-lat, ay ynldt"cmlesi, olduu gibi Kamer suresinin banda;

"Yerkre kendine has sarsmtsyla salland, toprak

arlklarn dar kard..."msras, Zilzal suresinin banda

yer almaktadr. Bunlar harf iyen ayn olan cmleler. Bu air kya-

metten sz ediyor, adil bir padiahn nnde verilecek hesab ve

sonuta verilecek kararn ya lehte ya da aleyhte olduunu dile

getiriyor. Yine insanolunun lek bir eye raz olmadn, istek-lerinin farkl olduunu iliyor iirlerinde ki, Kur'an ruhuna tam

da uygundur. Daha sonra yeri gelince anlatacam ki, insann is-

tekleri sonsuzdur eklinde bir ayet varm; ancak Kur'an

yazlrken o ayet kayda gememitir.

Olay sadece bu ksa benzetmeyle bitmiyor; daha farkl ve

nemli rnekler sunacam. 5 2

Odnemin airlerinden nl

meyye b. Ebi Salt ' la ilgilibi-

raz bilgi vermek istiyorum. Bu adam Hz. Muhammed zamannda

yaam, ok nl bir air ve ayn zamanda bilge bir adam. Ki-

milerine gre hicri ikinci yl Bedir harbinden sonra, kimilerine

gre de hicri do ku zu nc u ylnda Ta il' 't e vefat etmit ir. Yahudilik,

Hristiyanlk, Manii" dini hakknda ok bilgi sahibi biri. Muham-

med nasl an tarafna gidip papazlarla tanmsa, ayn eyi

Muhammed'den nce o da yapmtr. Bir gn Muhammed

meyye'nin kz kardei Fana binti Ebi Salt'la konuuyor. Senaabeyinin iirlerinden hi biliyor musun, diye. Kadn, evet, de-

yince o, bala bakalm, diyor. Kadn nce onun hakknda baz

bilgiler veriyor. Uykuda nasl onun karnnn aldn, kalbinin

karlp tekrar yerine konduunu anlatyor. Bilindii gibi ayn

yntem Muha mmed ' i n hayatnda da var. Mira olayndan nce

melek inip onun karnn ayor ve kalbini karp zemzem s

Blari, Tcvhid, bab 37 , no : 7517. Mslim, man, no: 164.

43


40/355

yu ile ykadktan sonra tekrar yerine brakyorlar ve ondan sonra

gklere kyor. Bu rivayet en bata Buhari ve Mslim'de an-

latlmaktadr.5 3

te ayn eyi bu meyye denen ahs da dahance ortaya atm; benim karnm ap kalbimi ykadlar, diyor.

Ondan sonra Hz. Muhammed de ayn yntemi uyguluyor. De-

mek ki o zamanlar bu tr gelenekler adetmi. Zaten meyye ar-

kadalarna, ben peygamber hazrlklarn yapyorum, kendimi

buna hazrl yorum diyordu; ama arkasn getiremeden vefat edi-

yor, daha sonra da Muh ammed bu projeye sahip kyor. Onun

kz kardei iirlerinden on tane okuyunca, Hz. Muhammed

kadna, 'Meerki senin aabeyin iirleriyle Msliinan'm; an-

cak kendisi kfir' diyor. Bu, fikirlerinin ne kad ar birb irine yak n

olduunun da ifadesidir.

meyye de Hz. Muhammed gibi, Allah'n varln gster-

mek iin kinattaki eyay, nceki peygamberleri rnek gsteri-

yor, bunlar argman olarak kullanyor. Ayr ca nerde babalar,

nerde ecdal, Kabe'yi ykmaya gelen Ebrehe nerde eklinde hep

insanlar uyaryor ve korkutuyordu. Genelde iirlerine 'Elhamdiil i l lah/Allah'a teekkr'le balard. Hz. Muhammed nasl

K ur ' an ' d a Hanifdinini vmse,o da hepHanifdinini dillendi-

riyordu. Hatla cinlerle irlibaln var, diyor; yoksullarla ok ilgi-

leniyordu. Hz. Muhammed nasl Kur'an'da yabanc kelimeler,,

anlamlar olmayan sure balarndaki iaretler kullanmsa, ayn

uygulama meyye'nin iirlerinde de ska grlmektedir.

Kur'an'da yedi kal gkten birka kez sz edilmitir. Bu a i rde

defalarca bu yedi kal meselesini iirlerinde ilemitir. lgintir ki,

Kur'an'da yer kelimesi tekil, gk ise yedi saysyla birlikte 'Se

mavaf eklinde oul olarak ilenmitir. Bu air de yer kelime-

sini tekil, gk kelimesini de oul olarak kullanyordu iirlerin-

de. Kur'an'da, biz g direksiz, yarattk, onu yldzlarla ssle-

dik, yeryznden emeler fkrttk, tertemiz tatl sular var ettik,

eidi ekinler iin yeryzn uygun kldk ve siz her eyi ekip

biersiniz, her canl bell i bi r sreden sonra lme mahkmdur;ancak baki olan Allah'tr. lmden sonra gnahkrlar plak (bu

Liives cylo, uuraiiI ncsraiyyc kablcl slam, s. 226 vcl.


41/355

plak kelimesi hadiste de geiyor) bir ekilde maher gn or-

taya kacaklar ve 'Yazklar olsun bize' diyecekler; son unda

uzun zincirlere vurulup ate alevine atlacaklar (ki Kur'an hem

bu zincirler i i liyor, hem de uzunluklarn veriyor: 70 arndr di-yor. Hakka suresi 32 . ayet). Orada lmezler ki cezalar bi tsin ve

cezalar hep bu ekilde devam edecek. yiler ise glgelik yerler-

de keyif safa iindeler ve canlar ne isliyorsa alrlar gibi konular

ilenmitir meyye'nin iirlerinde. 54

Kuss b. Saide de Kur'an'la rten bu gibi temalar iirlerin-

de ilemitir. Az sonra ondan da bir zet sunacam. Bundan

sonrasn Kiilbi Sitte yazarlarndan M s l i m' d e geen iki hadi-si temel alarak zetleyelim.

erid adnda bir sahabi anlatyor: Bir gn yolda giderken

baktm ki Hz. Mu hammed yanmda durdu ve bana, 'Seni arkam-

da deveme bindirsem ne dersin?' diye sordu. Ben de olur dedim.

O arada devesini ktrd, beni arkasna ald ve yola devam et-

tik. Benden sordu: 'meyye b. Ebi Sait'in iirlerinden bildikle-

rin var m?' Evet, dedim. 'O zaman bala, bize oku bakalm' de-

di. Ben iirlerinden bir kesil okudum. O bana, hep 'devam et' di-yordu. Bir daha okudum, yine ' de va m' dedi. Bunu iki sefer

tekrarlad. Sonunda bana onun iirlerinden yz iir okullu...

meyye o kadar nemli biri ki, baz ayetlerin tefsirlerinde ad

geiyor, ayet onun yznden inmitir deniliyor. Mesela mam

Syuti bunu A'raf suresi L 75 * inci ayetin aklamasnda, m a mKurtubi uara 224'nc ayetin tefsirinde, az nce sunduum

bi lgiler le birlikte ilemilerdir.meyye, iirlerinde bir msrada unu diyor: Yaradan dnyay

devekuu yumurtas eklinde yarattktan sonra zerinde canllar

yayd... Hatrl yorum; birok yazar, 'Peki Hz. Muhammed 14

asr nce nasl biliyordu ki dnya elips biimindedir?' eklinde

propaganda yapp Kur'an'daki mucizeleri ispata alyorlard.

Dnya elips eklinde mi deil mi tartmalarn amyorum. Me

3 4 a) Kulubi tefsiri, Nuziat suresi 30. ayel tefsirinde ve Gafr suresi, 2933.

ayet aklamasnda.

b ) Kcz1 Umma l , no : 8957 ve 58.

45


42/355

sele, bu cmlenin baka yerden alnm olmas. stelik bunu

nemli Kur'an yorumcular kendi tefsirlerinde ilemiler. 55 Bu-

rada soru u: iirleriyle Kur'an ayetleri bir araya getirildiinde

aralarnda byk oranda uygunluk/ortaklk bulunan meyye b.Ebi Sait'in iirleri hakknda Hz. Muhammed neden bilgi edin-

mek isterdi? O da Muhammed'den nce ikiyi yasaklamt, i-

meyin diyordu. ok kitap okuyordu. Putlara karyd. Ebu Sf

yan anlatyor: Biz am tarafna ticaret iin giderken, o bize yol-

du hep kitap okuyordu ve papazlar onunla zel ilgilenirdi...56

Bylesine bilgili biri olan Hz.Muhammed iin, cahildi, bir

ey bilmiyordu; itetanr verdi mi verir eklinde yaktrmalarda

bulunmak ancak gerei gizlemek olur.

Bu konuda baka bir airin iirlerini de karlatralm ba-

kalm, o zaman gerek daha da netleir. Vereceim rnek,

Kur'an'n nasl olutuu, Hz. Muhammed'in okuryazar olup ol-

mad konularna aklk getirecek sonul bilgiler ieriyor.

zleyelim:

Bir gn, air Kuss bin Saide'nin bal olduu kabileden bir

heyet Hz. Muhammed'in yanna gelir. Kendisi sorar, 'Kuss b.Saide'ye ne oldu?' Onlar,vefat elti diyorlar. Bunun zerine Mu-

hammed onunla ilgili bir ansn anlatmaya balar. Bir gn ben

onu Ukaz panayrnda grdm, krmz bir deve zerindeydi ve

halka hitaben ok hararetli, ilgin bir konuma yapt. Onun o

gnk konumasn hi unutamyorum. (Burada u notu da ekle-

yelim ki , ai r Kuss b. Saide miladi 6 0 0 ' de vefal ederken henz

Muhammed peygamberlik iddiasnda bulunmamt; bundan on

yl sonra peygamber oluyor.) Hz. Muha mmed Kuss ' la ilgili gr-

dklerine devam ediyor: Kuss, konumasnn banda, giden bir

a) Syuti , Drr1 Mensur. A'raf sur esi, 175. ayet.

b) Kur tubi tefsi ri, u a n sur es i , 224 . ayet.

e) Mslim, iir blm, no: 225.5.

d) bni AbdiI Bcr, Istiab, Faria b. Ebi salt ksmnda, no: 4049.

e) bni Asakir, Tarih Mcdincti Dmak, 9/255 ve sonras.f) bni! Cevzi, elMntazam' fitTarih, 3. eilt. Beni Kaynuka basl altnda.

g) Askalani, sabe, no: 522. meyye b. Ebi Sait md.

5 6 Ali mran 185, Enbiya 35, Kasas 88 ve Ankebut 57.

46


43/355

daha gelmiyor, yaratlmas gereken de srekli yaratlyor. Giden-

ler halinden memnunlar m ki sesleri kmyor veya unutuldular

m bilemiyorum, diyor. Kuss'un, gkte haber var, yerde ibret varsznden sonra, Muhammed onun baz nemli aklamalarn o

gelen heyete anlatyor.

Bu konumada geen baz cmleleri Kur'an ayctleriyle

karlatralm:

Kuss tanry tantrken, 'yle bir Allah ki erkekle kadn ya-

ratt' diyor. Ayn cm le . Leyi suresi nc ayet ola rak

Kur'an'da karmza kyor. Yine, 'iler canl lm tadacaktr'

cmlesini kullanyor o panayr konumasnda. Bu konuya da

Kur'an'da birka surede yer veriliyor, ileniyor.57

Kuss, 'Akan nehirler'terimini kullanyor. Kur'an'da da cen-

net tantlrken, 'Altlarndan rmaklar akan cennetler' deniliyor,

Kur'an'da Arapas, "Fecri inin tahtihel enhar' kalbndadr.

Kuss ise, 'linharn mecriyye' kalibin kullanyor. Sonula de i-

en bir ey yok: Eanlaml iki cmle.

Kuss konumasnda dalar ilerken, 'Dnyann sallanma-mas iin bir nevi kazk grevini gren dalar' diyor. Bu da de-

falarca Kur'an'da ileniyor. 'ltnz /.aman taslamam ln

ve doru terazi ile tartn' diyor Kuss. Ayn cmle olduu gibi

Kur'an'da da yer alyor.58

Kuss konumasnda gkle ilgili bilgi verirken 'Ve Sakl'in

merfu' diyor. Yani gky zn n ko run mu bir tavan gibi ya-

ratldn belirtiyor. Bu tr cmleye de Kur'an'da iki surede yer

veriliyor.59

Kuss, "Ve ereketil Ardii"diyor. Yani yeryznn aydnlan-

masndan sz ediyor. Ayn cmle ayn kelimelerle Kur'an'da yer

buluyor.6 0

nsanlarn ahiretteki durumlaryla ilgili de, 'Ferikim lil cen-

neti ve ferikti'm fis'Sair'; yani, bir ksm insanlar cennette, bir

Kchf suresi, 35.

Enbiya 32 ve Tur 5.

Zner suresi 69.

ura suresi, 7.

47


44/355

ksm da cehennemdedir, diyor. Bu ifade de hi deiiklie ura-

madan, Kur'an'da yer alyor. 6 1

Kur'an'da Leyi suresi var. Leyi gece demek ve bir surenin

banda bu kelime getii iin o blme de ad olmu. Hemen ilkbata "And olsun brd zaman geceye"denU'yor. Ayn cm-

le Kuss'un o gnk konumasnda da geiyor.

Kur'an'da deniliyor ki, 'nsanlar yldzlarla yollarn bulur-

lar'. Ayn cmle Kuss'un o gnk konumasnda var. 6 2 stelik

bunlar anlatan da Hz. Mu hamme d ' i n kendisidir.

Kuss, 'Burlar sahibi gkler' cmlesini kullanyor. Ku r' an 'd a

ayn cmleye surede yer veriliyor.6 3

Kur 'an 'da 'Semai ZatiIburuc' eklinde geerken, Kuss, 'Sama'n Zat cbrac' diyor ki,

anlamlan ayn.

Kuss o konumasnda kyamet gn frlecek bir borudan

sz ederken u Arapa cmleyi kullanyor: 'nl'iha fissuri, n

Qie l'innaku: 'Ayn keli me kalb hib ir dei ikli k yap l mad an

Kur'an'da da yer alyor.6 4

Kuss konumasnn bir yerinde, dnyay beik gibi tantyor.

Dnyann bu ekilde tanmlanmas Kur'an'da iki surede yer

alyor.6 5

Kuss, 'Andolsun ki siz kyamet gn teke tek har oluna-

caksnz' diyor. Bu da Kur'an'da yer alyor. 6 6

Konumasnda tanry tantrken, 'O bir tanedir, ne dour-

mutur, ne de dorulmtr' diyor. Bu da hls suresinde yeri-

ni buluyor. Yine yaratcyla ilgili, 'Rabbii1 ahireti be1 ula' di-

yor. Yani hem ahiret, hem dnyann rabbidir, diyor. Bu da dei-iklie uramadan Kur'an'da yer alyor. 6 7

6 1 Nahl, 16.

. Hicr 16, Fur kan 61 ve Bur uc I. aye l.

"3 Mdde ss i r sur esi 8. ayet.

6 4 Tana 53 vc Zuhrut 10.

^ M'min 32 ve Meryem 95.6 6 Necm, 25.

6 7 bni Kesir, el B i da ye ve' l Ni h a ye ' 3/29 9 vd. Tahkik eden, Dr. Abdu lla h A.

Muhs in. Hecer matbaa s, 1997.

4 8


45/355

Hz. Muhammed, Kuss'un bu konumasn gelen o heyetin hu-

zurunda anlatyor. Bu bir rnektir. Hele eer Kuss'un tm iirleri

ortaya konup da bir karlatrma yaplrsa eminim ki daha ilgin

anlatmlar da bulunacaktr. Bu anlattklarm, Kur'an zerinde tef-

sir yazan, ayn zamanda tarihi olan bni Kesir (h. 774. )

yazyor. Ki tab tahkik eden kii, ayrca birok yazarn da bunlar

ilediini ekliyor ve kaynaklarn sayfalaryla birlikte yazyor. 6 8

Peki, Kuss'un bunlar anlatmaktan amac neydi?

Kuss Hristiyan'd; ancak araylar iindeydi, yeni bir din pe-

indeydi. Daha dorusu, ben peygamberim, bana vahiy geldi de-

meye hazrlanyordu. Ancak yalyd, mr buna yetmedi. De-

mek ki o zaman ben peygamberim fikri bir kltr gibiydi. Bunuiyi yrten, baaran kendini ilan ederdi. Hep sylyorum; M

seyleme ve Tuleyha gibileri de o dnem peygamberliini ilan

edenler arasndayd. te bu yzden, Muhammed iin Kuss,

meyye, mrl Kays gibi airler nemli birer ilham kayna ol-

mulardr. Bunlar varken Muhammed henz peygamber ol-

mamt. Daha sonra peygamberliini aklaynca, bakyoruz

Kuss'un bu bilgileri Mekke'de oluan ayetlerde de yer alyor.6 9

Hani dnyadaki dalarn kazk grevini yaptn, dnyann

sallanmamas iin dalarn nemli bir grev yaptn ve

Kuss'un da o zaman bunu ilediini anlatrken, ilerde dalarn

bu misyonuyla ilgili bi lgi vereceim demitim. imdi onu anla-

tacam. nce konu hakknda var olan bir hadisi malzeme ola-

rak verip sonra devam edelim.

Hadisi Hz. Muhammed'in hizmetlisi Enes b. Malik aktaryor,

Ben Enes'in aktard hadisten sadece konuyla ilgisi olan blmburaya alyorum. O da u: Hz. Muhammed, Allah dnyay ya-

ratt zaman saa sola sallanmaya balad. Bunu nlemek iin

zerinde dalar yaratt, bylece dnya sabilleti, diyor. 7 0 Ben da-

hil, biz hocalar bunu cemaate anlatrken o kadar zevkle sylyor

0 0 Ku ss b. S ai de ii rleri nin islendi i surel er unlardr; Hicr, Kchf. Mer ye m, Ta-

ba, Enbiya , Furka n, u ara, Mi i 'mi n, ura, Tur, Neci n, Ra hma n, Mlk, Mdd cs sir,

Ncbc ve Buruc sureleri ki, hepsi Mekke'de olumutur.

Timizi, Tefsir, Mavvezeteyn, no: 3369.

7 0 Nahl 15, Enb i ya 3 1 , Lo kma n 1 5 v e Nc b e 7.

49


46/355

duk ki, sanki gerekmi, bir mucizeymi gibi anlatyorduk. Bin

dereden su getirip bunu olaanst bir olay olarak takdim ediyor-

duk. B ilmem Ame ri ka 'd a falanca jeoloji uzman demi ne kadar

dalar dnya yzeyinde grnyorsa da byk bir ksm dn-yann iindedir ve dnya sallanmasn diye deveyi kaza balar

gibi bunlar da sanki bylece dnyay balamlar gibi laflar uydu-

rurduk. nk o zaman benim de bilgim yoktu.

Konuya ilikin Kur'an'da var olan ayetleri Diyanet'in Kur'an

tercmesinden verelim:

*Sizi sarsmamas iin yeryznde salam dalar, yolunuzu

bulmanz iin de rmaklar ve yollar yaratt.

*Onlar sarsmasn diye yeryznde birtakm dalar diklik.

Orada geni geni yollar atk; ta ki maksatlarna ulasnlar.

*Sizi sarsmasn diye yere de ulu dalar koydu.

*Dalari da birer kazk yapmadk m? 7 1

Ayn ayetler Tevrat 'ta da var. Mesela bir yerde, ey dalar ve

yerin sarslma/, temelleri, denilirken, bir baka yerinde, yeryz-

n temeller zerine kunlu, asla sarslmayacaklar, deniliyor. 7 2

Dnya sallanmasn diye dalarn bir nevi kazk gibi ya-ratldna ilikin ifadeler, daha nce kendisi hakknda biraz bil-

gi verdiim air meyye b. Ebi Sait'in iirlerinde de var.

Ben jeoloji uzman deilim ki bu dalar hakknda yorum ya-

paym. Ancak yakn tarihte Trkiye'de meydana gelen deprem-

ler hep dalk blgelerde oldu. Mesela Erzincan'da hem 1939'da

iddetli bir deprem oldu, 30 binin zerinde can kayb meydana

geldi, hem de I99 2' de oklu ve yine l ml ere ned en oldu . Bu ilin

her taraf dalk. Ama fayda vermedi. Yine Bingl'de deprem

ska oluyor ki, buras Trkiye'nin en dalk blgesi. Keza Lice

ilesi dalk bir alan ve 1975'teki depremde binden fazla in-

san hayaln kaybetti. Japonya dalk bir blge; ama en iddetli

depremler orda oluyor. rnekler oaltlabilir.

n Tevrat, Mczmurlar. 18/7 ve 104/5, Mika blm 6/2.

7 2 Buhar":

a) BedI Halk. 6, no: 3218.

b ) Te fsir blm , Mer yem sures i 64 . aye t ksm nda , no : 4 7 3 1 .

c) Tcvhid blm, no: 7455.

50


47/355

Demek ki dalarla ilgili verilen bu bilgi gerei yanstmyor.

nk bakyoruz deprem olduunda ilkin kazk yiyen dalar olu-

yor. Benim burada amacm, ayet dalarn bu kazk grevini yap-

masnda bir keramet varsa, bunun ilk bata Tevrat'n ve daha son-

ra da szn ettiim airlerin kerameti olduunu belirtmektir...

Konuyu zetleyelim:

a) Varaka'nn lmyle vahyin kesilmesi ve hemen akabinde

Hz. Muhammed'in birka kez daa kp intihara kalkmas

acaba hibir ey artrmyor mu?

Burada ilgin bir ayet zerinde durmak istiyorum. Ayet, Mer-

yem sures i 64. nce anlamn verelim: "Biz ancak Rabbinin em-

riyle ineriz. nmzde, arkamzda ve bunlar arasnda olan her

ey O'na aittir Rabbin, asla unutkan deildir."

Bu ayette sanki bir mazeret beyan sz konusudur, tanrnn

unutkan olmadna vurgu yaplmakladr. Peki, ama niye, olay

ne? te, bundan sonras nemli. Bunun detayna gemeden, ko-

nuya ilikin en bata Buhari'de geen bir hadisi de ekleyip on-

dan sonra olayn zn anlatalm,Hadisi, bni Abbas aktaryor: Hz. Muhammed bir gn Ceb-

rail'e, "Engel nedir ki ska bizi ziyaret etmiyorsun?"diye soru-

yor. O da bunun zerine az nceki ayeli getiriyor; gelme konu-

sunda biz zgr deiliz; Allah ne zaman ferman buyurursa o za-

man geliriz, diyor. Bu hadis Buhari'de birka yerde geiyor. 7 3

Tabi ki burada yle bir soru da isler istemez karmza kyor:

Acaba Hz . Muhammed o soruyu sorunca Cebrail hemen oradakendisi mi bu ayeli indirdi, yoksa dur nce Allah'a gideyim de

ondan sonra soruna yant getireyim dedikten sonra m indirmi;

bunu da dnmek lazm!

Yukardaki ayetteki gibi tanrnn I z. Muhammed' i lerk etme-

dii veya Muhammed'e, "Hi bir ey iin, bunu yarn yapacam

deme. Ancak Allah dilerse yapacam de. Unuttuun zaman Rab

bini an"demesi, ya da, "Kuluk vaktine ve sakinleen geceye and

olsun ki, rabbin seni terk etmedi ve darlmad"gibi yeminle ze

Kehf suresi, 23 24 . Dula.suresi ilk ayetler.

51


48/355

rine basa basa dile getirdii

bilinmeyen yönleriyle kuran: kur'an'in kökeni 2

Documents