Bilim ve Bilimsel Araştırma

• Bilim nedir? – Scire / Scientia – Olaylar ve nesneleri kavramak, tanımak ve sınıflandırmak

üzere çözümleyen, olgular arasındaki nesnellik ilişkilerini kuran, bu ilişkileri deney yoluyla sınayarak, gerçekleşmiş ilişkileri genelleyen, kuramlar ve yasalar halinde dile getiren, bunlardan hareketle gelecekle ilgili çıkarımlarda bulunan sistemli düşünsel çabalardır (İslamoğlu, 2002: 5)

– Geçerliliği kabul edilen sistematik bilgiler kümesidir (Altunışık vd., 2004, 1)

Bilimin temel işlevi, doğa olaylarını, toplumsal yaşamla ilgili olguları, teknolojideki gelişmeleri betimlemek, açıklamak, tanımlamak, yorumlarda bulunmak ve kontrol etmektir (Altunışık vd, 2004: 3).

Araştırma Yöntemi ve Bilimsel Araştırma

• Bilimin kaynağı bilgi, bilgiyi doğuran problem (sorun)

• Problemin çözümünde kullanılan araçlara ve izlenen yola Araştırma Yöntemi denir.

Araştırma nedir?

Bilgi aramaktır.

Gerçekleri ortaya çıkarmak için gerçekleştirilen çabalar bütünüdür.

Bilimsel Anlamda Araştırma

Karşılaşılan bir güçlüğün giderilmesi için;

• Bilimsel yöntemin uygulanması ya da planlı ve sistemli olarak

bilgilerin toplanması • Çözümlenmesi (analizi) • Yorumlanması, • Sonucun raporlaştırılması ile problemlere güvenilir çözümler

bulma sürecidir (Özdemir, 2006: 4).

Bilimsel anlamda araştırmanın amacı nedir?

Bilimsel Araştırma, bilimsel yöntemler kullanılarak bilimin anlama, açıklama ve kontrol etme işlevleri doğrultusunda bilgi birikimine ulaşılması çabalarından oluşan süreçtir (Ural ve Kılıç, 2005: 5)

Araştırma ve Araştırmacının Özellikleri (Arseven, 1994: 5-6)

• BA, bir kurama ya da kuramlara dayalı yapılan bir araştırma, inceleme sürecidir.

• BA, eleştiriye ve kendi kendini yenilemeye açıktır.

• BA, tekrarlanabilirdir çünkü ………….

• BA, doğal olay ve olgular arasındaki ilişkiler sistemini ortaya koyar.

• BA, belli aşamalardan oluşan sistematik bir çalışmadır.

Araştırmacı nasıl olmalıdır? Hangi özellikleri taşımalıdır?

Araştırmayla İlgili Temel Kavramlar

• Olay: Deney yoluyla doğruluğu gösterilebilen bir gözlemdir. • Kavram: Nesne, olgu ya da olayların ortak özelliklerini

kapsayan soyut ve genel bir fikir; anlaşılan, anlaşılmış ve kavranmış olandır (İslamoğlu, 2002:3).

• Değişken:Herhangi bir deneğe/şeye ait ve birden çok değer alabilen bir özellik/kavramdır (Altunışık vd., 2004:20).

• Kalitatif (nitel) değişken ??? • Kantitatif (nicel) değişken ???

– Ölçü değerine göre; • Kesikli / Sürekli

– Birbirlerini etkileyip etkilemediklerine göre; • Bağımlı / Bağımsız

Araştırmayla İlgili Temel Kavramlar

• Varsayım: Mevcut araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde etkileyeceği düşünülen, fakat doğruluğu desteklenmekle birlikte halen tartışmalı, kuram, ilke ve uygulamalar hakkında araştırmacının yaptığı gerekçeli kabuldür.

• Hipotez: Ortaya çıkmış ya da çıkabilecek belirli davranışlar, olgular ya da olaylar hakkında varsayım niteliğindeki açıklamalardır.

Araştırmayla İlgili Temel Kavramlar

• Sınırlılıklar: Araştırmacının normal olarak yapmak istediği ancak çeşitli nedenlerle vazgeçmek zorunda kaldığı şeylerdir.

• Teori (Kuram): Değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkileri en basit ve anlaşılır bir yolla açıklayacak biçimde örgütlendirilmiş gözlemler, koşullar, tanımlar ve ilkeler sistemidir.

• Yasa: Olaylar arasındaki asli ve zorunlu bağımlılıkları ortaya koyan, aynı koşullarda aynı sonuçları veren, kendini tekrarlayan, olgusal içeri bakımından doğruluğu denenip gözlemlenebilen genellemelerdir.

Araştırmayla İlgili Temel Kavramlar

Model: Sistemin, bir bütün olarak ya da belirli özellikleri ile ele alınması için oluşturulmuş gösterimidir. Bir proje ya da planın gösterimidir.

Araştırmayla İlgili Temel Kavramlar

• Tümevarım: Sınırlı sayıda örneğe bakarak genel hakkında sonuçlara ulaşmaktır

• Tümdengelim: Genele bakarak geneli oluşturan parçalar hakkında fikirler oluşturulmasıdır.

Örnekler neler olabilir ?

Araştırma Türleri1

• Laboratuar / Alan Araştırması – Değişkenlerin yeri (Laboratuar veya doğal ortam)

• Temel / Uygulamalı Araştırma – Teori geliştirmek amacıyla, problem çözmeye yönelik

• Tarihsel / Deneysel / Betimsel Araştırma

1 – Sunumun araştırma türleri bölümü Prof.Dr. Erkan YÜKSEL’in ders notlarından alınmıştır.

Tanımlayıcı Açıklayıcı

1. Temel Araştırma

• Salt amacı var olan bilgiye yenilerini katmak olan araştırmalardır

• Bu nedenle bu araştırmalara temel (basic) ya da saf (pure) araştırmalar denir

• Bilgi bilgi içindir anlayışı hâkimdir. • Bu bilgi geleneksel algılamada yalnızca kuram

düzeyi ile sınırlıdır.

Temel Araştırma Düzeyleri

• Açımlama düzeyi: – Problemin ne olduğu, değişkenlerin etkisi, en uygun

yaklaşımın ne olabileceği ana çizgileriyle belirlenir. Öncü araştırmalardır.

• Ayrıntı saptama düzeyi: – Problem iyice tanımlandıktan sonra değişkenler

belirlendikten sonra, ilişkiler test edilir.

• Neden-sonuç ilişkisi saptama düzeyi: – Değişkenler betimlenir. Niçin ve neden soruları

cevaplandırılır.

• Kuram geliştirme düzeyi: – İlke model ve kuram geliştirilir.

2. Uygulamalı Araştırmalar

• Yakın çevrenin güncel problemlerine acil çözüm yolları bulma amacıyla düzenlenir.

• Üretilen bilgilerin değerlendirilmesi, problemlerin fiili çözümü, bilim olaylarını denetim altına alma amaçlarını taşır.

• Üretilmiş ve üretilmekte olan bilginin denemeli uygulamasıdır.

Uygulamalı Araştırmalar

• Aksiyon araştırmalar: Uzman araştırmacıların, uygulayıcı ve probleme taraf olanların katılımıyla mevcut uygulamaların eleştirisinin yapılıp önlemlerin belirlenmesini hedefler.

• AR-GE Araştırmaları: Geliştirmeyi hedefler, pratiktir, uygulama hedeflenir.

Niceliksel Araştırma Modelleri

• Tarihsel model

• Betimsel model

• Bağıntısal model

• Nedensel-Karşılaştırma modeli

• Deneysel model

Tarihsel Yöntem

• Belli bir geçmiş olay ve bu olayın günümüze etkileri incelenmektedir.

• Veriler, yazılı ve sözlü kaynaklardan toplanmaktadır.

• Verilerin, olabildiğince, birincil kaynaklara giderek toplanması gerekmektedir.

• Ör. Toplantı tutanakları.

Örnek

• Amaç: Türkiye’ de özel TV kanallarına geçiş sürecinin ve etkilerinin incelenmesi.

– Alt Amaç 1:Özel kanalların, TRT’nin televizyon programları üzerindeki etkileri neler olmuştur?

– Alt Amaç 2:Özel kanalların, izleyicilerin beğenileri üzerindeki etkileri neler olmuştur?

Betimsel Yöntem

• Bir konudaki halihazırdaki durum araştırılmaktadır.

• Araştırmanın başında bir evren belirlenmektedir.

• Evren, araştırma bulgularının genelleneceği bireylerin tümüdür.

(devam)

• Belirlenen evrende çok fazla birey bulunması durumunda, evrenden örneklem alınmaktadır.

• Örneklem, evrene genelleme yapmaya olanak verecek şekilde evrenden belli sayıda bireyin seçilmesiyle oluşan katılımcı grubudur.

(devam)

• Betimsel araştırmalar iki şekilde gerçekleştirilmektedir:

– Özaktarım ve gözlem araştırmaları.

• Özaktarım araştırmalarının verileri, örneklemde yer alan bireylerin kendilerinden görüşme ya da anket yoluyla bilgi alınarak toplanmaktadır.

(devam)

• Gözlem araştırmalarında ise veriler, katılımcıların araştırmacı tarafından gözlenmeleriyle toplanmaktadır.

• Gözlem araştırmalarında mutlaka gözlemciler arası güvenirlik hesaplanmalıdır.

• Betimsel araştırma verileri, betimsel istatistikler kullanılarak analiz edilmektedir.

Örnek

• Amaç: Üniversite öğrencilerinin ana haber bültenleri ile ilgili görüş ve önerilerinin belirlenmesi.

– Alt Amaç 1: Öğrencilerin haber spikerlerinde aradıkları özellikler nelerdir?

– Alt Amaç 2: Öğrencilerin haberlerde yer almasını istedikleri konu başlıkları nelerdir?

Bağıntısal Yöntem

• Bağıntısal yöntem, iki ya da daha fazla değişken arasında ilişki olup olmadığını incelemek amacıyla kullanılmaktadır.

• Bu amaçla, bir örneklem belirlenmekte ve bu örneklemden tüm değişkenlere ilişkin veri toplanmaktadır.

• Değişkenler arasında bağıntı olduğunun belirlenmesi, neden-sonuç ilişkisi biçiminde yorumlanamaz.

(devam)

• İki değişkene ilişkin veri toplamak amacıyla anket formu ya da ölçü aracı geliştirilmekte ya da başka kaynaklardan sağlanmaktadır.

• Değişkenler arasındaki bağıntıları incelemek için çeşitli istatistiksel teknikler kullanılmaktadır.

Örnek

• Amaç: TV izleyicilerinin magazin programlarını izleme yoğunluğu ile bağıntılı etmenlerin belirlenmesi.

– Alt Amaç 1: Magazin programlarını izleme yoğunluğu ile cinsiyet arasında bağıntı var mıdır?

– Alt Amaç 2: Magazin programlarını izleme yoğunluğu ile haber programlarını izleme yoğunluğu arasında bağıntı var mıdır?