bİlgİsayarli verİ toplama ve kontrol 8

BLGSAYARLI VER TOPLAMA VE KONTROL

BLM 8

Topak

RNEK 1Bu rnekte TEOS 'un designer ksmna girerek bo bir ekran zerine iinde deer gsteren 'Label' cismini ve bir adet dme 'Button' koyacaz. Daha sonra tanmlayacamz bir register ile bu label ve dme nesnelerini ilikilendireceiz. ncelikle Teos32 programn Start\\Programs\\Teos32 SCADA\\Teos32 yolunu kullanarak altrn (ekil 1). Teos program alt zaman karnza TEOS giri ekran gelmi olmaldr.

ekil 1. Teos Programnn altrlmas Bu esnada Login Type olarak 'Designer' seilip 'OK' tuuna baslnca dizayn yapacanz moduna geersiniz (ekil 2). TEOS'un

146


Topak

ekil 2. Designer Modunun Seilmesi Designer Moduna getiinizde ekil 3'te grlen ekran gelmi olmaldr. Eer bu ekranda 'Forms' veya 'Object Inspector' balkl blmler gelmediyse, ekrann en stnde bulunan menden 'View'u seip 'Object Inspector' veya 'Project Manager' ibarelerinin yannda \\ iaretinin olduundan emin olun.

ekil 3 . Designer Modu Designer modu, TEOS ierisinde tm ekranlar, raporlamalar, kullanclar SCADA konfigrasyonu ile ilgili hereyi tasarlayacanz blmdr. Burada ncelikle bo bir sayfa aalm. Bunun iin 'File' mensnden 'New Form'u sein. Bu sayfaya bir isim

147


Topak

vermek istersek bo ekranmzda herhangi bir yere basarak ekrann solunda bulunan ve bu bo ekranla ilgili zelliklerin sraland 'Object Inspector' listesinde 'Caption' yazsnn yanna '(New Form)' yazal olan yere 'Yeni Sayfa' yazn. 'Enter' tuuna bastnzda, bo sayfann zerinde 'Yeni Sayfa' yazacaktr.

imdi ekran zerinde deer gsterecek bir 'Label' nesnesi yaratacaz. TEOS Designer ara kutusundan zerinde 'A' harfi bulunan kutucuu tklayn.

ekil 4. Label nesnesinin seilmesi 148


Topak

Daha sonra bo ekrann istediiniz bir yerinde mouse'un sol tuunu basl tutarak, mouse'u hareket ettirdiinizde bir dikdrtgenin olutuunu greceksiniz. Bu dikdrtgeni nesnenizin olmasn istediiniz boyutta bytn. Mouse'un tuunu braktnzda 'Label' nesneniz ekrana izilecektir.

ekil 5. Font Byklnn Ayarlanmas imdi 'Label' nesnenizin font bykln ayarlayalm. Bunun iin ekran zerindeki nesneye mouse ile bir kere tkladktan sonra, ekrann sol tarafnda bulunan 'Object Inspector' listesinden '+Font' yazan blme tklayn. +Font yazsnn karsnda kacak olan saa dnk gene tklayn. Bu sizi Windows'un standart font ayarlama mensn getirecektir (ekil 5). Burada 'Size' blmne ekranda izdiiniz 'Label' boyutuna gre bir deer verin. rnein 25. Daha sonra 'OK' tuuna bastnzda ekran zerinde az nce verdiniz deere gre 'Label' ierisindeki '0' karakterinin boyutu deimitir. Label nesnesi zerine tkladnzda, nesne etrafnda grlen siyah kk kutucuklardan ekitirerek kutucuun boyutunu ayarlayabilirsiniz.

149


Topak

ekil 6. Buton Cisminin Seilmesi imdi sra bir buton hazrlamaya geldi. TEOS ara kutusundan zerinde 'OK' yazan kk dmecii bulun ve tklayn. Aynen 'Label' nesnesini yerletirir gibi butonu da ekran zerinde 'Label' nesnesinin yaknlarnda bir yere yerletirin. zerinde 'Mbutton1' yazl bir dme oluacaktr (ekil 7). Bu dmenin stndeki yazy deitirmek iin dmeyi tklayp 'Object Inspector' listesinde bu cismin zelliklerini getirdikten sonra yine 'Caption' ksmnn yanna 'Mbutton1' yazs yerine 'BASINIZ' yazalm.

ekil 7. 'Button' Nesnesinin Yerletirilmesi

150


Topak

Bylece dme ve deer gsterecek olan 'Label' nesnelerini ekranmz zerinde yaratm olduk. Bu cisimlerin 'Run Time' yani alma esnasnda nasl grneceklerine bakmak iin 'F9' tuuna veya TEOS ara ubuunda bulunan 'Yeil Ok'a basn. 'Compiling' yazan bir ubuk kacak ve daha sonra ekil 8. deki grnt ekrana kacaktr. Eer bu noktada yaptnz ekran deil de baka bir ekran karsa daha nceden hazrlanm baka ekranlar var demektir ve sizin yaptnz son ekran olarak kaydedilmitir. Yaptnz ekran grmek iin 'Window' mensnden az nce sayfamza verdiimiz isim olan 'Yeni Sayfa'y semelisiniz.

ekil 8. Run Time Grnts Run time esnasnda eer 'BASINIZ' yazl dmeye basarsanz herhangi bir ey olmayacaktr, nk ekrandaki nesneleri herhangi bir register ile ilikilendirmedik. imdi yeniden Designer moduna dnp bir register yaratalm ve bu registeri cisimlerimize balayalm. Bunun iin Run Time esnasnda iken sa st edeki x tuuna basnz. Yeniden Designer moduna dnm olduk. imdi en stteki mende 'View' seeneinden 'Project Manager'i seelim. imdi 'System' yazan barn yanndaki oka basarak 'Variables' seeneini aktif hale getirelim (ekil 9).

151


Topak

ekil 9. 'Variables' Blmnn Seilmesi 'Variables' seildikten sonra artk 'System' yazan yerde Variables' yazar ve ekran ekil 10'daki gibi olur.

ekil 10. 'Variables' Mens 152


Topak

Bu aamada klavyede 'INSERT' veya bazlarnda 'INS' eklinde ksaltlan tua basn. ekil 11'deki grnt gelecektir. Burada 'Description' ksmna ekildeki gibi 'REG1' yazn ve 'OK' tuuna basn. Bylece bilgisayarmz ierisinde bir register tanmlam olduk. Dikkat edilmesi gereken bu register noktasnn, PLC veya harhangi fiziksel bir cihaz zerinde olmamas, tamamen bilgisayarmz ierisinde tanmlanm olan bir nokta olmasdr.

ekil 11. Register sminin Girilmesi Daha sonra az nce 'Variables'i setiimiz menden yeniden 'System'i sein. Buradaki liste siteminizde hazrlam olan sayfalarn listesidir. Yapm olduumuz 'Yeni Sayfa' ismini bulun ve mouse ile ift tklayn. Bylece yapm olduumuz ekran karmza gelecektir. imdi 'Label' yani deer gsterecek olan nesnemizi mouse ile bir kere tklayarak setikten sonra, 'Object Inspector' listesinden bu cismin zellikleri arasndan 'Register'i bulun ve iaretleyin. Register ifadesinin yannda kacak olan sola yatk gene tkladnzda ekil 12'deki liste karnza gelecektir. Bu listede ortadaki blmde grlen Accumulators tklanrsa en sadaki blmde de az nce tanmladmz 'REG1' grlr. 'REG1' ifadesinin de stne tklanrsa 'REG1' ifadesi alttaki bolua da yazlr ve 'OK' tuuna bastmzda bu register 'Label' nesnemiz ile ilikilendirilmi olur. Bylece REG1 registerinin deeri ne olursa artk ekranmz zerindeki 'Label'da Run Time srasnda grntlenecektir.

153


Topak

imdi ayn ekilde butonumuzu da bu register ile ilikilendirelim. ncelikle ekran zerinde butonumuzun zerine bir kere tklayarak seili hale getirelim. Seili hale geldii zaman zellikleri de 'Object Inspector' listesine gelecektir. Burada yine 'Register' blmnden giderek ayni ekilde REG1 registerini seip 'OK' tuuna basalm. Artk 'Object Inspector' listesinde hem Buton iin hem de Label iin Register deerinin karsnda REG1 yazmaldr. u durumda 'F9' tuu ile Run Time geersek 'BASINIZ' yazl dmemize bastmzda Label deerinin '1' olduunu, dme basl olmad durumlarda ise Label deerinin '0' olduunu izleyebiliriz (ekil 12). Burada Buton nesnesinin zellii ortaya kmaktadr. Buton basl olduu srece registerine '1' deeri atar. Basl olmad zamanlarda ise '0'deerini atar.

ekil 12. Run Time Srasnda Dme Basl ken

154


Topak

RNEK 2Bu rnekte ise rnek 1'e ek olarak bir Script'in nasl hazrlanaca ve form zerinde animasyon gsterimi anlatlacaktr. ncelikle rnek 1' de anlatld gibi Teos32 altrlr ve aadaki form hazrlanr:

Yeni Sayfa Formu Bu formda yeni olarak bir adet Tmlabel ve bir adet de MobilImage nesnesi getirilmitir.Form hazrlandktan sonra srasyla REG1 ve REG2 adl deikenler Project Manager/Variables/Accumulators ekrannda tanmlanr.

Daha sonra MobilImage adl nesnenin RegLeft zellii de REG2'ye balanr.Hazrladmz bu deikenleri Project Manager / System / Script ekrannda "Ornek Script " adl scriptin iinde kullanacaz.

155


Topak

Tekrar forma geri dnlp eklenmi olan Tmlabel ve MobilImage nesneleri REG2 adl deikene balanr:

Data Point Dialog Bu ilemler sonunda aadaki scripti Project Manager / System / Script yolunu takip ederek yazarz:

Bu script, kullanc Basiniz adl dmeye bast srece (REG1 = 1 olduu srece) REG2 deikeninin ierdii sayy 1 artrr.Say 100 den bykse REG2 deikeninin ieriini 1 yapar ve dngye devam eder. Bu dng ierisinde MobilImage nesnesinin RegLeft zellii REG2'ye bal olduu iin ekrann 100nc noktasna gelir ve tekrar ekrann 1 noktasna dner.

156


Topak

alma an

RNEK 3Bu rnekte, bir apartmann kalorifer dairesinin kontroln salayacak bir tasarm yaplacaktr. Kalorifer dairesine s, su seviyesi ve basn gibi bilgileri alp bilgisayara aktarabilecek cihazlarn yerletirildii kabul edilirse aadaki gibi bir sistem oluturulacaktr.

157


Topak

Bu sistemi oluturmak iin ilk olarak, kullandmz programn grsel tasarm yaplan modlnden almaya balayalm ve yukardaki projeyi simle edelim. ncelikle TEOS programna Designer modda Login olarak ie balanr. File mensnden New Form seenei ile tasarlanacak yeni form oluturulur. ekilde grld gibi MImage nesneleri ara ubuundan seilerek form zerine yerletirilir. Gereken resimler TEOS program CD'si ierisinde bulunmaktadr. Bulunan resim ilgili MImage nesnesinin Picture zellii araclyla ilikilendirilir. Bu ilem tm MImage nesneleri iin ayr ayr yaplr.

158


Topak

Bundan sonraki aama A/Kapa ve Otomatik/Manuel buton iftleri oluturmaktr. ekilde grld zere toplam 16 adet SpeedButton nesnesi ara ubuundan form zerine yerletirilir. Butonlar zerinde gzkecek metinler (A, Kapa, Otomatik, Manuel) SpeedButton nesnelerinin Caption zelliklerinden girilir. lk A ve Kapa metinli butonlarn her ikisinin de Groupindex zellikleri 1, herhangi baka A ve Kapa metinli butonlarn 2, sonraki A ve Kapa butonlarnn 3, geriye kalan son A ve Kapa butonlarnn 4 olarak deitirilir. Benzer mantkla ilk Otomatik ve Manuel butonlarnn her ikisinin de Groupindex zellikleri 5, sonrakiler srasyla 6,7 ve 8 olarak deitirilir. Dier bir ifadeyle her bir ift buton kendi iftiyle ayn, dier buton iftleriyle farkl Groupindex deerleri tamaldr. Gereken yerlerde yazlar (rnein sol st kedeki 'ehir ebekesi Su Girii' metni gibi) ara ubuundan Additional sekmesinden Label nesnesi ile yazlr. Forma srklenip braklan her Label nesnesinin gstermesi istenilen bilgi (metin) Caption zellii araclyla girilir. ekilde grlen borular ara ubuundan Pipe nesneleri, su deposu Tank3d nesnesi, su deposu zerindeki dikey gsterge ise LedDisp nesnesi form zerine ilgili yerlere braklarak oluturulur. Yine ekilden grld zere bir tanesi su deposu zerinde olmak kaydyla toplam 3 adet MLabel nesnesi de forma eklenir.

159


Topak

Grsel tasarm yukarda anlatld gibi gerekletirildikten sonra hazrlanacak bir "Gelen Bilgiler" tablosuna gre eletirilmek istenen noktalarn isimlerinin programa tanyaca ekilde verilmesi aamasna gelinmitir. rnein aadaki tabloyu oluturabiliriz : Su Seviyesi SS Su Seviyesi Alak Alarm SSAA Su Seviyesi Yksek Alarm SSYA Kazan Su Seviyesi KSS Kazan Su Seviyesi Alak Alarm KSSAA Kazan Su Seviyesi Yksek Alarm KSSYA Kazan Iss KI Kazan Iss Alak Alarm KIAA Kazan Iss Yksek Alarm KIYA Hava Scakl Bilgisi HS Su Vanas Ak/Kapal SVAK Kazan Suyu Pompas altr / Durdur KSPCD Yakt Besleme Pompas altr / Durdur YBPCD Scak Su Pompas altr / Durdur SSPCD Buradaki bilgilerin birbirine bal kontrolleri iki ekilde yaplabilir. Eer sisteminizde bilgileri almak ve deerlendirmek iin PLC yada benzeri akll programlanabilir cihazlar kullanyorsanz, balantlar (Kazan ss x derece olunca yakt besleme pompasn kapat v.b.) o cihazn kendi programna gre yaplr. Eer akll cihaz kullanlmyorsa, bu tr balantlar TEOS programnn "SCRIPT" ksmnda yazlr. imdi yapmamz gereken yukardaki nokta isimlerini programa "REGISTER" olarak tantmaktr. Aadaki resimde bu tanmlamalarn nasl yapld gsterilmektedir. Bu rnek iin biz kullandmz cihazlarn "AKILLI" olmadn varsaydk. View mensnden Project Manager ksmndan gelen pencereden "VARIABLES" ksmndan "ACCUMULATORS" sekmesini seerek yukardaki tabloda belirlediimiz deikenleri burada tanmlarz.

160


Topak

Tablonun 2. stunundaki ksaltmalar oluturulan deikenlerin (Accumulator yada Register da denilir) adlar olacaktr ve yukardaki pencerede grld gibi Description kutusundan girilir. Tm registerlar ekilde de grld gibi srayla oluturduktan sonra bu deikenleri form zerindeki nesnelerle ilikilendirme ilemine geebiliriz. rnein "Kazan Suyu Seviyesi" ni grmek istediimiz kk pencereye "Kazan Su Seviyesi" deikeni olan "KSS" yi balayalm. lgili nesneye daha nce tanmlanan deikenlerin iinden KSS seilerek register olarak tantlr. Bylece sahadan (Kalorifer dairesinden) o isimle gelen bilgi artk bu pencerede srekli olarak gsterilecek, balantlarda burada grlen deer deiken olarak kullanlabilecektir.

161


Topak

Btn noktalar balandktan sonra sra, bu noktalarn "OTOMATK" almas iin gereken "SCRIPT" leri yazlmas aamasna gelir. Projenin su deposu ve su vanas olan ksmn rnek olarak alrsak; buradaki vanann, su deposundaki su seviyesi %100 olunca kapanmas, %20 ye dnce almas isteniyor olsun.

162


Topak

Yukarda scripte yazdmz if-then satrlaryla,ilgili registerlerin alma eklini belirlemi olduk. Artk program altrdmzda, SCADA bizim yerimize su vanasndan ve su deposundan gelen bilgileri deerlendirerek vanay ap kapatabilir. Ayn mantkla yazlacak dier scriptlerle tm sistem bilgisayarn kontrolne alnr. Bunun dnda, ekranda grlen "OTOMATK MANUEL" dmeleri de gerektii anlarda kontrol scriptten ayrp, bilgisayar ekranndaki "A KAPA" dmeleri yardmyla vanann kontrol edilmesini salar.

163


Topak

KAYNAKA1. Avc, Oral, "Gvenilir Bir Entegre Kontrol Sistemi", Eksen Yaynclk, Teknik Kitaplar Serisi, Seri No: 101, ISBN 975-96767-0-2 2. Tyszyan, Ared; Yksel, Birol, "Tahl Endstri&Otomasyon Dergisi, Austos 98/17, syf: 82-84 leme Otomasyonu",

3. VVeinberg, Sami, Deakin Univercity Department of Computing and Mathematics Geelong-Avustralya, "Gerek Zamanl Sistemlere Genel Bak" Endstri&Otomasyon Dergisi, Eyll 96/7, syf: 17-19 4. Altun, Koray, "Otomatik Kontrol ve Endstriyel Endstri&Otomasyon Dergisi, Austos 98/17, syf: 16-18 Bilgisayarlar",

5. Akarcan, Bora, "Enerji Datm Sistemlerinin Bilgisayar Destekli zlenmesi" Y.T.. Fen Bil. Enstits, Yksek Lisans Tezi, stanbul-1999 6. Berin, Necmettin, "SCADA Sistemlerinin ncelenmesi ve O.G. Elektrik Datm Tesislerinde Uygulanmas", .T.. Fen Bil. Enstits, Yksek Lisans Tezi, Haziran-1997 7. Varol, Asaf; Varol, Nurhayat, "Netvvork Sistemleri ve Novell Netvvork Sistemi", stanbul, ubat -1995, ISBN 975-486-409-8 8. Seluk, Fsun; zelik, brahim, "Endstriyel letiim Alarnda Tek Standarda Doru", Sakarya Univ. Mh. Fak. Bilg. Mh., Blm II, Otomasyon Dergisi, Mays-99, syf: 146 -149 9. Seluk, Fsun; zelik, brahim, "Endstriyel letiim Alarnda Tek Standarda Doru", Sakarya Univ. Mh. Fak. Bilg. Mh., Blm I, Otomasyon Dergisi, Nisan-99, syf: 114 -118 10. Sumen, Halefan; Sarbey, Tun, "Fieldbus Teknolojisi Nereye Gidiyor?", (Panel) Blm I, Otomasyon Dergisi, Mays-2000, syf: 72-77 11. Sumen, Halefan; elenk, Metin, "Fieldbus Teknolojisi Nereye Gidiyor?", (Panel) Blm II, Otomasyon Dergisi, Haziran-2000, syf: 96-100 12. Sumen, Halefan; Mller, Frank, "Fieldbus Teknolojisi Nereye Gidiyor?", (Panel) Blm III, Otomasyon Dergisi, Temmuz-2000, syf: 78-82 13. Sarbey, Tun, "Profibus 2. Blm" Otomasyon Dergisi, Nisan-98, syf: 8487 14. Sarbey, Tun, "Popler Fieldbus Sistemleri ve Sektrdeki Gelimeler", Otomasyon Dergisi, Mart-99, syf: 50-56

164


Topak

15.Haseki, Mustafa, Ethernet Veri Toplama Sistemleri, Dergisi, MaysOtomasyon 98, syf :172-175 16.Jr.Defler, Frank, eviren :Ali Sere, Network Sistemleri ve Bilgisayar Balant klavuzu, California, ubat-98, ISBN 975-7397-75-x 17.Sarbey, tun,Bir Havaalan Anatomisi, Otomasyon Dergisi, Mays 2001, syf 67-71 18. TEOS yardm

165

bİlgİsayarli verİ toplama ve kontrol 8

Documents