bika 1821 nei pittori italiani 24grammata.com
DESCRIPTION
ΕΛΠ 11TRANSCRIPT
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 1/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 1
Η απεικόνιση της Επανάστασης του 1821 στα έργα ιταλών
ζωγράφων.
Στυλιανή π!κα
"π. #ι$άκτωρ
στο %&ή&α 'ταλικής (λώσσας και )ιλολογ!ας *.+.,.
-/03456740.97
Η εκ$ήλωση της ελληνικής Επανάστασης συνέπεσε :ρονικά &ε τις σκληρές αποφάσεις της
'ερής Συ&&α:!ας έπειτα από το Συνέ$ριο της ;ιέννης το 181<. Η πολιτική αλλά και η
$ιπλω&ατική συγκυρ!α ήταν ε=αιρετικά $υσ:ερε!ς. >ι Ευρωπα!οι την περ!ο$ο αυτή
αναζητο?σαν ένα πραγ&ατικό σ?στη&α ισορροπ!ας &ετα=? των #υνά&εων. @&ως υπήρ:αν
στην 'ταλ!α ε=εγέρσεις Aσε Bεάπολη και Σαρ$ην!αCD όπως στην 'σπαν!α επ!σηςD ενώ ερ:όταν
να προστεEε! και η ε!$ηση της Ελληνικής Επανάστασης.
Η ελληνική ε=έγερση αποτελο?σε απειλή για την ευρωπαFκή κατάσταση των
πραγ&άτων γιατ! υπονό&ευε την αρ:ή της νο&ι&ότηταςD $ηλα$ή την αποκατάσταση των
συνόρων των ΕυρωπαFκών Ηγε&ονιών όπως ήταν περ!που πριν τους Bαπολεόντειους
πολέ&ους. %α ισ:υρά ευρωπαFκά κράτη και οι κυGερνήσεις τους γνώριζαν πως η επανάσταση
αυτή ήταν ικανή να επηρεάσει τα συ&φέροντα τους και να κλυ$ων!σει την >Eω&ανική
*υτοκρατορ!αD η ?παρ=η της οπο!ας $ιασφάλιζε κλειστά τα Στενά για τους HώσουςD
αποτελο?σε &ια πρόσφορη :ώρα για οικονο&ική εκ&ετάλλευση από τους IγγλουςD $εν
επέτρεπε στους (άλλους να $ραστηριοποιηEο?ν στη εσόγειο και κρατο?σε υποταγ&ένα τα
;αλκάνια στο Σουλτάνο $ιασφαλ!ζοντας τα συ&φέροντα της *υστρ!ας.
Η κοινή γνώ&η ό&ως $ιέπονταν από φιλελληνικά αισEή&ατα και η φιλελληνική ι$έα
γεννήEηκε &έσα στη συνε!$ηση των πνευ&ατικών ανEρώπων της Ευρώπης οι οπο!οιD έ:οντας
έρEει σε επαφή &ε τον αρ:αιοελληνικό πολιτισ&όD $ιατηρο?σαν την συ&πάEειά τους για τους
απογόνους των αρ:α!ων Ελλήνων. Jεγάλο &έρος αυτών των ευρωπα!ων πολιτών Eέλησαν να
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 2/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 2
συστρατευEο?ν &ε τους Kλληνες ε=εγερ&ένους. Η ?παρ=η του φιλελληνικο? ρε?&ατος έπαι=ε
καEοριστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 γιατ! $εν εκ$ηλώEηκε &όνο στο ι$εολογικό
πε$!ο. *πο$ε!:Eηκε στην πρά=η ως &ια εκ$ήλωση συ&παράστασης αφο? από την Ευρώπη
στέλνονταν :ρή&αταD τρόφι&α και πολε&οφό$ια προς τους Kλληνες αλλά και στρατολογο?νταν
εEελοντές. > =εσηκω&ός των Ελλήνων $εν προκάλεσε τυ:α!α την έντονη κινητοπο!ηση
εEελοντών σε ευρωπαFκό και $ιεEνές επ!πε$ο. >ι άνEρωποι αυτο!D πνε?&ατα ανήσυ:α και
φιλελε?EεραD πρώην στρατιωτικο! &ε ε=α!ρετες γνώσειςD αρ:αιολάτρες και ρο&αντικο!
καλλιτέ:νεςD φλογερο! οπα$ο! της $η&οκρατ!ας και νέοι κυρ!ως άνEρωποιD φοιτητές γε&άτοι
ενEουσιασ&ό και ορ&ή ερ:όταν να εκ$ηλώσουν την συ&παράστασή τους προς τον ελληνικό
λαό. +ολλο! ήταν εκε!νοι που κατηγορήEηκαν ως πράκτορες =ένων $υνά&εων τυ:ο$ιώκτεςL
ασφαλώς υπήρ=αν και τέτοια στοι:ε!αD αλλά $εν αποτελο?ν αντικε!&ενο αυτής της &ελέτης.
@σοι :αρακτηρ!στηκαν )ιλέλληνεςD ήταν απλώς οι λάτρεις &ιας αρ:αιότητας που
αφυπν!στηκε ?στερα από αιώνες. MΕ:οντας πηγή έ&πνευσης την κλασική τους παι$ε!α και την
αγάπη τους για την ελευEερ!αD $ια&όρφωσαν &ε τις ι$έες τους τη συνε!$ηση του $υτικο?
κόσ&ου και $η&ιο?ργησαν πρότυπα για την ελευEερ!α της σκέNης και την α=ιοπρέπεια του
ατό&ου.
*ποτέλεσαν το πρώτο κ!νη&α αλληλεγγ?ης στη νεότερη 'στορ!αD $!νοντας τη $υνατότητα
στον $υτικό κόσ&ο να ανακαλ?Nει για &ια ακό&η φορά τις ρ!ζες του στην κλασική αρ:αιότητα
και στους Kλληνες να εντα:το?ν στην ευρωπαFκή οικογένεια.
Επρόκειτο για &ια σ:έση α&φ!$ρο&η που άνEισε &έσα από τις &εγάλες κοινωνικέςD πολιτικές
και οικονο&ικές αλλαγές που συντελο?νταν στα τέλη του 18ου και στις αρ:ές του 1Oου αιώνα
στη $υτική Ευρώπη.
+έρα ό&ως από την υλική GοήEεια υπάρ:ει και η εκ$ήλωση του φιλελληνικο? πνε?&ατος
&έσα από την τέ:νη και ι$ια!τερα &έσα από τη ζωγραφική.
%ο )ιλελληνικό P!νη&α που εκ$ηλώEηκε στην 'ταλική Qερσόνησο &ε πολλο?ς τρόπους και
ενεργά οφε!λεται στο γεγονός ότι στο έ$αφός της υπήρ:αν &ικρά Gασ!λειαRκράτη και ένα
&εγάλο &έρος της Gρισκόταν υπό αυστριακή κατο:ή. Η καταπ!εση ήταν τόσο τυραννική που
προκάλεσε την αντ!σταση των Pαρ&πονάρων1 και της ιταλικής $ιανόησης. #?ο επαναστάσεις
1 Mέλη μυστικής οργάνωσης Ελευθεροτεκτόνων που διέπονταν από φιλελεύθερες και
πατριωτικές ιδέες. Επίσης επεδίωκαν την προστασία των ιταλικών συμφερόντωνεναντίον των ένων. !λ. σ"ετικό λήμμα #άπυρος $αρούς %πριτάνικα& #άπυρος&
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 3/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 3
το 182S και το 1821 στο Gασ!λειο της Bεαπόλεως και των #?ο Σικελιών καEώς και στο
Gασ!λειο της Σαρ$ην!ας και του +ε$ε&οντ!ου καταπν!γηκαν στο α!&α από τους *υστριακο?ς
και &ετά από αυτό 'ταλο! και Kλληνες πατριώτες λογ!ζονταν συ&&α:ητές. >ι φιλελε?Eερες
ι$έες αποτελο?σαν συν$ετικό κρ!κο που ένωνε τους $?ο λαο?ς. ΕπιπρόσEετα υπήρ:ε και το
κοινό στοι:ε!ο της Qριστιανικής Eρησκε!ας που EεωρήEηκε ως ένα από τα α!τια της
ανάπτυ=ης του ιταλικο? φιλελληνισ&ο?. > ελληνικός και ο ιταλικός λαός ε!:αν &ακρα!ωνη
παρά$οση και η ιστορική ε&πειρ!α του παρελEόντος τους ένωνε.
>ι Ελληνικές παροικ!ες οι οπο!ες ε!:αν ι$ρυEε! στην 'ταλική Qερσόνησο στα$ιακά
&ετά την Iλωση της Pωνσταντινο?πολης το 1T<U στη ;ενετ!αD το VιGόρνοD την +!ζαD την
%εργέστηD τη Bεάπολη και αλλο? άκ&αζαν στο ιταλικό έ$αφος και πρόσφεραν τις κατάλληλες
συνEήκες για την εκ$ήλωση του φιλελληνικο? κινή&ατος το οπο!ο εκ$ηλώEηκε ως ε=ήςW
1. +ερ!EαλNη Ελλήνων στρατιωτών και προσφ?γων &ε ελε?Eερη $ράση και $ιακ!νησή
τους.
2. +ροώEηση στην Ελλά$α 'ταλών αλλά και άλλων φιλελλήνων.
U. εταφορά πολε&οφο$!ων και οπλισ&ο? στην Ελλά$α.
T. >ικονο&ική εν!σ:υση του Ελληνικο? λαο?.
<. Εκ$ηλώσεις $ια&αρτυρ!ας και εκκλήσεις υπέρ των Ελλήνων.
X. Σ?ν$εση των Ελλήνων &ε άλλες ΕυρωπαFκές )ιλελληνικές εταιρε!ες και κο&ιτάτα.
Στο ελληνικό έ$αφος η πλειονότητα των 'ταλών αφοσιώEηκε στους σκοπο?ς του αγώνα και
πολλο! ήταν εκε!νοι που Eυσιάστηκαν για την ανε=αρτησ!α της Ελλά$ας. Ει$ικά στη &ά:η του
+έταD έπεσαν ηρωικώς &α:ό&ενοι 18 'ταλο! πατριώτες. >ι 'ταλο! εEελοντές οι οπο!οι
κατέφEασαν στην Ελλά$α από το καλοκα!ρι του 1821 &έ:ρι και το τέλος του *γώνα ήταν 1UY.
Pατάγονταν οι περισσότεροι από το +ε$ε&όντιο και τη Σαρ$ην!α ενώ ση&αντικός αριE&ός
ήταν από την Bεάπολη και τη Σικελ!α. Η προσφορά &άλιστα των 'ταλών φιλελλήνων για την
ανε=αρτησ!α της Ελλά$ας φτάνει &έ:ρι και τους πολέ&ους του 1O12R1O1U όπου στο &έτωπο
της Ηπε!ρου ε!ναι παρόντες για να αγωνιστο?ν οι (αριGάλ$η$ες ερυEρο:ιτώνες'.
(θήνα& 1))*& +όμος ,'& σ. 1-).
2 Sf!"#!$%&& ()#))#*( (+$)($*( (* ,!#-($.& Risorgimento Greco e filellenismo italiano&
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 4/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 4
*=!ζει ακό&η να ση&ειωEε! ότι ο πάπας +!ος ο ZM παρά τις $ιπλω&ατικές πιέσεις κατέGαλε
απο$ε$ειγ&ένα ση&αντικές προσπάEειες να φανε! :ρήσι&ος στους Kλληνες
Pάτω από αυτές τις συνEήκες η συ&πάEεια και η υποστήρι=η προς την Ελλά$α $εν άργησαν
να εκ$ηλωEο?ν. *φορ&ή αποτέλεσαν τα κορυφα!α γεγονότα της ΕπανάστασηςW το Σο?λι &ε το
ZάλογγοD η πώληση της +άργας στους %ο?ρκους από τους IγγλουςD οι σφαγές της Q!ουD η
πτώση του εσολογγ!ουD η ναυ&α:!α του BαGαρ!νουD η ΣυνEήκη της *ν$ριανο?ποληςD η
$ολοφον!α του Pαπο$!στριαD η άφι=η του @EωναD όλα αυτά τα στρατιωτικά και πολιτικά
γεγονότα =εσήκωσαν τις συνει$ήσεις των 'ταλών φιλελλήνων. Η Eυσ!α για την ελευEερ!α της
Ελλά$ας του [4\4]9-4 στη Σφακτηρ!α και των ^4]/004 και _4\4 στη ά:η του +έτα
προσέλαGαν ι$ια!τερες $ιαστάσεις για τους 'ταλο?ς που αντέ$ρασαν απο$!$οντας τις
προαναφερEε!σες καταστροφές στην ευνοFκή για τους %ο?ρκους πολιτική των εγάλων
#υνά&εων.
>ι προσωπικότητες των Pανάρη και πότσαρηUενέπνεαν και ενEουσ!αζαν τους 'ταλο?ς
πατριώτες που Eα τους έφεραν ως παρά$ειγ&α αργότερα όταν Eα σή&αινε η ώρα και του
'ταλικο? αγώναD της 'ταλικής +αλιγγενεσ!ας.
> )ιλελληνισ&ός $εν παρε!:ε &όνο πολ?τι&η GοήEεια στους επαναστατη&ένους MΕλληνεςW
ταυτό:ρονα αποτελο?σε την έ&πρακτη στάση της $ια&αρτυρ!ας του φιλελε?Eερου κινή&ατος
απέναντι στο αντι$ραστικό πνε?&α της 'ερής Συ&&α:!ας που προσπαEο?σε να επιGληEε! &ε
κάEε τρόπο στην Ευρώπη &έσα από τυραννικά καEεστώτα.
Ζωγραφική και φιλελληνισμός – Οι Ιταλοί ζωγράφοι
> *γώνας του 1821 αποτελε! &ια ι$ια!τερη συνιστα&ένη για τη $ια&όρφωση των κυρ!αρ:ων
τάσεων στην ευρωπαFκή ζωγραφική του 1Oου αιώνα. έσα σε ένα κόσ&ο που &ετα&ορφώνεται
και αλλάζει &ε γρήγορους ρυE&ο?ς από τη Gιο&η:ανική επανάσταση και την ανά$υση της
εEνικής συνε!$ησης αποτελε! πηγή έ&πνευσης αλλά ταυτό:ρονα και παρά$ειγ&α προς &!&ηση.
#/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 46.
7 /0203 4.& 562260270 89:6::6;9<0 9; =20:90> Risorgimento Greco e filellenismo italiano& 6?9@93;9 ?6:
A3:6& B3C0& 1)D*& σ. 11).
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 5/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 5
> Hο&αντισ&ός φέρνει &!α =εκάEαρη επ!Eεση ενάντια στην λογική. Επιτρέπει να
κυριαρ:ήσουνD στα έργα των καλλιτε:νώνD το συνα!σEη&αD η φαντασ!α και ο λυρισ&όςD που
αποτελο?ν α=!ες εντελώς αντ!Eετες &ε τη λογική και τον ρεαλισ&ό που επικρατο?σε τα
προηγο?&ενα :ρόνια. Iλλωστε οι ρο&αντικο! καλλιτέ:νες αντιτάσσονται στην αριστοκρατ!αD
ανοι:τά επηρεασ&ένοι από τον #ιαφωτισ&ό που επικρατε! στην Ευρώπη και η ζωγραφική Eα
αρ:!σει να :ρησι&οποιε! σ?γ:ρονα ιστορικά Eέ&ατα. *υτό γ!νεται επει$ή η περ!ο$ος αυτή
ε!ναι γε&άτη από ιστορικά γεγονόταD για την ευρωπαFκή ήπειροD που αφορο?ν τους αγώνες
και στις Eυσ!ες των λαών για ελευEερ!α και ανε=αρτησ!α. )υσικά ανά&εσά τους Gρ!σκονται και
Eέ&ατα από την Ελληνική Επανάσταση του `21.
Η πιο :αρακτηριστική περ!πτωση ε!ναι αυτή του ab6/\/ _/04]9c. +ιστές
απεικον!σεις του *γώνα Gρ!σκονται στις εικονογραφήσεις του d//] e9\ f/-- καEώς και του
στρατηγο? ακρυγιάννη και του +αναγιώτη Zωγράφου. Ση&αντικότατη προσφορά στην
πιστότητα της απεικόνισης της Επανάστασης $!νουν οι π!νακες του ,εό$ωρου ;ρυζάκη και οι
προσωπογραφ!ες του g4]0 g]4h/-/\.
Ε!ναι :αρακτηριστικό πως στην εικονογραφ!α του *γώνα κυρ!αρ:η Eέση έ:ει ο απλός
άνEρωπος που ανα$εικν?εται &έσα από τους αγώνες του και τον ηρωισ&ό της καEη&ερινής
ζωής. > ανώνυ&ος αγωνιστής Gρ!σκεται στο κέντρο του Eε&ατικο? κ?κλου του +αλικαριο?
ως πρότυπου λεGεντιάς και αν$ρε!ας. >ι ευρωπα!οι ζωγράφοι κάτω από την επ!$ραση που
άσκησε ο ;?ρωνας &ε την πο!ησή του αποτ?πωναν πολ? συ:νά τον νεαρό αγωνιστή σε
καραο?λιD σε ενέ$ραD &ετά τη &ά:ηD &όνο ή &ε τους συντρόφους του. Qαρακτηριστικό
παρά$ειγ&α η *ποτυ:!α Επι:ε!ρησης A182XD *EήναD ουσε!ο πενάκηC του ;έλγου f/\]
_/4-\/ A1YYOR18<2CD όπου παριστάνονται τέσσερις πολε&ιστές να αναπα?ονται &ετά τη
&ά:ηD &ε την κο?ρασηD την περισυλλογή και τη Eλ!Nη να κυριαρ:ο?ν στα πρόσωπα των
ανώνυ&ων συντρόφων
έσα στο πλα!σιο αυτό εντάσσονται και τα έργα των ιταλών ζωγράφων ibj9k9 ill4]\
και m0ll9 J4]-60.
Στο Eε&ατικό κ?κλο %ο +αλικάρι ανήκει το έργο του ibj9k9 ill4]\ Kλληνας
PουρσάροςD An]/-4D d\49/4 ^9-9 4]\/\69D 18UOC.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 6/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 6
ibj9k9 ill4]\D Kλληνας PουρσάροςD 18UOD
(κραGο?ραD 2SQ2S εκ.Dn]/-4D d\49/4^9-9 4]\/\69.
%ο έργο ε!ναι το πορτρέτο ενός πολε&ιστή της ελληνικής επανάστασης του 1821D
παραγγελ!α του o\9\9 d9hh.
Σε πρώτο επ!πε$οD Gλέπου&ε έναν νεαρό άντρα &ε πα:? &ουστάκι να κοιτάζει $ε=ιά
&ε &ακρινό και ονειροπόλο Gλέ&&α. )έρει παρα$οσιακή φορεσιάD πουκά&ισο $ιακοσ&η&ένο &ε
:άντρεςD κεντητό σακάκι και φέσι. Στο ζωνάρι έ:ει περασ&ένο το όπλο του. #ιακρ!νεται η
εσωτερική ένταση στην Nυ:ολογική σ?λληNη της προσωπικότητας του νέου άν$ρα που
προσ$!$ει σοGαρότητα και Gαρ?τητα στην συ&περιφορά του. Η &ελετη&ένη άνεση και η
ευγένεια της στάσης του $ιαγράφουν το πνε?&α και το :αρακτήρα ενός ι$ια!τερου και
&ονα$ικο? ανEρώπινου τ?που. *υτή η &ορφή παραπέ&πει στην κυρ!αρ:η αντ!Eεση αυτής της
σειράς έργων pανά&εσα στο σκεφτικό και αποφασισ&ένο παλικάρι και στον αγριωπόD αγέρω:ο
και σκληρό τ?πο του %ο?ρκου &ε τις ανοι:τές κινήσειςD :αρακτηριστικά &ε ευEε!α αναγωγή
στον αιώνιο πόλε&ο της $ικαιοσ?νης ενάντια στην α$ικ!α και της σ?νεσης ενάντια στην
υπεροN!αqT.
6 %υκονιάτης E.F.& Το Εικοσιένα στη Ζωγραικ!" #$%&ο'! στη %('έτη τη)
Εικονογρα*α) το$ +γ,να" Gιδακτορική GιατριHή& (.#.I.& Iεσσαλονίκη& 1)-)& σ.'J.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 7/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 7
(ενικάD η α!σEηση του π!νακα ε!ναι αποτέλεσ&α της συν?παρ=ης ζεστώνREερ&ών κυρ!ως
:ρω&άτων και γήινων απο:ρώσεων. Pυριαρ:ο?ν τα $?ο Gασικά :ρώ&αταD κόκκινο και κ!τρινο
και το συ&πληρω&ατικό και αντ!Eετο αυτών που ε!ναι το πορτοκαλ!. Η :ρήση των τόσο
Eερ&ών :ρω&άτων $!$ει την α!σEηση του οικε!ου και ανα$εικν?ει το GαEυστό:αστο και
στο:αστικό Gλέ&&α του οπλ!τη. > άγνωστος ήρωας της επανάστασηςD &ετα$!$ει &ε την
παραστατική α&εσότητα ενός συ&Gόλου το ζοφερό και ταυτο:ρόνως λυτρωτικό κλ!&α της
περιό$ου και των προσπαEειών αποτ!να=ης του >Eω&ανικο? ζυγο?. > καλλιτέ:νης
ε=ι$ανικε?ει ρο&αντικά και νοσταλγικά ε$ώ τον ήρωα και τον!ζει το $ια:ρονικό αγώνα του
ανEρώπου για την επι$!ω=η της ουσιαστικής του ελευEερ!ας και του σεGασ&ο? στην
α=ιοπρέπεια του.
Στον !$ιο Eε&ατικό κ?κλο του +αλικαριο? εντάσσεται και ο επό&ενος π!νακας του ibj9k9
ill4]\ Kνας Σουλιώτης που στο:άζεται την ερή&ωση της πατρ!$ας.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 8/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 8
ibj9k9 ill4]\D Kνας Σουλιώτης που στο:άζεται την ερή&ωση της πατρ!$αςD18U8D
*κουαρέλαD Συλλογή *ρ:ιεπισκοπής P?πρου.
)α!νεται και σε αυτό τον π!νακα ότι ο ill4]\ πραγ&ατε?εται ένα Eέ&α αγαπη&ένοW τον
Kλληνα αγωνιστήD σ?&Gολο των &α:ών για την απόκτηση της ελευEερ!ας.
Σε ένα πρώτο επ!πε$οD Gλέπου&ε το νεαρό άντρα &ε το πα:? &ουστάκι να κοιτάζει
κατά&ατα το Eεατή &ε τα &εγάλαD καEαρά &α?ρα του &άτια. )έρει παρα$οσιακή φορεσιάD &ε
&ακριά λευκή φουστανέλαD σκουρό:ρω&ες γκέτεςD λευκό πουκά&ισο και κεντητό κόκκινο
σακάκι. *πό το &ήκος της φουστανέλας καταλαGα!νου&ε ότι πρόκειται για καπετάνιο. Pαι αυτό
γιατ! στους καπετανα!ους και τους γέροντες η φουστανέλα ήταν &ακριά !σα&ε το γόνατο και
κάτω ακό&αD &ε πυκνές και πολλές πτυ:ές<. Hιγ&ένη στον αριστερό του ώ&ο έ:ει την &άλλινη
κάπα τουD τη φλοκάτα όπως λεγότανD που τον προστατε?ει από κρ?ο και Gρο:ή πάνω στα
τρα:ιά Gουνά του Σουλ!ου. *παρα!τητο συ&πλήρω&α το κόκκινο φέσιR :αρακτηριστικός
κεφαλο$εσ&ός του Σουλ!ουR απ` το οπο!ο πετάγονται τα &ακριά του &αλλιά. %ην περ!ο$ο
εκε!νη οι άν$ρες $εν έκοGαν κοντά τα &αλλιά τουςD &α τ` αφήνανε περήφανα σαν :α!τη να
=ανε&!ζουν στους ώ&ους τους- . Στο ζωνάρι έ:ει περασ&ένα το όπλο και το γιαταγάνι του
κα&ω&ένα από κατάλευκο σεντέφι Aαπαρα!τητοι σ?ντροφο! του στη &ά:ηC. Η στάση του
σώ&ατος A&ε τα :έρια σταυρω&έναC $ε!:νει την εσωτερική ένταση που τον $ιαπερνά και
αφήνει να φανε! &ια ηρωική $?να&η προσ$!$οντας &ια άλλη Gαρ?τητα στην αποτ?πωση της
παράστασης. )α!νεται καEαρά πως νιώEει άνετα σε εκε!νο τον έρη&ο και τρα:? τόπο στον
οπο!ο &ελετη&ένα ο ill4]\ τοποEέτησε τα απο&εινάρια από την ελληνική αρ:αιότητα. ε
τον τρόπο αυτό συν$έει το ζοφερό παρόν &ε το λα&πρό παρελEόν της Ελλά$ας. *πό το γε&άτο
ηρωικές πρά=εις παρελEόν της πατρ!$ας τουςD οι KλληνεςD σκλάGοι τώρα των %ο?ρκωνD Eα
αντλήσουν τη $?να&η για την αποτ!να=η του ζυγο?. %ο έργο παραγγελ!α του κό&η του
g909r]4D ο οπο!ος $ιετέλεσε "πουργός Ε=ωτερικών της *υστρ!αςD παρουσιάστηκε στην
KκEεση της n]/]4 το 18U8Y.
(ενικάD η α!σEηση του π!νακα ε!ναι αποτέλεσ&α της συν?παρ=ης ζεστώνREερ&ών κυρ!ως
8 K22LMNNOOO.9P239Q02K6C020.<3CN'J1JNJ,N1D'1R',.K2C:
5 Sμοίως
9 Risorgimento Greco e filellenismo italiano& 6?9@93;9 ?6: A3:6& B3C0& 1)D*& σ. '),.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 9/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 9
:ρω&άτων και γήινων απο:ρώσεων κάτι που αρέσει απ` ότι φα!νεται στον καλλιτέ:νη.
Pυριαρ:ο?ν το κόκκινο και οι γήινες απο:ρώσεις του πράσινου και καφέ σε πρώτο πλάνο ενώ
στο GάEος η EάλασσαD ο ουρανός και το Gουνό αποτυπώνονται &ε απο:ρώσεις του γκρι.
%ον!ζεται &ε τον τρόπο αυτό η φιγο?ρα του Kλληνα αγωνιστή που $εσπόζει στο κέντρο της
σ?νEεσης και η οπο!α στο σ?νολό της αφήνει να $ιαφανε! &ια οικε!α α!σEηση.
ibj9k9 ill4]\D ια Gάρκα &ε Kλληνες D 18TTD
Vά$ι σε &ουσα&άD SD<8QSDTY ;ερόναD n4\4 j` s404.
%ο έργοD γνωστό αρ:ικά ως ptικογένεια "$ρα!ων που εγκαταλε!πει την πατρ!$α για να &ην
υποτα:Eε! στους %ο?ρκουςqD γνώρισε &εγάλη επιτυ:!αD αφο? $η&ιουργήEηκαν αρκετά
αντ!γραφά τουD. > ill4]\ πραγ&ατε?εται ε$ώ το Eέ&α των προσφ?γων. Pατά τη $ιάρκεια
της Επανάστασης ήταν πολλο! οι Kλληνες που αναγκάστηκαν να εγκαταλε!Nουν τις
πατρογονικές εστ!ες. @πως έκαναν για παρά$ειγ&α οι κάτοικοι της +άργας &ετά την πώληση
της στους %ο?ρκους από τους Iγγλους το 181O AEέ&α που πραγ&ατε?εται στον π!νακα >ι
πρόσφυγες της +άργας ένας άλλος 'ταλός ζωγράφος ο m]4\/-9 f4u/hC.
4 Risorgimento Greco e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 234.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 10/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 10
> ill4]\ παρουσιάζει τους Kλληνες φυγά$ες &έσα σε Gάρκα. >ι ανEρώπινες &ορφές
πα!ζουν τον κυρ!αρ:ο ρόλο στο συγκεκρι&ένο π!νακα.
Στο τι&όνι της Gάρκας στέκει ένας πολε&ιστής $υνα&ικός και αποφασιστικός ό&οιος &ε
Gρά:οv κοιτά την πατρ!$α που :άνεται στο GάEος του ορ!ζοντα και $!νει την α!σEηση ότι
πάνω του &πορο?ν να σπάσουν τα αγριε&ένα κ?&ατα &ε τα οπο!α παλε?ει ο νεαρός άντραςD
στα $ε=ιάD ενώ κωπηλατε! &έσα στο πέλαγος. %η σ?νEεση συ&πληρώνουνW ένας γέροντας που
προσπαEε! να ησυ:άσει την τρο&αγ&ένη του κόρηD ένας παπάς που κρατά το Ευαγγέλιο ή
κάποιο εικόνισ&αD κι ένα νέο παλικάρι όρEιο πιασ&ένο από το κατάρτι που κρατά στο :έρι του
τη ση&α!α η οπο!α καταλήγει σε σταυρό Aσταυρός και ση&α!α συ&Gολ!ζουν Eρησκε!α και
πατρ!$α τα ι$ανικά για τα οπο!α $ιε=άγεται ο αγώναςC. > νέος ταυτό:ρονα ατεν!ζει την
πατρ!$αD που απο&ακρ?νεταιD προσπαEώντας να κλε!σει στην Nυ:ή του &ια τελευτα!α εικόνα
της &ε την υπόσ:εση του γρήγορου γυρισ&ο?.
f σ?νEεση στη&ένη σε σ:ή&α πυρα&!$ας =εκινά &ε σκοτεινά :ρώ&ατα στη Gάση τα οπο!α και
pεπιGάλλονταιq στον π!νακα για να καταλή=ει σε πιο ανοι:τό:ρω&ες απο:ρώσεις προς την
κορυφή. %ο γαλάζιο του ουρανο? συνταιριάζεται αρ&ονικά &ε τις απαλές κ!τρινες και
κοκκινωπές αντα?γειες που :άνονται στο GάEος του ορ!ζοντα όταν σ&!γουν &ε τη &ανιασ&ένη
Eάλασσα. Η απλή :ρω&ατική προοπτική &ετατρέπεται σε &ια πιο ουσιαστική από$οση του
ατ&οσφαιρικο?. > π!νακας όταν παρουσιάστηκε το 18TX προκάλεσε το Eαυ&ασ&ό ο οπο!ος
εκφράστηκε &ε ένα παEιασ&ένο άρEρο του ib6 w4]]/]).
%ο Eέ&α ό&ως που φα!νεται να $ιεκ$ικε! το &εγαλ?τερο εν$ιαφέρον των καλλιτε:νών
ε!ναι ο Eάνατος του ήρωα και η &εταφορά τραυ&ατ!α από τη &ά:η.
> ηρωικός Eάνατος του πότσαρη στο Pαρπενήσι το 182U εντάσσει τον ήρωα αυτο$!καια
στην περιο:ή του Eρ?λου. > &?Eος και ο Eρ?λος αποτελο?ν πολιτισ&ικά φαινό&ενα που
πηγάζουν από συλλογικά Gιώ&ατα. *πο&νη&ονε?οντας και κατα=ιώνοντας περιστατικά της
ο&α$ικής ζωήςD ολοκληρώνουν τη κοσ&ογονική Eεώρηση της ο&ά$ας και προGάλλονται
ανασυν$εό&ενα &ε το παρελEόν και το παρόνD ως πρότυπα για το &έλλον1J.> Eάνατος του
3 Risorgimento Greco e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 233.
1: %υκονιάτης E.F.& Το Εικοσιένα στη Ζωγραικ!" #$%&ο'! στη %('έτη τη)
Εικονογρα*α) το$ +γ,να" Gιδακτορική GιατριHή& (.#.I.& Iεσσαλονίκη& 1393& σ.44.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 11/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 11
άρκου πότσαρη του ibj9k9 ill4]\ που φιλοτε:νήEηκε το 18T1και το ο&ότιτλο έργο
του #ιονυσ!ου %σόκουD που ο καλλιτέ:νης ζωγράφισε &ετα=? των ετών 18TTRTYD αποτελο?ν
:αρακτηριστικά παρα$ε!γ&ατα.
ibj9k9 ill4]\ i4 79]/ j J4]9 n9h4]- D18T1D
8SQ<Y εκ.D^]/-/D wk9 Jb-/9 [4]9]9.
Pεντρικό πρόσωπο ε!ναι ο πεσ&ένος στο έ$αφος και λαGω&ένος άρκος πότσαρης.
)έρει λευκή φουστανέλαD λευκό πουκά&ισοD :ρυσοκεντη&ένο γιλέκοD σακάκι &ε περ!τε:να
κεντή&ατα και φέσι. '$ια!τερη προσο:ή $!νεται στο ζωνάρι του όπου ε!ναι περασ&ένες οι
πιστόλες του. Στο $ε=! :έρι κρατά ακό&α το &α:α!ρι του. %α :ρώ&ατα που απαντο?ν στη
&ορφή του πότσαρηD ε!ναι κυρ!ως το :ρυσό και το κόκκινοD :ρώ&ατα που συ&Gολ!ζουν το
πάEοςD τη $?να&ηD την αποφασιστικότηταD την αγωνιστικότηταD τη φωτιάD την υπερηφάνειαD
την ελπ!$αD τη Eετική σκέNη. Στοι:ε!α που σ!γουρα :αρακτήριζαν τον πότσαρη.
Στο έργο αυτόD ο ill4]\ έ:ει κατανε!&ει τη $ράση των προσώπων οργανώνοντας σοφά και
&ε λιτότητα τη σ?νEεσηD ενισ:?οντας την $ρα&ατικότητα της σκηνής &ε το πάEος και την
ένταση στην έκφρασης των Gλε&&άτων και στη $υνα&ική των κινήσεων.
> πληγω&ένος πότσαρης ως pEνήσκων ήρωαςq καταλα&Gάνει το &εγαλ?τερο &έρος του
π!νακαD ανά&εσα σε τέσσερις συ&πολε&ιστές του. #?ο απ` αυτο?ς του συ&παραστέκονται &ε
την αγων!α για την τ?:η του στα πρόσωπά τους. >ι άλλοι $?ο οπλ!τες α&?νονται και
υπερασπ!ζονται το σώ&α του αρ:ηγο? τους. Στο κέντρο NηλάD $ιακρ!νεται το λάGαρο της
επανάστασηςD %ο γεγονός $ια$ρα&ατ!ζεται στο πε$!ο της &ά:ηςD κάτι που Eέλει να τον!σει ο
ill4]\ &ε την έντονη :ρήση των Nυ:ρών :ρω&άτων στο GάEος. +ροφανώς ο καλλιτέ:νης
Eέλει να $ώσει έ&φαση στην περιγραφική και ιστοριογραφική τεκ&ηρ!ωσηD στον πόνο και τις
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 12/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 12
αντι=οότητες για τον σκληρό αγώνα της απελευEέρωσης. *υτή η $ιάσταση ανά&εσα στις
τονικότητες του GάEους και στα έντονα και ζεστά :ρώ&ατα του πότσαρη επι$ιώκει να
συγκεντρώσει όλη την προσο:ή στο Eάνατο του ήρωα αλλά παράλληλα να $ιεγε!ρει
συναισEή&ατα πάEουςD τρό&ουD Eυ&ο?D φόGου και ο!κτου προς το Eεατή του έργου.
*πό καEαρά τυπολογική και &ορφολογική άποNη η από$οση του Eέ&ατος Gασ!ζεται στον
τρόπο &ε τον οπο!ο γ!νεται η απεικόνιση των +αEών του Qριστο?. '$ια!τερα το ση&ε!ο της
*ποκαEήλωσης και του ,ρήνουD έτσι όπως παρουσιάζεται &έσα από την εικονογραφική
παρά$οση της Εκκλησ!ας. > Hο&αντισ&ός &ετέEεσε το κέντρο Gάρους στον άνEρωπο ο οπο!ος
γ!νεται πρωταγωνιστής και έτσι ο Eάνατος του ήρωα έρ:εται να αντικαταστήσει το Eάνατο του
Qριστο?. Η ένταση του Eρήνου ό&ως ε!ναι !$ια. %ο παλικάρι που Gρ!σκει το Eάνατο
αγωνιζό&ενο για την ελευEερ!α της πατρ!$ας Eυσιάζεται όπως έκανε ο Qριστός για την
ανEρωπότητα και ταυτ!ζεται &αζ! του. Η ιερότητα αυτο? του σκοπο? συ&Gολικά $ηλώνεται &ε
την τοποEέτηση της ση&α!ας του *γώνα &ε το σταυρό στο κέντρο της παράστασης η οπο!α
αποτελε! ταυτό:ρονα σ?&Gολο της πατρ!$ας και της Eρησκε!αςD αλλά και &ια =εκάEαρη
υπενE?&ιση του pυπέρ πάντων αγώναqD τον οπο!ο οι Ευρωπα!οι έGλεπαν πιο πολ? ως ένα
αγώνα για την υπεράσπιση της :ριστιανικής Eρησκε!ας παρά ως =εσηκω&ό ενός έEνους για
την απελευEέρωση.
%ον ε&Gλη&ατικό σ:ε$όν τ?πο του Eνήσκοντα ήρωα ό&ως τον συναντά&ε στις αρ:α!ες
παραστάσεις γλυπτών και ανάγλυφωνD π.:. στο ανατολικό αέτω&α της *φα!ας *Eηνάς στην
*!γινα11. +ερ!φη&ο $ε!γ&α ήρωα αποτελε! επ!σης ο ,νήσκων (αλάτης Aουσε!ο του
Pαπιτωλ!ουD Hώ&ηC. +ρόκειται για αρ:α!ο Hω&αFκό &αρ&άρινο αντ!γραφο ενός
:α&ένου αρ:αιοελληνικο? αγάλ&ατοςD κατά πάσα πιEανότητα ορει:άλκινουD το οπο!ο
παρήγγειλε ο Iτταλος *x της +εργά&ου προς τι&ήν της ν!κης του επ! των (αλατών. %ο
άγαλ&α απεικον!ζει ένα ετοι&οEάνατο PέλτηD &ε έντονο ρεαλισ&ό και $ρα&ατικότηταD να
&ά:εται ενάντια στον επερ:ό&ενο EάνατοD αρνο?&ενος να απο$ε:τε! τη &ο!ρα του12.
Η ιταλική εικονογραφική παρά$οση ε!ναι γε&άτη από ρο&αντικο?ς ήρωες που πεEα!νουνD
όπως για παρά$ειγ&α ο >ρλάν$οςD γεννα!ος ιππότης του Pαρλο&άγνου 1U.> >ρλάν$ος ε!ναι
11 K22L MNN O9C 1J1. T:3UPL32 .<3C N'J11NJ'N T:3U V L3P2 RW,*. K2C:
12 K22L MNN 6: .O9Q9L6?90 .3U NO9Q9 NX YZ X) [ RX YZ X)DX YZ X \] X YZ X 4Z X Y[ XD,X YZ X \4 X Y[
XD)X YZ X \] RX YZ X),X YZ X \ 1X YZ X \\ X YZ X 4Y X Y[ XDWX YZ X \ -X Y[ XD'
17 K22L MNN T:3U .P<73:06 .92 N̂ 6PP0UU93 .0PL_ ̀ =]\:3U a)D*b =]^PU a1*cJ)
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 13/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 13
ρο&αντικός ήρωας αφο? Gρ!σκεται σε &ια pακατάπαυστη αναζήτηση του έρωταq 1T και $ρα &ε
συγκινησιακή ενέργεια για την επ!τευ=η του σκοπο? του.
> ill4]\ φιλοτέ:νησε τουλά:ιστον τρεις παραλλαγές του Eέ&ατος > Eάνατος του άρκου
πότσαρη W η πρώτη έγινε το 18TS για τον J//]\yD πράγ&α που αποτελε! και ένα
παρά$ο=οD πώς $ηλα$ή ο J//]\yD ένας ε:Eρός της Ελλά$ας και κυρ!αρ:η
προσωπικότητα της απολυταρ:ικής *υστροουγγρικής *υτοκρατορ!ας έφEασε να παραγγε!λει
έργο &ε φιλελληνικό :αρακτήρα. zσως επηρεάστηκε και αυτός από τη &εγάλη ζήτηση
ελληνικών Eε&άτων από (ερ&ανο?ς α=ιω&ατο?:ους οι οπο!οι εκ$ήλωναν &ε τον τρόπο αυτό
τη συ&παράσταση τους στο Gασιλιά @Eωνα.
Η $ε?τερη παραλλαγή σή&ερα Gρ!σκεται στο wk9 Jb-/9 [4]9]9 της %εργέστης. %ο έργοαυτό εκτέEηκε την !$ια :ρονιά στη ;ενετ!α και πιEανότατα να το ε!$ε ο %σόκος &ια που ε!:ε
$άσκαλο τον ill4]\. Kτσι λοιπόν ο &αEητής προφανώς $η&ιο?ργησε το $ικό του τον π!νακα
ως παραλλαγή εκε!νου του $ασκάλου του κατά την περ!ο$ο των σπου$ών του &ετα=? των
ετών18TT και 18TY.
m0ll9 J4]-60D > Eάνατος του άρκου πότσαρη D A18UX{UOC.
ελαιογραφ!α XUcO1εκ.D *EήναD ουσε!ο Jπενάκη.
16 B9<<90?9 ^.& .a .etterat/ra in 0talia& 4;23:3U90 d3:7C6 A6<3;?3& ]0: <9;e76<6;23 0: P6226<6;23&
\3CL90;9& ^9:0;3& 1))-& σ. W,.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 14/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 14
> m0ll9 J4]-60 αντι&ετωπ!ζει το Eάνατο του άρκου πότσαρηD από τελε!ως
$ιαφορετική οπτική γων!αD σε σ:έση &ε εκε!νη του ill4]\. #!νει έ&φαση στο γεγονός της
&ά:ης ανά&εσα σε %ο?ρκους και Kλληνες στο PαρπενήσιD κατά την ηρωική εισGολή των
τελευτα!ων στο ε:Eρικό στρατόπε$ο τη ν?:τα της 8ης προς Oη *υγο?στου 182U. #εν
εστιάζει αποκλειστικά στο πρόσωπο του πότσαρηD έτσι :ρειάζεται να παρατηρήσει κανε!ς
&ε προσο:ή τον π!νακα για να $ιακρ!νει τον ήρωα.
Η σ?νEεση του π!νακα :ωρ!ζεται σε $?ο &έρηW
*ριστερά ε!ναι οι >Eω&ανο!D αναγνωριζό&ενοι από την εν$υ&ασ!α τους. #?ο απ`
αυτο?ς ιππε?ουνD κάτι που ε&φαν!ζεται ως στοι:ε!ο κυριαρ:!ας και συνά&α υπερο:ής του
ε=οπλισ&ο? του στρατο? τους. #ε=ιά ε!ναι τοποEετη&ένοι οι Kλληνες πολε&ιστές φορώντας
τις παρα$οσιακές φορεσιές τους και κρατώντας στα :έρια τα σπαEιά τους. Στο κέντρο
περ!που της ζωγραφικής επιφάνειας και στο πιο Nηλό ση&ε!ο τηςD ανε&!ζει η ελληνική ση&α!α
σε &ια νοητή $ιαγώνιο που $η&ιουργε! &ια $ια:ωριστική γρα&&ή &ετα=? τους. Η συν?παρ=η
και $ια$ο:ή Nυ:ρών και Eερ&ών :ρω&άτωνD οι γήινες και φωτεινές τονικότητεςD ε!ναι
:αρακτηριστικά στοι:ε!α του έργου. %ο πλήEος των προσώπων έ:ει κατανε&ηEε! &ε &εγάλη
άνεση και εκφραστική ένταση και &ετά από ι$ια!τερη προσο:ήD γ!νεται αντιληπτό το κέντρο
του π!νακαD σ| ένα κυκλικό σ:ε$όν σ:ή&αD &ε νοητό κέντρο την ελληνική ση&α!αW
2 %ο?ρκοι
2 Kλληνες
2 άλογα
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 15/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 15
ε τον τρόπο αυτόD κεντρικό πρόσωπο της σ?νEεσης ανα$εικν?εται ο έφιππος %ο?ρκος που
$έ:εται την επ!Eεση του Kλληνα αγωνιστήD ο οπο!ος πατά πάνω στο σώ&α ενός άλλου.
%ο :ρώ&α που επικρατε!D τόσο στο GάEοςD όσο και σαν λαζο?ρα σ| όλον τον π!νακαD
ε!ναι το Eα&πό κ!τρινο που υπονοε! το εκρηκτικό πε$!ο &ά:ης από π!σω αλλά παράλληλα
ωEε! και το Eεατή να $ώσει έ&φαση στο !$ιο το γεγονός και ό:ι σε κάEε &ορφή :ωριστά. %ο
:ρώ&α τα=ι$ε?ει &έσα από τα $ιάφορα στρώ&ατά του και αναπη$ά στον &ουσα&ά
αντανακλώ&ενο π!σω στον Eεατή κάνοντάς τον έτσι συ&&έτο:ο στη σκηνή. Στο έργο τον!ζεται
η αν$ρε!α των Ελλήνων αγωνιστών και $!νεται &ια $ιαφορετική εικονογραφική εκ$ο:ή του
Eανάτου του πότσαρη που σκοπό έ:ει να προGάλλει το συλλογικό αγώνα και ό:ι τον
ατο&ικό. Η ελευEερ!α αποτελε! υπόEεση όλωνD ανων?&ων και επων?&ων. >ι σ?ντροφοι του
άρκου πότσαρη γ!νονται &άρτυρες αυτοEυσ!ας και ηρωισ&ο? $ιακηρ?σσοντας παράλληλα
πως ο Eάνατος του αρ:ηγο? τους $εν Eα πάει :α&ένος αλλά Eα Gρει ά=ιους συνε:ιστές.
%ο σώ&α του πότσαρηD $ιακρ!νεται στην λεπτο&έρεια του π!νακα Aπου παρατ!Eεται πιοπάνωCD ανά&εσα στα πρόσωπα της $ε=ιάς πλευράς της σ?νEεσης που $η&ιουργο?ν έναν
&ικρότερο στατικό σ?νολο γ?ρο από τον αρ:ηγό τουςD σε αντ!Eεση &ε τους $?ο υπερασπιστές
&ε τη $υνα&ική κ!νηση που συν$έουν τα $?ο &έρη της σ?νEεσης. > τ!τλος του έργου
υπαγορε?ει &ια ά&εση αναζήτηση του κεντρικο? Eέ&ατος του Eανάτου του ήρωαD η παράEεση
ωστόσο τόσων πρόσωπων και επ! &έρους επεισο$!ων σκοπό έ:ει να $η&ιουργήσει το
κατάλληλο $ρα&ατικό σκηνικόD ένα ε!$ος }:ορο?` αντά=ιο του τέλους ενός τέτοιου αν$ρός και
να τον!σει τη συλλογικότητα του αγώνα και την αλληλεγγ?η των πολε&ιστών.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 16/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 16
%α πρότυπα του έργου προέρ:ονται από την κλασική αλλά και τη Eρησκευτική
εικονογραφική παρά$οση ~οι 'ταλο! καλλιτέ:νες ε!:αν τεράστιο υλικό στη $ιάEεσή τουςR και
υιοEετήEηκαν από τους ρο&αντικο?ς. Iπειρες ε!ναι οι σκηνές &ε νεκρο?ς που &εταφέρονται
από τους συντρόφους τους &ε τη :αρακτηριστική στάση της εγκατάλειNης του σώ&ατος και το
:έρι να κρέ&εται όπως για παρά$ειγ&α στο ανάγλυφο που Gρ!σκεται στα Jb-/ w4l90\ και
αναπαριστά τη &εταφορά του νεκρο? ελέαγρου1<που σκοτώEηκε στον πόλε&ο PουρήτωνR
*ιτωλών υπερασπιζό&ενος την πόλη του την Pαλυ$ώνα. @πως άπειρες ε!ναι και οι
απεικον!σεις της *ποκαEήλωσης του Qριστο?. Ε=αιρετική αυτή του n/49 o\6/09 που
Gρ!σκεται στο ουσε!ο [4\ J4]9 στη )λωρεντ!α ή του w4]4k4669 που Gρ!σκεται στα Jb-/
e44\ στη Hώ&ηD ενώ α=!ζει να αναφέρου&ε την d/4 του Jy/04\6/09D το $ιάση&ο αυτό
γλυπτό που Gρ!σκεται στη ;ασιλική του *γ!ου +έτρου στη Hώ&η. @πως και το έργο
του •4€b/-Ri9b- _4kj ο ,άνατος του αρά A1YOUD ;ρυ=έλλεςD ;ασιλικό ουσε!ο Pαλών
%ε:νών του ;ελγ!ουC.
> ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης που πεEα!νει για τη ελευEερ!α της πατρ!$ας
του και για την π!στη τουD έκανε πολλο?ς ευρωπα!ους καλλιτέ:νες να τον καταστήσουν
σ?&Gολο της ι$έας της ελευEερ!ας αλλά και της !$ιας της Ελλά$ας. >ι &ορφές των άρκου
πότσαρηD Vά&πρου %ζαGέλαD (εώργιου PαραFσκάκηD συγκ!νησαν &ε τη Eυσ!α τους και
ενέπνευσαν τους λαο?ς της Ευρώπης που αγων!ζονταν επ!σης για την ανε=αρτησ!α τους.
> ill4]\ ασ:ολήEηκε επανειλη&&ένα &ε Eέ&ατα σ:ετικά &ε τον αγώνα των
Ελλήνων και πολλά απ` τα έργα αυτά έγιναν ευρ?τερα γνωστάD όπως > όρκος του ;?ρωνα
στον τάφο του άρκου πότσαρη D ^]/k-9D Jb-/9 wk9D w900/h9\/ 497/00C το οπο!ο
παρουσ!ασε στη ;ενετ!α το 18<S.
18 K22LMNNC7P69<0L923:9;9.;62N3Tf6<2._e:`7;a7;M<3::6<293MJJJ1M8323M4MJJ'cJ
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 17/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 17
ibj9k9 ill4]\D > όρκος του ;?ρωνα στον τάφο του άρκου πότσαρη D 18<SD
λά$ι σε &ουσα&άD UD<SQ2D<SD ^]/k-9D Jb-/9 wk9D w900/h9\/ 497/00.
Στον π!νακα αυτόD όλα παρουσιάζονται pόπως Eα έπρεπε να ε!ναιq ακολουEώντας
&ια pπαρα$εκτήq ιστορικά αναπαραστατική πραγ&ατικότητα. %α πρόσωπα συντάσσονται σε
ένα ε!$ος Eεατρικής $ιευEέτησης ή 40/4b kk4\ που $εν :αρακτηρ!ζεται από
$ρα&ατικότητα αλλά παρέ:ει &ια ασφαλή και καEησυ:αστικά απο$εκτή απεικόνιση του
γεγονότοςW > λόρ$οςD το πλήEος των επαναστατη&ένων που τον υπο$έ:εται και τον
ζητωκραυγάζειD οι τοπικές αρ:έςD ο *λέ=αν$ρος αυροκορ$άτος που τον προσκάλεσεD ο
επ!σκοπος και οι ιερω&ένοι.
> Vόρ$ος ;?ρων ε!ναι ντυ&ένος στα γαλανόλευκα και υNώνει το αριστερό του :έρι για να
ορκιστε! κρατώντας στο $ε=! το σπαE! του. +!σω του κυ&ατ!ζει το λάGαρο &ε την ελληνική
ση&α!α που $εσπόζει στο $ε=! &έρος του π!νακα. *πέναντι από τον ;?ρωνα στέκεται ο
*λέ=αν$ρος αυροκορ$άτος. Στην ε&φάνισή του κυριαρ:ε! το κόκκινο :ρώ&α που συ&Gολ!ζει
το $υνα&ισ&όD το πάEοςD την έντασηD την αποφασιστικότητα Aανα&φισGήτητα στοι:ε!α του
:αρακτήρα τουC. Επιπλέον στη φορεσιά του ε!ναι έντονο και το :ρυσόD για να τον!σει τη $ό=α
και την επιGλητικότητα του ήρωαD όπως την ε!:ε στο &υαλό του ο ill4]\.
Στο GάEος αριστερά απεικον!ζεται ο επ!σκοπος και κοντά του &ια ο&ά$α ιερω&ένων
%ριγ?ρω από το pτριγωνικόq κυρ!ως Eέ&α W
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 18/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 18
Επ!σκοπος
Aιερω&ένοιC
αυροκορ$άτος πάυρον {{ση&α!α
τοποEετο?νται $ιάφορες ο&ά$ες αγωνιστών και λαFκών σε ποικιλ!α στάσεων και εκφράσεωνπου προ$!$ουν την &εγάλη συγκ!νηση και απο$ο:ή του ποιητή από το πλήEος.
%ο γεγονός $ια$ρα&ατ!ζεται σε υπα!Eριο :ώρο και οι &ορφές παρουσιάζονται κάπως
άκα&πτεςD σ:ε$όν σαν &ολυGένια ο&οιώ&ατα συναρ&ολογη&ένα σ| ένα προκατασκευασ&ένο
$ιηγη&ατικό σ?νολο. %α :ρώ&ατα ε!ναι ζεστά και γήιναD ι$ια!τερα στις εν$υ&ασ!ες και στο
GάEος του ορ!ζοντα ο ουρανός έ:ει &ια :ρυσοκ!τρινη από:ρωση που παραπέ&πει συ&Gολικά
στη $ό=α που ανα&ένεται ν` αποκτηEε! ?στερα από την Eετική έκGαση του αγώνα που E`
ακολουEήσει.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 19/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 19
ibj9k9 ill4]\D
> +αλαιών +ατρών (ερ&ανός υNώνει τη ση&α!α της *νε=αρτησ!ας στα PαλάGρυταD 18U8
AVιEογραφ!α του π!νακα εκτ!Eεται στη &όνι&η έκEεση του ΕEνικο? 'στορικο? ουσε!ου στην *EήναC
> ill4]\ απεικον!ζει το γεγονός σ` ένα Gρα:ώ$ες τοπ!οD αντ! για το εσωτερικό του
ναο? της *γ!ας Vα?ρας Aόπου πρέπει να $ια$ρα&ατ!στηκεC. +ρωταγωνιστικό ρόλο κατέ:ει
φυσικά ο +αλαιών +ατρών (ερ&ανόςD ο οπο!ος Gρ!σκεταιD σ:ε$όν στο κέντρο του π!νακα.
)οράει ράσαD τα οπο!α $εν ε!ναι &α?ρα αλλά σκο?ρα &πλεD στο έντονο :ρώ&α της ενέργειαςD
&ε το φως να αντανακλάται στις απο:ρώσεις του πράσινουD του &ωG και του &α?ρου. Στο
στήEος του λά&πει ένας :ρυσός σταυρός. ε το αριστερό του :έρι υNώνει τη ση&α!α της
*νε=αρτησ!αςD το κοντάρι της οπο!ας αποτελε!ται από έναν επιGλητικό :ρυσό σταυρό. ε το
$ε=! του :έρι ορκ!ζεται &αζ! &ε τους υπόλοιπους συναγωνιστές τουD για τον *γώνα της
*νε=αρτησ!ας. %ο GάEροD πάνω στο οπο!ο στέκεται ο +αλαιών +ατρών (ερ&ανόςD ε!ναι
καλυ&&ένο &` ένα GαE? κόκκινο ?φασ&α στο οπο!ο οι ακτ!νες του φωτός $η&ιουργο?ν
πορτοκαλ! και ροζ απο:ρώσεις. Pαι τα τρ!α αυτά Eερ&ά :ρώ&ατα προGάλλουν τον
πρωταγωνιστικό ρόλο του +.+. (ερ&ανο? και παράλληλα $!νουν την α!σEηση της $?να&ηςD
της αποφασιστικότητας και της υπερηφάνειας. (?ρω από τον ιερω&ένο απεικον!ζονται σε
$ιάφορα ση&ε!α και επ!πε$αD αρκετο! αγωνιστές άντρεςD γυνα!κεςD και $?ο παι$ιάD που
σηκώνουν ε!τε το $ε=!D ε!τε το αριστερό :έρι τους για να ορκιστο?ν.
%α :ρώ&ατα από τις φορεσιές ε!ναι έντονα &ε ζεστο?ς κυρ!ως ανοι:το?ς :ρω&ατικο?ς
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 20/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 20
τόνους που προσ$!$ουν στο σ?νολο λα&πρότητα και καEαρότητα. %ο πλήEος των προσώπων
έ:ει κατανε&ηEε! σε ακτινωτή $ιάτα=η από το τονισ&ένο κέντρο &ε άνεση και πειστικότητα
καταγράφοντας ένα γεγονός που προσλα&Gάνει επικές πλέον $ιαστάσεις. #?ο λεπτο&έρειες
του π!νακα στο $ε=! τ&ή&α του &ε το ριγ&ένο στο έ$αφος σπαE! και το όπλο του πρώτου στα
$ε=ιά του αγωνιστή αποτελο?ν τα σ?&Gολα του ένοπλου αγώνα ενώ στο αριστερό &έρος
προκαλε! συγκ!νηση το αγκάλιασ&α &ιας οικογένειας. PάτωD στην !$ια πλευράD φα!νεται
καEαρά η υπογραφή του ill4]\.
Σε $ε?τερο επ!πε$οD οι πλαγιές και τα Gουνά &ε τον καταγάλανο ουρανό υπο$ηλώνουν την
αντ!Eεση ανά&εσα στο σκληρό ορεινό στοι:ε!ο και στο ήπιο ηλιόλουστο κλ!&α της Ελλά$ας.
@λα τα παραπάνω έργα ανήκουν στη σειρά των ρο&αντικών ιστορικών αναπαραστάσεωντης νεκρανάστασης της Ελλά$ας που φιλοτέ:νησαν κατά καιρο?ς Kλληνες και κυρ!ως =ένοι
καλλιτέ:νες. Σ| αυτά τα έργα οι Kλληνες παρουσιάζονται ως αγαEά στοι:ε!α και
ε=ι$ανικε?ονται. "περτερο?ν οι πολυπρόσωπες συνEέσεις στις οπο!ες οι Gασικο! φορε!ς του
Eέ&ατος τοποEετο?νται στο κέντρο και περιGάλλονται σε $ιαφορετικά επ!πε$αD από
συνο$ευτικά στοι:ε!α. %α έργα των ill4]\ και J4]-60 ε!ναι από τα πλέον γνωστά στο
ελληνικό κοινό. ‚στόσο ό&ως α=!ζει να αναφερEο?&ε και σε άλλους 'ταλο?ς καλλιτέ:νες της
περιό$ου που ε&πνε?στηκαν από την Ελληνική Επανάσταση.
΄Εργα άλλων ιταλών ζωγράφων
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 21/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 21
*νώνυ&ου Aαντ!γραφο από έργο του i. ill4]\CD
t Eάνατος του Vά&πρου %ζαGέλα D 18TSD
λά$ι σε &ουσα&ά SDU8QSDTOD *EήναD
'στορικό ουσε!ο
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 22/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 22
ib9 i/00D
> Eάνατος του Vά&πρου %ζαGέλα D
σ:έ$ιο &ε &ολ?GιD SD2SQSD1<D Hώ&ηD
'$ιωτική Συλλογή
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 23/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 23
_/00` o€b4D Η ταφή ενός Kλληνα ήρωα D 18<8D *κουαρέλαD SD<8QSDU8D *EήναD
ουσε!ο πενάκη
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 24/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 24
Η &ορφή του παλικαριο? που πεEα!νει για την πατρ!$αD η υπέρτατη Eυσ!α για την
ελευEερ!α που σφραγ!ζεται &ε το EάνατοD συγκ!νησαν πολλο?ς καλλιτέ:νες. > Vά&προς
%ζαGέλας και ο άρκος πότσαρης έγινα σ?&Gολα για τους Ευρωπα!ους και παρα$ε!γ&ατα
προς &!&ηση. > Vά&προς %ζαGέλας πεEα!νει έ:οντας $!πλα του τους συντρόφους τουD τη
γυνα!κα του αλλά και το γιό του στον οπο!ο κληρο$οτε! το σπαE! του για να συνε:!σει τον
*γώνα1*. %α έργα των i/00 και *νων?&ου &ε τον !$ιο τ!τλοW > Eάνατος του Vά&πρου
%ζαGέλα σ:η&ατ!ζουν &ια πυρα&!$α κι επαναλα&Gάνουν το &οτ!Gο του Eνήσκοντα ήρωα. %ο
!$ιο γ!νεται και στον π!νακα του _/00` o€b4 &όνο που :ρονολογικά ε$ώ ο καλλιτέ:νης έ:ει
περάσει στο &εταEανάτιο στά$ιο και παρουσιάζει την ταφή του ήρωαD αγωνιστή της πατρ!$αςD
ο οπο!ος γ!νεται σ?&Gολο για αυτο?ς που &ένουν να συνε:!σουν τον αγώνα. +έρα ό&ως από
την αισEητική ευ:αρ!στηση που αποκο&!ζεται από τη Eέαση των έργων υπάρ:ει και η
λειτουργ!α της $ι$ασκαλ!ας και του παρα$ειγ&ατισ&ο?D κυρ!ως &έσα από το αναπαριστά&ενο
γεγονός1Y.
15 Risorgimento Greco e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 235.
19 %υκονιάτης E.F.& Το Εικοσιένα στη Ζωγραικ!" #$%&ο'! στη %('έτη τη)
Εικονογρα*α) το$ +γ,να" Gιδακτορική GιατριHή& (.#.I.& Iεσσαλονίκη& 1)-)& σ.D).
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 25/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 25
m]4\/-9 f4u/hD >ι πρόσφυγες της +άργας D 18U1D
λά$ι σε &ουσα&άD 2DS1ƒ2DOSD n]/-4D d\49/4 ^9-9 J4]\/\69
Η +άργα ε!ναι παραλιακή πόλη της Ηπε!ρου η οπο!α &ετά την κατάλυση της
ενετικής κυριαρ:!ας από το Bαπολέοντα A1YOYC αλλά και της γαλλικής &ετέπειταD
παρα$όEηκε το 181T στους IγγλουςD οι οπο!οι στα 181YD την παρα:ώρησαν στους %ο?ρκους.
Η παρά$οση έγινε στις 28 *πριλ!ου 181O. >ι +αργινο! ε!:αν ζητήσει οι !$ιοι την αγγλική
προστασ!αD υπο$έ:τηκαν Eερ&ά το αγγλικό αποGατικό άγη&α αλλά κατάλαGαν σ:ε$όν α&έσως
πως ε!:αν προ$οEε! από τους Iγγλους οι οπο!οι ο?τε καν τους ενη&έρωσαν ότι η πόλη τους
πουλήEηκε στους %ο?ρκους. %ην πρά=η αυτήD κατα$!κασαν και οι !$ιοι οι Iγγλοι όπως ο
λόρ$ος Vάντερ Bταλέ και ο στρατηγός Hι:άρ$ος %ζωρτζ που έγραNανW pPάνα&ε έγκλη&α που
πουλήσα&ε τους +αργινο?ς στους %ο?ρκουςq18
.
"πό το Gάρος της προ$οσ!ας τέσσερις :ιλιά$ες +αργινο! εγκατέλειNαν την πόλη τους. *υτό
έγινε προκει&ένου να αποφ?γουν τις Eηριω$!ες των %ο?ρκων και των *λGανών. +έρασαν
απέναντι στα Επτάνησα πα!ρνοντας &αζ! τους τα ιερά κει&ήλια και τις εικόνες των εκκλησιών
κι αφο? πρώτα ανέσυραν από τους οικογενειακο?ς τάφουςD τα λε!Nανα των προγόνων τους.
%α συγκέντρωσαν στην πλατε!α και τα έκαNαν για να τα γλιτώσουν από τη GεGήλωση.
14 K22L MNN OOO . L0U09?60: .<3C N6: N9;83C0293;P N9;83C0293;P V 0T372 V L0U0 N9P2390 V L0U0P .K2C: ̀
L0U6 a,
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 26/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 26
+ολλο! ήταν οι Ευρωπα!οι που εκ$ήλωσαν την αγανάκτησή τους για το γεγονός. >
'ταλοζακυνEινός ποιητής „69 m9-909D $ια&αρτυρήEηκε έντονα για την αγγλική πολιτική στο
GιGλ!ο του p*ι *τυ:!αι και η +αρα:ώρησις της +άργαςq το 181O.
> m]4\/-9 f4u/h επηρεασ&ένος από το πο!η&α του 9k4\\ n/]y/ απεικον!ζει το
$ρά&α των +αργινών στον π!νακά του >ι πρόσφυγες της +άργας που εκτέEηκε στο
σπου$α!ο ουσε!ο n]/]4 του ιλάνου το 18U1.
Στο GάEος του π!νακαD $ιακρ!νεται η Gρα:ώ$ης πλαγιά &ε την πόλη της +άργας να
Gρ!σκεται σκαρφαλω&ένη σε λόφο σε &ια σ?νEεση &ε $ιπλή λειτουργ!α. Η πρώτη ε!ναι να
$η&ιουργηEε! ένα Eεα&ατικό γραφικό φόντο που πα!ζει &ε τις φωτοσκιάσεις και &ε τα
:ρώ&ατα να $η&ιουργο?ν ένα υποGλητικό τοπ!ο στο ηλιοGασ!λε&α. Η $ε?τερη λειτουργ!α ε!ναινα $ια:ωρ!σει το τοπ!ο και να $η&ιουργήσει &ια απόσταση από την αφήγηση του ιστορικο?
γεγονότος που ο f4u/h αφηγε!ται στο πρώτο επ!πε$ο του π!νακα. #ε!:νει τη φυγή του
πληEυσ&ο? προς τα αριστερά και τα πλο!α στη Eάλασσα στα $ε=ιά. Σε πρώτο πλάνο ο λαός
Gιώνει την τραγω$!α η οπο!α αποτυπώνεται &ε τρόπο &ονα$ικό στα Gλέ&&ατά τους. >ι άν$ρες
&ε τα &άτια τους στον ουρανόD γυνα!κες &ε &ωρά στην αγκαλιάD η φυσική και συναισEη&ατική
γειτν!αση πραγ&ατοποιε!ται &ε εικαστικά τε:νάσ&ατα ανα$εικν?οντας &έσα από τα πρόσωπα
την α$ελφοσ?νη σαν ένα ε!$ος :ορω$ιακής &ουσικής. …ε:ωρ!ζει η φιγο?ρα του παπά ανά&εσα
στο λαό αν και ε!ναι &αυροφορε&ένος. > ιερέας ε!ναι η αυτοπροσωπογραφ!α του καλλιτέ:νη
ώστε να γ!νουν ε&φανή τα πατριωτικά του αισEή&ατα. >ι παρα$οσιακές πολ?:ρω&ες στολές
που αποτυπώνονται &ε κάEε λεπτο&έρεια έρ:ονται σε :ρω&ατική αντ!Eεση &ετα=? τους και
αφήνουν &ια α!σEηση αρ:οντιάς ακό&η και την σκληρή αυτή στιγ&ή που οι άνEρωποι Gιώνουν
$?σκολες καταστάσεις.
Η ιστορ!α του Σουλ!ου και της +άργας έγινε γνωστή και προκάλεσε τη γενική συ&πάEεια και
την κατακραυγή των Ευρωπα!ων που φυσικά κατα$!καζαν τέτοιου ε!$ους πρά=εις. Η πο!ηση
του n/]y/ έκανε ακό&η πιο γνωστά τα γεγονότα και επηρέασε πολλο?ς. %ο ιστορικό
επεισό$ιο εκφράζεται &ε &ια επικολυρική $ο&ή &ε λαFκές προεκτάσεις. >ι $ιαστάσεις του
ε!ναι ό&οιες &ε εκε!νες του &ελο$ρά&ατος κι υπάρ:ει ένα ποικ!λο παι:ν!$ι &ε τα ποιητικά
&έτρα1). έσα από την ιστορ!α του ποιή&ατος $ιαφα!νονται αναλογ!ες &ε την επικρατο?σα
κατάσταση στην 'ταλ!α που pέGλεπε τον !$ιο της τον εαυτό σε εκε!νη την κοντινή ιστορ!α της
13 ;$!+$!" <.& =#++#!$+>!$f()#))#*(-$ (* ?+$)($. Risorgimento Greco e filellenismoitaliano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 114.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 27/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 27
+άργας. > n/]y/D στον άνEρωπο της +άργαςD ε!:ε υ&νήσει τον πόνο των 'ταλών
ε=όριστωνq'J.
+αραλλαγή του π!νακα έκανε και ο &αEητής του f4u/h 9 w4]09 n/]069-9 &ε τον !$ιο
τ!τλοD κρατώντας σταEερές τις φιγο?ρες των γυναικών του ιερέαD των γερόντων. όνο που
n/]069-9 παρουσιάζει τους πρόσφυγες &έσα σε Gάρκα και τα ρο?:α τους $ιακρ!νονται από
ένα πιο ανατολ!τικο :αρακτήρα'1
w4]09n/0699-9D >ι πρόσφυγες της +άργας D 18T<.
λά$ι σε &ουσα&άD 1D1<QSDO<D *EήναD
ουσε!ο πενάκη
2: @$#0 .& Le miememorie& επιμέλεια . M$00"--$& A#!(B"00$& &(-#*0$& 1338& σ. 154.
E μετάφραση είναι από το ιταλικό κείμενο.
21 Risorgimento Greco e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345&σ. 243.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 28/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 28
wy/]b\9 w9]\/\D >ι πρόσφυγες της +άργας D
λά$ι σε &ουσα&άD SD<SQSXXD d4k4D wk Jb-/
j/0 w4-/009 e-9\/9
> wy/]b\9 w9]\/\ συν$υάζοντας τα έργα του f4u/h και του n/]069-9D &ε το
!$ιο Eέ&αD τολ&ά να προ:ωρήσει σε πιο $ρα&ατικο?ς τόνους. Η συ&Gολική φιγο?ρα της
&ητέρας &ε τα $?ο παι$ιά ε!ναι η &όνη που απέ&εινε &έσα στη Gάρκα &ετά από την άνιση πάλη
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 29/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 29
&ε τα κ?&ατα.''. %αυτό:ρονα ό&ως ο π!νακας αποπνέει και &ια νότα αισιο$ο=!ας αφο? τα
GρέφηD που ε!ναι το &έλλον της Ελλά$αςD Gρ!σκονται σώα στην αγκαλιά της &άνας.
i9]/\h9 4k46\\D
>ικογένεια Ελλήνων φυγά$ων από την
22 Risorgimento Greco e filellenism oitaliano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345&σ. 232.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 30/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 30
πυρκαγιά της +άτρας D 18TX
λά$ι σε &ουσα&άD 1QSDYXD *EήναD +ινακοEήκη.
>ι 'ταλο! καλλιτέ:νες φα!νεται ότι ε&πνέονται από τη φυγήD και την επιλέγουν ως Eέ&α
στους π!νακές τους. > w4k46\\ &ε τη σειρά του κρατά τα συ&Gολικά στοι:ε!α όπως της
&ητέρας &ε τα $?ο &ικρά παι$ιά $!πλα τηςD τη νέα γενιά &ε την ευ:ή να έ:ει ένα καλ?τερο
&έλλον :ωρ!ς πόλε&οWστηρ!ζεται και προστατε?εται από τον άν$ρα τηςD ένα παλικάρι
Aσ?&Gολο και αγωνιστή της πατρ!$αςC. t τ!τλος του έργου $ε!:νει ότι ο ζωγράφος ήταν
ενή&ερος για τα $ιάφορα ιστορικά γεγονότα όπως αυτό της πυρκαγιάς της +άτρας που
=έσπασε στις 2U αρτ!ου 1821. *νήκει σ` εκε!νους πουD από την άποNη της επιλογής του
Eέ&ατος στα έργα τουςD άφησαν οριστικά π!σω τους τον παλιό &?Eο και την κλασική ιστορ!α
και πέρασαν στην σ?γ:ρονη ηρωική ελληνική πραγ&ατικότητα',.
t ζωγράφος έ:οντας ή$η κάνει ένα π!νακα &ε τ!τλο Η επιG!Gαση των προσφ?γων της
+άργαςD που φα!νεται πως τον επηρέασεD $ε!:νει πως το &έγεEός του τε!νει να ε!ναι
ανάλογο του ill4]\'W.
27 SC#+%(#!( D E#%-F( G.& ?) f()#))#*(%" (+$)($*" *#))# $!+( f(H>!$+(I#.& Risorgimento
Greco e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 121.
26 Risorgimento Greco e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 7:1.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 31/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 31
Επιτ?&Gια στήλη του [4\4]9-4 στη Σφακτηρ!α
*κουαρέλαD SQYSQSD<TD [4k604\9D
Jb-/9 wk9D Aoρ:ε!ο [4\4]9-4C
#εν ήταν &όνο τα ηρωικά γεγονότα και οι Eυσ!ες των Ελλήνων που υ&νήEηκαν &έσα από την
%έ:νη και τη Vογοτε:ν!α. Η προσφορά των )ιλελλήνων υπήρ=ε πολυεπ!πε$η και ανεκτ!&ητη.
Η Eυσ!α του [4\4]9-4 στη Σφακτηρ!α στις 8 α†ου 182< τι&ήEηκε &ε επιτ?&Gια στήλη που
έστησε ο Pάρολος )αGιέρος και αποτελε! το Eέ&α της συγκεκρι&ένης ακουαρέλας.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 32/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 32
*\9\9 ‡4\4D Η Ελλά$α στα $εσ&άD 181X o\j]/4 oll4\ ˆ]D Η ;ενετ!α που ελπ!ζει D 18X1
(κραGο?ραD SDUUƒSD2SD J04\9D λά$ι σε &ουσα&άD J04\9D
n09/4 n]44j/\-/ Jb-/9 j ‡-9]67/\ο
Στους $?ο π!νακες $ιακρ!νου&ε $?ο νεαρές γυναικε!ες &ορφές. Στον π!νακα του
‡4\4 ε!ναι η αλυσο$ε&ένη Ελλά$α &ε τα απο&εινάρια της αρ:αιότητας AυπενE?&ιση του
λα&προ? κλασικο? παρελEόντοςC. Η Ελλά$α υπο&ένει τα $εσ&ά και προσ$οκά ένα καλ?τερο
&έλλον. Στον π!νακα του oll4\ ε!ναι η πολ?παEη ;ενετ!αD που ελπ!ζειD &ε τη σειρά τηςD να
ενωEε! &ε την υπόλοιπη 'ταλ!α και αναζητά να ανακτήσει το λα&πρό της παρελEόνv να
αποκτήσει και πάλι την παλιά της α!γλη και &εγαλοπρέπεια. %ο λιοντάρι π!σω από τη νέα
γυνα!καD σ?&Gολο της πόληςD &ας υπενEυ&!ζει τον ηγετικό ρόλο που $ια$ρα&άτισε η ;ενετ!α
στην ιστορ!α.
Η επιλογή των &ορφών $εν ε!ναι τυ:α!αW ηλικιακά οι $?ο γυνα!κες ε!ναι νέες και
αναζητο?ν ένα καλ?τερο &έλλον. K:ουν κάEε $ικα!ω&α να ονειρε?ονται την ελευEερ!α και
φυσικά υπάρ:ει η προοπτική να τα καταφέρουν &έσα από αγώνες. >ι προσπάEειεςD αλλά
επ!σης ο πόνος και τα $εινά των λαών που αγων!ζονται για την ένωσηD την ελευEερ!αD την
κατάκτηση των $ικαιω&άτων τους Gρ!σκονται pκλεισ&έναq στις πινελιές των καλλιτε:νών
που περιγράφουν το παρελEόν και &ας κάνουν να συνει$ητοποιήσου&ε το τ!&η&α που
καταGλήEηκε για την κατάκτηση της ελευEερ!ας.
>ι απεικον!σεις της επανάστασης $εν στα&ατο?ν &όνο στη ζωγραφική. Η περ!πτωση
του γλ?πτη n/\/j/9 wk0/D από το +αλέρ&οD που επηρεασ&ένος από τα γε&άτα πάEος
κε!&ενα του αντικο&φορ&ιστή o\6/09 n]9‰‰/]9D $ιευEυντή της εφη&ερ!$ας s0 J/--466/]/
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 33/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 33
^9]\/-/ D το απο$εικν?ει περ!τρανα. >ι &ορφές του wk0/ $ιακρ!νονται για την
πλαστικότητα και την α&εσότητά τους.
Η γυναικε!α &ορφή που κρατά στην αγκαλιά της ένα &ωρόD ε!ναι ε&πνευσ&ένη από το
ολοκα?τω&α το εσολογγ!ου'c. Η αNήφηση του κιν$?νου και η προσφορά της !$ιας της ζωής
για την ελευEερ!α κάνουν πιο $ρα&ατική την αποτ?πωση των συναισEη&άτων στο πρόσωπο
της &άνας.
%ο γλυπτό &ε τ!τλο ' ‰]4/00 w4\4]- D ε&πνευσ&ένο από τα ηρωικά κατορEώ&ατα των
α$ελφών Pανάρη στη Q!οD σκαλισ&ένο σε &άρ&αρο λο?ζεται από τον ήλιο της εσογε!ου σε
πάρκο του +αλέρ&ο και στέκει εκε! για να Eυ&!ζει πώς pη ελευEερ!α ε!ναι $ικα!ω&α όλων
των λαώνq
1-
.
n/\/j/9 wk0/D n/\/j/9 wk0/D
i`b074 9]4 j J--90b\6 D s ‰]4/00 w4\4]-D
d40/]79D 400/]4 j` o]/ J9j/]\4 d40/]79D 4]j\.
28 SC#+%(#!( DE#%-F( G.& ?) f()#))#*(%"(+$)($*"*#))#$!+( f(H>!$+(I#.& Risorgimento
Greco e filellenismoitaliano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 129.
25 Sμοίως
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 34/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 34
Η ελληνική ιστορ!α πα!ρνει &ια άλλη $ιάσταση όταν τη προσεγγ!σου&ε &έσα από τα
έργα των =ένων καλλιτε:νών και ι$ια!τερα των 'ταλών. Η Ελληνική Επανάσταση γ!νεται
ση&ε!ο αναφοράς και ι$εολογική ση&α!α για όλα τα απελευEερωτικά κινή&ατα στην 'ταλ!α. Η
&ερική έστω επιτυ:!α τηςD που λ!γο αργότερα ο$ήγησε στη $η&ιουργ!α ενός ανε=άρτητου
κράτουςD ήταν ένα καλό ση&ά$ι ν!κης ενάντια στις αντι$ραστικές και συντηρητικές $υνά&εις
της Ευρώπης'-.
>ι π!νακες &ε Eέ&ατα παρ&ένα από τον *γώνα των Ελλήνων αποκαλ?πτονται στο
EεατήR ή και στον ερευνητή ~ &ε αργό ρυE&όW ακό&η και &ετά από πολ?ωρη παρατήρησηD το
έργοD έ:ει την ικανότητα να κρατήσει κρυ&&ένες πολλές λεπτο&έρειες και να αναγκάσει τον
EεατήRερευνητή να GρειD &έσα σε αυτόD όλα εκε!να που αναζητά η φαντασ!α του αφήνοντάς
του έτσι περιEώρια για πολλαπλές αναγνώσεις και ερ&ηνε!ες.
PαEοριστική ε!ναι η έννοια της λειτουργ!αςD $ηλα$ή η σ:έση αλληλεπ!$ρασης &ετα=? του
έργου και των συ&φραζο&ένων του. %ο έργο τέ:νης $ιακηρ?ττει το πνε?&α της επο:ής του
αλλά ταυτό:ρονα =επερνά αυτά τα στενά :ρονικά περιEώρια και φτάνει &έ:ρι το σή&ερα
$!νοντας το στ!γ&α του ως το αποτέλεσ&α ατο&ικών ή κοινωνικών $ράσεων αλλά και νό&ων οι
οπο!οι τελικά ισ:?ουν σε παγκόσ&ιο επ!πε$ο. Ελλά$α και 'ταλ!α $ιάνυσαν &ια κοινή πορε!α
προς την ανε=αρτησ!α. (ια την Ελλά$αD από ιστορικής άποNηςD το Eέ&α της επανάστασης
έλη=ε πιο γρήγορα από ότι στην 'ταλ!αv όπου Eα παρέ&ενε ανοι:τό κι ε!:ε $ρό&ο ακό&η να
$ιαν?σει ώσπου να φτάσει στην ενότητα και την ανε=αρτησ!α. ε ο$ηγό τα έργα τέ:νης
&πορο?&ε να καταλάGου&ε πως υπάρ:ει ανά&εσα στους $?ο λαο?ςR ελληνικό και ιταλικόR &ια
29 SI"!"*"% g.& S"-(#+J # (/#")"H($ *#))K $L(#*+# (+$)($*" # ,!#-" h&??N(*(0(
? %#-")". Risorgimento Greco e filellenismoitaliano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345&σσ. 61V2.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 35/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 35
ανταλλαγή GοήEειας σε ηEικόD πνευ&ατικόD πολιτικό αλλά και πολιτιστικό επ!πε$ο. έσα από
την αρ:α!α Ελλά$α προGάλλειD ανέπαφη η πολιτιστική κληρονο&ιά και υιοEετε! τον ρο&αντισ&ό
ως εικαστική γλώσσα. ε τον τρόπο αυτό $!νεται η $υνατότητα στους 'ταλο?ς ζωγράφους
της επο:ής να εκφραστο?ν καλλιτε:νικά. +άνω απ` όλα ό&ως ε!ναι ο πολιτισ&ός που
εναντιώνεται στη GαρGαρότηταD το $!κιο στη G!αD η πρόο$ος στο σκοτα$ισ&ό'D. >ι ανα&νήσεις
από την +άργαD το εσολόγγιD το BαGαρ!νοD οι &ορφές του πότσαρη αλλά και του απλο?
ανώνυ&ου αγωνιστή λειτουργο?ν στις τέ:νες και τα γρά&&ατα ως σ?&Gολο και ως ερέEισ&α
για $ράση').
Η Eέαση ενός τέτοιου ε!$ους έργου τέ:νης παράγει &ια εσωτερική συγκ!νησηD ένα
παλ&ό &έσα από τον οπο!ο απελευEερώνονται οι ευαισEησ!ες που κρ?Gει ο Eεατής ώστε να
λειτουργήσει η $ια$ικασ!α της προσέγγισης η οπο!α =εκινά από τα $ιάφορα απεικονιζό&ενα
στο έργοD- αντικε!&ενα και &ορφές~ για να προ:ωρήσει στο Eέ&α του έργου που ε!ναι ένας
ολόκληρος κόσ&οςD παραστάσεωνD εικόνων και συ&Gόλων ή αλληγοριών και να περάσει &ετά
στην ερ&ηνε!α τους.
έσω &ιας σταEερής Eε&ατολογ!αςD που :ρησι&οποιε!ται από τους ευρωπα!ους καλλιτέ:νες
και που ε!ναι σ?&φωνη &ε το πολιτιστικό κλ!&α της επο:ήςD προGάλλεται στα παραπάνω έργα
ο *γώνας των ΕλλήνωνD ο αντ!κτυπος που ε!:αν τα γεγονότα της περιό$ου τόσο στην Ελλά$α
όσο και στην Ευρώπη καEώς και η όλη πολιτιστικήD πολιτική και κοινωνική επ!$ραση που
αυτά άσκησαν εκφράζοντας τα φιλελληνικά αισEή&ατα που αναπτ?:Eηκαν στους κ?κλους των
$ιανοο?&ενων της Ευρώπης.
προστά στο Eέα&α της σφαγής στη Q!οD της Ε=ό$ου του εσολογγ!ουD του Eανάτου
των παλικαριών όπως ο πότσαρηςD της Ελλά$ας που πατά πάνω στα ερε!πια του
εσολογγ!ουD ε!ναι α$?νατον να &η συγκινηEε! κανε!ς. @:ι ό&ως &όνο επει$ή τα γεγονότα
που περιγράφονται ε!ναι $ρα&ατικά αλλά επει$ή κυρ!ως οι καλλιτέ:νες λειτο?ργησαν &ε
α&εσότητα και &ε επαναστατικό πνε?&α και $έEηκαν &ε την επο:ή τους :αρ!ζοντάς &ας
εικόνες που αποτελο?ν &έ:ρι σή&ερα ση&ε!α αναφοράς του αγώνα των λαών για ελευEερ!αD
$ικαιοσ?νη και ανε=αρτησ!α. έσα από αυτές τις εικόνες και τα ποικ!λα συναισEή&ατα που
24 G#-->+( G.& ?) f()#))#*(%" /#))K <*+")"H($ h1421N1472i>& στοM Risorgimento Greco
e filellenismo italiano& #/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 37.
23 SC#+%(#!(VE#%-F( G.& ?*+!"/>0("*#& Risorgimento Greco e filellenismo italiano&#/(0("*( /#) S")#& "$& 1345& σ. 14.
7/21/2019 Bika 1821 Nei Pittori Italiani 24grammata.com
http://slidepdf.com/reader/full/bika-1821-nei-pittori-italiani-24grammatacom 36/36
Μπίκα Στυλιανή “το '21 στα έργα ιταλών ζωγράφων” 24 grammata.com 36
$η&ιουργο?ν οι ι$έες πα!ρνουν &ορφή :άρη στην %έ:νη. Η $υνα&ικότητα και η πολλαπλότητά
της καEορ!ζουν και τον τρόπο που Gλέπου&ε τον κόσ&ο. (εγονός που την καEιστά
ση&αντικότατο παράγοντα για τη $ια&όρφωση της συνε!$ησης της κοινωνικοπο!ησης και της
παγκοσ&ιότηταςUS.
7: jουτράκης k.V %πίκα k.V +σέκρελη S.& 2ι(3ιστη%ονικέ) 4ια4ικασ*() (κ3α*4($ση)
για την 5ένη γ',σσα %( τη 6ρ!ση έργων τέ6νη) & στα #ρακτικά του Gιεθνούς kυνεδρίου
με θέμα l+έ"νες και ΕκπαίδευσηM Gημιουργικοί τρόποι εκμάθησης των γλωσσώνl&