bihotza: egitura, funtzioa eta...

77
BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAK Felix Zubia Olaskoaga Zainketa Intentsiboen Zerbitzua Donostia Unibertsitate Ospitalea Medikuntza Saila Euskal Herriko Unibertsitatea

Upload: others

Post on 18-Oct-2020

10 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAK

Felix Zubia OlaskoagaZainketa Intentsiboen ZerbitzuaDonostia Unibertsitate Ospitalea

Medikuntza SailaEuskal Herriko Unibertsitatea

Page 2: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ZIRKULAZIO APARATUA

• Zirkulazio aparatuakoxigenoa eta elikagaiakeramaten dituzeluletara, eta CO2 eta hondakinak jaso.

Page 3: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ZIRKULAZIO APARATUA

• Zirkulazio nagusia: – Presio altua– O2 asko

• Zirkulazio txikia: – Presio baxua.– CO2 altua

• Arteriak: Bihotzetikorganuetara doaz,

• Benak: organuetatikbihotzera datoz.

Page 4: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BIHOTZA

Page 5: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BIHOTZA

Page 6: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 7: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

KITZIKAPEN ETA EROAPEN SISTEMA

Page 8: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 9: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARTERIA KORONARIOAK

Page 10: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

MIOKARDIOA

• Odola bultzatzen duen giharra da.• Gorria baina automatikoa. • Miokardiopatiak.

Page 11: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

TRATAMENDURAKO AUKERAK

Page 12: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 13: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 14: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BALBULAK

Page 15: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 16: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 17: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 18: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARRITMIAK• Arritmia mantsoak edo bradiarritmiak.

• Arritmia azkarrak edo takiarritmiak.

Page 19: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BRADIKARDIAK

Page 20: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

TAKIKARDIA

Page 21: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 22: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 23: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARTERIA KORONARIOAK

Page 24: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 25: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

FIBRINOLISIA

Page 26: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ANGIOPLASTIA

Page 27: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 28: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 29: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BIHOTZA ZAINDUZ

Felix Zubia OlaskoagaKostan elkartea

2019ko abendua

Page 30: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

HERIOTZA ARRAZOI NAGUSIAK

• Gaixotasun kardiobaskularrak. Kardiopatia iskemikoa eta iktusa.

• Minbizia.

• Biriketako gaixotasunak.

• Nerbio sistemako gaixotasunak.

Page 31: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ZERGATIK GAIXOTZEN GARA?

Page 32: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARRISKU FAKTOREAK

• Gaixotasun bat garatzeko arriskua handitzen diguten aldagaiak dira.

• Batzuk ezin dira aldatu: adina, sexua, herentzia…

• Beste batzuk aldiz, gure esku daude: hipertentsioa, tabakismoa, ariketa fisikorik ez egitea…

Page 33: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARTERIOSKLEROSIA

• Arterien horma gogortzen da, hitzaren zentzu hertsian.

• Gaixotasun degeneratiboa da.

• Arterien barruko argia murrizten da.

• Hurruneko eremuan odol-fluxua gutxitzen da.

Page 34: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARTERIOSKLEROSIA

• Garunean, iktus iskemikoa.

• Bihotzean, kardiopatia iskemikoa edo bihotzekoa.

• Giltzurrun gutxiegitasuna.

• Zangoetan, iskemia edo odol gabezia.

Page 35: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 36: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARRISKU FAKTOREAK

• Hipertentsioa.

• Diabetesa.

• Kolesterola.

• Tabakoa.

• Ariketa fisikoa.

Page 37: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

HIPERTENTSIOA

• Tentsio arteriala odolak arterien barnean daraman indarra da.

• Tentsio arterial sistolikoa eta diastolikoa.

• Hipertentsioan odolak gehiegizko indarra darama, eta arterien pareta gogortu egiten da.

• Gehiegizko tentsioak arteriak lehertarazi ditzake, eta garunean hemorragia eragin.

Page 38: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 39: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

HIPERTENTSIOA

• Tentsio arterial sistolikoa > 140 mm Hg, diastolikoa > 90 mm Hg.

• Mailak:

• Arina: TAD 140-160 mm Hg, TAD 90-100 mm Hg.

• Ertaina: TAS 160-180 mm Hg, TAD 100-110 mm Hg.

• Larria: TAS > 180 mm Hg, TAD > 110 m Hg.

Page 40: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

HIPERTENTSIOA

• Helburua, hipertentsio larrian, TAS < 160 mm Hg, TAD < 90 mm Hg.

• Gainontzean, %10-15 jaistea.

• Tentsioa aldakorra da, tarteak erabili.

Page 41: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

HIPERTENTSIOA

• Pisu egokia izan.

• Ariketa fisikoa egin.

• Gatzik gabe jan.

• Botikak.

• Piskanaka sartu, kontuz bigarren mailako efektuekin.

Page 42: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

DIABETESA• Intsulina falta, erabatekoa (I motako

diabetesa), edo erlatiboa (II motako diabetesa).

• Azukrea ez da zeluletara sartzen, eta odolean igotzen da.

• I motako diabetesa, jaiotzetikoa, intsulina behar du.

• II motako diabetesa, helduarokoa, gizentasunari lotua.

Page 43: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 44: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

DIABETESA

• Garuneko zirkulazio arazoak.

• Kardiopatia iskemikoa.

• Begietako arazoak.

• Giltzurrunetako arazoak.

• Zangoetako zirkulazio arazoak.

Page 45: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

DIABETESA

• Pisu egokia mantendu.

• Elikadura egokia: azukre azkarrik ez, egunean bost otordu.

• Ariketa fisikoa.

• Diabetesaren aurkako botikak.

• Intsulina.

Page 46: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

KOLESTEROLA

• Bizitzeko beharrezkoa da.

• Gehiegizko mailak arriskutsuak dira.

• Kolesterol orokorra.

• Kolesterol mota ezberdinak.

Page 47: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

LIPIDO MOTA EZBERDINAK

• Triglizeridoak.

• Kolesterol txarra, edo LDL kolesterola.

• Kolesterol ona, edo HDL kolesterola.

Page 48: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

KOLESTEROLA ZAINTZEKO ZER EGIN

• Gehiegizko pisua zaindu.

• Ariketa fisikoa egin.

• Elikadura: kontuz gehiegizko kaloriekin, kontuz koipe, txerriki eta kontserbekin.

• Botikak: estatinak. Batzuetan hasieratik, bestetan arazoren bat izan eta gero.

Page 49: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

TABAKISMOA

• Arrisku faktore garrantzitsua, batez ere kardiopatia iskemikoan eta arteriopatia periferikoan.

• Emakumeetan, hormonen babesa kentzen du.

Page 50: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARIKETA FISIKOA

• Pixuaren kontrola.• Hipertentsioa.• Diabetesa.• Kolesterola.• Osteoporosia.• Erorketak.• Dementzia.

Page 51: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARIKETA FISIKOA

• Kolesterola, gain pisua eta diabetesa hobetzen ditu.

• Arteriosklerosia hobetzen du.

• Astean 5 egunez, 45 minutu egunero.

• Auspoa lehertu gabe, hitz egiteko moduan.

• Pultsometroa badaukagu, %80tik behera.

Page 52: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ARIKETA FISIKOA

• Ibili.

• Bizikleta.

• Igeriketa.

• Lurreko soinketak.

• Artrosia badugu, kontuz jauziekin, eskailerak jaistearekin eta bira ematearekin.

Page 53: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ELIKADURAlGure osasunaren eragile nagusienetako bat

da.

lAzken urteotan aldaketa handiak eman ditu, batzuk onerako, beste batzuk txarrerako. Industria oso bat sortu da bere inguruan.

lZer jan:

lMakroelikagaiak.

lMikroelikagaiak.

lZenbat jan.

Page 54: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ELIKADURA ETA HORMONAKlArea edo pankreasa da sortzen dituena.

lIntsulina da jandakoa xurgatzen eta metabolizatzen laguntzen diguna, anabolismoa egiten du.

lGlukagona da baraualdian pilatu duguna desegin eta erabiltzen laguntzen diguna.

lErritmo egoki baten beharra.

Page 55: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 56: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ZER JANlMakroelikagaiak.

lEgunero kopuru handian hartu behar ditugu.

lAzukreak.

lLipidoak edo gantzak.

lProteinak.

lUra.

Page 57: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ZER JAN (II)lMikroelikagaiak, kopuru txikiagoan behar

ditugu.

lMineralak.

lBitaminak.

lOrekan dago gakoa.

Page 58: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

AZUKREAKlKarbono hidratoak edo sakarido izenez ere

ezagunak.

lGure energia iturri nagusienak dira. 4 Kcal/g.

lAzukre mantsoak behar ditugu bereziki, energia piskanaka ematen digutelako.

lPatata, babarrunak, garbantzoak, pasta, arroza...

Page 59: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 60: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

AZUKREAKlAzukre azkarrek berehalakoan ematen digute

energia, baina ez badugu behar lan handia eskatzen diote pankreasari.

lGehigizko neurrian, gaixotasun batzurekin lotzen da: gizentasuna, diabetesa, kolesterola...

lAzukrea, txokolatea, edari freskagarriak...

Page 61: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 62: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

LIPIDOAKlGantzak ere deitzen diegu.

lEnergia iturri handia dira, 9 Kcal/g

lBizitzarako ezinbestekoak dira.

lOmega-3 eta omega-6.

lKontuz animalietan jatorria dutenekin, landareetatik eratorriak hobeak dira.

lKoipea duten elikagaiak: olioa, gurina, margarina, txerrikiak, haragi gorria, arrain urdina...

Page 63: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 64: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 65: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

PROTEINAKlGiharra edo haragia sortzen dutenak dira.

lKaloria kopuru ertaina, 4 Kcal/g.

lAminoazidoak dira euren osagai nagusiak.

lBizitzarako ezinbestekoak dira.

lProteinatan aberatsak diren elikagaiak: haragia, arraina, esnekiak, arraultzeak...

Page 66: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 67: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

MIKROELIKAGAIAKlKopuru txikian behar ditugu, baina bizitzarako

ezinbestekoak dira, hainbat erreakzio kimikotan parte hartzen dutelako.

lBitaminak.

lMineralak: burdina, iodoa, kuprea, magnesioa...

lNeurri handiagoan hartzeak ez du mesede berezirik sortzen.

Page 68: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 69: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

BITAMINAKlBizitzarako ezinbestekoak, gure erreakzio

askotan parte hartzen dute.

lHidrosolugarriak, uretan disolbatzen direnak. Gehiegi hartuz gero, gorputzak kanporatu ditzake.

lB eta C bitamina.

lLiposolugarriak, gorputzak ezin ditu kanporatu gehiegi hartuz gero, eta arriskutsuak izan litezke.

Page 70: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu
Page 71: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

URAlGeroz eta garrantzia handiago hartzer ari da.

lEgunean 1,5l-2l ur behar ditugu.

lGehiago hartzeak ez du onura berezirik, egoera jakin batzuetan izan ezik.

Page 72: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

GATZAlBizitzarako beharrezkoa da, baina gure

elikaduran neurriz kanpo daukagu.

l2,5 g/eguneko.

lKontuz kontserba, txerriki, eta aurrez prestaturiko elikagaiekin.

Page 73: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ALKOHOLAlEz du inongo onurarik.

lZenbait edarik, neurri tzikian, badute onura, baina ez alkoholagatik.

lKaloria hutsak ematen ditu, 7 Kcal/g.

lKontu berezia izan behar dugu pisua jaitsi nahi bada, kolesterola jaisteko, diabetikoetan...

Page 74: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ZENBAT JANlAdinean aurrera badoa, gutxiago jan.

lGehiegizko pisua bada, gutxiago jan.

Page 75: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

NOLA BANATU?lAzukre mantsoak, %55.

lProteinak, %20.

lGantzak, %25.

lEmakumeetan, menopausia eta gero, egunean esneki bat, osteoporosia dela eta.

Page 76: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ELIKADURAREN PIRAMIDEA

Page 77: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu

ELIKADURAREN PIRAMIDEA