v2.0014101214

1

BÀI 6

LÃNH ĐẠO

v2.0014101214

2

TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP

• Nguyễn Văn Anh, chủ tịch công ty bảo hiểm nhân thọ BM. lớn thứ batrong nước. Tuy kết quả kd tăng nhưng BM vẫn rớt từ vị trí thứ 3 xuống vịtrí thứ 6;

• BGĐ kết luận: 2 PCT phụ trách kinh doanh trong hai lĩnh vực cấp vùng vàcấp quận không có năng lực;

• Ông Anh: Muốn được đào tạo lại thành QT giỏi, hoặc thay thế họ;• Nhà lãnh đạo? Nhà lãnh đạo giỏi?• Bài học này sẽ giúp bạn phân biệt nhà lãnh đạo với những người nhân viên

khác, các yêu cầu và phẩm chất cần có của các nhà lãnh đạo và các phongcách lãnh đạo hiệu quả.

v2.0014101214

3

MỤC TIÊU

Kết thúc bài học viên cần biết:• Giái thích được khái niệm về chức năng lãnhđạo và vai trò của nó;

• Nắm rõ các nội dung của công tác lãnh đạo;• Hiểu được tầm quan trọng của yếu tố con

người trong một tổ chức doanh nghiệp;• Nắm rõ các lý thuyết về nhu cầu, động lực,động cơ thúc đẩy con người làm việc;

• Hiểu được các phương pháp quản lý và phongcách lãnh đạo.

v2.0014101214

4

Học viên cần:

• Ôn lại Bài 1 – Tổng quan về quản lý/quản trị để có hiểu kỹ hơn về các kháiniệm tổ chức, hiệu quả, các chức năng quản lý,…

• Quản trị học, Nguyễn Hải Sản, Nhà xuất bản thống kê, 1998: Chương 10:Thúc đẩy nhân viên; Chương 11: Các thuyết về lãnh đạo;

• Những vấn đề cốt yếu của quản lý, Vũ Thiếu, Nhà xuất bản khoa học, 1999:Phần 5: Lãnh đạo để có thêm các kiến thức về lập kế hoạch và để có thểhoàn thành bài tập thực hành và trả lời các câu hỏi ôn tập của bài;

• Thảo luận với giáo viên và học viên về các vấn đề chưa nắm rõ.

HƯỚNG DẪN HỌC

v2.0014101214

5

Bài học này sẽ đề cập đến các nội dung sau:

• Khái niệm và vai trò của công tác lãnh đạo;

• Các lý thuyết về nhu cầu, động cơ, động lực thúc đẩy;

• Các phương pháp lãnh đạo;

• Các phong cách lãnh đạo.

NỘI DUNG

v2.0014101214

6

1. KHÁI NIỆM VỀ LÃNH ĐẠO TRONG QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC

• Khái niệm và bản chất của chứcnăng lãnh đạo;

• Nội dung của chức năng lãnh đạo.

v2.0014101214

7

1.1. KHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤT CỦA CHỨC NĂNG LÃNH ĐẠO

Khái niệm về công tác lãnh đạo:• Là quá trình tác động của người

quản lý đến các nhân viên saocho họ thực sự nhiệt tình, chủđộng, sáng tạo;

• Muốn lãnh đạo tốt thì các nhàquản lý phải hiểu được yếu tốcon người, các nhu cầu, cácđộng cơ và động lực thúc đẩy họlàm việc từ đó tìm cách tác độngtốt nhất đến quá trình làm việccủa mọi người.

v2.0014101214

8

1.2. NỘI DUNG CỦA CHỨC NĂNG LÃNH ĐẠO

• Nhận thức đúng về yếu tố conngười trong hoạt động của tổ chức;

• Nghiên cứu về các mối quan hệtrong tổ chức, tạo môi trườngthuận lợi để các cá nhân, bộ phậncó thể phối hợp với nhau;

• Lựa chọn phương pháp lãnh đạophù hợp;

• Hình thành phong cách lãnh đạophù hợp với tổ chức;

• Xây dựng văn hoá của tổ chức.

v2.0014101214

9

2. YẾU TỐ CON NGƯỜI TRONG TỔ CHỨC

• Hiểu rõ các đặc tính của từng cá nhânđể có thể sắp xếp họ vào những vị trícông tác phù hợp nhất.

• Các cá nhân không đơn thuần chỉ làthành viên của doanh nghiệp mà họ cònlà thành viên của nhiều hệ thống tổchức xã hội.

• Muốn lãnh đạo tốt các nhà quản lý phảibiết cách dung hoà các lợi ích.

• Nhân cách con người cũng là yếu tố cầnchú ý, để đạt được mục tiêu thì khôngnên xúc phạm đến nhân cách của nhânviên cấp dưới.

v2.0014101214

10

2. YẾU TỐ CON NGƯỜI TỔ CHỨC (tiếp theo)

Khi xem xét yếu tố con người trongdoanh nghiệp cần tránh một sốkhuynh hướng sai lầm dưới đây:• Sự nhận thức có chọn lọc;• Sự nhận thức bị tác động của cácấn tượng;

• Sự nhận thức của các nhà quản lýcũng có thể rơi vào sự định kiến;

• Sự nhận thức của các nhà quản lýcó thể rơi vào sự quy kết.

v2.0014101214

11

3. CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA LÃNH ĐẠO

• Sự thỏa mãn là biểu hiện của conngười về niềm hạnh phúc do sựhoàn thành công việc mang lại;

• Các nhu cầu: Là một cảm giácthôi thúc mạnh mẽ do sự thiếuhụt về một mặt nào đó trong đờisống con người;

• Động lực thúc đẩy: Là những yếutố thúc đẩy con người thực hiệncông việc;

• Động cơ: Là một xu thế để thỏamãn một mong muốn (đạt đượcmột kết quả) hoặc một mục tiêu.

v2.0014101214

12

3.1. LÝ THUYẾT NHU CẦU CỦA MASLOW

Nhu cầu bậc cao

Nhu cầu bậc thấp

Phát triển

Quan hệ

Tồn tại

Nhu cầu tự hoàn

thiệnNhu cầu tự trọng

Nhu cầu hội nhập

Nhu cầu an toàn

Nhu cầu sinh lý học

v2.0014101214

13

3.2. LÝ THUYẾT HAI YẾU TỐ CỦA HEIZBERG

5. Thử thách trong công việc, sự thừa nhận vàkhả năng phát triển

4. Thành tích và trách nhiệm

3. Chính sách của doanh nghiệp

2. Sự giám sát và điều kiện làm việc

1. Tiền lương và cuộc sống riêng tư

Yếu tố động lực

Yếu tốduy trì

v2.0014101214

14

3.3. MÔ HÌNH ĐỘNG CƠ ĐỘNG LỰC THÚC ĐẨY CỦA PORTER VÀ LAWLER

Giá trị các phần thưởng

Sự nỗ lực

Phần thưởng nội tại

Sự nỗ lực do nhận thức

Phần thưởngbên ngoài

Khả năng thực hiện nhiệm vụ

Sự thực hiện nhiệm vụ

Sự hiểu biết về nhiệm vụ

Sự thoả mãn

Phần thưởng theo nhận thức

v2.0014101214

15

4. CÁC PHƯƠNG PHÁP VÀ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO

• Phân biệt người quản trị và ngườilãnh đạo;

• Phương pháp lãnh đạo;

• Phong cách lãnh đạo.

v2.0014101214

16

4.1. PHÂN BIỆT NGƯỜI QUẢN TRỊ VÀ NGƯỜI LÃNH ĐẠO

Sự khác biệt giữa người lãnh đạo và người quản lý:

• Người quản lý (managers) đượcbổ nhiệm cho một vị trí.

• Khả năng gây ảnh hưởng của họdựa trên quyền hạn chính thức cóđược từ vị trí đó.

• Người lãnh đạo (leaders) có thể dobổ nhiệm, hoặc là người nổi bậtlên từ một nhóm làm việc.

• Người lãnh đạo có khả năng ảnhhưởng đến người khác không chỉnhờ những quy định của quyềnhạn chính thức.

Mọi người quản lý có nên là người lãnh đạo hay không? Và ngược lại, mọi người lãnh đạo cónên là người quản lý hay không?

v2.0014101214

17

4.1. PHÂN BIỆT NGƯỜI QUẢN TRỊ VÀ NGƯỜI LÃNH ĐẠO(tiếp theo)

NGƯỜI LÃNH ĐẠO NĂNG ĐỘNG

Trực cảm

Có tầm nhìnTự hiểu mình

Phân quyềnKỹ năng

thống nhất giá trị

v2.0014101214

18

4.2. PHƯƠNG PHÁP LÃNH ĐẠO

Là cách thức tác động đến các nhân viên mà người ta cho rằng nó sẽ có hiệuquả lớn nhất trong việc phát huy sự nhiệt tình chủ động, sáng tạo của mọithành viên.• Phương pháp kinh tế;• Phương pháp hành chính tổ chức;• Phương pháp giáo dục tư tưởng.

Trên thực tế, sử dụng kết hợp cả ba phương pháptrên

v2.0014101214

19

4.3. CÁC PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO

• Các phong cách lãnh đạo dựatrên quyền lực;

• Các phong cách lãnh đạo theotrường phái hành vi.

v2.0014101214

20

4.3.1 PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO THEO QUYỀN LỰC

• Phong cách quyết đoán – áp chế (chuyên quyền);• Phong cách quyết đoán – nhân từ;• Phong cách quản lý theo tham vấn;• Phong cách quản lý theo nhóm mục tiêu (MBO) (Mỹ).

Các phong cách quản lý từ trên xuống dưới mức độtham gia của các nhà quản lý cấp dưới tăng dần lên.

v2.0014101214

21

Thuyết X và thuyết Y

4.3.2. PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO THEO TRƯỜNG PHÁI HÀNH VI

Thuyết X

Thuyết Y

Ít tham vọng

Không thích công việc

Trốn tránh trách nhiệm

Tự quản lý

Yêu thích công việc

Chấp nhận trách nhiệm

v2.0014101214

22

QUAN ĐIỂM QUẢN LÝ CỦA MCGREGOR NHỮNG NGƯỜI THUỘC LOẠI THUYẾT X

• “Hãy làm việc!”;• Lãnh đạo;• Kiểm soát;• Phần thưởng và trừng phạt;• Khuyến khích thông qua trả lương

và kết quả công việc;• Chỉ tập trung vào mục đích của tổ

chức – chứ không tập trung vàomục đích của cá nhân.

v2.0014101214

23

QUAN ĐIỂM QUẢN LÝ CỦA MCGREGOR NHỮNG NGƯỜI THUỘC LOẠI THUYẾT X

• Động viên thông qua các mục đíchcá nhân;

• Hỗ trợ và ca ngợi;• Những người muốn thành công;• Giao trách nhiệm.

v2.0014101214

24

Các nghiên cứu tại Bang Ohio – Xác định 2 nhóm hành vi của lãnh đạo

Xây dựng cơ cấu (initiating structure) Quan tâm (consideration)

• Phân công công việc cụ thể

• Duy trì các tiêu chuẩn công việc

• Chú trọng vào thời hạn hoàn thành

• Sự tin tưởng hoàn toàn

• Sự tôn trọng các ý kiến của thuộc cấp

• Quan tâm đến tình cảm

Các nghiên cứu tại Đại học Michigan – Cũng có mục tiêu: Xác định các đặc điểm hành vi của người lãnh đạo liên quan đến tính hiệu quả của công việc

Phong cách lãnh đạo hướng vào nhân viên Phong cách lãnh đạo hướng tới sản xuất

• Hướng sự quan tâm đến các nhu cầu của

thuộc cấp

• Chấp nhận sự khác biệt cá nhân giữa các

thành viên

• Đem lại năng suất lao động và sự hài lòng

của nhân viên cao

• Chú trọng đến các khía cạnh kỹ thuật và

nhiệm vụ của công việc

• Quan tâm đến việc hoàn thành các nhiệm

vụ của nhóm

• Xem nhân viên như phương tiện đệ đạt

được mục đích đó

CÁC THUYẾT LÃNH ĐẠO HÀNH VI (tiếp theo)

v2.0014101214

25

Sơ đồ lưới Quản lý, Robert Blake & Jane Mouton – là ma trận 2 chiều thểhiện các hành vi lãnh đạo là bộ khung tạo thành các phong cách lãnh đạokhác nhau.• Các nhóm hành vi lãnh đạo là:

Quan tâm đối với con người (concern for people): Được thể hiệntrên trục tung;

Quan tâm đối với sản xuất (concern for production): Được thể hiệntrên trục hoành.

• Đánh giá việc sử dụng những hành vi của người lãnh đạo: 1 = thấp nhất,9 = cao nhất. Người lãnh đạo cần linh hoạt trong việc áp dụng các phong cách

quản lý sao cho phù hợp với từng tình huống cụ thể; Mô hình này chỉ giúp khái quát hóa các phong cách lãnh đạo; Chưa trình bày được những thông tin mới trong việc làm rõ các tình

huống phức tạp của phong cách lãnh đạo khi chỉ có rất ít các dẫnchứng khẳng định phong cách quản lý “9, 9” là phong cách đem lạihiệu quả cao nhất trong mọi tình huống.

CÁC THUYẾT LÃNH ĐẠO HÀNH VI (tiếp theo)

v2.0014101214

26

SƠ ĐỒ LƯỚI QUẢN LÝ CỦA R. BLAKE & J.MOUTON

9 1,9 9,9

8

7

6

5 5,5

4

3

2

1 1,1 9,1

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Quan tâm đối với sản xuất

Qu

an t

âm đối

vớ

i con

ngư

ời

Phong cách an phận

Phong cách câu lạc bộ

Phong cách đồng đội

Phong cách phục tùng mệnh lệnh

Phong cách trung dung

Nguồn: Blake, R.R, Mouton, J.S, et al. Breakthrough in Organization Development. Nov-Dec 1964, pp.136.

v2.0014101214

27

• Các giả định cơ bản: Hiệu quả của người lãnh đạo phụ

thuộc vào tình huống; Khi xem xét phải tách biệt được

từng yếu tố tình huống;• Mô hình của Fiedler (Fred Fiedler):

Kết quả hoạt động của nhóm cóhiệu quả hay không tùy thuộc vàosự phù hợp giữa phong cách lãnhđạo và tình huống;

Mỗi phong cách lãnh đạo chỉ phùhợp với một tình huống nhất định;

Cần xác định các phong cách lãnhđạo và các tình huống để tìm ranhững cách kết hợp thích đánggiữa phong cách và tình huống.

THUYẾT LÃNH ĐẠO TÌNH HUỐNG

v2.0014101214

28

3 yếu tố tình huống có thể tạo thành8 tình huống có mức độ thuận lợikhác nhau đối với người lãnh đạo: Mối quan hệ lãnh đạo – nhân

viên – mức độ tin tưởng, tin cậy,và tôn trọng của nhân viên đốivới người lãnh đạo (tốt – xấu)

Cấu trúc nhiệm vụ – mức độ cácphần việc được quy chuẩn vàquy trình hóa (rõ ràng-không rõràng)

Quyền lực chính thức – mức độảnh hưởng mà người lãnh đạo cóđược từ vị trí chính thức của họqua các hành động như: Tuyểndụng, sa thải, kỷ luật, đề bạt,tăng lương (mạnh – yếu)

THUYẾT LÃNH ĐẠO TÌNH HUỐNG (tiếp theo)

v2.0014101214

29

KẾT QUẢ CỦA MÔ HÌNH FIEDLER

Tốt

Xấu

Kết

quả

công

việ

c

Định hướng quan hệ

Định hướng nhiệm vụ

Các tiêu chí

Quan hệ lãnh đạo-nhân viên

Cấu trúc nhiệm vụ

Quyền lực chính thức

I II III IV V VI VII VIII

Tốt Tốt Tốt Tốt Xấu Xấu Xấu Xấu

Rõ Rõ Không Không Rõ Rõ Không Khôngràng ràng rõ ràng rõ ràng ràng ràng rõ ràng rõ ràng

Mạnh Yếu Mạnh Yếu Mạnh Yếu Mạnh Yếu

Thuận lợi Không thuận lợiTrung bình

v2.0014101214

30

• Phong cách lãnh đạo thích hợp phụ thuộc vào mức độ sẵn sàng của nhânviên. Sự sẵn sàng (readiness) – Mức độ nhân viên có khả năng và sẵn sànghoàn thành một nhiệm vụ cụ thể;

• Việc chú trọng vào nhân viên phản ánh một thực tế rằng: Nhân viên chấpnhận hoặc không chấp nhận người lãnh đạo;

• Cho dù người lãnh đạo có làm gì đi nữa, thì hiệu quả vẫn phụ thuộc vàonhững hành động của các nhân viên;

• Thuyết này dựa trên 2 nhóm hành vi lãnh đạo: Các hành vi nhiệm vụ (cao – thấp); Các hành vi quan hệ (cao – thấp).

THUYẾT LÃNH ĐẠO TÌNH HUỐNG CỦA HERSAY VÀ BLANCHARD

v2.0014101214

31

Bốn phong cách lãnh đạo được kết hợp từ 2 nhóm hành vi:• Điều hành trực tiếp – Người lãnh đạo xác định vai trò của mỗi cá nhân và

truyền đạt cách thức nhân viên thực hiện công việc của mình (nhân viênvừa không đủ năng lực, vừa không đủ tự tin);

• Kèm cặp – Người lãnh đạo vừa hướng dẫn, vừa hỗ trợ (nhân viên chưacó đủ khả năng, nhưng sẵn sàng thực hiện những nhiệm vụ cần thiết);

• Tham gia – Cả người lãnh đạo và nhân viên cùng tham gia quá trình raquyết định (nhân viên có khả năng, nhưng không sẵn sàng thực hiệncông việc);

• Ủy quyền – Người lãnh đạo chỉ đưa ra những chỉ dẫn và hỗ trợ tối thiểu(nhân viên có đủ khả năng và sẵn sàng thực hiện công việc).

THUYẾT LÃNH ĐẠO TÌNH HUỐNG CỦA HERSAY VÀ BLANCHARD(tiếp theo)

v2.0014101214

32

Hành vi nhiệm vụ

Hàn

h v

i qu

an hệ

CaoThấp

Cao

Chú trọng nhiều vào nhiệm vụ, ít vào quan hệ

Chú trọng ít vào nhiệm vụ, ít vào quan hệ

Chú trọng nhiều vào nhiệm vụ, nhiều vào quan hệ

Chú trọng ít vào nhiệm vụ, nhiều vào quan hệ

Trực tiếp

Kèm

cặp

Tham

gia

Ủy q

uyền

S4S3

S1S2

Cao Trung bình Thấp

S4 S3 S2 S1

Có khả năng

và Sẵn sàng

Có khả

năng và

không sẵn

sàng

Không có

khả năng và

sẵn sàng

Không có

khả năng

và không

sẵn sàng

Mức độ sẵn sàng của Nhân viên

THUYẾT LÃNH ĐẠO TÌNH HUỐNG CỦA HERSAY VÀ BLANCHARD(tiếp theo)

v2.0014101214

33

• Robert House – công việc của người quản lý là hỗ trợ nhân viên trong quátrình đạt được mục tiêu của họ, và đưa ra những định hướng hoặc hỗ trợ đểđảm bảo rằng những mục tiêu này cũng tương thích với các mục tiêu chungcủa nhóm hoặc tổ chức;

• Đường dẫn – mục tiêu: Lãnh đạo làm sáng tỏ hướng đi cho nhân viên đạtđược các mục tiêu của mình và làm cho lộ trình xuyên suốt trở nên thuận lợihơn bằng cách tối giản các rào cản và hiểm nguy.

• Hành vi của người lãnh đạo sẽ là: Chấp nhận được đối với nhân viên: Nhân viên xem hành vi của lãnh đạođem lại cho họ sự thỏa mãn ngay lập tức hoặc lâu dài;

Động cơ thúc đẩy đối với nhân viên: Hành vi lãnh đạo làm cho sự thỏa mãn các nhu cầu của thuộc cấp

phụ thuộc vào việc kết quả công việc hiệu quả; Đem đến những hướng dẫn, huấn luyện, hỗ trợ, và những phần

thưởng cần thiết để công việc được hiệu quả.

MÔ HÌNH ĐƯỜNG DẪN – MỤC TIÊU

v2.0014101214

34

• Bốn phong cách lãnh đạo Điều hành trực tiếp – Lãnh đạo mô tả các nhiệm vụ, lên lịch trình

thực hiện, và cung cấp những hướng dẫn để thực hiện nhiệm vụ; Hỗ trợ – Người lãnh đạo thân thiện và thể hiện sự quan tâm đối với

nhân viên; Tham gia – Lãnh đạo dựa vào những gợi ý của thuộc cấp khi ra

quyết định; Định hướng thành tích – Người lãnh đạo xây dựng những mục tiêu

thách thức và kỳ vọng nhân viên của mình thực hiện với nỗ lực caonhất, dựa vào sự tin tưởng đối với họ.

• Mô hình giả định rằng người lãnh đạo có thể thực hiện bất cứ hoặc mọihành vi lãnh đạo, tùy theo tình huống.

MÔ HÌNH ĐƯỜNG DẪN ĐẾN MỤC TIÊU (tiếp theo)

v2.0014101214

35

• Lãnh đạo là một quá trình tác động tới con người sao cho họ thực sự nhiệttình, chủ động và sáng tạo hoàn thành các mục tiêu của tổ chức;

• Các căn cứ để xây dựng các phương pháp và phong cách lãnh đạo hiệu quảlà việc hiểu được vai trò của yếu tố con người trong một tổ chức, các độngcơ, động lực thúc đẩy con người làm việc;

• Các phương pháp lãnh đạo chủ yếu được các nhà quản trị hay sử dụng đólà phương pháp kinh tế, phương pháp hành chính và phương pháp giáo dụctư tưởng;

• Mỗi phong cách lãnh đạo đều có những ưu nhược điểm nhất định,tùy theo đặc điểm và tính cách của nhà quản trị và các tình huống thực tếcụ thể, các nhà quản trị có thể xây dựng và áp dụng các phong cách lãnhđạo phù hợp và có hiệu quả.

TÓM LƯỢC CUỐI BÀI