2 2

BỆNH TẬT

3

KHAÙI NIEÄM VEÀ TÖÔNG TAÙC THUOÁC

Phoái hôïp nhieàu thuoác: ña beänh lyù, ña trieäu chöùng

Söû duïng ñoàng thôøi nhieàu thuoác: nguy cô töông taùc thuoác coù theå xaûy ra

Töông taùc thuoác laø moät phaûn öùng giöõa moät thuoác vôùi moät taùc nhaân thöù hai (thuoác, thöïc phaåm, hoaù chaát khaùc)

4

Trong laâm saøng, thaày thuoác muoán phoái hôïp thuoác ñeå: Taêng taùc duïng ñieàu trò Giaûm taùc duïng khoâng mong muoán

Trong thöïc teá ñieàu trò, söï phoái hôïp thuoác laø vieäc khoâng theå traùnh khoûi nhöng nhieàu khi khoâng ñaït ñöôïc nhö mong muoán

5 Smith JW, Seidl LG and Cluff LE, Ann Intern Med, 65, 629 (1969)

6-10 thuoác 16-20 thuoác

7%

40%

Theo Smith JW, 1969soá löôïng thuoác söû duïng caøng nhieàu thì nguy cô xaûy ra töông taùc thuoác caøng gia taêng

6

TÖÔNG TAÙC THUOÁC THUOÁC

+ VITAMIN MOÂI

TRÖÔØNG

DÖÔÏC LIEÄU

THÖÏC PHAÅM CHAÁT NOÄI

SINH

RÖÔÏU

7

I. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - THUOÁC Duøng cuøng moät luùc hai hay nhieàu thuoác, laøm thay ñoåi Döôïc ñoäng hoïc Döôïc löïc PHAÂN LOAÏI: SÔ ÑOÀ TOÙM TAÉC QUAÙ TRÌNH TÖÔNG TAÙC THUOÁC

Hieäp löïc Ñoái khaùng

Cuøng receptor Khoâng cuøng

receptor

HAÄU QUAÛ LAÂM SAØNG

DÖÔÏC ÑOÄNG DÖÔÏC LÖÏC

Haáp thu Phaân boá Chuyeån hoùa Ñaøo thaûi

THUOÁC A THUOÁC B

8

YÙ nghóa laâm saøng: naâng cao hieäu quaû ñieàu trò Döï ñoaùn vaø ngaên ngöøa taùc duïng phụ-ñoäc tính khi phoái hôïp thuoác ÖÙng duïng veà ñoái khaùng: giaûi ñoäc thuoác vaø traùnh phoái hôïp laøm giaûm taùc duïng do ñoái khaùng ÖÙng duïng veà hieäp löïc: phoái hôïp nhaèm laøm taêng hieäu quaû trò lieäu nhöng khoâng taêng ñoäc tính

9

Lôïi vaø baát lôïi trong töông taùc thuoác

Hieäp löïc Ñoái khaùngLôïi Taêng hieäu löïc Giaûm ñoäc tính

Baát lôïi Möùc ñoä ñoäc tính gia taêng

Giaûm hieäu löïc

10

Nguy cô TTT gia taêng do nhieàu toá :- Nhieàu thuoác duøng chung- Lieàu cao- Ñöôøng duøng chung- Ñoä an toaøn thuoác heïp- Tuoåi BN- Tình traïng beänh

11

Töông taùc thuoác - thuoác, bao goàm: Töông taùc döôïc löïc hoïc:

Töông taùc ñoái khaùng Töông taùc hieäp löïc

Töông taùc döôïc ñoäng hoïc: Ñoái khaùng. Hieäp ñoàng haáp thu phaân boá chuyeån hoaù ñaøo thaûi thuoác

12

Töông taùc thuoác - thöùc aên, bao goàm:Thöùc aên döôïc ñoäng taùc duïng vaø ñoäc tính

Thöùc uoáng döôïc ñoäng taùc duïng vaø ñoäc tính Ngoaøi ra coøn coù söï töông taùc caàn löu yù: Töông taùc thuoác – traïng thaùi beänh lyù

13

1. TÖÔNG TAÙC VEÀ MAËT DÖÔÏC LÖÏC HOÏCLieân quan ñeán thuoác + receptor vaø mang tính ñaëc hieäu

Thuoác A coù taùc duïng laø aThuoác B coù taùc duïng laø b

Khi phoái hôïp thuoác A vôùi thuoác B coù taùc duïng laø c

14

RChaát chuû vaän

Chaát ñoái khaùng

RChaát chuû vaänChaát ñoái

khaùng

1.1. TAÙC ÑOÄNG ÑOÁI KHAÙNG: c < a + b : taùc duïng ñoái khaùngTrong laâm saøng, duøng taùc duïng ñoái khaùng ñeå giaûi ñoäc

Ñoái khaùng döôïc lyù: töông taùc caïnh tranh cuøng receptor Ñoái khaùng caïnh tranh Atropin khaùng acetylcholin vaø pilocarpin taïi RM Naloxon khaùng morphin taïi R morphin Ñoái khaùng khoâng caïnh tranh Phenoxybenzamin >< epinephrin

15

Ñoái khaùng sinh lyù: caïnh tranh khoâng cuøng Receptor Epinephrin >< Histamin

Ñoái khaùng hoùa hoïc: ñoái khaùng gaén tröïc tieáp leân chaát bò ñoái khaùng vaø ngaên chaát naøy tieán tôùi muïc tieâu taùc ñoäng Dimercaprol >< Chì vaø caùc kim loïai naëng khaùc Pralidoxim >< Thuoác tröø saâu loïai phospho höõu cô

16

1.2. TAÙC ÑOÄNG HIEÄP LÖÏC Hieäp löïc boå sung: c = a + b 2 = 1 + 1 Thí duï: beta-blocker + thuoác lôïi tieåu thiazidHieäp löïc boäi taêng: c > a + b 2> 1 + 1 Thí duï: Sulfamethoxazol + trimethoprim = bactrimSöï taêng tieàm löïc: 2 = 1 + 0 Thí duï: Amoxicillin + acid clavulanic = Augmentin

17

1.3. Töông taùc do phoái hôïp thuoác coù cuøng kieåu ñoäc tínhlaø töông taùc baát lôïi do voâ tình söû duïng Thí duï: Furosemid + gentamycin laøm taêng ñoäc tính treân thaän vaø tai Corticoid + NSAIDs Thuoác gaây haï kali maùu (lôïi tieåu quai hoaëc thiazid, thuoác corticoid) laøm taêng ñoäc tính treân tim cuûa caùc digitalis

18

Phoái hôïp caùc thuoác cuøng nhoùm vôùi nhau do coù cuøng moät kieåu ñoäc tính:Thí duï: Phoái hôïp 2 thuoác NSAIDs (aspirin + diclofenac) Phoái hôïp 2 khaùng sinh nhoùm aminosid (gentamycin + amikacin)

19

II. TÖÔNG TAÙC VEÀ MAËT DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC

Moät thuoác laøm thay ñoåi moät trong boán quaù trình döôïc ñoäng seõ daãn ñeán söï thay ñoåi döôïc ñoäng hoïc cuûa moät thuoác khaùc vaø haäu quaû laâm saøng coù theå xaûy ra nhö sau:

Taêng hoaëc giaûm taùc ñoäng trò lieäu Taùc duïng phuï ï- ñoäc tính

20

Töông taùc döôïc ñoäng coù theå do: Thay ñoåi haáp thu taïi vò trí ñöa thuoác Thay ñoåi phaân boá cuûa thuoác trong cô

theå Thay ñoåi chuyeån hoùa cuûa thuoác taïi

gan Thay ñoåi baøi xuaát thuoác qua thaän

21

Thay ñoåi yeáu toá lyù hoùa :ª Thay ñoåi ñoä ion hoùa cuûa thuoácª Taïo phöùc hay taïo chelatª Taïo lôùp ngaên cô hoïc Thay ñoåi yeáu toá döôïclyù :ª Toác ñoä laøm roãng daï daøyª Nhu ñoäng ruoätª Heä vi khuaån ñöôøng ruoät

1. Töông taùc thuoác laøm thay ñoåi söï haáp thu thuoác

22

Töông taùc do thay ñoåi pH ôû daï daøy-ruoät: Thuoác gaây trung hoaø hay giaûm tieát HCl (Antacid, thuoác khaùng thuï theå H2, thuoác öùc cheá bôm proton) seõ laøm giaûm haáp thu moät soá thuoác Thuoác coù baûn chaát acid thì moät soá thuoác keùm beàn trong moâi tröôøng acid seõ bò phaù huûy nhieàu hôn taïi daï daøy

23

Töông taùc do taïo phöùc giöõa caùc thuoác phoái hôïp, thuoác seõ khoù haáp thu: Tetracyclin, fluoroquinolon taïo phöùc ion kim loaïi hoùa trò cao ( Ca2+ , Al3+, Fe2+ vaø Fe3+) Cholestyramin: taïo phöùc vôùi caùc thuoác duøng chung (nhö digoxin, warfarin, thyroxin)

24

Töông taùc do caûn trôû cô hoïc: Sucralfat, smecta laøm khoù haáp thu caùc thuoác khaùc (ciprofloxacin, norfloxacin) Töông taùc do thay ñoåi toác ñoä laøm roãng daï daøy Metoclorpramid laøm taêng toác ñoä laøm roãng daï daøy Morphin laøm giaûm thôøi gian laøm roãng daï daøy

25

Aûnh höôûng cuûa heä vi khuaån ñöôøng ruoät

40% Digoxin (PO) bò chuyeån hoaù bôûi vi khuaån ñöôøng ruoät thaønh daïng khoâng coù hoaït tính

Ampicillin laøm taêng taùc duïng cuûa thuoác do phaù huûy heä vi khuaån ñöôøng ruoät

Tan trong dung dòch khoâng haáp thu

Vit/daàu + daàu Parafin dd daàu chöùa thuoác khoâng haáp thu

26

2. TÖÔNG TAÙC LAØM THAY ÑOÅI SÖÏ PHAÂN BOÁ THUOÁC Trong söï phaân boá thuoác: Thuoác ôû daïng töï do: coù taùc duïng döôïc lyù phaân phoái ôû caùc moâCoù yù nghóa vôùi caùc thuoác: Tyû leä gaén keát vôùi protein huyeát töông cao Phaïm vi ñieàu trò heïp

27

Söï öùc cheá töông tranh giöõa 2 thuoác cuøng gaén treân protein huyeát töông: Thuoác coù aùi löïc maïnh ñaåy thuoác coù aùi löïc yeáu ra khoûi nôi gaén vaøo protein huyeát töông keát quaû laøm taêng noàng ñoä thuoác coù aùi löïc yeáu trong maùu

28

Töông taùc trong quaù trình thuoác gaén protein huyeát töông. Söï öùc cheá töông tranh: Töông taùc xaûy ra ôû huyeát töông Aspirin – tolbutamid Acid valproic - diazepam Phenylbutazon - warfarin Töông taùc xaûy ra ôû moâ: Quinidin - digoxin

29

3. TÖÔNG TAÙC LAØM THAY ÑOÅI SÖÏ CHUYEÅN HOÙA THUOÁC

30

CYTOCHROME P450 naèm trong löôùi noäi sinh chaát cuûa teá baøo gan, ruoät non, vaø moät ít ôû thaän, phoåi, naõo.Quaù trình töông taùc thuoác coù theå do :caûm öùng enzymecaûm öùng enzyme : laøm taêng chuyeån hoùa cuûa thuoác khaùc (Inducers). ÖÙc cheá enzymÖÙc cheá enzym : laøm giaûm söï chuyeån hoùa cuûa moät thuoác khaùc (Inhibitors).

CHUYEÅN HOÙA THUOÁC

31

Caûm öùng enzym:Phenylbutazon phenytoin, digoxin, propranolol Caûm öùng

Enzyme môùi sinh

CHAÁT CHUYEÅN HOÙA

ÑAØO THAÛI NHANH, MAÏNH

32

TÖÔNG TAÙC DO CAÛM ÖÙNG ENZYME

Khi keát hôïp Rifampicin (600 mg/ngaøy) vôùi Ketoconazol seõ laøm taêng söï chuyeån hoùa cuûa Ketoconazol vaø do ñoù laøm giaûm noàng ñoä cuûa chaát naày trong huyeát töông.

[ Brass C., Antimicrob Ag Chemother., 21, 1982]

RIFAMPICIN - KETOCONAZOL

33

CHAÁT CHUYEÅN HOÙA

ÑAØO THAÛI CHAÄM

TAÊNG TÍCH LUÕYTAÊNG TAÙC

DUÏNGTAÊNG ÑOÄC TÍNHTÍCH LUÕY

ÖÙC CHEÁ

Enzyme

ÖÙc cheá enzym: Cimetidin diazepam

34

4. TÖÔNG TAÙC LAØM THAY ÑOÅI SÖÏ ÑAØO THAÛI THUOÁCCoù yù nghóa khi thuoác baøi xuaát qua thaän ôû daïng coøn hoïat tính Loïc qua quaûn caàu thaän: Aminoglycosid - Digoxin Söï taùi haáp thu ôû tieåu quaûn thaän Thuoác daïng khoâng ion hoùa môùi ñöôïc taùi haáp thu Thay ñoåi pH nöôùc tieåu: thay ñoåi ñoä ion hoùa

35

Thí duï: Barbital coù pKa = 7,5, ôû pH = 7,5 thì 50% thuoác bò ion hoùa. Nhöng ôû pH = 6,5 thì chæ coù 9% thuoác bò ion hoùa, ôû pH = 9,5 thì 91% thuoác bò ion hoùa. Vì vaäy, khi bò ngoä ñoäc caùc thuoác barbiturat, truyeàn dòch NaHCO3 ñeå base hoùa nöôùc tieåu seõ laøm taêng baøi tieát barbiturat Caùc thuoác laø acid yeáu (Vitamin C, amoni clorid) duøng lieàu cao acid hoùa nöôùc tieåu taêng thaûi tröø thuoác coù tính base yeáu (Benzodiazepin, quinin)

36

Söï baøi tieát chuû ñoäng qua bieåu moâ oáng thaänHai chaát cuøng coù cô cheá baøi tieát chung taïi oáng thaän neân tranh chaáp nhau, chaát naøy laøm giaûm baøi tieát chaát khaùc: Probenecid – Penicillin Quinidin - Digoxin

37

TƯƠNG TÁCTƯƠNG TÁC

THUỐC & THỰC PHẨMTHUỐC & THỰC PHẨM

38

II. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - THÖÙC AÊN - ÑOÀ UOÁNGThöùc aên vaø ñoà uoáng:

Aûnh höôûng ñeán döôïc ñoäng hoïc cuûa thuoác

Laøm thay ñoåi taùc duïng döôïc lyù vaø ñoäc tính

Moät soá thuoác khi söû duïng keùo daøi cuõng aûnh höôûng ñeán: sinh lyù cuûa boä maùy tieâu hoùa laøm giaûm hoaëc toån haïi ñeán quùa trình haáp thu caùc chaát dinh döôõng töø thöùc aên

39

Höôùng daãn cho beänh nhaân caùch choïn nöôùc ñeå uoáng thuoác thôøi gian uoáng thuoác hôïp lyù traùnh nhöõng thöùc aên, ñoà uoáng coù aûnh höôûng nhieàu ñeán taùc duïng hoaëc ñoäc tính cuûa thuoác

40

Trong quùa trình ñieàu trò thuoác keùo daøi: chæ daãn cuï theå cho ngöôøi beänh veà caùch aên, uoáng boå sung vitamin…thích hôïp traùnh taùc duïng phuï cuûa thuoác

41

1. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - THÖÙC AÊNTHÖÙC AÊN LAØM THAY ÑOÅI DÖÔÏC ÑOÄNG HOÏC 1.1. Thöùc aên laøm thay ñoåi haáp thu Thöùc aên laøm thay ñoåi thôøi gian laøm roãng daï daøy Thöùc aên aûnh höôûng ñeán pH daï daøy Uoáng thuoác luùc ñoùi, thuoác chæ giöõ laïi trong daï daøy khoûang 10-30 phuùt Uoáng thuoác luùc no, thuoác bò giöõ trong daï daøy khoûang 1-4 giôø. Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán sinh khaû duïng cuûa nhieàu thuoác

42

Do ño caàn chuù yùù: Thuoác deã taïo phöùc vôùi nhöõng thaønh

phaàn/ thöùc aên Thuoác keùm beàn/ moâi tröôøng acid

(ampicillin, erythromycin) neáu bò giöõ laâu trong daï daøy seõ bò phaù huûy

Vieân bao tan/ruoät, vieân giaûi phoùng chaäm thì vieäc giöõ laïi daï daøy laâu seõ bò phaù vôõ: uoáng tröôùc böõa aên chöøng 30 phuùt ñeán 1 giôø hoaëc 1 - 2 giôø sau khi aên

Thuoác gaây kích öùng ñöôøng tieâu hoùa: uoáng vaøo luùc no

43

Thöùc aên laøm caûn trôû söï di chuyeån cuûa thuoác trong loøng ruoät:

Neáu uoáng thuoác sau böõa aên, thuoác seõ bò khoái thöùc aên caûn trôû vaø di chuyeån chaäm trong oáng tieâu hoùa. Do ñoù, thuoác giaûi phoùng chaäm caàn uoáng vaøo thôøi ñieåm sau khi aên 1 - 2 giôø

44

Thöùc aên kích thích söï tieát maät, ñaëc bieät laø thöùc aên giaøu chaát beùo:

Ñieàu naøy seõ coù lôïi cho vieäc haáp thu caùc thuoác tan nhieàu trong môõ nhö griseofulvin, vitamin A, D, E, K…

45

Thöùc aên hoaït hoùa heä thoáng enzyme vaän chuyeån caùc chaát qua thaønh ruoät: giuùp haáp thu toát caùc thuoác coù baûn chaát laø caùc hôïp phaàn dinh döôõng nhö vitamin, glucose, acid amin caùc muoái khoaùng

46

Aûnh höôûng cuûa thöùc aên ñeán söï haáp thu thuoác coøn phuï thuoäc nhieàu vaøo daïng baøo cheá cuûa thuoác: caùc daïng thuoác raén, thuoác coù ñoä tan thaáp bò aûnh höôûng bôûi thöùc aên nhieàu hôn caùc daïng thuoác loûng, thuoác ôû daïng dung dòch Moät soá thuoác khoâng bò aûnh höôûng cuûa thöùc aên coù theå uoáng baát cöù luùc naøo nhöng neân uoáng vaøo böõa aên ñeå traùnh kích öùng daï daøy.

47

THÖÙC AÊN:LAØM GIAÛM

HAÁP THU LAØM CHAÄM

HAÁP THU LAØM TAÊNG HAÁP THU

AminophyllinlincomycinAmpicillin, aspirinKetoconazol, captoprilAcetazolamid, INHErythromycin stearatRifampicinoxytetracyclin

Diclofenac, piroxicam

Metronidazol, quinidinAcetaminophen, digocinAspirin, amoxicillinCephalexin, muoái kaliSulfanilamid,sulfadiazin

CarbamazepinLithium

chlorothiazidGriseofulvin PropranololRiboflavin

propoxyphenSpironolacton, nitrofurantoin

48

1.2. Thöùc aên aûnh höôûng ñeán chuyeån hoaù thuoác

Böõa aên laøm taêng löu löôïng doøng maùu qua gan laøm taêng löôïng thuoác qua gan Taêng löôïng thuoác hoaït tính trong maùu (thuoác coù clearance gan lôùn nhö: thuoác öùc cheá beta, morphin, caùc hocmon..)

Moät soá loaïi thöùc aên kích thích enzyme chuyeån hoaù thuoác (baép caûi, cuû caûi..) neáu aên löôïng lôùn daãn ñeán giaûm hoaït tính moät soá thuoác (E < 0,3): thuoác choáng ñoäng maùu, phenytoin, theophylin

49

1.3. Thöùc aên laøm thay ñoåi söï ñaøo thaûi thuoác

Khi aên moät löôïng lôùn thöùc aên coù theå aûnh höôûng ñeán pH nöôùc tieåu vaø do ñoù, laøm thay ñoåi baøi xuaát thuoác.

Chuû yeáu do ñoà uoáng: nöôùc ngoït ñoùng hoäp nöôùc khoaùng coù gas dòch quaû

50

1.4. Thöùc aên laøm thay ñoåi taùc duïng – ñoäc tính Do söï caûn trôû cô hoïc cuûa thöùc aên ñoái vôùi thuoácngaên caûn söï tieáp xuùc cuûa thuoác vôùi beà maët oáng tieâu hoaù, haäu quaû: Giaûm löôïng thuoác vaøo maùu Thuoác coù taùc duïng toaøn thaân: giaûm taùc duïng Thuoác taùc duïng taïi choã (thuoác trò giun saùn, nhuaän traøng kích thích, antacid): taêng taùc duïng Traùnh ñöôïc taùc duïng kích öùng nieâm maïc daï daøy cuûa moät soá thuoác (aspirin, quinin, erythromycin base)

51

2. Töông taùc cuûa caùc hôïp phaàn trong thöùc aên vôùi thuoác

Neáu thöùc aên maën: aûnh höôûng ñeán tac duïng phuï cuûa corticoid. Nhöng ñang duøng thuoác chöùa lithi thì caàn coá ñònh möùc ñoä Na trong cheá ñoä aên

Thöùc aên chöùa nhieàu tyramin (phomat, röôïu vang ñoû, chuoái, bia, gan gaø..) coù theå gaây taùc duïng phuï (taêng nhòp tim, taêng HA) khi duøng thuoác IMAO (nialamid, iproniazid, isocarboxazid, phenelzin..)

Thöùc aên chöùa nhieàu vitamin K (baép caûi, rau coù laù maøu xanh, caø chua, ñaäu quaû...caûn trôû taùc duïng cuûa caùc thuoác choáng ñoäng daïng uoáng (warfarin)

52

Thöïc phaåm chöùa nhieàu histamin (phomat, caù ngöø, khi duøng vôùi isoniazid seõ gaây chöùng ñoû böøng maët, nhöùc ñaàu, khoù thôû, buoàn noân, nhòp tim nhanh)

Khoâng duøng thöùc aên chöùa ion kim loaïi hoùa trò 2 (Ca2+, Fe2+) khi duøng tetracyclin, ciprofloxacin, norfloxacin, tripotassium dicitrate bismuthat

53

2. TÖÔNG TAÙC THUOÁC - ÑOÀ UOÁNG 2.1. Nöôùc

Laø ñoà uoáng thích hôïp cho moïi loaïi thuoác vì khoâng xaûy ra töông kî

Laø phöông tieän daãn thuoác vaøo daï daøy - ruoät:Traùnh ñoïng vieân thuoác hoaëc hoaït chaát ôû thaønh thöïc quaûn giaûm gaây kích öùng vaø gaây loeùt (erythromycin, doxycyclin, quinin, saét, aspirin..)

Nöôùc laøm taêng tan raõ vaø hoøa tan hoïat chaát, giuùp haáp thu thuoác toát

54

Löôïng nöôùc nhieàu giuùp thuoác baøi xuaát nhanh qua thaän giaûm ñoäc tính cuûa nhieàu loaïi thuoác nhö: cyclophosphamid; hoaëc giaûm taùc duïng phuï do taïo soûi cuûa caùc sulfamid

Löôïng nöôùc caàn ñeå uoáng thuoác: 50 - 100 ml

Moät soá loaïi thuoác: 30 – 50 ml ñeå uoáng (niclosamid, antacid daïng boät, vieân bao tan trong ruoät, vieân giaûi phoùng chaäm)

Neân traùnh duøng nöôùc hoa quaû, nöôùc khoaùng kieàm, nöôùc ngoït ñoùng hoäp coù gas vì coù theå taêng taùc duïng phuï hoaëc ngoä ñoäc thuoác

55

2.2. SỮA

56

Söõa Baûn chaát cuûa söõa laø caseinat

calci. Ion calci taïo phöùc vôùi nhieàu thuoác

Caùc lipid trong söõa hoøa tan moät soá thuoác vaøo trong ñoù vaø giöõ thuoác laïi

Thuoác gaén vaøo protein cuûa söõaTaát caû quaù trình treân ñeàu laøm caûn trôû haáp thu (phaàn lôùn khaùng sinh)

Gaây HC söõa kieàm khi duøng chung vôùi antacid chöùa calci

57

Fluoroquinolone : (ciprofloxacin, levofloxacin)

Tetracycline, Cefuroxime.

58

2.3. Caø pheâ, traø

59

TRÀTRÀ

60

Sắt Trà chứa acid tannic hấp thu sắt

Warfarin INR, do làm tăng hàm lượng vitamin K

61

Hoaït chaát Cafein/caø pheâ, traø: Taêng taùc duïng thuoác haï soát - giaûm ñau Taêng taùc duïng phuï duøng thuoác loïai IMAO Cafein vaø phenylpropranolamin gaây côn taêng HA

Tanin/traø gaây tuûa caùc thuoác coù Fe hoaëc loïai alcaloid

Cafein gaây tuûa aminazin, haloperidol, laøm giaûm haáp thu, nhöng laïi laøm taêng hoøa tan ergotamin, laøm deã haáp thu

62

2.4. Töông taùc vôùi nöôùc böôûi

Do chöùa naringin öùc cheá Cyt P450

ThuốcThuốc [c] huyết tương[c] huyết tươngAmlodipine 15%

Nifedipine 35%

Felodipine >300%

Nisoldipine 400%

63

2.5. ALCOOL Röôïu vaø caùc thuoác taùc ñoäng leân TKTW Röôïu vaø caùc thuoác NSAIDs Röôïu vaø thuoác isoniazid Röôïu vaø thuoác choáng taêng huyeát aùp Röôïu vaø thuoác haï ñöôøng huyeát Röôïu vaø caùc thuoác khaùng khuaån (cephalosporin, ketoconazole, metronidazol…)

64

3. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA SÖÛ DUÏNG THUOÁC LAÂU DAØI ÑEÁN SÖÏ HAÁP THU CHAÁT DINH DÖÔÕNG TÖØ THÖÙC AÊN Phenytoin: taêng chuyeån hoùa vitamin D vaø calci daãn ñeán chöùng nhuyeãn xöông Thuoác nhuaän traøng: caûn trôû haáp thu caùc chaát dinh döôõng Duøng laâu daøi antacid chöùa ion Al: gaây caûn trôû haáp thu vitamin A, thiamin, phosphat Cholestyramin: giaûm haáp thu caùc vitamin tan/ daàu Isoniazid: laøm maát hoaït tính pyridoxin Thuoác khaùng folat (sulfamid, pyrimethamin, methotrexat) gaây thieáu folat Khaùng sinh phoå roäng gaây toån haïi vi sinh vaät ôû ruoät laøm giaûm toång hôïp vitamin

65

III. THÔØI ÑIEÅM UOÁNG THUOÁC: Choïn thôøi ñieåm uoáng thuoác hôïp lyù 1. Thuoác neân uoáng caùch xa böõa aên (1 giôø tröôùc hoaëc 1-2 giôø sau böõa aên) Caùc thuoác bò giaûm haáp thu do thöùc aên Thuoác coù taùc duïng baêng veát loùet daï daøy, uoáng 1hø tröôøc khi aên (sucralfat) Antacid phaûi uoáng 1 giôø sau khi aên Thuoác khoâng neân giöõ laâu trong daï daøy (vieân/ ruoät, phoùng thích chaäm…)

66

2. Thuoác neân uoáng vaøo luùc no (trong hoaëc ngay sau böõa aên)

Thuoác kích thích baøi tieát dòch vò, caùc enzyme tieâu hoùa, thuoác trò tieåu ñöôøng (öùc cheá gluconidase) neân uoáng tröôùc böõa aên 10-15 phuùt

Thuoác gaây kích öùng nieâm maïc daï daøy (NSAID, quinin, doxycyclin..)

67

Caùc thuoác ñöôïc thöùc aên laøm taêng haáp thu hoaëc caùc thuoác caàn coù thôøi gian haáp thu do thöùc aên laøm chaäm toáng thuoác xuoáng ruoät (Vitamin tan trong daàu, vieân nang amoxicillin)

Nhöõng thuoác haáp thu quaù nhanh luùc ñoùi, deã gaây taùc duïng phuï (levodopa, diazepam, thuoác khaùng histamin H1)

68

3. Thuoác neân uoáng vaøo buoåi saùng, ban ngaøy

Caùc thuoác kích thích TKTÖ, thuoác lôïi tieåu, thuoác trò beänh cao HA

Corticoid4. Thuoác neân uoáng vaøo buoåi toái, tröôùc khi ñi nguû

Caùc thuoác an thaàn - gaây nguû Caùc thuoác antacid, khaùng histamin H2

, ngoøai vieäc chæ ñònh duøng thuoác theo böõa aên, caàn phaûi uoáng moät lieàu vaøo tröôùc khi ñi nguû

69

•

XIN CAÛM ÔN SÖÏ CHUÙ YÙ

Moät phuï nöõ ñeán keå cho döôïc só nghe vôùi söï lo laéng: “ñaõ coù thai maø

khoâng bieát vaø ñaõ duøng BACTRIM. Caàn khuyeân ñieàu gì ?

70