Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | nummer 9 - september 2013

Beursberichten Schweissen & SchneidenWarmtebehandelingen (deel 3, slot)

Lastoortsen uit NederlandHij is er: EN-ISO 9606-1

In dit nummer:

VOORWOORDseptember 2013

www.vakbladlastechniek.nlUitgaveISSN 0023-8694Lastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituutvoor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL).RedactieBert de Jong, Fleur Maas, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Bart Verstraeten,Margriet Wennekes, Henk ZandvlietEindredactieMargriet Wennekes, Leo Vermeulen (techniek)UitgeverBert de Jong - T 06 53 84 69 33Advertentie-exploitatieCon-Sell, Rolf MulT 06 12 50 90 58 - E info@con-sell.nlRedactieadviesraadErik Anschütz, Paul Barendse, Ruud van Bezooijen, Tim Blok, Marijke Damen, Leen Dezillie, Rob Helmich, Marcel Hermans, Michel van ‘t Hof, Piet van der Horst, Michael Jak, Pieter Keultjes,Marco Kraaijeveld, Maurice Mol, Ed Mulder, Johan Schelfhorst,Frank Smit, Wil van der Stap, Erik Steenkist, Gregor Tokarenko, Fred Vasquez, Adriaan Visser, Ben Weenink

AdressenNederlands Instituut voor LastechniekPostbus 190 - 2700 AD ZoetermeerT 088 400 85 60 - E redactie@nil.nl - www.nil.nl

Belgisch Instituut voor Lastechniek vzwTechnologiepark 935 - B-9052 Zwijnaarde, BelgiëT +32 9 292 14 05 - F +32 9 292 14 01, E Ann.Wydooghe@bil-ibs.be - www.bil-ibs.be

OPUS communicatie-ontwerpFruitweg 24 j - 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44 - F 071 541 41 50E info@vakbladlastechniek.nl - www.opus-co.nlVoor het verzenden van grote bestanden kunt u gebruik maken van:https://vakbladlastechniek.wetransfer.com

AbonnementenVoor particulieren in Nederland € 62,50 op privé-adres, voor bedrijvenin Nederland per abonnement. Voor studenten en senioren geldt inNederland een speciaal tarief.

Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met ann.wydooghe@bil-ibs.bePrijzen zijn excl. BTW.

Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aandeelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en hetBelgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerdenen belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen overabonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt vooreen geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar.

Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour.Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voorhet Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland.

Ontwerp en lay-outOPUS communicatie-ontwerp, Leiden.

Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

©2013 - Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever.

Colofon

Volg LASTECHNIEK op twitter:

@VBLASTECHNIEK

In deze editie van Lastechniek treft u veel informatie aanover de bekende internationale beurs Schweissen undSchneiden in het Duitse Essen. Op deze vierjaarlijkse tech-nische vakbeurs bij uitstek, zullen vele producenten denieuwste technieken op het gebied van lassen en snijden,maar ook coating en automatisering laten zien.

Vrijwel alle bekende producenten van las- en snijappara-tuur, toevoegmaterialen en aanverwante producten zijnaanwezig in Essen om hun laatste innovaties te presente-ren. Met name de verdergaande automatisering in de las-techniek, zoals robotisering, zal veel aandacht krijgen.Verder worden oplossingen gepresenteerd om niet alleenefficiënter te kunnen lassen, maar ook moeilijk te lassenmaterialen te kunnen verbinden.

Tijdens deze editie van de wereldwijd gerenommeerdevakbeurs vindt ook de 66e IIW-jaarvergadering plaats, metaansluitend het IIW-congres. Het congresthema van dit jaaris ‘Automatisering in de lastechniek’. Tijdens de jaarverga-dering en het congres komen deskundigen uit 54 landenbij elkaar om de twintig jaar geleden gestarte harmonisatievan lasopleidingen en de daaraan gekoppelde las- en per-soonscertificatie wereldwijd met elkaar af te stemmen.Deze permanente afstemming is noodzakelijk omdat ervoortdurend nieuwe ontwikkelingen zijn in de las- en snij-techniek, maar ook in materialen.

Lasverbindingen moeten aan steeds hogere eisen vol-doen, en ook de normen zijn aan verandering onderhevig.Een voorbeeld daarvan is de bekende norm EN 287-1. Naintensief en langdurig internationaal overleg is besloten datdeze vervangen gaat worden door de EN-ISO 9606-1. Indit blad leest u wat daarvan de consequenties zijn.

Ik wens u veel leesplezier toe met deze editie van Las-techniek, waarmee u zich kunt voorbereiden op uw even-tuele bezoek aan Schweissen und Schneiden.

Met vriendelijke (las)groet,

Henk Zandvlietdirecteur Nederlands Instituut voor Lastechniek

Schweissen& SchneidenEssen 2013

Om aluminium segmenten exact te kunnen lassen en

achteraf kunnen te walsen, investeerde silofabrikant Jansens

& Dieperink in een lasrobotinstallatie met een Arc-Eye lasersensor:

“De Arc-Eye laser-sensor heeft als enige lasnaadvolgsysteem geen last

van refl ecties die bij aluminium optreden. Daardoor kan de lasrobot de

lasnaad exact blijven volgen, zodat de segmenten met een minimale

A-hoogte voldoende sterkte hebben voor de walsbewerking.”

Stuurt de lasrobot langs de meest complexe lasnaden

Enige systeem dat lasnaden realtime volgt

Geen verstoring door refl ecties

Levert exacte offset en daarmee optimale laskwaliteit

Ook inzetbaar voor snij-, kit- en lijmtoepassingen

‘Lasrobots die exact de

lasnaad blijven volgen’

‘

Valk Welding info@valkwelding.comtel. 078 69 170 11 www.valkwelding.com

Bezoek de demo opSchweissen und Schneiden, hal 3 - stand H111

Inhoud #9 september 2013

LASTECHNIEKwordt uitgegeven door OPUS communicatie-ontwerp in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniek

www.vakbladlastechniek.nl

04 Vanuit de verbindingswereld

06 Schweissen & Schneiden 2013

08 Schweissen & Schneiden beursberichten

20 Translas op weg naar de top

24 Juiste gaskeuze bij laserlassen en -snijden

26 Laskennis opgefrist, deel 5 OP-lassen

“Er zijn altijd punten

die nog verder

kunnen worden

verbeterd. Op basis

van gebruikers-

ervaringen gaan we

daar intern en met

hulp van industriële

ontwerpers mee

aan de slag.” 20 26

30

18

30 Warmtebehandelingen in de

dagelijkse laspraktijk: gloeien (slot)

34 Toepassingen van het microlassen

38 De lasrobot van de toekomst (Marwin)

40 Lasser van de maand

41 Willem de Welder

42 EN-ISO 9606-1, de opvolger van EN 287-1

46 Brancheregister

Feit?[ ]De vertrouwde Europese norm voor het certificeren van lassers, de EN 287-1, wordt vervangen door de EN-ISO

9606-1. Dat is een feit, of toch niet? Waar zoveel landen overeenstemming moeten bereiken, zoals dat het geval is

bij het invoeren, aanpassen en accepteren van normen, is er altijd sprake van langdurige processen. De nieuwe

norm komt er, zoveel is duidelijk, maar het moment van het definitieve afscheid van de oude norm lijkt nu weer ter

discussie te staan. Er ligt een voorstel om dit moment uit te stellen met 24 maanden. In de praktijk zou dit beteke-

nen dat er gedurende de komende twee jaar twee normen naast elkaar zouden bestaan. Een aantal landen is hier

fel op tegen, maar de uitkomst van de discussie is nog steeds niet duidelijk.

De echte insiders kunnen in dit blad alvast lezen op welke punten er veranderingen zullen komen, wanneer de

nieuwe norm gebruikt wordt. Is het niet binnenkort, dan wel over maximaal twee jaar.

Samen bouwen met staalHet thema van dit jaar is ‘Samen bouwen met staal’.

Onder dit motto worden er verschillende activiteiten ge-

organiseerd. Op de vakbeurs zullen circa 65 bedrijven en

organisaties hun producten en diensten presenteren. Daar-

naast wordt een congres gehouden met lezingen en dis-

cussies over belangrijke actuele ontwikkelingen en

gebeurtenissen in het ontwer-

pen en bouwen met staal. Aan

het congresprogramma wordt

meegewerkt door bekende re-

presentanten uit de Neder-

landse ontwerp- en bouw-

wereld, het onderwijs, de we-

tenschappen en verwante disci-

plines en vakgebieden. Voor

constructeurs en architecten

zijn er speciale seminars, en

voor studenten is er een studen-

tenprogramma: zo’n 300 stu-

denten Bouwkunde en Civiele

Techniek ontmoeten hun toe-

komstige collega’s van ingeni-

eursbureaus en doen verslag

van hun activiteiten in het congres.

Voor wieDe 1.500 bezoekers aan het evenement zijn beslissers in de

staalbouw die graag op de hoogte worden gehouden van

trends, noviteiten, techniek en ontwikkelingen binnen hun

vakgebied. Zij zijn actief betrokken bij de bedrijfsvoering,

het beleid, de productie, in- en verkoop en technische

vraagstukken.

PrijzenTijdens de Nationale Staalbouwdag vindt ook de uitrei-

king plaats van de StudentenStaalprijs, de jaarlijkse waar-

dering voor afstudeerprojecten in staal. De Nationale

Staalprijs, de tweejaarlijkse prijs voor inspirerende bouw-

projecten in staal, zal in 2014 voor de twintigste keer wor-

den toegekend. De inschrijving is op 1 juni 2013 geopend.

Openingstijden en locatieDonderdag 10 oktober 2013 - 9.30 uur - 18.30 uurHangaar 2 | 1e Mientlaan | 2223 LA Katwijk (voormalig vliegveld Valkenburg)

Een bezoek aan de Nationale Staalbouwdag 2013 isgratis ná inschrijven.www.nationalestaalbouwdag.nl

5

LASBERICHTEN september 2013

4

De Nationale Staalbouwdag is het jaarlijks terugkerend info-event voor de brede Nederlandse (staal)bouw: van op-drachtgevers en ontwerpers tot en met staalbouwers, toeleveranciers en producenten. De afgelopen jaren heeftde dag gemiddeld zo’n 1.500 bezoekers getrokken. De organisatie van de Nationale Staalbouwdag is in handen van Bouwen met Staal.

10 oktober 2013: Nationale Staalbouwdag

Voor meer informatie en inschrijven:www.nil.nl

advertentie

Workshop MIG/MAG lassen

ITW Welding Products BVEdisonstraat 10

NL-3261 LD Oud-Beijerland

T +31 (0)186 641 444

F +31 (0)186 640 880

- Consumables- Equipment- Heating- Automation- Sub Arc Solutions

ITW WELDING

MILLER LASAPPARATUUR

MILLER EN AEC TECHNOLOGYVERWARMINGSAPPARATUUR

VAKKUNDIGE TECHNISCHEONDERSTEUNING

GEÏNTERESSEERD IN UW VOORDELEN

WE CREATE SUCCESS IN METAL FABRICATION

Tel. 0186 641 444

MILLER LASAPP

en AEC.C, Bernaraft, WTeldcrW

ein, McKay, TElga, Hobart, Stde merkeereputger

en productedig prollvveeert en loducpr

ITW WELDING

ecte seltheid het optimal

atuurapparood- en Joulr

e inductie-, wvatievbiedt een brVERWMILLER EN AEC TECHNOL

TUURARAATPPPA

s egaskisrd, TC, Bernarrimark, ein, McKay, Ter, en als Millde merk

amma met ogren prert een uniek en v

e e specifiekoor elken verectes ocerwarmingspre vheid het optimal

-. Dit geeft u de mogelijkatuurr.erwarmings-ect ve effood- en Joul

a and-, infrtseere inductie-, w-amma innoogreed prbiedt een br

TUURARAATARMINGSAPPPAVERWYOGMILLER EN AEC TECHNOL

ganisatie en zorooporerkOnze vOORDELENUW V

SEERD IN GEÏNTERES

erwarmen. oor)ven (van laspreuze op het gebied vk

aag met de juiss helpt u gradviseurechnische an team vEen bekwaam t

es

g-ganisatie en zor

sen esocan laspre taag met de juis

echnische

ende lasprvetrooruitsvouwbaarheid en nieuwbetr

ant vruim 80 jaar garonnen. Milloombrtrs

aad en Onder Pvulde drGean TIG, MIG, Elhet gebied veldwijd marktlerer is wMill

MILLER LASAPP

elding”. Wen “Quality and KnogebaseerOnze diensONDERSTEUNING

AKKVVA

oepast

sen!esocende laspre ouwbaarheid en nieuw

oor ultieme ant vaat al ter sonnen. Mill

dek oederaad en Onder Poden, ektran TIG, MIG, El

eider op eldwijd marktlTUURARAATPPPA

elding”. w in w-Hoen “Quality and Kno

singen ose oplvatievd op innogebaseeren zijn oducten en prtOnze diens

ONDERSTEUNINGAKKUNDIGE TECHNISCHE

sing.oepas

erwarmingsapparonnen en vbren, serialoegmatvoetan lasv

euning en ltsoor onderklaar vaan vtennis sakkgedegen v

erde dealeerectvuldig gesel

singen

.atuurr.erwarmingsappar-oomtren, s

ering veeuning en loor u aan vs met er

+31 (0)186 640 880F

+31 (0)186 641 444T

NL-3261 LD Oud-Beijerland

aat 10trEdisons

elding PrITW W

Sub Ar-Aut- Heating- Equipment-Consumabl-

+31 (0)186 640 880

+31 (0)186 641 444

NL-3261 LD Oud-Beijerland

oducts BVelding Pr

c Solutionsb ArcomationAut

HeatingEquipment

esConsumabl

an diensaag vWij zijn u grel. 0186 641 444T

Bel ons op:

t! an diens

TWE CREAAT

CESS IN METTE SUC

TIONAATABRICAL FFAETTA

Jonge, innovatieve ondernemingen vieren beurspre-mièreEen ander belangrijk onderwerp waaraan de 18e editie

van Schweissen & Schneiden veel aandacht schenkt, zijn

jonge ondernemingen en hun innovatieve portfolio. Op

zo’n 90 vierkante meter in hal 9 zullen startende Duitse

ondernemers laten zien waarin zij zich onderscheiden. Tot

de gepresenteerde innovatieve producten behoren bij-

voorbeeld lasnaadklemmen voor verbindingslassen, spe-

ciale mondstukken en mobiele lasers die ook op schepen

of booreilanden kunnen worden gebruikt.

Weldcup: Young Welders’ CompetitionsTijdens de vakbeurs zal een selectie van lassers uit 14 Eu-

ropese landen deelnemen aan de Weldcup, de laswedstrij-

den voor jonge, veelbelovende lassers. De Weldcup, die

plaatsvindt op 18 en 19 september geeft de deelnemers een

mooie gelegenheid om hun vaardigheden te demonstreren

en hen in contact te brengen met potentiële werkgevers en

grote organisaties binnen de lasindustrie.

SCHWEISSEN & SCHNEIDEN 2013

7

ESSENseptember 2013ESSEN september 2013

6

et belang van de vakbeurs in Essen is on-

omstreden. “Wie Essen gezien heeft, hoeft

geen enkele andere lasbeurs ter wereld meer te bezoeken”,

is een uitspraak uit 2009 van Mauro Scasso, directeur van

het Italiaanse Instituut voor Lastechniek.

Ook nu komen de internationale experts van de verbin-

dings-, snij- en coatingtechniek samen in Essen. De Messe

Essen en haar ideële partner DVS (Deutscher Verband fur

Schweißen und verwandte Verfahren e.V.) verwachten

rond 55.000 bezoekers uit meer dan 100 landen.

Mondiale showcase van de brancheAls internationaal toneel voor innovaties biedt Schweis-

sen & Schneiden het optimale platform voor het presen-

teren van nieuwe producten, processen en dienst-

verleningen. Alle grote industrielanden en gerenommeerde

fabrikanten zijn in Essen vertegenwoordigd. De grootste

groep exposanten is afkomstig uit Duitsland met 379 on-

dernemingen, gevolgd door China (170 exposanten), Ita-

lië (96) en de VS (41). De buitenlandse deelname ligt in

totaal op circa 61 procent.

Gemeenschappelijke standsVeel landen benutten de vakbeurs om op nationale ge-

meenschappelijke stands de capaciteiten van hun onder-

nemingen compact te presenteren. Daartoe behoren de

VS, die met twee stands aanwezig zijn in de hallen 7 en 8,

en de Volksrepubliek China met drie nationale presenta-

ties in de hallen 7, 8.1 en 9.1. Overige gemeenschappe-

lijke stands worden verzorgd door Frankrijk (hal 9), Japan

(hal 7), Taiwan (hal 8), Italië (hal 6), en voor het eerst

Zuid-Korea (hal 7).

Internationale kennisoverdrachtSinds zijn première in 1952 is Schweissen & Schneiden

ook altijd het belangrijkste platform geweest voor de vak-

technische uitwisseling, die dit jaar nog belangrijker

wordt. Vlak voor de start van de beurs, van 11 tot en met

15 september 2013, houdt het International Institute of

Welding (IIW) haar jaarvergadering in het Congress Cen-

ter Essen. Voor dit evenement, evenals de tweedaagse IIW-

conferentie ‘Automation in Welding’ op 16 en 17

september 2013, worden rond de 1000 experts uit de hele

wereld verwacht.

Tijdens Schweissen & Schneiden zullen bovendien gere-

nommeerde vakmensen op het DVS Congress 2013 on-

derzoeksresultaten, marktontwikkelingen en oplossingen

voor fabrikanten en gebruikers van verbindings-, snij- en

coatingtechniek presenteren. Het DVS Congress 2013

vindt plaats op de gemeenschappelijke stand van DVS/GSI

in hal 12.

Een belangrijk onderwerp: thermisch spuiten Tot de innovatieve producten die op de Schweissen &

Schneiden worden getoond, behoren apparaten, installa-

ties en materialen – niet alleen voor het lassen en snijden,

maar ook voor aanverwante processen, zoals solderen,

warmtebehandeling of thermisch spuiten. Zo demonstre-

ren dertien bedrijven die aangesloten zijn bij de Gemein-

schaft Thermisches Spritzen e.V. (GTS) op een

gemeenschappelijke stand in hal 5 verschillende krachtige

coatingprocessen die zwaarbelaste oppervlakken bescher-

men tegen slijtage en corrosie.

HET IS NET ALS BIJ DE OLYMPISCHE SPELEN: ELKE VIER JAAR VORMT SCHWEISSEN & SCHNEIDEN

HET MONDIALE ONTMOETINGSPUNT VOOR DE VAKWERELD VAN DE VERBINDINGSTECHNIEK.

VAN 16 T/M 21 SEPTEMBER PRESENTEREN ZO’N 1000 EXPOSANTEN UIT MEER DAN 40 LANDEN HUN

INNOVATIES.

door de redactie

Mondiaal toneel voor innovaties

Sinds zijn première in 1952 is Schweissen & Schneidenhet belangrijkste platform geweest voor de vaktechnische

uitwisseling, die dit jaar nog belangrijker wordt.

Schweissen & Schneiden 2013: 16 t/m 21 septemberIIW-jaarvergadering: 11 t/m 15 september IIW-conferentie ‘Automation in Welding’: 16 en 17 septemberDVS-congres 2013: 17 t/m 21 septemberYoung Welders’ Competitions (Weldcup): 18 en 19 september

Messe Essen, Norbertstraße 2, Essenwww.schweissen-schneiden.com | www.messe-essen.de

Kantelbare middenbranderVanuit de markt kreeg Stako Snijtechniek BV de vraag of

het mogelijk is bij een driebrander-aggregaat de midden-

brander ook kantelbaar te maken. Dit is met name van

belang voor bijvoorbeeld de sector windenergie, waarbij

regelmatig een K-naad laskantvoorbewerking gesneden

moet worden met het middenstuk op 10 graden. Inmid-

dels heeft Stako een oplossing ontwikkeld die dit moge-

lijk maakt.

Lateraal/tangentiaal driebrander-aggregaatMet behulp van het driebrander-

aggregaat wordt het mogelijk om,

naast een rechte snede, ook las-

kantvoorbereidingen zoals V-, Y-

en K-snedes te snijden. Dit in com-

binatie met digitale laserhoogte-

meting maakt het snijden,

ondanks dat de plaat geplooid is,

tot zeer hoge nauwkeurigheden

mogelijk. De vernieuwde midden-

brander kan ca. 45 graden kante-

len om zijn centerpunt, zodat ook

gaten zonder tussenkomst van de

bediener kunnen worden voorzien

van een laskantvoorbewerking.

september 2013september 2013

Stako Snijtechniek B.V.

Tijdens Schweissen und Schneiden presenteert Stako Snijtechniek BV een nieuw ontwikkelde snijtoepassing,waarmee het mogelijk wordt om naast rechte snedes diverse laskantvoorbewerkingen te snijden, zoals V-, Y- enK-snedes.

presenteert nieuw driebrander-aggregaat

Kenmerken•

•

•

•

•

•

Stako presenteert het nieuw ontwikkelde driebrander-ag-

gregaat tijdens de beurs Schweissen und Schneiden, in Hal

4, stand B106.

www.stako.nl

Abicor Binzel, één van de grootste fabrikanten van las-en snijtoortsen, toont onder het motto ‘More than Wel-ding’, een overzicht van het hele gamma op een origi-nele manier.

Innovatieve presentatieIn Hal 1, stand C137, nodigt de lastoortsspecialist zijn be-

zoekers uit op de wereldpremière van de nieuwe bedrijfs-

film. Naast een algemene blik op het ultramoderne

‘ARClab’, wordt ook een compleet trainingsprogramma

voor lassers getoond.

In een realistische industriële omgeving zullen binnen elke

productgroep nieuwigheden te zien zijn die het werk van

de lasser lichter, gezonder, veiliger en efficiënter maken.

Een innovatieve presentatie zorgt ervoor dat de bezoeker

niet alleen kennismaakt met de voordelen van de produc-

ten, maar ze ook aanvoelt en beleeft.

Producten voor manueel en robotlassenHet accent ligt bij manueel lassen op de nieuwste

MIG/MAG serie pistolen ABIMIG A T LW en RAB GRIP

(in combinatie met het lasrookafzuigapparaat FES-200),

en op de baanbrekende wolfraamelektrode E3.

De divisie Abicor Binzel Robotic Systems toont systeem-

oplossingen rondom de lasrobot en presenteert naast de

nieuwe toortshouders iCAT mini en CAT 3, het

MIG/MAG robotpistool ROBO COMPACT W 600 en

een uitgebreide keuze aan lasertoebehoren zoals complete

laserlaskoppen en lasnaadzoeksensoren.

U kunt het internationale team van Abicor Binzel bezoe-

ken in Hal 1, stand C137.

www.binzel-benelux.com

Abicor Binzel ‘More than Welding’

7 AC- servomotoren

Snedelengte tot 200 mm mogelijk

Verschillende lasnaadtypen mogelijk en automatisch

instelbaar, zoals K- V- Y- naad

3-brander automatische hoekverstelling waarbij de

middenbrander gelimiteerd is tot een automatische

hoekverstelling van +/- 45 graden en de overige toort-

sen tot een maximale hoek van 60 graden

Automatische lateraal verstelling voor 2 branders, ca.

130 mm verstelbaar uit het centrum

Volautomatische gasconsole

september 2013

11

september 2013

10

Voordelen mechanisatieGemechaniseerd lassen en snijden verhoogt de producti-

viteit van het proces en de kwaliteit van las en snede, ver-

mindert de handling en door de gelijkmatige warmte- en

materiaalinbreng is de vervorming minimaal. Ook verbe-

teren de werkomstandigheden en laat de apparatuur zich

gemakkelijk aanpassen aan verschillende werkzaamheden.

Daarbij zijn de investeringen relatief gering in vergelijking

tot bijvoorbeeld gerobotiseerde systemen.

Modular Drive SystemBug-O-Systems toont op de beurs een overzicht van las- en

snijwagens, zoals het Modular Drive System (MDS) voor

het lassen en snijden van uiteenlopende staalconstructies.

De Bug-O automaten worden ingezet op vaste of flexibele

rail en zijn voorzien van permanente of inschakelbare

magneten voor directe positionering ten opzichte van de

lasnaad. MDS stelt iedere gebruiker in staat om een com-

binatie te kiezen voor doelmatig en snel gemechaniseerd

snijden en lassen. Nieuw zijn de K-BUG tractoren in acht

varianten op rail of als magnetische tractor zonder rail.

Een voorbeeld vormt de K-BUG 2000, een dubbele hoek-

lasmachine.

DemonstratiesBezoekers aan de stand krijgen een overzicht geboden van

de verschillende mogelijkheden van positioneergereed-

schap, zoals hoogteregelingsystemen voor controle van de

lasboog. Voor het gemechaniseerd lassen van bijvoorbeeld

olieopslagtanks introduceert Bug-O-Systems een 'Mini

Portable Girth Welder', uitgerust met een OP-lassysteem,

die de procestijd met 40% reduceert. Verder worden de-

monstraties gegeven met de geavanceerde pijplasautomaat

PIPER-PLUS.

Onder de naam 'Automatic Circle Burning and Welding '

wordt een productgroep voorgesteld bestaande uit een

serie automaten voor het snijden van gaten in allerlei vor-

men in pijpen en ketels en het lassen van pijpen met zowel

het MIG- als het OP-proces. Er wordt bijvoorbeeld een

'Automatic Nozzle Welder' getoond waarmee excentrisch

geplaatste nozzles in een pijpwand kunnen worden gelast.

Daarnaast demonstreert Bug-O-Systems een program-

meerbare snijmachine met branderhoek-verstelling voor

het snijden van eindstukken en sneden in een pijpwand.

Tijdens Schweissen & Schneiden is Bug-O-Systems te vin-

den in Hal 8, stand B123G.

www.mt-international.nl | www.bugo.nl

Noviteiten

De Amerikaanse specialist in gemechaniseerd lassenen snijden, Bug-O-Systems, demonstreert op Schweis-sen & Schneiden 2013 een dwarsdoorsnede uit hetbrede leveringsprogramma, alsmede nieuwe ontwikke-lingen. Steeds meer fabrikanten en projectuitvoerderszien de grote voordelen van een tussenweg tussenhandmatige en volledig geautomatiseerde, geroboti-seerde processen. Bug-O-Systems speelt daarop indoor het programma hulpmiddelen en apparatuur voorgemechaniseerd lassen en snijden verder uit te bou-wen.

Ingebouwd reduceertoestelOp ‘Schweissen und Schneiden 2013’ toont Air Products

zijn Integra-cilinders met ingebouwd reduceertoestel.

Dankzij dat ingebouwde toestel hoeven bedrijven geen

extra kosten meer te maken voor aanschaf en onderhoud

van aparte reduceertoestellen. De Integra-cilinders hebben

nagenoeg dezelfde inhoud als de traditionele hoge cilin-

ders, maar ze zijn kleiner, stabieler en 23% lichter, wat ze

geschikt maakt voor mobiel gebruik in de werkplaats of

op locatie. Het reduceerventiel is ingebouwd in de be-

schermkap waardoor het risico op beschadiging gering is.

Het reduceertoestel regelt drukken tot vier bar en kan niet

verwijderd worden. Vrijwel alle lasgassen van Air Pro-

ducts zijn leverbaar in Integra-cilinders.

CryoEase-tanksAfhankelijk van de hoeveelheid gas die in het productie-

proces nodig is, kan het voor bedrijven zinvol zijn om van

losse cilinders over te stappen op cilinderpakketten of op

opslagtanks voor vloeibaar gas. Daarvoor heeft Air Pro-

ducts de CryoEase-service geïntroduceerd. Air Products

adviseert zijn klanten over te stappen op CryoEase-tanks

bij een gebruik van meer dan tien cilinders met zuivere

gassen als argon, zuurstof of stikstof per maand. Als men

gasmengels gebruikt, ligt het omslagpunt bij ongeveer der-

tig cilinders per maand. Een van de voordelen van de

Cryo-Ease-service is dat bedrijven geen aandacht meer aan

het voorraadbeheer van gassen hoeven te besteden. Air

Products monitort namelijk de inhoud van de tanks op af-

stand en zorgt ervoor dat er altijd voldoende voorraad is.

Maxx-gassenOp de stand van Air Products zijn ook alle Maxx-gassen

te zien. De gassen zijn ontwikkeld met behulp van inten-

sieve tests onder echte werkomstandigheden. De Alu-

maxx- gassen zijn speciaal ontwikkeld voor het lassen van

aluminium en aluminiumlegeringen. Euromix M21 is ont-

wikkeld voor het MAG-lassen van koolstof-mangaan-

staal, terwijl de verschillende Ferromax-varianten vooral

geschikt zijn voor dikke en dunne plaatmaterialen of kool-

stofstaal. De Innomax-gassen bieden de beste lasresultaten

met roestvast staal.

DemonstratiesOm de voordelen van de Maxx-gassen in de praktijk te

laten zien, heeft Air Products op de stand een demonstra-

tiehoek ingericht, waar lasspecialisten de resultaten laten

zien van het lassen met verschillende gassen bij verschil-

lende toepassingen en materialen. De specialisten van Air

Products geven op de stand eveneens veiligheidsadviezen

en laten de veiligste manier zien voor het gebruik van las-

gassen in toepassingen en processen zoals die in werk-

plaatsen en de metaalindustrie gebruikelijk zijn.

Air Products is tijdens ‘Schweissen und Schneiden 2013’ te

vinden in Hal 2, stand C107.

www.airproducts.com

Air Products, een van de grootste leveranciers van in-dustriële gassen, is ook dit jaar aanwezig op de vak-beurs ‘Schweissen und Schneiden 2013’. AirProducts laat op de stand zijn hele range gassen enapparatuur voor lassen en snijden zien. Bovendien iser op de stand een lashoek ingericht, waar lasspeci-alisten in de praktijk demonstreren wat de mogelijk-heden en voordelen zijn van het werken met degassen en gasmengsels van Air Products voor hetlassen en snijden van verschillende metaalsoorten.

gemechaniseerd Schweissen & Schneiden

voor lassen op

Air Products

state-of-the-art lastechniek in Essendemonstreert

Unimex Formdrill presenteert de Formdrill vloeiboor opde vakbeurs in Essen. De Formdrill is een stuk ge-reedschap dat boort door middel van wrijvingswarmte.De vloeiboor draait relatief snel rond, waardoor eengrote wrijvingswarmte ontstaat. Deze hitte zorgt ervoordat een klein deel van de metaalstructuur zachterwordt, waardoor de vloeiboor door het materiaaldringt. Het materiaal vloeit weg van de originele posi-tie om een volmaakt ronde bus te vormen aan de ach-terzijde van het gat. Deze bus heeft een lengte van ca.drie keer de wanddikte van het werkstuk.

houden. Translas heeft daarnaast een oplossing ontwik-

keld om alle verschillende stekkereindes en

machine-aansluitingen snel en

eenvoudig uitwisselbaar

te maken. Daarvoor

zijn alle

aansluitingen

vervangen door het zelf

ontwikkelde Quick Connect

systeem, waarmee iedere print

en aansluitstekker zonder

solderen kan worden gewisseld.

Universele connectorVanuit de gedachte dat alle aansluitingen

snel en eenvoudig uitwisselbaar zouden

moeten zijn, heeft Translas tevens een

universele connector voor TIG-

lasmachines ontwikkeld. Met deze

TIG Modular Connector (TMC) passen alle Force TIG-

lastoortsen op ieder merk en type lasmachine.

Onder de merknaam Force zullen ook lashelmen en per-

soonlijke beschermingsmiddelen, zoals veiligheidsbrillen

en lashandschoenen worden gepresenteerd.

U kunt Translas bezoeken in Hal 6, stand A118.

www.translas.com

13

Zwaarder inzetbare toortsenEr worden nieuwe, zwaarder inzetbare handlastoortsen

gepresenteerd; op de praktijk afgestemde systeemcom-

ponenten voor het robotlassen; zwaar inzetbare las-

toortsen voor het geautomatiseerde TIG-lassen en een

nieuwe generatie push-pull toortsen. Tijdens interessante

demo’s op de stand toont TBi oplossingen voor veel

voorkomende vraagstellingen bij verschillende lastoe-

passingen.

U vindt TBi tijdens Schweissen & Schneiden in Hal 12,

stand A114.

www.tbi-industries.com

Formdrill vloeiboor te zienop Schweissen & Schneiden

Translas toont noviteiten TIG-lasapparatuur op de beurs in Essen

september 2013

12

TBi ontwikkelt praktijkgerichte oplossingen voor uit-dagingen op het gebied van handlassen, automatise-ring en robotisering. Onder het motto ‘Ready for Tomorrow’ zal de lastoort-senfabrikant op ‘Schweissen & Schneiden‘ nieuweproducten presenteren, die de dagelijkse werkzaam-heden voor de gebruiker nu én in de toekomst moe-ten helpen verlichten.

september 2013

Normaalgesproken is voor het tandemlassen eenhoger vermogen vereist, waarbij veel warmte wordt in-gebracht. Dat het ook anders kan toont OTC aan tij-dens Schweissen und Schneiden.

’Cold tandem welding’

TandemconfiguratieDe voorste draad wordt hierbij conventioneel verlast met

een iets hogere vermogen dan met de enkeldraad-instel-

ling , terwijl de volgdraad meer de functie heeft van vul-

draad. Met het proces kan meer materiaal worden

aangebracht bij hetzelfde energieniveau in vergelijking tot

andere processen. Vervorming en warmtescheuren wor-

den hierdoor voorkomen. Een groot voordeel is dat de

tandemconfiguratie kan worden opgebouwd vanuit de

nieuwe standaard Welbee lasmachine.

Welbee lasmachinesOTC lanceert de nieuwe generatie Welbee lasmachines,

uitgevoerd met nieuwe chip. Dankzij deze nieuwe techno-

logie zijn de reactietijd en het booggedrag verbeterd. De

nieuwe lijn bestaat uit drie standaard inverters met de toe-

voeging M en twee pulserende inverters met toevoeging P.

Alle Welbee lasmachines kunnen zowel voor het handlas-

sen als het robotlassen worden ingezet. Het overbruggen

van spleten, zoals voorheen alleen kon worden toegepast

met de speciale DW300, is nu standaard uitgevoerd op

alle Welbee lasmachines.

Alle functies van het standaard bedieningspaneel van de

lasmachine kunnen ook worden bediend vanaf een tablet.

Op afstand kan hierdoor het lasproces worden ingezien

en bewaakt. Deze mogelijkheid is nieuw voor handlas-

machines.

20 x langere standtijd dankzij TCC-toorts‘True constant contact’ leidt ertoe dat de lasdraad gefor-

ceerd en daardoor constant contact maakt met de con-

tacttip. Waar een standaardtip na circa 50 m lasdraad

slijtageverschijnselen vertoont en daardoor een vermin-

derde stroomafdracht heeft naar de lasdraad, gaat de

TCC-tip 1000 m mee zonder problemen.

Draadloos programmeerpaneelMet het nieuwe en draadloze programmeerpaneel kunnen

zeven robots worden bediend. Tijdens het programmeren

zal daardoor nooit meer de kabel in de weg kunnen zitten

of te kort zijn.

U kunt OTC Daihen Europe tijdens Schweissen und

Schneiden bezoeken in Hal 3, stand C115. Personeel van

Rolan Robotics is aanwezig op de stand.

www.rolan-robotics.nl

met standaard lasmachine

TBi gaat voor lastoortsen met toekomstperspectief

Alle bewerkingen zijn te zien op de stand van Unimex

Formdrill, Hal 9.1, stand C152.

www.formdrill.com

Translas, gespecialiseerd in de ontwikkeling en pro-ductie van lastoortsen en leverancier van lashelmenen veiligheidsproducten, zal tijdens de vakbeursSchweissen und Schneiden de nieuwste generatieForce TIG-lastoortsen en het universele connector-systeem (TMC) voor TIG-lasmachines als noviteitenpresenteren.

Schroefloze montageDe nieuwste Force TIG-lastoortsenlijn van de 7-serie is

geheel schroefloos gemonteerd, waardoor de verschil-

lende schakelmodules die voor de nieuwe lijn beschikbaar

zijn, eenvoudig en snel kunnen worden gewisseld. De

vorm van de handgreep is verder verbeterd, waardoor de

handlasser de toortsbewegingen beter onder controle kan

bij een langsverplaatsing de lasro-

bot altijd in de beste laspositie ten

opzichte van het werkstuk worden

geprogrammeerd, waardoor een

optimale laskwaliteit wordt ver-

kregen.

Dunwandig RVS lassen met Ac-tive WireSpecifiek voor het robotlassen van

dunwandige materialen, waaron-

der RVS en verzinkt staal, heeft

Panasonic het Active Wire laspro-

ces ontwikkeld, een softwarema-

tige functionaliteit die het mogelijk

maakt dunwandige materialen

sneller en zonder spatvorming

MIG te lassen. Daarbij maakt de

lasdraad tijdens het lassen terug-

trekkende bewegingen in een hoge

frequentie. Op deze manier wordt

een stabiele druppelovergang zon-

der spatvorming en met veel min-

der warmte-inbreng bereikt. Valk

Welding zal de toepassing van Ac-

tive Wire demonstreren in een

compacte cel waarin dunwandige

RVS producten worden gelast.

Storingsvrij draadtransport met Wire WizardDe Wire dispensing systemen van Wire Wizard zorgen

voor een storingsvrij draadtransport van vat naar lasro-

bot. Toepassing leidt in de praktijk tot productieverho-

ging en verlaging van onderhoudskosten. Inmiddels is ook

een aantal grote autofabrikanten de voordelen van dit sys-

teem niet ontgaan.

U vindt Valk Welding tijdens Schweissen und Schneiden

in Hal 3, stand H111.

www.valkwelding.com

Arc-Eye lasersensorMet de Arc-Eye lasersensor is een

innovatieve oplossing ontwikkeld

om lasnaden met de hoogste

nauwkeurigheid te volgen. Laser-

sensoren zijn de enige systemen

die lasnaden tijdens het lasproces

realtime kunnen volgen, worden

niet verstoord door laslicht en

kunnen daardoor in de nabijheid

van de lastoorts worden gemon-

teerd. De Arc-Eye maakt met één

enkele scan een 3D beeld van de

lasnaad, zonder nadelige beïn-

vloeding van reflecties. Toegepast

op Panasonic lasrobots, bepaalt

de lasersensor zelf, in plaats van

de robotbesturing, het traject van

de lasrobot. Deze lasersensor le-

vert daardoor een exacte offset en

is daarmee het nauwkeurigste las-

naadvolgsysteem van dit mo-

ment. Tijdens de beurs zal Valk

Welding de zeer nauwkeurige

werking aan de hand van ver-

schillende typen lasnaden demon-

streren.

Ruimtebesparende E-frame opstellingValk Welding ontwikkelde als een van de eerste lasrobot-

integrators een concept waarbij robot en opspantafels op

een vast H-vormig frame voorgemonteerd bij de klant

wordt geplaatst. Een lasrobotinstallatie op zo’n zelfdra-

gende (torsievaste) stabiele staalconstructie kan gemak-

kelijk worden verplaatst, zonder dat kalibratie

noodzakelijk is. Valk Welding presenteert in Essen een

nieuw concept in een E-vormige frame opstelling, waarbij

een lasrobot op langsgeleiding twee naast elkaar gelegen

werkstations bedient. Ten opzichte van een systeem met

een voordraaitafel of een H-frame opstelling is het beno-

digde vloeroppervlak circa 30% kleiner. Bovendien kan

september 2013

15

september 2013

14

Laser-remote-lassenMet drie gelijktijdig gepresenteerde oplossingen verdiept

Yaskawa de markt voor het op robots gebaseerde laser-

remote-lassen. Op ‘Schweissen & Schneiden’ worden twee

totaalsystemen, bestaande uit uiterst nauwkeurige robots

en remote-laserkoppen van Highyag en Trumpf gepresen-

teerd. Aanvullend op de reeds in de markt bestaande op-

lossingen, laten Yaskawa robots en de laser-remotekop

zich in de robotbesturing nu ook in het zogenaamde teach-

in proces programmeren. Het resultaat: ‘on the fly’ lassen

met zeer hoge precisie en snelheid. De derde laser-remote-

oplossing voor het programmeren met een pc werd speci-

aal voor de toepassing met de alom bekende

besturingssoftware van Blackbird ontwikkeld.

Nieuwe 6-assige robotsVerder presenteert Yaskawa op de beurs twee nieuwe 6-as-

sige robots voor lichtboog-lassen en handling: de MA

1440 lasrobot en de MH 12 handlingsrobot. De MA 1440

lasrobot, voorzien van een volledig door de bovenarm ver-

legd slangenpakket naar de lastoorts, heeft een hoge pay-

load van 6 kg. De MH 12 handlingsrobot heeft een

payload van 12 kg en is eveneens voorzien van een ‘holle

as’, zodat het mediapakket volledig binnen de robotarm

kan worden verlegd, voor maximale bewegingsvrijheid en

minimale slijtage.

Yaskawa is te vinden in Hal 7, stand A120

www.yaskawa.eu.com

Robot-innovaties van Yaskawa

Op de vakbeurs ‘Schweissen & Schneiden’ toont Yas-kawa zijn brede pakket Motoman-lasrobots metnieuwe modellen. De op de robot gebaseerde laser-remote toepassingen staan daarbij in de schijnwerpers.

Lasrobotintegrator Valk Welding is gespecialiseerd in engineering en installatie van lasrobotsystemen op basis vanPanasonic booglasrobots, voor een flexibele lasproductie van complexe producten in kleine series. Het bedrijfontwikkelt voortdurend oplossingen om zowel de efficiency van het lasproces als de kwaliteit van de lasnaad ver-der te verbeteren. Tijdens Schweissen und Schneiden zal Valk Welding een aantal noviteiten presenteren, waar-onder het Arc-Eye lasnaadvolgsysteem, een lasrobotcel in een E-vormige frame opstelling en het Active Wirelasproces voor toepassing in dunne plaat.

te zien op Schweissen & SchneidenNoviteiten bij Valk Welding

advertentie

september 2013

17

september 2013

16

De 3M Speedglas 9100

MP Laskap met Veilig-

heidshelm heeft een CE-

markering en voldoet aan

alle recente Europese stan-

daarden en veiligheidsnor-

men.

Product in detail:gebruiksgemak“De 3M Speedglas 9100

MP Laskap met Veilig-

heidshelm wordt graag ge-

dragen. Lassers loven de

goede balans en het lage

zwaartepunt, zelfs als de

laskap met vizier in opge-

klapte positie is gezet.” De

instelling op maat werkt

logisch en het onderhoud

is eenvoudig.

De 9100 MP Lashelm

heeft een groot (17 x 10

cm), licht gebogen, be-

schermend vizier. Voordeel voor de lasser is een ruim ge-

zichtsveld: naar boven, beneden en rondom. De

SideWindows (zijruiten) in DIN 5 bieden nog eens extra

zicht op de omgeving en kunnen eenvoudig met her-

bruikbare afdekplaten bedekt worden.

De 9100 MP Lashelm is te combineren met alle 3M

Speedglas 9100 Lasfilters. Dus ook met het 9100XX filter

met een zichtvlak van 73 x 107 mm, het grootste op de

markt. De 3M Speedglas 9100 Lasfilters zijn automatisch

donkerkleurend (ADF) met kleuren 5, 8, 9-13 en in licht-

stand kleur 3, ze hebben een unieke instelling voor hecht-

lassen, vertragings- en gevoeligheidsinstellingen.

3M is aanwezig op de vakbeurs Schweissen und Schnei-

den, Hal 1, stand C129.

3M, Speedglas, Adflo, Versaflo, Peltor, AOSafety en E-A-

R zijn handelsmerken van 3M.

www.speedglas.nl | www.3m.nl

Laskap getestDat de 3M Speedglas 9100

MP veiligheid combineert

met comfort, kwam vol-

gens een woordvoerder van

3M bij testen al snel naar

voren. “De behoefte van

lassers aan een goede en

comfortabele hoofdbe-

scherming was een moeilijk

vraagstuk. Tot nu toe

waren de mogelijkheden

beperkt en slecht geaccep-

teerd door de lassers. Tij-

dens 3M-testen in de

markt, bij mijnen, scheeps-

werven, in de bouw en an-

dere zware industrie

wereldwijd, gaven de las-

sers goede feedback. Ze

waren vooral enthousiast

over het comfort, de goede

balans, het grote gezichts-

veld en het gebruiksgemak

van de nieuwe laskap."

Product in detail: veiligheidAlle veiligheidspunten zijn met de nieuwe laskap afgedekt.

De laskap biedt de hoogste klasse ademhalingsbescher-

ming (TH3), dankzij de 3M Adflo Motorunit (NPF 500).

Als alternatief wordt het 3M Versaflo V-500 Verselucht

Regelventiel (3B met NPF 200) geboden.

De bovenkant van de helm is gemaakt van hittebestendig

polycarbonaat, waardoor hoofdbescherming verzekerd is.

Als extra optie is een zon- en hittewerende aluminium re-

flectielaag mogelijk. Het beschermende vizier voldoet aan

de vereisten voor mechanische sterkte, zelfs bij extreme

temperaturen. Dankzij een optioneel verkrijgbare vuur-

bestendige kap is ook de nek- en schouderbescherming ge-

waarborgd. Ter bescherming van het gehoor kan de 3M

Peltor Gehoorkap (optioneel) eenvoudig aan de helm be-

vestigd worden.

De nieuwe 3M™ Speedglas™ 9100 MP laskap met veiligheidshelm biedt bescherming op alle fronten: hoofd,ogen, gelaat en ademhaling. Vooral in zware industrieën en veeleisende werkomgevingen is de behoefte aandeze gecombineerde bescherming groot. Maar de roep om comfort is zeker zo luid. Met de nieuwe laskap wil3M aan alle eisen en wensen van lassers voldoen.

Nieuwe laskap met veiligheidshelm

Bevelen van niet perfect ronde buizenEen van de laatste nieuwe ontwikkelingen is de I.D. Trac-

ker; een systeem voor het bevelen van buizen die niet

100% rond zijn. De I.D Tracker volgt de binnenkant van

de buis en houdt op deze manier rekening met de vorm in

de bevel. Bertels: “Doordat wij onze eigen engineerings-

afdeling hebben, kunnen we ook maatwerkoplossingen le-

veren. Een vorm van maatwerk is onze on-site machine,

de Beaver F- Serie. Dit is een uitwendig klemmend sys-

teem; de machine kan worden vervoerd met een graafma-

chine of met een zware vorkheftruck.

De Beaver F is te gebruiken in het veld en bestaat in twee

varianten: de Beaver F 16-32” en de Beaver F 30-48.”

Naast allerlei opties voor zijn machines levert Copier Be-

velmachines ook rollerbanen en tooling sets.

U kunt Copier tijdens Schweissen & Schneiden bezoeken

in Hal 7, stand F137.

www.bevelmachines.com

Mechanisch bevelenJoost Bertels, Copier Sales department: “Wij ontwerpen

en produceren mechanische pijpbevelmachines die nauw-

keurig, robuust en state-of-the art zijn.” Copier heeft ma-

chines voor het hele bereik buizen met diameters van 0.5

tot en met 56 inch (oftewel tot 1420 mm). “Onze machi-

nes zijn in de afgelopen zeventien jaar ver doorontwik-

keld; dat heeft geleid tot een perfect nauwkeurige bevel op

de buis voor onze klant. Door de jaren heen heeft Copier

Bevelmachines de kennis gekregen hoe de verschillende

metalen bewerkt moeten worden.”

Dit jaar heeft Copier Bevelmachines voor het eerst een stand op de vakbeurs Schweissen & Schneiden, waar hetbedrijf zijn speciaal ontworpen machines voor het bevelen (het maken van laskanten) laat zien. De stationaire enon-site pijpbevelmachines die Copier Bevelmachines levert, worden op de engineeringsafdeling getekend en inde eigen fabriek gebouwd. Het bedrijf is opgericht in 1997 en heeft al meer dan 273 stationaire pijpbevelmachi-nes geproduceerd die over de hele wereld in gebruik zijn.

ImageIn hal 9, stand A132 zal Weldas nieuwe modellen las-

handschoenen, laskleding, lasschermen, monnikenkappen,

TIG-vingers en andere producten presenteren. Dit jaar zal

er daarnaast extra aandacht worden besteed aan de in-

troductie van de nieuwe imagefoto die gedurende de ko-

mende jaren gebruikt zal worden als hét beeld van Weldas

Europe.

www.weldas.com

Tijdens de vakbeurs in Essen zal Weldas Europe B.V.nieuwe producten presenteren op het gebied van per-soonlijke bescherming voor de lasser. Ook wordt denieuwe imagefoto van het bedrijf geïntroduceerd.

Copier Bevelmachines voor heteerst op Schweissen & Schneiden

Weldas op Schweissen & Schneiden

september 2013

18

mm) in één keer dicht lassen, zonder gebruik te maken

van hulpmateriaal. De kans op lasfouten wordt praktisch

tot nul gereduceerd in vergelijking met conventioneel

‘zwaaiend’ lassen. Het leggen van grondlagen (‘rooten’) is

zeker in vergelijking met het TIG-lasproces sneller en zeer

betrouwbaar.

Grote uitsteeklengteMet deze machines is het ook mogelijk om met een ex-

treem grote uitsteeklengte van de lasdraad te werken. Dit

is vooral van belang bij het lassen in de smalle openings-

hoek van een V-naad, zonder dat dit ten koste gaat van

de stabiliteit.

Een demonstratievideo over dit product kunt u bekijken

op de website van Laskar. Tijdens Schweissen und Schnei-

den vindt u de stand van Cebora in Hal 2.0, stand B147.

www.laskar.nl | www.cebora.it

30% hoger rendementDe Speed Star technologie maakt het mogelijk om de

draadsnelheid tot 30% te verhogen zonder dat het voltage

verandert. Het rendement is hoger door een hogere neer-

smeltsnelheid van de draad. Het gasverbruik blijft overi-

gens gelijk in vergelijking met conventioneel lassen.

Met de nieuwe technologie is het bovendien mogelijk om

materiaal met grote variërende vooropeningen (tot wel 10

ActiviteitenWarmtebehandelingen kunnen op elke gewenste locatie

worden uitgevoerd dankzij toepassing van diverse uitvoe-

ringsmethoden. Naast het uitvoeren van warmtebehande-

lingen als gloeien, voorwarmen en drogen, bestaan de

activiteiten van Delta Heat uit verhuur en verkoop van

apparatuur en het geven van deskundig advies.

U kunt Delta Heat tijdens Schweissen & Schneiden be-

zoeken in Hal 4.0 stand B118.

www.delta-heat-services.nl

Laskar las- en snijtechniek, importeur van Cebora las- en snijapparatuur, heeft zijn assortiment uitgebreid met driemodellen uit de nieuwe generatie synergische MIG/MAG-lasapparatuur. “De innovatieve Speed Star machines on-derscheiden zich door bijzondere voordelen. Een uiterst efficiënt en gemodificeerd kortsluitboogproces wordt ge-combineerd met een hoge energiedichtheid. Ze zijn zeer geschikt voor alle toepassingen die een hogeproductiviteit vereisen, waaronder de zware en middelzware metaalindustrie, constructies en scheepsbouw.”

Cebora introduceert lassen metnieuwe Speed Star technologie

Delta Heat Services is gespecialiseerd in industriëlewarmtebehandeling en toont de laatste ontwikkelin-gen tijdens de vakbeurs in Essen.

Specialist in warmtebehandelingen presenteert nieuwste apparatuur en diensten

ranslas zal op de vakbeurs

Schweissen & Schneiden

zijn nieuwe generatie TIG-lastoortsen

en een universele machine-aansluiting

voor TIG-lasmachines introduceren.

“De nieuwe TIG-lastoorts, die onder de

merknaam Force op de markt wordt

gebracht, is de eerste TIG-lastoorts die

met elke vorm van stekkereinde, adap-

ter en schakelmodule kan worden uit-

gevoerd. Dit is te danken aan de

modulaire opbouw van de toorts. De

nieuwe TIG-lastoorts van Translas is

daarmee niet alleen gemakkelijk cus-

tom-built samen te stellen, maar daar-

mee ook eenvoudig naar ieder type

lasmachine om te bouwen. Eindgebrui-

kers hoeven voor het aansluiten op an-

dere typen machines voortaan geen

compleet nieuwe TIG-lastoorts meer

aan te schaffen en dealers hoeven min-

der voorraad aan te houden.”

Derde generatieDe nieuwe TIG-lastoorts in de 7 series

family look is de derde generatie van de

Force lastoortsenlijn die Translas in

2005 op de markt bracht. Directeur Je-

roen G. Boer: “Er zijn altijd punten die

nog verder kunnen worden verbeterd.

Nederlandse lastoortsenfabrikantwil tot de topin de marktbehoren

Nederlandse lastoortsenfabrikantwil tot de topin de marktbehoren

LASTOORTSENseptember 2013

21

Op basis van gebruikerservaringen gaan we daar intern

en met hulp van industriële ontwerpers mee aan de slag.”

De bestaande TIG-lastoortsenlijn had al een gesloten scha-

kelsysteem en kon zowel met een enkel-, als een meer-

druksschakelmodule worden geleverd. “Dat is inmiddels

niet uniek meer, maar de nieuwe generatie kan nu worden

uitgevoerd met zeven verschillende schakel-/wisselmodu-

les, die je bovendien eenvoudig zelf, zonder schroeven,

kunt wisselen. En dat is wel uniek!”

Eenvoudige aansluitingenHet uitgangspunt dat ieder onderdeel gemakkelijk uitwis-

selbaar moet zijn, heeft Translas ook doorgevoerd voor

de verschillende stekkereindes en machine-aansluitingen

(adapters). Translas noemt dit Quick Connect. Jeroen

Boer: “Verschillende schakel-/wisselmodules vragen weer

om extra stekkers of om anders aangesloten te worden.

De stekkereindes voor zowel de 1-, 2-, 3- of 4-drukscha-

kelaar als voor de geïntegreerde potentiometer, hebben we

met universele Quick Connect stekkerverbindingen uitge-

voerd, zodat ze makkelijk uitgewisseld kunnen worden.”

Ergonomie verder verbeterdTranslas heeft de vormgeving van de handgreep voor de

nieuwe TIG-lastoorts verbeterd, waardoor deze beter in

de hand ligt. Jeroen Boer: “We hebben ook de optimale

afstand tussen het schakelpunt en het laspunt uit laten

zoeken. Die hebben we nu in de hele lijn doorgevoerd,

waardoor de handlasser de toortsbewegingen beter onder

controle kan houden.”

LASTOORTSEN september 2013

20

door Erik Steenkist

DE NEDERLANDSE FABRIKANT VAN LASTOORTSEN, TRANSLAS, HEEFT DE AFGELOPEN

JAREN EEN BEHOORLIJKE PROFESSIONALISERINGSSLAG DOORGEVOERD.

NAAST PROFESSIONALISERING VAN DE ORGANISATIE HEEFT HET IN NIEUWEGEIN

GEVESTIGDE BEDRIJF FLINK GEÏNVESTEERD IN PRODUCTONTWIKKELING.

Translas investeert voortdurend in productontwikkeling

‘Onze kracht zit in de kennis van het product, waarmee we het ontwerp van de klant

verder kunnen optimaliseren’Iedere lastoorts wordt klantspecifiek samengesteld

Productiemanager John Wijnhoven (r) en directeur Jeroen G. Boer

LASTOORTSEN september 2013

22

TMC universele machine-aansluitingVolgens datzelfde principe heeft Translas

een oplossing ontwikkeld voor het feit dat

machine-aansluitingen altijd merk- en type-

gebonden zijn. Jeroen Boer: ”TIG-lastoort-

sen kun je daardoor niet op meerdere

machines gebruiken. Dat moet toch anders

kunnen, dachten wij. We hebben daarom

machine-gebonden adapters ontwikkeld

waarop de door ons ontwikkelde TIG Mo-

dulair Connector (TMC) past. Daarmee zijn

onze TIG-lastoortsen universeel inzetbaar

op ieder merk en type lasmachine. Bedrij-

ven met meerdere TIG-lasmachines hoeven

daarmee niet langer voor iedere machine

een apart slangenpakket aan te schaffen.”

ProfessionaliseringsslagAls producent en handelsonderneming heeft

Translas de afgelopen jaren een behoorlijke

professionaliseringsslag doorgevoerd. Naast

professionalisering van de organisatie heeft

het bedrijf flink geïnvesteerd in productont-

wikkeling. Jeroen Boer: “We beschikken

over een volwaardige productie- en ont-

wikkelafdeling. Door productie en ontwik-

keling in eigen huis kunnen we snel

schakelen en ook klant-specifieke opdrach-

ten voor derden uitvoeren. Zo hebben we

samen met Valk Welding een robottoorts

met pneumatische afschakeling ontwik-

keld, die we ook voor hen produceren.

Ook voor de offshore maken we specifieke

lastoortsen, die we zelf hebben ontwikkeld.

En inmiddels weten ook grote OEM’s ons

te vinden met de vraag of we voor hen een

lastoorts onder private label willen maken.

Dat doen we zowel op basis van hun ont-

werp als met een variant op onze lastoort-

senlijn. Onze kracht zit in de kennis van het

product, waarmee we het ontwerp van de

klant verder kunnen optimaliseren en het

feit dat we alles zelf kunnen produceren.

We willen met onze eigen Force lastoortsen

tot de top in de markt behoren.”

In de laatste generatie Force MIGen TIG lastoortsenlijn heeft

Translas veel aandacht besteedaan de aansluitingen

Specialist in Heat Treatment

www. delta-heat-services.cominfo@delta-heat-services.com +31 (0) 187 - 49 69 40

Preheating and stress relief Induction and resistance Stationary furnaces Dry out and curing Rental and sales Mobile furnaces

VISIT US!INTERNATIONAL TRADE FAIRJOINING CUTTING SURFACING16 –21 SEPT. 2013ESSEN GERMANYHall 4 Stand B118

GERMAN WELDINGSOCIETY

advertentie

Bescherming

ftDe nieuwste aanvulling van het topassortiment laskaComfortable bescherming voor lasser

ttfeefge

rtDe nieuwste aanvulling van het topassortiment laskaComfortable bescherming voor lasser

wuorroterVVeg

eppen:De nieuwste aanvulling van het topassortiment laskaComfortable bescherming voor lasser

de

enwweg

9100 MP Laska™Speedglas™3M

p met veiligheidshelm 9100 MP Laska

alle vereisten in zeer veeleisende werkomgevingen. comfortable alles-in-één lasbescherming.Purpose,

Speedglas™3M

Gehoorka™eltor P™

alle vereisten in zeer veeleisende werkomgevingen. comfortable alles-in-één lasbescherming.

9100 MP Las- en veiligheidshelm.™ Speedglas

alle vereisten in zeer veeleisende werkomgevingen.V comfortable alles-in-één lasbescherming. Multi- 9100 MP Las- en veiligheidshelm.oldoet aan

ppen Gehoorka™eltor P™

LASERLASGAS september 2013

24

Dit is een artikel van Air Products, bewerkt door Jo Verwimp IWE, Lasercentrum Vlaanderen, Unit Materiaaltechnologie, VITO, te Mol.

HET AANTAL LASERINSTALLATIES IN DE METAALBEWERKING IS DE AFGELOPEN JAREN SNEL

GESTEGEN. OM DE KWALITEIT EN DE PRODUCTIVITEIT VAN LASERPROCESSEN TE OPTIMALISEREN,

IS HET VAN BELANG OM VOOR ELKE TOEPASSING HET JUISTE GAS TE KIEZEN.

e lasertechniek staat inmiddels bekend als

een accurate en efficiënte manier voor het

snijden van diverse soorten metaal, het lassen van metalen

(waaronder corrosievast staal, titanium en aluminium) en

voor oppervlaktebehandelingen als harden, legeren en

cladden.

Marco Ameye (IWE), fabrication technology manager Eu-

rope bij Air Products, legt uit: “Gassen zijn een essentieel

onderdeel van elk lasersysteem, of dat nu gebruikt wordt

voor snijden of voor lassen. Voor het opwekken van het

laserlicht wordt in een CO2-laser CO2 gebruikt. Daar-

naast wordt stikstof gebruikt om de kracht van de laser te

vergroten door de energie van de elektrische ontlading

door te geven aan de CO2-moleculen. Helium speelt een

rol bij de vergroting van de kracht van de laser door te

zorgen voor de hitteoverdracht.

Samenstelling gas De exacte samenstelling van het lasergas hangt af van het

type en de constructie van de laser. De gebruikelijke meng-

sels bevatten 60-85 % helium, 13-35 % stikstof en 1-9 %

kooldioxide. Fabrikanten van laserinstallaties raden het

gebruik van gassen met een hoge zuiverheid aan, om zeker

te zijn van een goede werking, een hoge productiviteit en

een goede kwaliteit. Lasergassen met een hoge zuiverheid

stellen echter wel hoge eisen aan het systeem voor de gas-

toevoer. Als de gastoevoer speciaal ontwikkeld is voor de

specifieke gassen, dan kan een hoge gaskwaliteit tijdens

de werkzaamheden gegarandeerd worden.

SnijgassenDe meest gebruikte gassen voor het snijden van koolstof-

staalsoorten zijn zuurstof en stikstof. Stikstof wordt ook

gebruikt voor het snijden van corrosievast staal, alumi-

nium en zijn legeringen; argon voor het snijden van mag-

nesium, titanium en andere metalen. De laatste jaren

worden voor het snijden van sommige materialen steeds

vaker ook stikstof en argon onder hoge druk toegepast.

Voor het snijden is een hoge zuiverheid van het gas be-

langrijk. Voor een maximale productiviteit is echter ook

een constante toevoer van een grote hoeveelheid gas nood-

zakelijk. Daarvoor zijn moderne hogedrukinstallaties

noodzakelijk en een grote gasvoorraad.

LaserlassenBij het gebruik van een hoogvermogen CO2-lasersysteem

voor het lassen met gas, wordt helium over het algemeen

beschouwd als het beste beschermgas, omdat helium een

hoog ionisatiepotentiaal heeft en zich hierdoor minder

snel een plasmawolk boven de las vormt, zoals bij argon

wel het geval is. Helium is ook een goede keuze dankzij

een hoge thermische geleiding en de mogelijkheid om las-

sen met een uitstekende kwaliteit in combinatie met hoge

productiviteit te produceren. Voor laserlassen worden

daarnaast ook andere gassen en gasmengsels gebruikt,

zoals mengsels van argon en helium.

Het lasgas heeft meerdere functies. Het is niet alleen een

beschermgas, maar het vermindert eveneens de vorming

van rook en spatten. Welk gas het best gebruikt kan wor-

den hangt af van het type laser, de kracht van de laser, de

nozzle, het te lassen materiaal dat gelast moet worden, de

mechanische eigenschappen van de las en natuurlijk de

kosten.

OppervlaktebehandelingLasers ­ vooral met weinig vermogen - kunnen ook ge-

bruikt worden om materialen te markeren. Hierbij wordt

het gas gekozen in functie van het te markeren materiaal.

Daarnaast worden lasers gebruikt om oppervlakken in

zeer korte tijd te verhitten, waardoor ze geschikt zijn voor

oppervlaktebehandelingen, zoals harden, cladden en lege-

ren. Harden met behulp van laser is ook een veel voorko-

mende toepassing. Een beschermgas, dat meestal argon of

stikstof bevat, beschermt het metaal tegen oxidatie.

Juiste gaskeuze van belang voor efficiënt lasersnijden en -lassen

26 27

Stand van de laskopBij het stekend lassen is de inbrandingsdiepte kleiner

omdat de boog meer op het smeltbad is gericht. Bij het

slepend lassen is de boog meer op het werkstuk gericht en

daardoor wordt de inbrandingsdiepte groter.

Kenmerken van het procesHet onderpoederlasproces wordt, naast het ontbreken van

zicht op het smeltbad, gekenmerkt door hoge lasstroom-

sterkten op relatief kleine draaddiameters. De toegepaste

draaddiameters liggen normaalgesproken tussen 1,6 en 5

mm, terwijl de toegepaste lasstroomsterkten variëren van

ca. 100 tot 1200 A; dit afhankelijk van de draaddiameter.

LASKENNISseptember 2013

Als vuistregel kan worden gehanteerd: Bij gebruikmaking

van een lasdraad met een diameter van 4 mm is de in-

brandingsdiepte op een vlakke plaat ca. 1 mm per 100 A.

Met andere woorden: wordt gelast met 400 A dan is de in-

brandingsdiepte ca. 4 mm.

BoogspanningAls de boogspanning hoger wordt, wordt de lasrups bre-

der, met een gelijktijdige afname van de inbrandingsdiepte.

De boogspanning heeft echter een kleinere invloed op de

inbrandingsdiepte dan de stroomsterkte.

VoortloopsnelheidHoe hoger de lassnelheid (voortloopsnelheid), hoe kleiner

de inbrandingsdiepte.

PolariteitDoor de draadelektrode aan te sluiten op de minpool (las-

sen op de minpool) in plaats van de pluspool, kan een ver-

hoogde neersmelt worden bereikt met een geringere

inbranding. Deze verlaagde inbranding kan zelfs in ex-

treme gevallen leiden tot bindingsfouten. Het lassen op de

minpool wordt voornamelijk toegepast bij het oplassen

met massieve draad.

UitsteeklengteHoe groter de uitsteeklengte, hoe kleiner de inbrandings-

diepte. Dit komt doordat een deel van de laswarmte ge-

bruikt wordt voor de voorverwarming van het vrije

draadeinde.

ProcesbeschrijvingNet als bij het MIG/MAG-lassen wordt bij het onderpoe-

derlassen een boog onderhouden tussen een continu aan-

gevoerde blanke draadelektrode en het werkstuk. Om het

smeltbad tegen de inwerking van de omringende lucht te

beschermen wordt een laspoeder gebruikt. Dit laspoeder

produceert de benodigde beschermende gassen en zorgt

daarnaast voor de vorming van een slak; bovendien kun-

nen via het poeder legeringselementen aan het lasbad toe-

gevoegd worden. Een extra beschermgas is dus niet nodig

Vanuit een poedertrechter wordt het laspoeder in een

dunne laag vóór de lasboog uit op het werkstukoppervlak

gedeponeerd. Na passeren van de lasboog wordt het niet-

gebruikte poeder opgezogen of opgeveegd en naar de poe-

dertrechter teruggevoerd. Uit het verbruikte en gesmolten

poeder is een slak gevormd, die na het lassen gemakkelijk

kan worden verwijderd. Er is geen zichtbaar booglicht,

het lassen verloopt spatvrij en lasrookafzuiging is meestal

niet noodzakelijk.

ApparatuurHet onderpoederlassen wordt normaalgesproken uitge-

voerd als een volledig gemechaniseerd of geautomatiseerd

proces, maar het kan ook als half-gemechaniseerd proces

worden toegepast. Bij de volledig gemechaniseerde uit-

voering zijn de draadaanvoermotor, de laskop, de poe-

dertrechter en de bedieningskast op een tractor of

laskolom gemonteerd. De laskop kan zich langs de te las-

sen naad bewegen of de naad wordt onder de laskop door

bewogen. Bij het half-gemechaniseerd lassen wordt de las-

kop handmatig langs de te lassen naad bewogen.

Hieruit volgt al dat in dit geval de laskop klein is en

vergeleken kan worden met een MIG/MAG-laspis-

tool. In een andere aflevering van ‘Laskennis opge-

frist’ wordt dieper ingegaan op de apparatuur voor

het onderpoederlassen.

LasparametersDoordat het lasbad bedekt is met laspoeder, kan de

lasser het niet zien. Daarom moet hij volledig kun-

nen vertrouwen op de instelling en handhaving van

de lasparameters. De lasparameters: lasstroom-

sterkte, boogspanning en voortloopsnelheid, heb-

ben invloed op de vorm en de doorsnede van de

lasrups, de inbrandingsdiepte en de chemische sa-

menstelling van het neergesmolten metaal. Kennis

van de invloed van de lasparameters, een juiste in-

stelling en controle ervan is noodzakelijk. Ook ander pa-

rameters, zoals de uitsteeklengte, de polariteit van de

draad en de stand van de laskop hebben invloed op de

rupsdoorsnede.

De invloeden van de afzonderlijke parameters zijn globaal

als volgt weer te geven:

LasstroomsterkteVerhoging van de lasstroomsterkte heeft een vergroting

van de inbrandingsdiepte en dus de opmenging tot gevolg.

LASKENNIS september 2013

Onderpoederlassen

HET EERSTE PATENT OP HET ONDERPOEDERLASPROCES WERD VERLEEND IN 1935 EN OMVATTE HET

LASSEN MET EEN ELEKTRISCHE VLAMBOOG ONDER EEN DEKEN VAN KORRELIGE FLUX.

DE BEROEMDSTE TOEPASSING VAN HET ONDERPOEDERLASSEN, EEN PROCES ONTWIKKELD DOOR HET

PATON LASINSTITUUT TE RUSLAND, WAS GEDURENDE DE TWEEDE WERELDOORLOG HET LASSEN VAN

DE T34 TANKS.

Laskennis opgefrist 5

200 300 400 500 600(A)

24 28 32 36 40403632(V)

+ ~ -~

30 mm 45 mm 60 mm 80 mm30 mm 45 mm 60 mm 80 mm

Invloed van de polariteit van de draad op de vorm van de lasdoorsnede

Onderpoederlasinstallatiezoals opgesteld bij OCAS,

Zwijnaarde (B), met detail van de laskop en de toevoer

voor het poeder

Invloed van de uitsteeklengte op de vorm van de lasrups

Invloed van de boogspanning bij het lassen van een vlakke plaat

Invloed van de stroomsterkte op de inbrandingsdiepte

LaspoedersDe bij het onderpoederlassen toegepaste laspoeders be-

staan uit korrelvormige smeltbare mineralen die oxiden

van mangaan, silicium, titaan, calcium, zirkonium, mag-

nesium en ander componenten bevatten, bijvoorbeeld cal-

ciumfluoride. Ieder poeder is samengesteld volgens een

speciale formule, waardoor het geschikt is om bij een be-

paald type draad gebruikt te worden. De juiste combina-

tie van poeder en draad zorgt namelijk voor de gewenste

mechanische eigenschappen. Alle poeders reageren met

het smeltbad en bepalen daardoor de uiteindelijke sa-

menstelling en de mechanische eigenschappen van het las-

metaal. Poeders worden ‘actief’ genoemd als zij mangaan

en silicium aan het lasmetaal toevoegen; de hoeveelheid

ervan is weer afhankelijk van de boogspanning en de las-

stroomsterkte.

De indeling van laspoeders gebeurt vaak op basis van de

vervaardigingsmethode:

• Geagglomereerde poeders

• Gesmolten poeders

LasdradenBij het lassen van ongelegeerde staalsoorten worden nor-

maalgesproken massieve en (metaal)gevulde draden toe-

gepast. Het type lasdraad dat wordt toegepast, wordt

bepaald door de gewenste mechanische eigenschappen

van het lasmetaal in combinatie met het toegepaste las-

poeder.

ProcesvariantenHet onderpoederlassen wordt normaalgesproken uitge-

voerd met een enkele draad op wisselstroom of gelijk-

stroom. Afhankelijk van de materiaaldikte, naadvorm en

afmetingen van de componenten, kunnen varianten van

het standaardproces de neersmeltsnelheid en het uiterlijk

en vorm van de lasrups verbeteren.

Bekende varianten zijn:

• Lassen met vergrote uitsteeklengte

• Twin-arc lassen

• Tandem lassen

• Extra draadtoevoer

Al deze varianten dragen bij tot verhoging van de pro-

ductiviteit, door een aanmerkelijke toename van de neer-

smeltsnelheid en/of de voortloopsnelheid.

De ‘agglo-poeders’ worden vervaardigd door de com-

ponenten te drogen en te binden met een bindmiddel

met een lage smelttemperatuur. De meeste van de ge-

agglomereerde poeders bevatten metallische desoxi-

danten die porositeit van het lasmetaal helpen te

voorkomen. De poeders zijn geschikt voor het lassen

over roest en hamerslag. Er zijn zowel basische als ru-

tiel typen beschikbaar. De keuze voor een bepaald type

hangt samen met de toegepaste draad en de mechani-

sche eisen die aan het lasmetaal worden gesteld.

Smeltpoeders worden vervaardigd door de samenstel-

lende componenten te mengen en te smelten in een

elektrische oven. Hiermee wordt een homogeen pro-

duct gevormd wat na afkoeling wordt gemalen tot de

gewenste korrelgrootte. De grootste voordelen van

deze poeders zijn de stabiele en zachte boog bij stroom-

sterkten tot 2000 A en de constante eigenschappen van

het lasmetaal. Smeltpoeders worden echter vanwege

milieuaspecten nauwelijks meer geproduceerd.

ToepassingenHet onderpoederlassen is uitermate geschikt voor stompe

langs- en rondnaden en voor hoeklassen. Echter, vanwege

de dunvloeibaarheid van het smeltbad, de gesmolten slak

en de neiging tot het wegvloeien van de poederlaag, wordt

het lassen van stompe naden over het algemeen onder de

hand uitgevoerd. Het leggen van hoeklassen kan zowel in

de positie PA (‘onder de hand’) als in positie PB (‘staande

hoeklas). Voor rondgaande naden wordt het werkstuk

onder een vast opgestelde laskop doorgedraaid, waarbij

het lassen ‘onder de hand’ plaatsvindt.

Afhankelijk van de materiaaldikte kan het lassen uitge-

voerd worden in de enkellaags-, laag-tegenlaag- of de

meerlagentechniek. Er is feitelijk geen beperking voor wat

betreft de materiaaldikte, vooropgesteld dat een geschikte

lasnaadvoorbereiding wordt toegepast.

Het onderpoederlassen wordt het meest toegepast voor

het lassen van de ongelegeerde constructiestaalsoorten, de

laaggelegeerde staalsoorten en de roestvaste staalsoorten.

Het proces is eveneens geschikt om enkele non-ferrome-

talen te lassen, zoals nikkellegeringen. Die zijn met dit pro-

ces te verbinden of op te lassen. Uiteraard worden dan

draden gebruikt van nagenoeg dezelfde samenstelling als

het non-ferrobasismateriaal. Het onderpoederlassen, het-

zij met draad, hetzij met band, wordt ook veel toegepast

voor het oplassen van slijtvaste of corrosievaste lagen.

Deze aflevering in de rubriek 'Laskennis opgefrist' is een bewerking van 'Job Knowledge for Welders Part 5'uit TWI Connect (TWI Ltd, Cambridge, UK), geactualiseerd in 2013. Met dank aan Pieter Keultjes (ITW).

28 29

LASKENNISseptember 2013LASKENNIS september 2013

Door de uitsteeklengte te vergroten wordt het vrije

draadeinde opgewarmd, waardoor de neersmeltsnel-

heid toeneemt. Deze variant is ook bekend als het zo-

genaamde I2R-lassen. Deze variant wordt veel gebruikt

bij het oplassen, omdat de inbrandingsdiepte en dus de

opmenging kleiner zijn dan bij het standaardproces.

Bij deze variant worden twee, meestal dunne, draden

door één draadaanvoermotor en door dezelfde con-

tacttip gevoerd. De draden kunnen achter elkaar óf

naast elkaar worden geplaatst. Hierdoor kan men de

breedte van de lasrups beïnvloeden. Dit proces wordt

gekenmerkt door een hoge neersmeltsnelheid.

Bij deze variant wordt voor de boog uit een draad in de

boog geleid. Deze draad kan al of niet op een eigen

elektrische bron zijn aangesloten en dus al dan niet

worden voorverwarmd.

Hierbij worden twee draden, elk aangesloten op een

eigen lasapparaat, afzonderlijk aangevoerd. Omdat de

magnetische velden van de beide bogen elkaar beïn-

vloeden wordt de eerste lasdraad op gelijkstroom aan-

gesloten en de tweede draad op wisselstroom. De eerste

draad wordt dan gebruikt voor het verkrijgen van een

grote inbranding, terwijl de tweede draad gebruikt

wordt voor het afvullen van de naad. Met deze variant

kunnen grote naaddoorsneden met hoge snelheid wor-

den gelast.

Bij de fabricage van spiraalgelaste buizen worden zelfs

meer laskoppen gebruikt; het lassen met 5 koppen is

geen uitzondering. Hiermee kunnen lassnelheden wor-

den bereikt tot wel twee meter per minuut!

Een productieve multi-proces machine voor het lassen van pijpen en platenDeze nieuwe generatie pijplasmachine is voorzien van het innovatieve WiseRoot+ lasproces. En is bijzonder geschikt voor het lassen van grondlagen in pijpen en platen. Smeltbadondersteuning is hierbij overbodig. Met het WiseRoot+ lasproces kunnen pijpen en platen in alle lasposities worden gelast. Het pistool, dat is voorzien van een verwisselbare hals, geeft een nieuwe dimensie aan het lassen van grondlagen.

Met het WiseRoot+ lasproces en de pistoolhals, die speciaal geschikt is voor het lassen van grondlagen, is het zeer eenvoudig om een optimale doorlas te creëren.

Neem voor meer informatie contact op met uw geautoriseerde Kemppi-dealer.

FastMig X 450 – MXP 37 Pipe Complete oplossing voor het lassen van pijpen en platen

www.kemppi.com

Kemppi atSCHWEISSEN & SCHNEIDENEssen, Deutschland16.-21. September 2013Hall 2.0, Stand C141

advertentie

3130

GLOEIENseptember 2013

loeien is een verzamelnaam voor tal van

warmtebehandelingen. Om duidelijk aan te

geven welke behandeling precies bedoeld wordt is een na-

dere omschrijving noodzakelijk, die vaak ook iets zegt

over het doel van de gloeibehandeling. Zo kennen we

spanningsarm gloeien, waterstofarm gloeien, normalise-

rend gloeien enzovoort.

Waterstofarm gloeienWaterstof in een las in combinatie met lasspanningen kan

tot scheurvorming leiden.

Waterstof kan afkomstig zijn van vocht uit het lasproces

(bijvoorbeeld vocht uit bekleding van elektroden of poe-

der), de atmosfeer en de lasomstandigheden. Waterstof

lost op in het lasbad en zal bij het afkoelen gedeeltelijk

door de las diffunderen. De achtergebleven atomaire wa-

terstof zal zich onder aanwezige spanningen verzamelen

in gebieden van het rooster waar de elastische rek en ver-

vorming het grootst zijn. Elastische rekzones komen onder

meer voor bij de tip van microscheuren. Waterstof ver-

oorzaakt een verzwakking van de bindingen in het roos-

ter en de scheur kan zich uitbreiden.

Door zogenoemd waterstofarm te gloeien kan men de

aanwezige waterstof versneld laten uittreden. Met het ver-

hogen van de temperatuur neemt de diffusiesnelheid van

de waterstof toe. In de praktijk wordt de las op een tem-

peratuur gebracht van 200°-300 °C en hierop 2 uur ge-

houden om de aanwezige waterstof te laten uittreden.

door Auke Osinga

GLOEIEN

IN DE REEKS ARTIKELEN OVER WARMTEBEHANDELINGEN IN DE LASPRAKTIJK, WAARVAN HET

EERSTE DEEL WERD GEPUBLICEERD IN LASTECHNIEK #6,

IS DIT DERDE DEEL GEWIJD AAN DE MEEST TOEGEPASTE GLOEIBEHANDELINGEN.

september 2013

Het meest ideaal is om vanuit het voorwarmen de las wa-

terstofarm te gloeien. Vanuit de voorwarmtemperatuur

wordt de las dan verder opgewarmd naar een tempera-

tuur voor het waterstofarm gloeien. Dit kan zowel met

weerstandverwarming als inductieverwarming.

Bij reparaties of vervangen van bijvoorbeeld leidingdelen

‘oud op nieuw’ van bestaande procesleidingen waar wa-

terstof mag worden verwacht, zal men voor het ‘door-

snijden’ van de leiding de snijlijnzone eerst waterstofarm

gloeien.

Warmtebehandelingenin de dagelijkse laspraktijk

Gloeien ter vermindering van spanningscorrosieSpanningsarm gloeien van koolstofstalen leidingen of ap-

paraten zal om spanningtechnische redenen niet altijd

nodig zijn. Echter bij procesleidingen of apparaten waar-

bij sprake is van een corrosief medium, kan in combina-

tie met de inwendige spanningen spanningscorrosie

optreden. Tevens kunnen spanningsgebieden zich als

anode gedragen, waardoor materiaalafname ontstaat. Bij

koolstofstaal zal corrosie optreden onder invloed van ni-

traten en inwendige trekspanningen en bij roestvast staal

onder invloed van chloriden. Door het wegnemen van de

inwendige spanningen door spanningsarm gloeien zal de

kans op corrosie sterk verminderen en de levensduur van

de leiding of het apparaat toenemen.

Spanningsarm gloeienSpanningsarm gloeien is de enige juiste benaming voor

deze gloeibehandeling. Vaak wordt de term ‘spanningsvrij

gloeien’ gebruikt, maar dit wordt met deze behandeling

niet bereikt. Het principe van het spanningsarm gloeien

berust op het verlagen van de vloeigrens. Bij het verhogen

van de temperatuur daalt de vloeigrens en inwendige

spanningen hoger dan de vloeigrens zijn niet mogelijk. De

vloeigrens reduceert echter niet naar nul en dus blijven er

restspanningen, zij het acceptabel, over.

De temperaturen voor het spanningsarm gloeien liggen

voor koolstofstaal rond de 600 °C en voor bijvoorbeeld de

met Cr en Mo gelegeerde staalsoorten rond de 700 °C.

Deze temperaturen liggen onder de PSK-lijn van het ijzer-

koolstofdiagram, waarbij nauwelijks structuurverande-

ringen optreden.

Gloeien op locatie (isolatie nog niet gemonteerd)Ovencharge

Voor exacte gloeitemperaturen zal men de materiaalfa-

brikant moeten raadplegen of tabellen in bijvoorbeeld de

NEN-EN 13480-4; ASME B 31.3; Stahlschlüssel; enzo-

voort. Veel ondernemingen hebben eigen tabellen samen-

gesteld voor de gloeitemperaturen voor de diverse

materiaalsoorten.

Bij veredelde staalsoorten, voornamelijk toegepast in de

apparatenbouw, is een juiste gloeitemperatuur van groot

belang. Veredeld staal heeft een bewerking ondergaan van

harden en daarna hoog ontlaten. Doel is om een combi-

natie van hogere sterkte en taaiheid van het oorspronke-

lijke materiaal te verkrijgen.

Indien de werkstukken nadien spanningsarm gegloeid

moeten worden mag de ontlaattemperatuur zeker niet

overschreden worden, omdat de verkregen mechanische

eigenschappen dan teniet worden gedaan. In de praktijk

blijft men met de gloeitemperatuur dan meestal 30°-50°C

onder de ontlaat- of veredelingstemperatuur.

De ontlaattemperatuur behoort op het materiaalcertificaat

of -attest van de materiaalfabrikant te staan.

KrimpspanningenIn en rond een las zullen spanningen ontstaan door het

krimpen van de las. Het vloeibare lasbad van ± 1400 °C

stolt en koelt af naar de temperatuur van het basismateri-

aal. Door dit grote temperatuurverschil is er ook een groot

verschil in krimp. Het basismateriaal krimpt niet met de

las mee en in de las en het basismateriaal ontstaan grote

krimpspanningen. Deze spanningen zijn ongewenst en

kunnen nog tijdens het stollen van de las tot zogenoemde

stolscheuren leiden. Maar ook later kunnen nog scheuren

optreden door de combinatie van lasspanning, brosheid

OvengloeiingenBij grote aantallen lassen van prefab leidingdelen kan het

kostenbesparend zijn in een stationaire oven te gloeien in

plaats van de lassen op locatie afzonderlijk te gloeien. Wel

moet dan met een aantal zaken rekening worden gehou-

den. De maximale lengte van de pijpstukken moet aange-

past zijn aan de lengte van de beschikbare oven (meestal

rond de 12 m lengte). Een extra montagelas kan dan voor-

deliger zijn dan alle lassen van een te lang pijpstuk plaat-

selijk te moeten behandelen. Appendages zijn meestal

ook niet bestand tegen de gloeitemperaturen en kunnen

beter als montagelas gemaakt worden.

Wordt een pijpstuk toch met ingelaste afsluiters geleverd,

dan moeten alle lassen in dit pijpstuk plaatselijk behan-

deld worden. Oxidatie door het gloeien van flensvlakken

kan voorkomen worden door de vlakken te behandelen

met een hiervoor geschikt product.

Apparaten die langer zijn dan de beschikbare ovens kan

men voorzien van sluitnaden. De afzonderlijke delen wor-

den dan in een stationaire oven gegloeid en de sluitnaden

worden later plaatselijk gegloeid.

Stationaire ovens kunnen elektrisch, gas- of oliegestookt

zijn. Voor de uitvoering maakt de stookwijze niet uit. Klei-

nere ovens tot ± 25 m3 worden vaak elektrisch gestookt,

voor grotere ovens is het praktischer om met olie of gas te

stoken.

Voor grote vaten zullen geen stationaire ovens meer be-

schikbaar zijn. Er zijn twee mogelijkheden voor het

gloeien op locatie.

Het vat, de opslagtank of bijvoorbeeld een gasbol kan aan

de buitenzijde van isolatie worden voorzien waarbij het

werkstuk zelf als oven fungeert. Voor de aanwezige man-

gaten worden olie- of gasbranders geplaatst en het werk-

stuk wordt op deze manier opgewarmd. Er moeten dan

wel ook nog nozzles aanwezig zijn voor het afvoeren van

de verbrandingsgassen. Bij kleinere werkstukken is het

ook mogelijk om van binnenuit elektrisch te verwarmen.

Hiervoor zijn speciale verwarmingselementen ontwikkeld,

zogenaamde ‘fourbank’ elementen.

De tweede mogelijkheid is ter plaatse, om het vat heen een

tijdelijke oven te plaatsen, opgebouwd uit geïsoleerde pa-

nelen. Dergelijke ovens kunnen aan iedere grootte van het

werkstuk aangepast worden. Bij deze afmetingen wordt

altijd met olie- of gasbranders gestookt.

Lokale gloeiingenZodra de prefabdelen gegloeid zijn, moeten ook de mon-

tagelassen nog gegloeid worden. Deze lokale gloeiingen

kunnen zowel met weerstandselementen als met inductie

uitgevoerd worden; de omstandigheden bepalen welke

methode het beste is. Bij diverse diameters en verspreid

zittende lassen wordt eerder voor weerstandsverwarming

gekozen en bij grotere diameters en wanddiktes voor in-

ductieverwarming.

De laatste ontwikkeling bij de stroombronnen voor weer-

standverwarming is een draagbare unit, gebaseerd op in-

vertertechniek, waarop drie verwarmingselementen van

2,7 kW kunnen worden aangesloten. Deze unit is zeer ge-

schikt voor het gloeien van een enkele las op een moeilijk

te bereiken locatie of op hoogte. Zowel regeling en regi-

stratie zijn in de unit geïntegreerd en kunnen na de gloei-

ing digitaal uitgelezen en opgeslagen worden. Voor de

voeding volstaat een 400 V 32 A aansluiting terwijl voor

de standaard units minimaal 63 A benodigd is.

Al met al is voor iedere warmtebehandeling wel een op-

lossing te bedenken.

en hardheden. Spanningsarm gloeien zal de kans op latere

defecten tot een minimum beperken.

Noodzaak tot spanningsarm gloeien hoeft niet altijd een

gevolg te zijn van het lassen. Bijvoorbeeld bij het verspa-

nen van assen met inwendige spanningen kan vervorming

optreden omdat de ‘vezels’ die deze spanningen in ‘even-

wicht’ houden worden doorgesneden. Om latere proble-

men met vervorming te voorkomen wordt een as eerst

voorgedraaid met overmaat. Hierna wordt de as dan

spanningsarm gegloeid om daarna op maat te worden ge-

draaid. Ditzelfde is ook van toepassing voor bijvoorbeeld

gelaste fundaties met pasvlakken. Niet alleen voor de las-

spanningen, maar ook de pasvlakken met overmaat kun-

nen later machinaal bewerkt worden zonder dat

vervormingen optreden.

De praktijkVoor het uitvoeren van gloeibehandelingen is speciale ap-

paratuur nodig en is expertise vereist. Nog meer dan bij

het voorwarmen wordt het spanningsarm gloeien uitbe-

steed aan gespecialiseerde bedrijven.

Het is raadzaam om vooraf aan de gloeibehandelingen een

gloeiprocedure op te stellen. Na akkoord van de op-

drachtgever ligt dan de juiste uitvoering vast. In deze gloei-

procedure worden alle gegevens vermeld voor een juiste

uitvoering, zoals de uitvoeringsmethode c.q. werkwijze,

aantal en plaats van de temperatuurmeetpunten en het

temperatuurtraject. De verscheidenheid aan werkstukken

is groot, van een enkele las tot geprefabriceerde pijpstuk-

ken en complete vaten.

32

Gloeien met inductie

Voorbeeld van een “fourbank” element

Draagbare unit met drie verwarmingselementen

GLOEIEN september 2013 september 2013

Auke Osinga is Specialist in Heat Treatment bij DeltaHeat Services B.V.

Als functioneren alleen niet genoeg is.

Verhoog uw productiviteit met de betrouwbare toorts systemen van TBi Industries.

Hal 12, Stand A 114

16. - 21.09. 2013

Essen, Germany

TBi Industries GmbH Ruhberg 14 35463 Fernwald, Deutschland Tel. + 49 6404 9171- 0 Fax. + 49 6404 9171- 58www.tbi-industries.com

Ready for Tomorrow.

e toorts systemen vanouwbarbetrerhoog uw prV

e toorts systemen vanoductiviteit met deerhoog uw pr

e toorts systemen vanoductiviteit met de

Eerste klas klantenservice

Functionele producten met sterk prestatievermogen

delen!Benut uw TBi voor

oductie.prverzekert u van constante lasrOnze uitgekiende en onderhoudsarme techniekTBi Industries.

Eerste klas klantenservice

Functionele producten met sterk prestatievermogen

delen!

wuniesultaten verzekert u van constante lasrOnze uitgekiende en onderhoudsarme techniek

Functionele producten met sterk prestatievermogen

wOnze uitgekiende en onderhoudsarme techniek

Klantspecifieke producten

rainingen voor handTTr

Klantspecifieke producten

rainingen voor hand- en robotlastoortsen

.tbi-industries.comwww

589171-640449+Fax.09171-640449+el.TTe

nwald, Deutschland35463 FerRuhberg 14TBi Industries GmbH

Essen, Germa

sen, Germ2

nd201

1Hal 12, Stand A

Hal 12, 21.09.Hal 1221.09.

rmrma16. - 21

en, Germ20.2l 12, Stand A

nwald, Deutschland

omoReady for TTo

aa13 A 114A 114

anyny

.owomorr

In het kader van deze studie werden verschillende laspro-

cedés bestudeerd (TIG, wrijvingslassen, elektronenbun-

dellassen) die het soldeerproces bij connectoren zouden

kunnen vervangen. Ook hier was de grootste uitdaging

het kwalitatief verbinden van twee heel verschillende ma-

terialen, namelijk roestvast staal en koper.

Na het uitvoeren van verschillende lasproeven bleek dat

de meest kwalitatieve verbinding gerealiseerd kon worden

door middel van elektronenbundellassen (afb. 2 en 3).

Zowel op het gebied van mechanische eigenschappen als

gasdichtheid bleek de las uitzonderlijk goed te presteren.

Enerzijds was de laspenetratie voldoende, anderzijds kon-

den vloeiende geometrische overgangen aangebracht wor-

den door middel van een bijkomende laspas. Hierdoor

werd eveneens de vermoeiingsweerstand van de verbin-

ding verhoogd.

35

MICROLASSENseptember 2013

et project ‘Microsoud’ werd mede gefinan-

cierd door het EFRO-fonds en de Waalse re-

gionale overheid. Het project liep tot juni 2013 en

omvatte de oprichting van een technologisch platform

voor het microlassen en de bijbehorende kwaliteitscon-

troles. Dit platform, vormgegeven vanuit het CEWAC

(Waals onderzoekscentrum voor assemblage en materi-

aalcontrole, gevestigd te Ougrée), is al gedurende twee

jaar operationeel, en heel wat bedrijven hebben concrete

technische ondersteuning gekregen.

Bedrijven, in het bijzonder de KMO’s (red. kleine of mid-

delgrote ondernemingen, vergelijkbaar met MKB in Ne-

derland), kunnen via deze weg toegang krijgen tot de

vereiste informatie en moderne technologie met betrek-

king tot microlassen en microcontrole. Zo kan een tech-

nisch-economische afweging gemaakt worden tussen de

verschillende beschikbare methoden (laserlassen, elektro-

nenbundellassen, wrijvingsroerlassen, weerstandlassen,

booglassen, etc.) om de meest aangewezen technologie in

te zetten bij de creatie van nieuwe producten of voor het

aanpassen van bestaande producten.

Beschikbaar machineparkHet CEWAC beschikt over een uitgebreid assortiment las-

apparatuur, waarvan een deel, zoals micro-plasma- en

micro-TIG-technologie, inzetbaar is voor het microlassen.

Daarnaast kunnen met de verschillende weerstandlasme-

thodes, in dit geval puntlassen en rolnaadlassen, staalpla-

ten tot diktes van maximaal 2x1,5 mm verbonden wor-

den. In het kader van het ‘Microsoud’ project werden aan-

zienlijke investeringen gedaan in verschillende nieuwe ma-

chines. Zo werd naast de machines voor 1D- en

2,5D-laswerk (minimaal lasbare dikte 1,8 mm) ook een

micro-FSW-robot aangekocht voor 3D-laswerk in dunner

plaatmateriaal.

door Fleur Maas, Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL)

34

MICROLASSEN

CEWAC EN BIL HEBBEN VANAF JULI 2008 GEZAMENLIJK GEWERKT AAN HET PROJECT ‘MICROSOUD’,

VOOR HET BUNDELEN, UITBREIDEN EN DELEN VAN KENNIS OP HET GEBIED VAN MICROLASSEN. EEN

SPECIAAL OPGERICHT PLATFORM BIEDT TECHNISCHE ONDERSTEUNING AAN BEDRIJVEN.

DIT ARTIKEL FOCUST OP ENKELE TOEPASSINGEN.

september 2013

m i c r o l a s s e nToepassingen van het

Deze studie, uitgevoerd in opdracht van een onderneming

uit de luchtvaartsector, had als doel het vinden van een in-

novatieve oplossing voor het onderling verbinden van

twee aluminiumlegeringen die als moeilijk lasbaar be-

schouwd worden, namelijk 6061-T6 en 2014-T6.

De huidige manier van samenbouwen, namelijk door mid-

del van schroefverbindingen of klinknagels, zorgt voor

extra gewicht door het gebruik van verbindingselementen.

Bovendien vereisen deze methoden bijkomende acties om

de afdichting te garanderen. Zo moet er onder andere een

siliconendichting aangebracht worden en gebeurt het glad-

strijken ervan manueel.

Toepassing gerobotiseerd microwrijvingsroerlassen (µFSW):heterogene lasverbinding in aluminium schoepen

Voor het laserlassen kan er gebruik gemaakt worden van

een gepulste 100 W YAG-laser die gemonteerd is op een

X-Y tafel; van een robot-gestuurde 3 kW continue YAG-

laser en sinds kort ook van een laserlascabine voorzien

van twee laserbronnen (namelijk een gepulste 200 W

YAG-laser en een 400 W fiberlaser).

Bovendien is geïnvesteerd in een machine voor elektro-

nenbundellassen. Deze heeft een maximaal vermogen van

6 kW en een nuttige kamerruimte van 500x500x500 mm.

Wat er verstaan wordt onder ‘microlassen’ is uiteraard

ook afhankelijk van de gebruikte technologie. Zo kan het

lassen van 1 mm dik materiaal volgens de ene methode

een heel standaard toepassing zijn, terwijl bij een andere

methode, zoals het wrijvingsroerlassen van aluminium-

plaat, diktes tot 2 mm als micro-FSW (Friction Stir Wel-

ding/wrijvingsroerlassen) beschouwd kunnen worden.

Het wrijvingsroerlassen (FSW) is een methode waarbij de

te verbinden materialen tijdens het lasproces in vaste toe-

stand blijven, wat het verbinden van de twee verschillende

aluminiumlegeringen (6xxx en 2xxx serie) mogelijk

maakt. Het was dus de methode bij uitstek voor deze toe-

passing.

De verkregen resultaten waren heel bemoedigend, aange-

zien een dichte lasverbinding met uitstekende mechanische

eigenschappen gerealiseerd kon worden. Op basis daar-

van werd ook een (3D) complex gebogen demonstratie-

model vervaardigd (afb. 1).

Afb. 1: Gerobotiseerd microwrijvingsroerlassen (µFSW)

Toepassing micro-elektronenbundellassen (µEBW):heterogene lasverbinding van roestvast staal en koper

Afb. 3: Doorsnede heterogene lasverbinding, vervaardigd met µEBW

Afb. 2: Heterogene lasverbinding met behulp van micro-elektronenbundellassen (µEBW)

36

MICROLASSEN september 2013

Het doel van deze studie was het vervaardigen van een de-

monstratiemodel van een warmtewisselaar. Het betrof een

soort radiator, opgebouwd uit twee dunne platen, waar-

tussen een warmtevoerende vloeistof zou stromen (afb. 4).

Aan de lasverbindingen werden de volgende eisen gesteld:

een juiste vloeistofdichtheid aan de naden, voldoende me-

chanische sterkte in het midden en dit alles zonder com-

promis met betrekking tot het uitzicht van het product.

De warmtewisselaar werd opgebouwd uit twee dunne, el-

kaar overlappende staalplaten: een ongecoate 0,2 mm

dikke plaat bovenop een eenzijdig gecoate plaat van 0,8

Toepassing tomografie (3D radiografisch onderzoek):studie spuitgegoten wielen

Toepassing microlaserlassen: lassen van dun plaatmateriaalzonder aantasting van de aanwezige coating

mm dikte. Dit moest gebeuren zonder volledige doorlas-

sing van de dikkere plaat, opdat de bedekkingslaag onder

aan deze laatste niet thermisch aangetast of beschadigd

zou worden. Het was vanaf het begin duidelijk dat een

heel gecontroleerde warmte-inbreng vereist zou zijn, van-

daar dat gekozen werd voor de techniek van het pulserend

laserlassen.

Het uiteindelijke model voldeed aan de eisen inzake vloei-

stofdichtheid, en het lassen werd uitgevoerd zonder be-

schadiging van de functionele coating (afb. 5).

MultiC’Air 2 compleet verse lucht systeemComplete set MultiC’Air motor unit + MultiVision Carbon lashelm

€

Ademhalingsbescherming verdient advies. Daarom raden wij u aan om in geval van twijfel contact op te nemen met uw MultiVision-dealer. Zij helpen u graag bij het maken van de juiste keuze.Voor een MultiVision-dealer bij u in de buurt kunt u contact opnemen met De Vlamboog op 023-5675500 of info@vlamboog.nl.

Weet u wat een lasser inademt?

Voldoende schone lucht is belangrijk voor optimale prestaties en het voorkomen van gezondheidsklachten! Verantwoord lassen begint dan ook met een kwalitatieve combinatie van een lashelm met een verse lucht systeem: de MultiC’Air 2!

Bij bestelling vóór 1 november: 2e batterij GRATISvoor optimale productiviteit!

Afb. 4: Demonstratiemodel warmtewisselaar Afb. 5: Functionele coating blijft intact bij pulserend laserlassen

Dit project omvatte de analyse van spuitgegoten wielen

om de kwaliteit van verschillende toeleveranciers te kun-

nen evalueren. De klant wilde deze, à priori identieke pro-

totypes van verschillende toeleveranciers, laten onder-

zoeken om zo de onderlinge, maar vaak niet zichtbare ver-

schillen, te kunnen aantonen.

Elk van de geleverde wielen onderging een radiografische

en tomografische controle om de onregelmatigheden en

de hoeveelheid porositeit in het materiaal, en in het bij-

zonder in de kritische zones, te kunnen bepalen.

ConclusieDe in dit artikel beschreven toepassingen geven een beperkt, maar duidelijk overzicht van de mogelijkheden metde beschikbare apparatuur. Hoewel het ‘Microsoud’ project afgesloten is, blijft het technologisch platform meer danooit beschikbaar voor geïnteresseerde bedrijven. De betrokken teams bij het CEWAC en het BIL staan klaar omeventuele vragen te beantwoorden.

www.binzel-benelux.com

T E C H N O L O G Y F O R T H E W E L D E R ’ S W O R L D

De nieuwe E3® wolfraamelektroden:

E�k� . d nde blend van oxidesgarandeert uitmuntende prestaties.

■ De beste ontstekings- en herontstekingseigenschappen■ Bruikbaar voor zowel DC als AC TIG-lassen■ Hoge belastbaarheid■ Geringe slijtage van de elektrodepunt

dé keuze voor de toekomst.

Bezoek onze stand op de Schweissen und Schneiden beurs16 - 21 september in Essen

Hal 11 Stand A111

100 YEARS

100 COUNTRIES

Experts in welding consumables since 1915

38

tel je voor dat er een lasrobot zou bestaan

die zo slim is dat hij op basis van een CAD-

ontwerp en aan de hand van beeldherkenning zichzelf pro-

grammeert om een onderdeel te lassen en samen te stellen.

Het lijkt te mooi om waar te zijn, maar toch is dit het con-

cept dat zeven Europese partners met elkaar hopen te rea-

liseren binnen het Marwin-project. Lasrobotspecialist

Rolan Robotics uit Zwaag participeert in dit project als

enige Nederlandse deelnemer.

ConcurrentiekrachtDe huidige technologie op het gebied van lassen kent al-

lerlei beperkingen. Dit geldt zowel voor het handmatig

lassen als voor het geautomatiseerd lassen met behulp van

lasrobots. Handmatig lassen is tijdrovend en duur, terwijl

bestaande lasrobotsystemen vaak niet efficiënt genoeg

worden ingezet. Ook het herprogrammeren van lasrobots

voor afwijkende maten kan tijdrovend zijn.

In november 2011 ging het Marwin-project van start, een

door de Europese Commissie gesubsidieerd project in het

kader van ‘FP7’. In FP7, het zevende ‘Framework Pro-

gramme’ van de Europese Unie, zijn alle initiatieven on-

dergebracht die bedoeld zijn om de concurrentiekracht

van het Europese bedrijfsleven te versterken. Vooral voor

het midden- en kleinbedrijf is het vaak moeilijk om inno-

vatieve projecten gefinancierd te krijgen, en om daarbij

gebruik te maken van de laatste wetenschappelijke in-

zichten. Dankzij Europese subsidie wordt dit wel moge-

lijk. Binnen ‘Marwin’ werken vier Europese bedrijven en

drie wetenschappelijke instellingen samen. Het belang-

rijkste doel van Marwin is het ontwikkelen van een con-

cept voor een lasrobot die op basis van een 3D-ontwerp en

het herkennen van een driedimensionaal beeld van een

product, zichzelf programmeert.

ROBOTISERING

IN HET MARWIN-PROJECT WERKEN ZEVEN EUROPESE PARTNERS AAN DE ONTWIKKELING VAN EEN

ZELFLEREND ROBOTSYSTEEM, GEBASEERD OP BEELDHERKENNING, AUTOMATISCHE LASBAAN-

BEREKENING EN KWALITEITSCONTROLE. DIT MOET HET MIDDEN- EN KLEINBEDRIJF HELPEN BIJ HET

RENDABEL AUTOMATISEREN VAN LASPROCESSEN.

september 2013

De lasrobotprogrammeert zichzelf

van de toekomst

Intelligent gereedschapTom de Haan, technisch adviseur bij Rolan Robotics: “In

het Marwin-project zijn we bezig met het ontwikkelen van

een ‘precompetitive prototype’. Dat is een concept dat wij

met andere bedrijven kunnen uitwerken tot iets wat we

kunnen vermarkten. Concreet gaat het om softwarema-

chinebesturing en een camera-/visionsysteem, waarmee je

als eindgebruiker een robot veel makkelijker kan inleren.

Je krijgt dus een intelligenter stuk gereedschap, waarmee

je kleinere series veel sneller rendabel kunt lassen.” De

Haan legt uit dat dit idee een stap verder gaat dan het off-

line programmeren. “Een ontwerper bedenkt iets, tekent

het op de computer en geeft aan hoe het eruit moet zien,

hoe het gelast moet worden en hoe sterk het moet zijn.

Vervolgens wordt het model ingelezen. Met behulp van

een camera en sensoren kan de robot inscannen hoe het

onderdeel precies ligt. Via beeldherkenning worden de

contouren herkend en kan de robot zelf de laspaden uit-

rekenen. Daar willen we uiteindelijk naartoe.”

PartnersHet initiatief voor het aanvragen van de Europese subsi-

die voor het Marwin-project ligt bij vier Europese bedrij-

ven. Zij worden straks ook de eigenaar van het

ontwikkelde concept. Naast Rolan Robotics gaat het om

een softwareontwikkelaar uit Bulgarije, een Hongaarse in-

tegrator van robotsystemen en een Spaans bedrijf dat ge-

specialiseerd is in lasertoepassingen. Deze bedrijven

kunnen dankzij de Europese financiering rekenen op de

wetenschappelijke inbreng van drie kennisinstituten: TWI

(The Welding Institute), coördinator van het project;

MFKK, een Hongaars ingenieursbureau, en Sheffield Hal-

lam University, gespecialiseerd in 3D-beeldherkenning en

beeldreconstructie.

T 0229 - 248484I www.rolan-robotics.com

Met onze las- en handlingrobots kunnen we elke uitdaging aan. Welk automatiserings vraagstuk u ook wilt voorleggen, u bent bij ons verzekerd van eerlijk en gedegen advies over de meest rendabele oplossing.

Deze fl exibele werkwijze is mogelijk dankzij ons complete assortiment kwaliteits producten van OTC, Stäubli en Fanuc. Deze kunnen we van a tot z inrichten voor uw specifi eke toepassing en voor de eisen die gelden in uw branche. Met onze oplossingsgerichte aanpak zijn we uitgegroeid tot een van de grootste spelers in de Benelux. Daag ons uit en leg ons uw vraagstuk voor.

HAL 3 STAND C115

Het Marwin-project is gestart in november 2011 en duurt

24 maanden. Dat betekent dat het project eind november

van dit jaar afgerond moet zijn. Maar het systeem zal dan

nog niet helemaal zijn uitgekristalliseerd. De Haan: “We

werken aan een oplossing die hele keten bestrijkt, van ont-

werp tot eindproduct. Ook in het midden- en kleinbedrijf

zal de productieomgeving vroeg of laat richting digitaal

gaan. Met kosten die te overzien zijn kunnen we daar nu

aan werken en een stap zetten naar een slimmere, zelf-

denkende robot.”

VerrassingenWat is nu de stand van zaken? “Het onderdeel beeldher-

kenning en het automatisch berekenen van laspaden is

klaar. Bij MFKK testen we nu het verwerken van het beeld

en de koppeling met de software. We denken allemaal mee

over de specificaties en het programma van eisen, en we

geven commentaar op bepaalde details.” Via enquêtes

vraagt Rolan Robotics ook zijn klanten regelmatig om

input. “Dan merk je dat je de plannen soms toch een

beetje aan moet passen. We weten wat we willen, maar de

weg ernaartoe kan nog wel voor verrassingen zorgen.”

Besturende software• Ingebouwde gebruikersinterface• Gebruiker kan procesparameters aanpassen• Besturing van het visionsysteem en de lasrobot• Bepaling van de lasparameters en het lasnaad-

volgsysteem• Ingebouwde database van lasparameters• Interpretatie van CAD-tekening• Vergelijking 3D-beeld met CAD-tekening

Visionsysteem• Projecteert een lijnenpatroon op het onderdeel• Gebruikt het lijnenpatroon om een 3D beeld te

vormenLasrobot

• Wordt bestuurd door de softwareTe lassen onderdeel

• Wordt door visionsysteem herkend

Vier bedrijven• Nemetschek Odd, Bulgarije• Rolan Robotics, Nederland.• G-Robots, Hongarije• Recam Laser, Spanje

Drie kennisinstellingen• The Welding Institute (TWI), UK• Sheffield Hallam University, UK• MFKK Invention and Research Center Services

Company Ltd., Hongarije

september 2013

Het

Mar

win

-co

ncep

tP

artn

ers

door Bert de Jong

COLUMNseptember 2013

Juli en augustus waren zo slecht nog niet dit jaar. Eenrelatief koude lente werd gevolgd door een mooiezomer. Goed voor de vlinders; dit jaar heeft u volop deKleine Vos en Citroenvlinder kunnen zien fladderen.Het was zelfs het beste vlinderjaar sinds de jaren ne-gentig. Van vlinders word ik altijd vrolijk, ook al weet ikdat die mooie vlinder eerst een rups was, die het voor-zien had op mijn zo goed verzorgde planten en groen-ten. Eten en gegeten worden, het is een oudenatuurwet.

Over eten gesproken; de mooie zomer gaf me ruim-schoots de gelegenheid de barbecue weer eens te-voorschijn te halen. Barbecueën heeft iets primitiefs.Terug naar de natuur. Het zijn ook bijna altijd mannen,die met een barbecue aan de slag gaan. Heeft hetsoms iets te maken met ons jachtinstinct? De tuincen-tra puilden in augustus uit van de niet verkochte bar-becue-installaties. Barbecueën met houtskool of metgas; het kan ook elektrisch. Ik ben voor houtskool; alsje daar niet-verkoold vlees op weet te bereiden, danheb je de techniek toch beter in de hand dan met diemoderne apparaten. Trouwens, een beetje lasserbouwt zijn barbecue zelf. Een oud olievat is daar uit-stekend voor geschikt. Door pennen op verschillendehoogtes aan te brengen kun je de roosters op de ge-wenste hoogte instellen. Daar kan geen gekochte bar-becue tegenop. Alleen vraag ik me af: van welkmateriaal kan ik het beste de roosters maken?

Het olievat is van pisbakkenstaal en dat is probleem-loos lasbaar. Het rooster kan ik van gewoon construc-tiestaal maken, maar is er soms een geschiktermateriaal? Een ding weet ik zeker, roestvast staal is on-bruikbaar. Daar blijft het vlees aan kleven en er vormtzich niet automatisch een soort anti-aanbaklaag zoalsbij gewoon staal. Gewoon staal roest een beetje enmet het vet uit het vlees ontstaat de gewenste laag.Toch denk ik dat er een nog beter materiaal is. Lamel-lair en niet-nodulair gietijzer moet nog betere resultatenopleveren. De grafietlamellen in het gietijzer zijn op tevatten als kleine scheurtjes en het vet van het vlees ende daarop gesmeerde olie dringen gemakkelijk langsdie lamellen het gietijzer binnen. Dan krijg je een nogbetere anti-aanbaklaag. Alleen is er een probleem,gietijzer is slecht lasbaar en zeker lamellair gietijzer.Met een hoog nikkelelektrode is wel enig resultaat teboeken, maar hoe kom je daaraan en nikkel is be-hoorlijk duur. Dus op zoek naar een gegoten rooster.Vraag is alleen moet je de giethuid er nu wel of niet af-halen? Dat vereist dus nader onderzoek. U merkt hetal, het zelf bouwen van een goede barbecue is nogniet zo eenvoudig als ik eerst suggereerde.

Zomer 2013

41

Lastechniek #10

Voor redactionele bijdragen en advertenties kunt u ons bellen071 589 56 44 of e-mailen: redactie@vakbladlastechniek.nl

Uw bijdragen zien wij graag vóór 25 september verschijnen

verschijnt in oktober

RUBRIEK september 2013

40

Welke opleiding heb je gevolgd?“Na mijn vmbo-opleiding Techniek aan het Cambium

College in Zaltbommel heb ik de mbo-opleiding con-

structiebankwerker/lasser gevolgd via Middelbare Vak-

opleiding Metaal in Den Bosch. Ik heb de diploma’s

MIG/MAG-lassen niveau 1,2 en 3, en verschillende certi-

ficaten.

Waarom heb je gekozen voor het lassersvak?“Eerst heb ik meer constructiewerk gedaan, maar lassen

vind ik toch leuker om te doen. Je bent een hele tijd ge-

concentreerd bezig, en als je dan ziet dat je iets moois ge-

maakt hebt, geeft dat veel voldoening. Hoe groter het

product, hoe mooier ik het vind om te doen.”

Waarom is dat?“Hoe groter het product, hoe zwaarder het laswerk, hoe

meer het vraagt van je vaardigheid. Ik las hier bijvoor-

beeld aan grote graafbakken. Met elke bak zijn we wel

een paar dagen bezig. Het laswerk moet aan hoge kwali-

teitseisen voldoen. Na het lassen en schoonmaken lopen

we met collega’s en soms met klanten om de bak heen, en

ik ben dan trots als ik een mooi resultaat kan laten zien.

Uiteindelijk gaat elke bak de grond in en zie je niks meer

van het laswerk, maar je weet dat je goed werk geleverd

hebt, en daar gaat het om.”

Hoe ben je bij Caterpillar terechtgekomen?“Toen ik net van school kwam wist ik nog niet precies wat

ik wilde. Ik ben eerst via een uitzendbureau gaan werken

bij een paar bedrijven in de buurt. Zo ben ik hier ook be-

gonnen. Het beviel van beide kanten zo goed dat ik ben

gebleven.”

Wat maakt iemand een goede lasser?“Een goede lasser moet rustig en geconcentreerd kunnen

werken. Het is belangrijk om goed te kijken wat het smelt-

bad doet en de machine goed af te stellen. Je moet daar

wel aanleg voor hebben; sommigen zien het gewoon niet.

Rust en een goede houding zijn ook belangrijk; je moet

ontspannen kunnen werken.”

Heb je naast het lassen nog bijzondere hobby’s?“Bijzondere hobby’s zijn het niet, maar ik doen aan fit-

ness en sportfietsen. En in het weekend stappen met vrien-

den.”

Hoe zie jij je toekomst?“Ik heb het hier goed naar mijn zin en leer nog elke dag

bij. Ik ben natuurlijk ook nog vrij jong. Binnen het bedrijf

zijn er genoeg doorgroeimogelijkheden, dus voorlopig wil

ik hier wel blijven.”

Hoe zou je jongeren kunnen interesseren voor jouwvak?“Ik denk dat het belangrijk is om te laten zien dat je als

lasser geen slecht leven hebt. Ook zou je jongeren meer

moeten laten ervaren wat het werk inhoudt, door ze zelf

te laten lassen. Maar uiteindelijk heeft iedereen zijn eigen

talent en moet je gewoon doen wat je het leukst vindt.”

Naam: Dinant van Mourik - Leeftijd: 25 jaarFunctie: Lasser bij Caterpillar Work Tools B.V. te ’s-Hertogenbosch, sinds 2011

door Margriet Wennekes, fotografie Caterpillar

Inleiding van de normWe worden direct in de inleiding al met iets

nieuws geconfronteerd. Allereerst is het dui-

delijk dat alle nieuwe kwalificaties moeten

voldoen aan de nieuwe norm. Bij verlenging

wordt gesteld dat de (oude) kwalificaties

moeten voldoen aan eisen zoals in de nieuwe

norm worden gesteld voor zover het de

‘technische intentie’ van de norm betreft. Ook

wordt gezegd dat het geldigheidsgebied

moet worden geïnterpreteerd zoals het in de

nieuwe norm wordt beschreven. We komen

hier later op terug.

2. Normatieve verwijzingenNatuurlijk is deze lijst geheel opgewaardeerd

naar de stand van zaken van het moment.

Hierbij moet echter één belangrijk aspect niet

over het hoofd worden gezien: het zijn nage-

noeg allemaal ongedateerde verwijzingen.

Dat betekent dat altijd wordt verwezen naar

de laatste (!) versie van een document. Soms

kan dit betekenen dat hierdoor een nieuwe

interpretatie van een bepaalde situatie nood-

zakelijk wordt.

4.3 Symbolen en afgekorte termen

4.3.1 Voor proefstukkenIn deze lijst valt alleen de introductie van ‘s’

op als de neergesmolten dikte of de verbon-

den dikte in een stompe lasverbinding. Deze

parameter wordt belangrijk wanneer we de

geldigheidsgebieden gaan bekijken.

4.3.2 Voor toevoegmaterialenOm een zo breed mogelijke toepassing voor

verschillende codes en normen mogelijk te

maken, treft men hier twee indelingen aan

voor de elektrodebekleding (kerndraad vul-

ling): één gebaseerd op cijfers zoals de AWS

die kent en één gebaseerd op letters zoals we

die van de EN 287 al kennen. Aangezien het

hier om twee parallelle systemen gaat, advi-

seren wij op certificaten beide systemen toe

te passen om verwarring te voorkomen en

het certificaat voor ASME, AWS en ISO her-

kenbaar te houden. Afbeelding 1 geeft een

overzicht van de in de norm gegeven

aanduidingen, met enige extra verklaring.

De laatste versie van de EN 287-1 heeft in de Europese industrie nogal wat stof doen opwaaien. De huidige ISO 9606-1:2012 wordt in Nederlanden België nog nauwelijks gebruikt. Maar nu is het zo ver, de oude EN 287-1 is na vele jaren in Europa vervangen door de EN-ISO 9606-1.

Dit artikel beoogt een leidraad te geven hoe met deze overgang zo efficiënt mogelijk om te gaan. Het is geen ‘must’, maar wellicht geeft het deverduidelijking die de lezer zoekt. Gemakshalve bespreken we alleen die paragrafen uit de EN-ISO 9606-1 die significant zijn gewijzigd ten op-zichte van de huidige EN 287-1. Bovendien houden we de oorspronkelijke paragraafnummers en -titels en tabelnummers uit de norm in dit arti-kel consequent aan.

4.3.5 Types van lasprocessenHier wordt de betekenis gegeven van de

doorgaans zeer bekende afkortingen MIG,

MAG en TIG. Elders in de norm worden deze

afkortingen toegepast.

5 Essentiele parameters en geldigheidsgebied

5.1 AlgemeenIn dit lijstje zitten de grootste afwijkingen ten

opzichte van de vorige normen voor lassers-

kwalificatie.

Basismateriaal is vervangen door lastoevoeg-

materiaal! Dit is zo ongeveer de belangrijkste

wijziging ten opzichte van de EN 287-1. Het

basismateriaal moet wel worden vermeld

(gerapporteerd), maar dan zónder er een

geldigheidsgebied aan toe te kennen.

Bovendien staan enkele nieuwe parameters

vermeld als gevolg van verbeteringen in de

norm ten aanzien van backing.

5.2 LasprocessenHier komen we enkele zaken tegen die het

gevolg zijn van de herdefinitie van lasproces-

sen in de EN-ISO 4063 en paragraaf 4.2 van

de EN-ISO 9606-1.

Voor OP-lassen geldt dat een verandering van

proces 121 naar 125 (massieve naar gevulde

draad) of omgekeerd, geen gevolgen heeft

voor de kwalificatie van de lasser.

Voor MIG/MAG-lassen is het probleem groter:

een lasser die gekwalificeerd is in het kort-

sluitbooggebied (proces 131, 135 of 138),

mag ook met andere materiaaloverdrachts-

vormen lassen (globulair, gepulseerd, sproei-

boog), maar omgekeerd mag dat niet.

Maar hoe bepaal je of je in het kortsluitboog-

gebied aan het lassen bent?

Je kunt natuurlijk zeggen: “dat hoor je toch”

of “kijk maar eens in de vele diagrammen die

we allemaal kennen”. Maar wat bijvoorbeeld

te doen met een moderne stroombron, die op

soms zeer vernuftige wijze met de materiaal-

overdracht omspringt? Hier blijft het gezonde

verstand dringend nodig.

Een zuiver kortsluitboogregime wordt bereikt

als men last met een spanningbron bij een

lage ingestelde boogspanning en draadsnel-

heid waarbij tijdens het lassen kortstondige

kortsluitingen en doven van de boog optre-

den. Deze lasapparaten worden ingesteld

met een boogspanning en draadsnelheid en

geven als output een variabele stroom:

bronnen hebben een CV (of CP) stroom-

spanningskarakteristiek. Dit zijn kortom de

conventionele halfautomaatmachines.

In veel moderne stroombronnen is geen

sprake van een zuivere kortsluitboog, maar

van een zogenaamde ‘gemodificeerde kort-

sluitboog’, zoals sommige producenten van

lasapparatuur het noemen. Voorbeelden daar-

van zijn CMT, Cold-Arc, Cold Weld, STT,

Speedpulse, PCS, forceArc, Rapid Weld,

SpeedArc, DeepARC, enzovoort. Deze gemo-

dificeerde kortsluitbogen komen niet in aan-

merking om een lasser te kwalificeren voor

kortsluitboog. Het kwalificeren van een lasser

voor het kortsluitbooggebied kan dus uitslui-

tend indien de stroombron kan worden inge-

steld als een conventionele lasmachine met

CV stroom-spanningskarakteristiek.

5.3 ProducttypeDe eerste zin van deze paragraaf in de norm

geeft onopvallend iets belangrijks aan: “of

een andere productvorm”. Hierbij is het van

belang dat men 5.4 d) erbij betrekt, daar staat

wat ermee wordt bedoeld. Een andere

productvorm kan door een opdrachtgever,

klantenspecificatie, keuringsinstantie of

product- norm in specifieke gevallen worden

voorgeschreven.

5.4 Type lasEen belangrijk gegeven dat we van de laatste

wijziging van de EN 287-1 kennen is het feit

dat een hoeklas niet meer via een stompe

lasproef kan worden gekwalificeerd. Hier

wordt echter een alternatief voorgesteld, een

gecombineerd proefstuk (Annex C), waarin

een gedeelte als hoeklas en een gedeelte als

stompe verbinding kan worden gelast en in

één keer kan worden beproefd. Oplettend-

heid is hier geboden: een lasser die een kwa-

lificatie voor een stompe verbinding nodig

heeft, zal in de meeste gevallen direct ook

een doorlassing willen ‘meenemen’. Als dat

het geval is, dan gaat het verhaal van het ge-

combineerde proefstuk niet op. Bij dergelijke

hoeklaskwalificaties moet men het geldig-

heidsgebied aanhouden van de stompe las-

verbinding.

Let op: de gedetailleerde beschrijving voorhet uitvoeren van een dergelijke gecombi-neerde proef staat beschreven in punt 5.4.b;een aanvullende hoeklas in 5.4.e.Tevens moetde toepassing van deze optie speciaal op hetcertificaat worden aangegeven (zie paragraaf10, laatste zin).

5.5 Groepsindeling lastoevoegmaterialen

5.5.1 AlgemeenDe indeling van lastoevoegmaterialen wordt

gegeven in Tabel 2 van de norm. Voor lastoe-

voegmaterialen die niet in een van de gespe-

cificeerde groepen vallen moet een aparte

proef worden afgelegd. Belangrijke toevoe-

ging: het is niet nodig om gelijke materialen

te gebruiken als die waarin de lasverbinding

moet worden gemaakt. Houd daarbij wel de

lasbaarheid in de gaten.

5.5.2 GeldigheidsgebiedTabel 3 spreekt voor zichzelf, het toepassings-

gebied is breed.

Let op: de indeling in FM-nummers staat

vooralsnog geheel op zichzelf en heeft

daarom niets te maken met andere normen

waarin lastoevoegmaterialen worden inge-

deeld!

5.6 Toevoegmateriaal typeDe opmerking over de twee lasprocessen die

door de norm worden gedekt die zónder

lastoevoegmateriaal kunnen werken (TIG en

autogeen) kan belangrijk zijn. De norm geeft

hierbij aan dat het gebruikte basismateriaal

de beperkende factor is voor het geldigheids-

gebied, met andere woorden de lasser is

uitsluitend gekwalificeerd voor de materiaal-

groep waarin hij zijn/haar proef heeft afge-

legd.

Overzicht van aanduidingen toevoegmateriaal

EN-ISO 9606-1 de opvolger van

4342

Voorbeelden van

toepasbare AWS normen

AWS A5.1, AWS A5.18,

AWS A5.17, A5.20

AWS A5.5, AWS A5.28, AWS A5.28,

AWS A5.23, AWS A5.29

AWS A5.5, AWS A5.28,

AWS A5.23, AWS 5.29

AWS A5.5, AWS A5.28,

AWS A5.23, AWS 5.29

AWS A5.4, AWS A5.9,

AWS A5.22

AWS A5.11, AWS A5.14

Groep

FM1

FM2

FM3

FM4

FM5

FM6

Toevoegmateriaal voor het lassen van

Ongelegeerde en fijnkorrelige staalsoorten

Hogesterktestaalsoorten

Kruipbestendige staalsoorten Cr < 3,75 %

Kruipbestendige staalsoorten 3,75 ≤ Cr ≤ 12 %

Roestvaste en hittevaste staalsoorten

Nikkel en nikkellegeringen

Voorbeelden van toepasbare ISO normen

([xx] verwijst naar de bibliografie in de norm)

ISO 2560, ISO 14341,[8] ISO 636,[1]

ISO 14171,[6] ISO 17632[14]

ISO 18275,[21] ISO 16834,[13]

ISO 26304,[25] ISO 18276[22]

ISO 3580,[3] ISO 21952,[23]

ISO 24598,[24] ISO 17634[16]

ISO 3580,[3] ISO 21952,[23]

ISO 24598,[24] ISO 17634[16]

ISO 3581,[4] ISO 14343,[9]

ISO 17633[15]

ISO 14172,[7] ISO 18274[20]

Nr.

03 10 11 12 13 14 15 16 18 19 20 24 27 28 45 48

Coating type

Rutiel basische bekleding Cellulose bekledingCellulose bekleding Rutiel bekleding Rutiel bekleding Rutiel + ijzerpoeder bekleding Basische bekleding Basische bekleding Basische + ijzerpoeder bekleding Limoniet bekleding IJzeroxide bekleding Rutiel + ijzerpoeder bekleding IJzeroxide + ijzerpoeder bekleding Basische + ijzerpoeder bekleding Basische bekleding Basische bekleding

Gedetailleerde informatie

Titaandioxide, calciumcarbonaatCellulose, natriumHoog cellulose, kaliumHoog titaandioxide, natriumHoog titaandioxide, kaliumIJzer poeder, titaandioxideLaag waterstof, natriumLaag waterstof, kaliumLaag waterstof, kalium, ijzerpoederIJzeroxide, titaandioxide, kaliumHoog ijzeroxideIJzer poeder, titaandioxideHoog ijzeroxide, ijzerpoederLaag waterstof, kalium, ijzerpoederElektroden voor neergaand lassen van pijpleidingenLaag waterstof, kalium, ijzerpoeder

Tabel 4 geeft het geldigheidsgebied voor

typen beklede elektroden en Tabel 5 voor de

overige toevoegmaterialen.

5.8 LaspositiesOok hier is een waarschuwing op zijn plaats;

er zijn verschillende lasposities verdwenen uit

de tabellen. Voor het eerst maakt een norm

actief gebruik van het verschil tussen testposi-

ties en lasposities. Dit onderscheid bestaat al

heel lang (we kennen het zelfs uit de oude

“Regels voor Toestellen Onder Druk”), maar

werd in de ISO en ook in CEN niet of nauwe-

lijks gebruikt.

In principe zijn onze PA, PB, enzovoort

slechts testposities, die uitsluitend worden

gebruikt bij het uitvoeren van een test. Deze

testposities hebben een tolerantie waarbinnen

de test moet worden uitgevoerd.

Anders is het met de lasposities, de posities

waarin te verbinden materiaaldelen zich in de

productiefase bevinden. Die worden aange-

duid met namen als ‘onder de hand’, ‘hori-

zontaal’, ‘boven het hoofd’, enzovoort. Ook

hier horen toleranties bij die in de EN-ISO

6947 worden beschreven.

Dit is dan ook de reden dat bijvoorbeeld de

PH-positie (voor pijp), geen geldigheidsge-

bied meer heeft als PH maar slechts PA

(onder de hand), PE (boven het hoofd), PF

(verticaal opgaand); hier worden nu de ge-

kwalificeerde lasposities weergegeven. Dit ligt

in de lijn van ASME IX en de AWS; daar werkt

dit hetzelfde. Dit geldt ook voor de H-L045 die

kwalificeert als PA (onder de hand), PC (hori-

zontaal), PE (boven het hoofd), PF (verticaal

opgaand) en géén ‘H-L045’ meer. Eenzelfde

redenering betreft J-L045. De EN-ISO 9606-1

werkt nadrukkelijk met beide systemen: de

aanduiding PA, PB enz. zoals we ze in de hui-

dige Europese en internationale normen te-

genkomen, en de ‘omschreven’ posities die in

de ASME-code en de AWS worden toegepast

(zie Tabel 9 en 10 van de EN-ISO 9606-1).

Het advies is om beide systemen toe te pas-

sen op certificaten, zodat er een maximale

kans is dat deze door een brede groep van

inspecteurs of toezichthouders worden

geaccepteerd.

6.3 LasconditiesTen aanzien van de ‘stop-start’-eis is er ook

nieuws te melden. De ‘oude’ norm spreekt

van één ‘stop-start’ te maken in de grondlaag

én één in de sluitlaag. Volgens de nieuwe

norm moet - wanneer meer dan één laspro-

ces wordt toegepast - tenminste één ‘stop-

start’ voor ieder toegepast lasproces worden

uitgevoerd, dus inclusief die in de grondlaag

en één in de sluitlaag. Let op: een overgang

van massieve of metaalgevulde draad naar

poedergevulde draad geldt als een proces-

wissel! In dergelijke gevallen verdient het aan-

beveling om alle ‘stop-starts’ in één lijn te

leggen, zodat het aantal proefstaven of door-

snedes (indien van toepassing) kan worden

beperkt.

Een veel voorkomende vraag is: “Hoe lang

moet er worden gewacht tussen het stoppen

en het herstarten?” Het antwoord is vrij een-

voudig: het materiaal moet kunnen stollen.

Dus een paar tellen rust voor de herstart is

reëel.

Praktische tip: laat de lasser een krijtlijntje

trekken daar waar hij is gestopt. In deze tijd

heeft het lasmateriaal kunnen stollen. Vervol-

gens last hij verder.

7. Aanvaardbaarheidseisen voor proefstukken

Hier staat een heel belangrijke zin: “De somvan de grootste onvolkomenheden groter dan1 mm, maar kleiner dan 3 mm in alle buig-proefstukken, mag de 10 mm niet te bovengaan.”Nog een nieuw element is te vinden in de

“onjuist aangevloeide las” (ISO 6520: ref.

505). Deze onvolkomenheid was in de laatste

versie van de EN 287 naar niveau ‘C’ gegaan;

echter in de EN-ISO 9606-1 gaat deze onvol-

komenheid weer terug naar maximaal niveau

‘B’!

Dit zijn belangrijke gegevens bij voornamelijk

het NDO (visueel onderzoek).

8. HerbeproevingenEen mislukte proef voor deze norm mag

slechts eenmaal opnieuw worden uitgevoerd

zónder dat een extra training heeft plaatsge-

vonden. Na een tweede mislukking moet er

dus eerst weer (aantoonbaar) worden ge-

traind alvorens een nieuwe proef mag worden

afgelegd.

9. Geldigheidstermijn

9.1 Eerste kwalificatieEen belangrijke nieuwe eis is dat er bij de eer-

ste kwalificatie op ieder certificaat reeds wordt

aangegeven hoe in de toekomst de verlen-

ging zal worden uitgevoerd. Uit de opties die

in 9.3 worden beschreven kan worden geko-

zen. Men moet zich realiseren dat hiermee tel-

kens de keuze vastligt per kwalificatie.

9.2 Bevestiging van de geldigheidIn deze paragraaf wordt niet al te veel gewij-

zigd, slechts verduidelijkt. Wellicht ten over-

vloede de opmerking dat het duidelijk niet de

bedoeling is dat de lascoördinator van een

bedrijf ‘even snel’ de tussentijdse bevestigin-

gen aftekent wanneer na twee of drie jaar de

‘grote’ verlenging gaat plaatsvinden. Denk

hierbij aan de verantwoordelijkheid die de fa-

brikant heeft ten aanzien van het door hem

geleverde product.

9.3 Verlenging van de kwalificatieZoals al eerder opgemerkt zijn er meerdere

opties, waarbij reeds bij het uitreiken van het

certificaat moet zijn vastgesteld op welke

wijze het certificaat zal worden verlengd.

De mogelijkheden worden hieronder verkort

weergegeven:

1. De lasser voert iedere drie jaar een

nieuwe proef uit.

2. De oude methodiek is ook een optie;

iedere twee jaar worden twee lassen

beoordeeld die de laatste zes maanden

voor het verstrijken van de geldigheid van

het certificaat zijn gemaakt.

3. Een lasserskwalificatie is onbeperkt

geldig zolang:

a. Iedere zes maanden de geldigheid is

bevestigd.

b. De lasser werkt bij dezelfde fabrikant

en:

c. Het kwaliteitssysteem van de fabrikant

voldoet aan de eisen van de EN-ISO

3834-2 of -3 en dit moet zijn geverifieerd,

uitgevoerd door een daartoe

gemachtigde organisatie (bijvoorbeeld

aangemelde instantie, ‘NoBo’).

d. De fabrikant heeft gedocumenteerd dat

de lasser lassen van acceptabele kwaliteit

heeft geproduceerd, gebaseerd op

criteria uit toepassingsnormen, zoals

EN 13445 “Niet aan vlambelasting bloot-

gestelde drukvaten”, EN 1090 “Het

vervaardigen van staal- en aluminium-

constructies”, EN 12952 “Ketels met

pijpen en hulpinstallaties”, EN 12953

“Vlampijpketels”, EN 13480 “Metalen

industriële leidingsystemen” en EN 14222

“Vlampijpketels van corrosievast staal”.

In deze paragraaf wordt duidelijk de invloed

van de toewijzing van verantwoordelijkheid

aan de fabrikant zichtbaar. Met name optie 3

geeft ruimte aan een lascoördinator om met

behulp van een weldoordacht administratief

systeem ‘zijn’ lassers bij te houden. Dit is een

typisch stukje filosofie dat afkomstig is van de

ASME-code. Let op: de fabrikant mag nooit

vergeten dat die verantwoordelijkheid in geval

van onverhoopte calamiteiten bij HEM en nie-

mand anders ligt!

10. Het kwalificatiecertificaatDe norm geeft duidelijk aan dat de uitgifte van

een certificaat strikt is voorbehouden aan de

examinator of examinerende organisatie en

stelt in bijlage A een ‘format’ voor. Opvallend

daarin is – naast alle bekende zaken – dat

ook een aantal zogenaamde niet-essentiële

parameters moet worden vermeld zoals:

• stroomsoort en elektrodepolariteit;

• basismateriaal groep/subgroep;

• beschermgas.

Wanneer er een aanvullende hoeklasproef is

uitgevoerd (volgens 5.4.e) moet het resultaat

hiervan eveneens op het certificaat worden

vermeld.

11. BeschrijvingNa bespreking van alle wijzigingen zal het

niemand verbazen dat ook de aanbevolen

beschrijvingsmethode is aangepast aan de

nieuwe opzet. Dit vergt behoorlijke aanpas-

singen van eventuele computersystemen die

met de ‘oude’ systematiek volgens EN 287

werken.

Binnen CEN is men nu nog aan het

debatteren over de “DOW” dat staat voor

“Date Of Withdrawal” de tijdsperiode dat

de nieuwe norm (EN-ISO 9606-1) parallel

mag worden toegepast met de oude EN

287-1. Er ligt een Deens voorstel om dit

van de gebruikelijke 6 maanden naar 24

maanden op te vijzelen. Een aantal lan-

den – waaronder Nederland – is hier fel

tegen vanwege de verwachte chaos wan-

neer twee normen die principieel ernstig

verschillen, tegelijkertijd zouden mogen

worden gebruikt!

Deze ontwikkeling wordt op de voet

gevolgd en ligt momenteel in handen van

CEN BT, de Technical Board.

Ing. Henk J. M. Bodt IWE, voorzitter NENcommissie 341008, Lassen en verwanteprocessen.

Aanvullende opmerking:

PA | 1G

1 onder de hand2 en 8 horizontaal verticaal3 en 7 uit de zij4 en 6 horizontaal boven het hoofd5 boven het hoofd

info@nil.nl | www.nil.nl

voor LastechniekNederlands Instituut

Boerhaavelaan 40 | 2713 HX Zoetermeer

T 088 400 85 60

© N

ed

er

la

nd

s In

st

itu

ut

vo

or

La

st

ec

hn

iek

, Zo

et

er

me

er

| OP

US

co

mm

un

ica

tie

-on

tw

er

p, L

eid

en

stompe plaatverbinding stompe pijpverbinding Hoek plaatverbinding Hoek pijpverbinding

PC | 2G

PE | 4G

PF | 3G opgaand

PG | 3G neergaand

PA | 1G

pijp draaiendas horizontaallas onder de hand

pijp ingeklemdas verticaallas uit de zij

pijp ingeklemdas horizontaallas verticaal opgaand

pijp ingeklemdas horizontaallas verticaal neergaand

pijp ingeklemdas hellendlas opgaand

pijp draaiendas horizontaallas horizontaal verticaal

pijp ingeklemdas verticaallas horizontaal verticaal

pijp ingeklemdas verticaallas horizontaal boven het hoofd

pijp ingeklemdas horizontaallas verticaal opgaand

pijp ingeklemdas horizontaallas verticaal neergaand

PC | 2G

PH | 5G opgaand

PJ | 5G neergaand

H-L045 | 6G opgaand

PA | 1F

PB | 2F

PD | 4F

PF | 3F opgaand

PG | 3F neergaand

PB | 2FR

PB | 2F

PD | 4F

PH | 5F opgaand

PJ | 5F neergaand

Wat nu?De introductie van de nieuwe norm voor de

kwalificatie van lassers, geeft bij de overgang

van oud naar nieuw meerdere mogelijkheden.

We zullen proberen hierin enig advies te

geven.

Het is van groot belang om het voorwoord, de

inleiding en het eerste hoofdstuk uit de norm

goed te lezen.

1) Alle nieuwe certificaten moeten vanaf de

datum van uitgifte van de EN-ISO 9606-1

(NEN-EN-ISO 9606-1 in ons land) worden

uitgevoerd volgens de nieuwe norm. Dit

lijkt eveneens te gelden voor al die

andere (toepassings-)normen die verwij-

zen naar een oudere versie, bijvoorbeeld

de EN-287-1, al dan niet voorzien van een

jaartal.

2) Bestaande certificaten waarvan de las-

gegevens beschikbaar zijn:

a) met beproevingen binnen de technische

intentie van de EN-ISO 9606-1.

Deze zullen door een certificerende

organisatie kunnen worden overgezet

naar een nieuw certificaat. Hierbij moeten

eventuele nieuwe geldigheidsgebieden

worden ingevoerd.

De vraag is hier natuurlijk: “wat is tech-

nische intentie?” Deze is lastig te beant-

woorden en blijft daardoor een beetje

suggestief. Momenteel ligt een concept-

vraag aan ISO/TC 44 over het begrip

‘technical intent’ ter commentaar. Reëel is

te verwachten dat hiermee bedoeld wordt

bijvoorbeeld de beproevingsomvang als

intentie, waarbij een afwijkende proef-

staafligging over de diameter van een

proefpijp (bijvoorbeeld figuur 5 van de

norm) nog wel degelijk binnen de tech-

nische intentie valt.

b) met beproevingen niet binnen de tech-

nische intentie van de EN-ISO 9606-1.

Indien een lasserskwalificatie niet binnen

de technische intentie van de nieuwe

norm is uitgevoerd of beproefd, kan in

principe geen overgang naar de nieuwe

norm worden uitgevoerd en zal een

nieuwe proef moeten worden afgelegd.

3) Bestaande certificaten waarvan geen

lasgegevens meer te achterhalen zijn.

Hierbij is het helaas niet mogelijk om een

oud certificaat om te zetten naar een

certificaat volgens de nieuwe

EN-ISO 9606-1.

Overzicht van de lasposities

4544

47

InterlasTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E info@interlas.nlwww.interlas.nl

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

ADVIES en CONSULTANCY

AFZUIGINSTALLATIES enLUCHTBEHANDELING

AUTOMATISCHE LASHELMEN

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

INDUSTRIËLE GASSEN

LASACCESSOIRES

LASAPPARATUUR ENANDERE TOEBEHOREN

ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E info@adktechniek.nlwww.adktechniek.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlwww.alwn.nl

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comwww.valkwelding.com

Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E metaal@nl.lindegasbenelux.comwww.linde-gas.nl

Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E metaal@nl.lindegasbenelux.comwww.linde-gas.nl

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

AIB-Vinçotte Nederland B.V.Takkebijsters 8 - 4817 BL BredaPostbus 6869 - 4802 HW BredaT 076 571 22 88 - F 076 587 47 60E info@vincotte.nlwww.vincotte.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlwww.alwn.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlwww.alwn.nl

Zekeringstraat 33 - 1014 BV AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E info.amsterdam@element.comVoorerf 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E info.breda@element.comwww.element.com

Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.

Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E spijkenisse@exova.comKap. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E emmen@exova.comwww.exova.com

CHEMISCHE METAAL-OPPERVLAKTEBEHANDELING

Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E info@henkel.comwww.henkel.nl

Henkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.

Vecom Metal Treatment B.V.Mozartlaan 3 - 3144 NA MaassluisT 010 593 02 99 - F 010 593 02 23E sales@vecom.nlwww.vecom.nl

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlwww.alwn.nl

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

Nederman/Lebon & GimbrairVoltaweg 32 - 3752 LP BunschotenPostbus 225 - 3750 GE BunschotenT 033 298 81 22 - F 033 298 80 24E info@nederman.nlwww.nederman.nl

ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euwww.attc-bv.eu

Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen, laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG,OP. Las- en snijtoortsen

KEURINGEN

De Vlamboog B.V.Wijkermeerstraat - 2131 HB HoofddorpPostbus 298 - 2130 AG HoofddorpT 023 567 55 00 - F 023 563 74 91E info@vlamboog.nlwww.vlamboog.nl

WTT LasopleidingenTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E info@wtt-lasopleidingen.nlwww.wtt-lasopleidingen.nl

HoofdkantoorDukdalf 11 - 9206 BE DrachtenPostbus 505 - 9200 AM DrachtenT 0512 52 40 08E info@weldmij.comwww.weldmij.com

Kwaliteitsmanagement |Lasconsultancy | Inspectie

Drachten | Zutphen | Rotterdam

BRANCHESseptember 2013BRANCHES september 2013

46

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

LASTOORTSEN

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comwww.valkwelding.com

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E info@alwn.nlwww.alwn.nl

ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E info@adktechniek.nlwww.adktechniek.nl

ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E info@adktechniek.nlwww.adktechniek.nl

LAS- EN SNIJTOORTSEN

LASTOEVOEGMATERIALEN

MANIPULATOREN ENMECHANISATIE

MECHANISATIE EN AUTOMATISERING

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comwww.valkwelding.com

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

Dumeta import / export B.V.Marconistraat 26 - 7575 AR OldenzaalT 0541 53 33 69 - F 0541 53 33 71E info@dumeta.nlwww.dumeta.nl

ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euwww.attc-bv.eu

Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen, laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG,OP. Las- en snijtoortsen

ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euwww.attc-bv.eu

Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen en laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIGen OP. Las- en snijtoortsen

Zekeringstraat 33 - 1014 BV AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E info.amsterdam@element.comVoorerf 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E info.breda@element.comwww.element.com

Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.

Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E spijkenisse@exova.comKap. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E emmen@exova.comwww.exova.com

Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E info@henkel.comwww.henkel.nl

Henkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.

Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E info@henkel.comwww.henkel.nl

Henkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.

LIJMEN

Lorch Lastechniek B.V.Postbus 5 - 2200 AA NoordwijkT 071 362 56 27 - F 071 362 38 85E lorch.nl@lorch.bizwww.lorch.eu

Magnatech International B.V.De Amer 24 - 8253 RC DrontenT 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65E info@magnatech-international.comwww.magnatech-international.com

LASKWALIFICATIES/CERTIFICERING

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comwww.valkwelding.com

InterlasTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E info@interlas.nlwww.interlas.nl

InterlasTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E info@interlas.nlwww.interlas.nl

WTT LasopleidingenTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E info@wtt-lasopleidingen.nlwww.wtt-lasopleidingen.nl

Interlas is de grootste totaalleverancier op lasgebied.

De jarenlange ervaring is terug te zien in de hoogwaardige

producten die door Interlas worden geleverd, waaronder

lasapparatuur van Fronius. Behalve producten levert

Interlas ook diensten. Als onderdeel van Interlas is WTT

Lasopleidingen marktleider in Nederland. Zij biedt dan ook

een zeer uitgebreid pakket lasoplei dingen en -trainingen

aan. Een landelijk netwerk van lasscholen en de volledige

technische ondersteuning van Interlas, maakt dat WTT

Lasopleidingen het ideale kenniscentrum voor de

lastechniek is.

Denkt u dat het maximaal haalbare in de lastechniek bereikt is?

Wij bewijzen u tijdens de Schweißen & Schneiden graag het tegendeel.

Een aantal voorbeelden:

stroombron

T: F: E:

www.interlas.nl

Bezoek ons van

16 t/m 21 september

op de stand

van Fronius

Hal 3 Stand F102

Lasopleidingen marktleider in Nederland. Zij biedt dan ook

erlas ook diensttIn

lasappar

oductpr

De jar

erlas is de grtIn

Lasopleidingen marktleider in Nederland. Zij biedt dan ook

an Indeel ven. Als ondererlas ook dienst

e pronius. Behalvran Ftuur valasappar

den geleorerlas wten die door Inoduct

e zien in de hoogwerug taring is tenlange ervDe jar

ancier op lasgebied.ervtaalleoe ttstooerlas is de gr

Lasopleidingen marktleider in Nederland. Zij biedt dan ook

erlas is WTTtan In

ertven leoducte pr

onderaard, wervden gele

digeaare zien in de hoogw

ancier op lasgebied.

last

Lasopleidingen he

echnische onderstt

aan. Een landelijk ne

een z

echniek is.last

trum venennisct ideale kLasopleidingen he

erlas, maakt datan Ineuning vechnische onderst

an lasscholen en de verk vtwaan. Een landelijk ne

t lasoplei dingen en -treeid pakkgebreer uiteen z

oor detrum v

t WTTerlas, maakt da

olledigean lasscholen en de v

ainingent lasoplei dingen en -tr

eißen & SchneidenwSchen u wijzWij be

aag greißen & Schneidentijdens deen u

aag tand F102Hal 3 S

oop de s

an Frv

6 t/m 21 sem 21d s

Bez1

oek ons vB

tand F102onius

standi s

ep ember ns vtp

sta

an

oorbeelden:tal vEen aan

egendeel.t theeißen & SchneidenwSch

oorbeelden:

egendeel.aag greißen & Schneiden

aag tand F102Hal 3 S

tand F102

onoombrstr

T:

.inwwww.

F:

erlas.nlt.in

E:

48

BRANCHES september 2013

ROBOTS EN ROBOTISERING

SNIJDEN

ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euwww.attc-bv.eu

Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen en laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIGen OP. Las- en snijtoortsen

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

VOORBEWERKINGSAPPARATUURVOOR PIJP EN PLAAT

WARMTEBEHANDELING

Delta Heat Services B.V.Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ StellendamPostbus 52 - 3250 AB StellendamT 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40E info@delta-heat-services.nlwww.delta-heat-services.nl

• Elektrisch voorwarmen en gloeien• Inductie verwarmen• Stationaire gloeiovens• Mobiele gloeiovens• Uitdrogen beton / coatings• Verhuur / verkoop• Advisering

PLASMASNIJDEN

ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E info@attc-bv.euwww.attc-bv.eu

Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen en laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIGen OP. Las- en snijtoortsen

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

ORBITAAL EN APPARATUUR

OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

De Groot Lasopleidingen B.V.Weidehek 24 - 4824 AS BredaT 076 541 07 20 - F 076 542 72 95E info@lasopleidingen.nlwww.lasopleidingen.nl

Lastechnische opleidingen, adviseringen certificering.

Hogeschool Utrecht, Centrum voor Natuur & Techniek en ROC Midden NederlandNIL erkende opleidingen voor alle niveau’s en processen. • International Welding Engineer (IWE/ LPI)

• International Welding Technologist (IWT/ MLT)

• Verkorte combinaties van IWT met Inspectie en

keuring mogelijk.

• Lastechnisch construeren, Workshop lasnormen,

Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen,

Laskwalificalties/ certificeringen, SMLT

Ook cursussen op gebied van Materia-len, Procestechnologie, Onderhoud &Inspectie, Engineering, Bedrijfskunde(hbo, post-hbo en masterniveau).

Meer informatie CvNT Lenneke KokT 088 481 88 88E info@cvnt.nlwww.cvnt.nl

Meer informatie ROC Joost ZijderveldT 030 754 69 03E j.zijderveld@rocmn.nlbedrijfsopleidingen.rocmn.nl

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E info@hetlashuis.nlwww.hetlashuis.nl

Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy

Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E spijkenisse@exova.comKap. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E emmen@exova.comwww.exova.com

ONDERZOEK

ONDERHOUD & NIEUWBOUWINSPECTIE

3P Project Services B.V.Nijverheidsweg 4 - 4854 MT BavelT 0161 43 85 00 - F 0161 43 85 01E 3pqs@3pgroup.comwww.3pgroup.com

Totaalproject in inspectie en lastechnischeondersteuning en projectmanagement

Magnatech International B.V.De Amer 24 - 8253 RC DrontenT 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65E info@magnatech-international.comwww.magnatech-international.com

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E info@valkwelding.comwww.valkwelding.com

Materiaal Metingen Testgroep B.V.MME GroupRietdekkerstraat 16 - RidderkerkPostbus 4222 - 2980 GE RidderkerkT 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40E info@mme-group.comwww.mme-group.com

Zekeringstraat 33 - 1014 BV AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E info.amsterdam@element.comVoorerf 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E info.breda@element.comwww.element.com

Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.

Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E spijkenisse@exova.comKap. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E emmen@exova.comwww.exova.com

NDO/DO ONDERZOEK

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E info@lincolnelectric.nlwww.lincolnelectric.nl

Rolan Robotics B.V.De Corantijn 6 - 1689 AP ZwaagPostbus 135 - 1620 AC HoornT 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07E info@rolan-robotics.nlwww.rolan-robotics.nl

WTT LasopleidingenTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E info@wtt-lasopleidingen.nlwww.wtt-lasopleidingen.nl

HoofdkantoorDukdalf 11 - 9206 BE DrachtenPostbus 505 - 9200 AM DrachtenT 0512 52 40 08E info@weldmij.comwww.weldmij.com

Kwaliteitsmanagement |Lasconsultancy | Inspectie

Drachten | Zutphen | Rotterdam

Proven Welding Solutionsfor HYSS ApplicationsVoor meer informatie vraag het uw OERLIKON leverancier:Air Liquide Welding België SA Tel: +32 (0)16 80 48 20Air Liquide Welding Nederland BV Tel: + 31 (0)76 541 00 80www.oerlikon-welding.com

Een complete rangelastoevoegmaterialen.Het aantal toepassingen instaalsoorten met eenhogere treksterkte neemtsterk toe, met name in deoff-shore, pipe-lay,kranenbouw, scheepsbouwen infrastructuur.Lastoevoegmaterialen vanOERLIKON, onder te verdelenin beklede elektrode, gevuldeen massieve MAG-draden enOP draad poedercombinaties, zijn speciaalontwikkeld om aan de hogeeisen te voldoen.Voor OERLIKON kiezenverzekert u van een optimaalpresterend product,vervaardigd in Europesefabrieken, met eenondersteuning en expertisevan een internationaalnetwerk.